Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het eerste Capittel.

De prophete verhaelt met suchten, de treffelickheyt, ende oock den elendigen stant der stadt Ierusalem, vers 1, etc. ende oock des Ioodschen lants, 3. hy bekent dat sy sulcke straffe met hare sonden wel verdient hadden, 8, 18. Vernieuwende elcke reyse wederom het verhael harer elende, 9, 10, etc. De prophete bidt Godt, dat hy des volcks groote elende wille aensien, ende sich daer over ontfermen, 20. want sy nergens anders troost vinden en konden, 21.

1

¹ ALEPH. ² Hoe sitt ³ die stadt ⁴ [soo] eensaem, die ⁵ vol volcx was! sy is ⁶ als eene weduwe geworden, sy die groot was onder de heydenen, ⁷ eene Vorstinne onder de lantschappen, is ⁸ cijnsbaer geworden.

1 De Capp. 1. 2. 4. 5. deses Boecks, zijn elck van xxii versen elck vers beginnende nae de ordre des hebr. A. B. gelijck dit in meer andre psalmen ende gedichten der H. Schrifture geschiet. Siet de aent. Psal. 25. op den titel des Psalms.

2 Als of hy seyde: O wat zijn de oordeelen Godes wonderlick ende onbegrypelick? hoe leyt die Stadt soo eensaem, die eertijdts soo volckrijcke plach te zijn? Vergel. ond. cap. 4.1.

3 Die treffelicke, wijt-vermaerde, machtige, heylige Stadt, daer die groote Koningen, David, Salomon, ende andre eertijts haer hof in groote magnificentie gehouden hebben! Ende van de welcke Godt spreeckt Psal. 132.14. dit is mijne rust-plaetse tot in eeuwicheyt, hier sal ick woonen, want ick hebbense begeert. siet Cant. 6. op vers 4. ende Psal. 48.2. ende Thren. 2.15.

4 Soo woest, soo ledich van burgers, ende inwoonders.

5 Daer eertijts alle huysen bewoont waren, ende de straten dagelicx vol van menschen waren, die dese Stadt uyt ende in gingen, komende uyt verre ende naeby gelegene Natien.

6 Treurende ende weenende van wegen haren bedroefden ende eensamen staet, verlaten zijnde van den Heere, haren echten ende rechten bruydegom, ofte man: hebbende daerenboven geenen Coninck noch Coninckrijcke.

7 Hebbende vele volckeren ende natien onder haer gebiet, die aen de selve jaerlickschen cijns ende schattingen mosten betalen. Dit is insonderheyt ten tyde Davids ende Salomons geschiet, 1.Chron. 18.6. ende 2.Chron. 8.7.

8 Hebr. tot tribuyt geworden. D. hoe moetse nu haren necke onder andre heydensche Natien buygen, ende tot een teecken van onderdanicheyt, schattingen ofte tribuyt aen de selve betalen; siet 2.Reg. 23. 24. ende 25. ende 2.Chro. 36. ende Prov. 12. op vers 24.

2

Beth. ^{a 9} Sy ¹⁰ weent ¹¹ steets ¹² des nachts, ende hare tranen [loopen] over hare kinnebacken: Sy en heeft geenen trooster ¹³ onder alle hare lief-hebbers; alle hare ¹⁴ vrienden hebben trouwlooslick ¹⁵ met haer gehandelt, ¹⁶ sy zijn haer tot vyanden geworden.

a Psal. 6.7.

9 T.w. de Stadt van Ierusalem.

10 T.w. van hertseer over haren verlorenen welstant, ende de elende daer sy in vervallen is.

11 Hebr. sy weent weenende, D. steedts, sonder ophouden.

12 Als andre lieden gerustelick liggen en slapen. Siet Iob 7. op vers 3. Men kan oock door den nacht verstaen tegenspoet ende elende. siet de aenteeck. Iob 34. op vers 25.

13 T.w. die naeburige volcken, die met haer plechten te handelen. vers 16. klaegt sy, datse oock van Godt verlaten is.

14 De omliggende volckeren, die met Iuda een verbont gemaeckt hadden.

15 Of, by haer, of, tegen haer.

16 Siet vers 19.

3

Gimel. ¹⁷ Iuda ¹⁸ is in gevanckenisse gegaen van wegen de elende, ende van wegen ¹⁹ de veelheyt der dienstbaerheyt: ²⁰ sy

17 D. de inwoonders des Coninckrijcks Iuda.

18 And. verhuyst. so dat de sin soude zijn, datter in de gemeyne wechvoeringe des Ioodschen volcx nae Babylonien, noch eenige by oog-luyckinge by huys en hof gebleven zijn, maer datse van de garnisoenen ende vreemde soldaten soo zijn geplaegt geweest, dat sy van selfs haer Vaderlant, haer huys en hof verlaten hebben, op hope van de elende te ontvluchten. Andre duyden dit op de Ioden die uyt Ierusalem, ende het lant Iuda gevlucht waren uyt vreese van de aenstaende elende ende dienstbaerheyt, eer noch de Chaldeen Ierusalem ingenomen hadden.

19 Of, grootheyt der dienstbaerheyt, D. van wegen de groote dienstbaerheyt.

20 T.w. de Ioodsche Natie. het hebr. woort staet in het vrouwelicke geslachte. alsoo wort oock vers 1. de Stadt van Ierusalem by een weduwe vergeleken.

[fol. 63v]

²¹ woont onder de heydenen, sy en vindt geen ruste: alle hare vervolgers ²² achterhalense ²³ tusschen de engten.

21 D. Sy is gedwongen te woonen onder d’Afgodische, ende van Godt vreemde volckeren.

22 D. besettense, tastense aen.

23 Dat is, op sulcke plaetsen, daer het alder-engst is, daermen noch voor uyt, noch te rugge en kan. Andre verstaen dit van de angsten ende benaeutheden daer sy in vervallen waren.

4

Daleth. ²⁴ De wegen Zions ²⁵ treuren, om dat niemant ²⁶ op het feest en comt, alle ²⁷ hare ²⁸ poorten zijn woest, hare Priesters ²⁹ suchten: hare jonckvrouwen zijn bedroeft, ende ³⁰ sy selfs is in bitterheyt.

24 D. de wegen die nae Ierusalem gaen, gelegen op den berch Zions.

25 D. sy liggen woest, sy en worden niet betreden, gelijck sy plachten, als de menschen by menichten te Ierusalem tot den godts-dienst quamen. Den ongevoelicken ende onverstandigen dingen worden menschelicke affectien toegeschreven, soo in dit vers, als elders meer.

26 T.w. op die dagen die geordineert waren tot de offerhanden, insonderheyt op die hooge feest-dagen, op de welcke een yeder moste verschijnen. Siet Exod. 23.14. Deut. 16.16. ende vergel. hier mede Psal. 42.5.

27 T.w. Zions, D. Ierusalems.

28 D. daer en is geen uyt noch ingaen door de stadts-poorten, alst voor desen pleegt te zijn. Of verstaet dit aldus, daer en wort noch recht, noch justitie geoeffent: want sulcx pleegt in de stadts-poorten te geschieden. Siet Gen. 34.20. Ruth. 4.1, 10. 2.Sam.15.2. ende 18.4. ende 19.8. Psal. 9.14.

29 Om dat de Godts-dienst vervallen is, ende de Stadt dus elendelick verwoest is.

30 Hebr. haer is bitter, D. sy (T.w. de Stadt van Ierusalem) is vol groote droeffenisse, Ia de gantsche Natie der Ioden, van wat staet of ouderdom datse sijn, is vol hertseer ende jammer.

5

He. Hare tegenpartijders zijn ³¹ ten hoofde geworden, hare vyanden ³² zijn gerust: ³³ om datse de HEERE bedroeft heeft van wegen ³⁴ de veelheyt harer overtredingen: hare ³⁵ kinderkens ³⁶ gaen henen [in] de gevangenisse voor het aengesichte des tegenpartijders.

31 D. hebben de heerschappie over haer. Vergel. Deut. 28.13, 44. ende Psal. 18.44. ende 66.12. ende Ies. 9.13. ende 19.15.

32 Of, leven gerustelick, of, hebben goede ruste.

33 Of, want de Heere heeftse. (T.w. de Stadt van Ierusalem) bedroeft, etc.

34 Of, grootheyt.

35 Van de beteeckenisse deses woorts siet Psal. 8. op vers 3.

36 Als in triumphe, om tot slaven gemaeckt te worden, of, gelijckmen een kudde beesten, diemen gerooft heeft, voor sich henen drijft. daer wort niemant aengesien nochte verschoont, van wat ouderdom, geslachte, ofte staet hy zy.

6

Vau. Ende ³⁷ van de dochter Zions is ³⁸ al haren cieraet wechgegaen: hare Vorsten ³⁹ zijn als de herten, [die] ⁴⁰ geen weyde en vinden, ende ⁴¹ sy gaen crachteloos henen voor het aengesichte des vervolgers.

37 D. Van het volck van Ierusalem.

38 Of, al hare heerlickheyt, insonderheyt de Tempel, ende godts-dienst: mitsgaders alle die voortreffelicke gaven ende weldaden, die sy van Godt meer-maels seer rijckelick ontfangen hadden.

39 D. sy hebben alle couragie verloren, sy vluchten ende loopen, gelijck de herten voor de honden ende jagers doen.

40 D. sy loopen door het lant t’ eene-mael verarmt, ja verhongert zijnde.

41 Geene kracht noch middel hebbende, om eenigen tegenstant te doen.

7

Zain. Ierusalem is ⁴² [in] de dagen harer elende, ende harer ⁴³ veel-voudiger ballingschap, indachtich ⁴⁴ aller harer gewenschter dingen, die sy ⁴⁵ van ouden dagen af gehadt heeft: dewijle haer volck door de hant des tegenpartyders valt, ende sy geenen helper en heeft: de tegenpartyders ⁴⁶ siense aen, sy spotten ⁴⁷ met hare Rustdagen.

42 T.w. nu sy met cruys ende tegenspoet beangstigt is.

43 And. harer kermingen. Vergel. 3.19.

44 T.w. Eere en goet, mitsgaders allerley soo geestelicke, als lichamelicke gaven, die sy overvloedichlick pleegt te genieten.

45 T.w. doe sy in haren fleur was, Hebr. die van ouden dagen geweest zijn.

46 Sy staen ende gapense aen als een monster.

47 Dit kanmen verstaen van den gantschen Godts-dienst, Religie, ende ceremonien, die de Ioden hadden, nae de instellinge van Godes wet: Ofte, van de verwoestinge des Ioodschen lants, ’t welck ter tijt der Babylonische gevanckenisse, sijne Sabbathen ofte vier-dagen alsoo hielt, gelijck Godt gedreygt hadde Levit. 26. vers 34. ende 43. namelick, dat het lant woest, ende onbebouwt lach.

8

Cheth. Ierusalem ⁴⁸ heeft swaerlick gesondicht, daerom is sy ⁴⁹ als eene afgesonderde [vrouwe] geworden: ⁵⁰ alle diese eerden, achtense onweert, dewijle sy ^{51 b} hare naecktheyt gesien hebben, ⁵² sy sucht oock, ende ⁵³ sy is achterwaerts gekeert.

48 Hebr. heeft een sonde gesondicht, D. swaerlick ende lange gesondigt. Anders en is daer geen mensche die niet en sondicht, 1.Reg. 8.46. siet gelijcke maniere van spreken Exod. 32.30.

49 Hebr. tot eene afgesonderde. D. als een vrouwe die van wegen hare onreynicheyt van de menschen haer moet onthouden, achtervolgens de wet Levit. 15.19. Anders, als een omswervende [vrouwe] ofte, men heeft [het hooft] over haer geschudt. Siet 2.Reg. 19. op vers 21.

50 D. Alle diese in weerde hielden, T.w. doe sy den Heere vreesde, ende heerschappye hadde over andre volcken ende Natien.

51 Berooft zijnde van hare vercierselen, insonderheyt van alle godtsalicheyt ontbloott zijnde. Vergel. Ier. 13.22, 26. Ezech. 16.37. Hos. 2.10. Nah. 3.5.

b Ies. 47.3.

52 T.w. nu sy indachtich wort hoe leelick dat sy Godt verlaten heeft, hulpe soeckende daer geene te vinden en was.

53 D. sy is beschaemt geworden, dewijle sy van den Heere, haren rechten man, verstooten wiert.

9

Teth. ⁵⁴ Hare onreynicheyt ⁵⁵ is in hare zoomen, sy en heeft niet gedacht ⁵⁶ aen haer ^c uyterste: daerom is sy ⁵⁷ wonderbaerlick om leege gedaelt, ⁵⁸ sy en heeft geenen trooster: ⁵⁹ HEERE, ⁶⁰ siet mijne elende aen, want de vyant ⁶¹ maeckt sich groot.

54 D. hare leelicke sonden. een maniere van spreken genomen van de onreynicheyt der vrouwen. Dit zijn de woorden der godtsalige Gemeynte, belijdende de rechtveerdicheyt Godes in het straffen der obstinate onboetveerdige sondaers.

55 D. Is merckelick te sien: De teeckenen der schandelicker sonden die sy begaen hebben, hangen haer noch aen. Siet de aenteeck. Levit. 18. op vers 6. ende vergel. Ier. 13.22, 26.

56 Of, aen haer eynde. D. sy ginck voort in haer godtloos leven, niet denckende, dat haer eens rekeninge soude afgeeyscht worden van haer doen ende laten, ende dat sy alsdan hare straffe soude te dragen hebben. Siet Eccles. 7.40.

c Deut. 32.29.

57 D. op eene schielicke ende vreemde maniere. Het Coninckrijcke van Iuda is na de doot des Conincks Iosiae in xxii jaren te niete gegaen.

58 Daer is niemant diese met raet ofte daet bystant doet, vers 7.

59 Dit zijn de woorden der overgeblevene burgers van Ierusalem, of, des volcks Godes aldaer.

60 Verstaet hier by, ende verlost my uyt de selve. siet Psal. 31.8. Act. 7.34.

61 D. de vyant verheft sich. Siet Psal. 35. De aenteeck. op vers 26. ende Psal. 38.17.

10

Iod. ⁶² De tegenpartijder heeft sijne hant aen alle ⁶³ hare gewenschte dingen uytgebreydt: immers heeft ⁶⁴ sy aengesien, dat ⁶⁵ de heydenen ⁶⁶ in haer Heylichdom gingen, ⁶⁷ daer van ghy geboden hadt, ⁶⁸ datse in uwe Gemeynte niet komen en souden.

62 Dit zijn wederom woorden des Propheten.

63 Hier door moetmen insonderheyt verstaen de heylige gereetschap, of kostelicke vaten des Tempels, welcke de Chaldeen wech gevoert hebben. Ier. 52.17, 18.

64 T.w. de Stadt van Ierusalem, D. de burgers ende inwoonders van Ierusalem

65 De Chaldeen eygentlick.

66 Verstaet hier door het heylichdom, niet alleen het Ioodse lant, ’t welck een heylichdom genoemt wort Exod. 15.17. maer oock den heyligen Tempel, ja het heylige de heyligen, daer de heydenen ingebroken zijn.

67 Of, van de welcke ghy geboden hadt.

68 D. datse onder u volck niet en souden gerekent worden: Of, datse geen ampt onder u volck bedienen en souden. siet Deut. 23. de aenteeck. op vers 3. ende vergel. Act. 21.28.

11

Caph. ⁶⁹ Al haer volck suchten, ^{70 d} broot soeckende, sy hebben hare gewenschte dingen voor spijse gegeven, ⁷¹ om de ziele te verquicken: ⁷² Siet HEERE, ende aenschouwt, dat ⁷³ ick ⁷⁴ onweert geworden ben.

69 Al het volck van Iuda ende Ierusalem, van wat staet ofte conditie dat het zy.

70 Het woort broot beteeckent dickwijls al ’t gene dat de mensche tot onderhoudinge des lichaems behoeft, insonderheyt alles watmen eet, So dat broot oock somtijts vleesch beteeckent.

d Ierem. 52.6

71 Hebr. om de ziele weder te brengen, ofte, te herstellen, D. om haer te verquicken, alsoo oock vers16. ende 19. Verg. 1.Sam. 30.12. Psal. 23.3.

72 Van hier af tot het eynde des capittels zijn ’t de woorden der burgeren van Ierusalem.

73 D. een yeder onder ons.

74 D. geringe, ende verachtsaem. Siet Psal. 12. de aenteeck. op vers 9. alsoo oock bov. vers 8.

12

Lamed. ⁷⁵ En gaet het u lieden niet aen, ghy alle die over wech gaet? schouwt het aen, ende siet, ⁷⁶ offer eene smerte zy gelijck mijne smerte die my aengedaen is, daermede de HEERE [my] bedroeft heeft ten dage der hitticheyt sijnes toorns.

75 Als of hy seyde, Roert u mijnen elendigen staet niet? hebt ghy geen medelyden met my? letter vry op, ende neemt het ter herte. And. ’T en gaet u lieden niet aen. D. ghy laet u lieden wel duncken dat u dit niet aen en gaet, maer, so ghy wijs zijt, neemt het ter herte, letter wel te dege op, ende spiegelt u aen my.

76 Verg. Ezec. 5.9. ende Dan. 9.12.

13

Mem. ⁷⁷ Van de hoochte heeft ⁷⁸ hy ⁷⁹ een vyer ⁸⁰ in mijne beenderen gesonden, ⁸¹ daer over hy geheerscht heeft: ⁸² hy heeft mijnen voeten een nett uytgebreydt, ⁸³ hy heeft my achterwaerts doen keeren, hy heeft my woest ende sieck ⁸⁴ gemaeckt den gantschen dach.

77 D. van den hemel.

78 T.w. de Heere.

79 D. groote pijnen ende smerten, die de menschen als een vyer verteeren.

80 D. in de sterckste deelen mijnes lichaems, als Psal. 6.3. Siet de aenteeck. Iob 7.15.

81 D. de welcke de Heere, niet eenige menschelicke kracht, bestiert, ende sulcke kracht geeft, dat het my verteert.

82 D. hy heeft my so vaste in sijne stricken, dat icker niet uytgeraken en kan.

83 D. doe ick hem meynde te ontvluchten, heeft hy my in sijn net gevangen, ende te rugge doen keeren.

84 Hebr. gegeven. D. hy heeft my alle middelen van verlossinge benomen.

14

Nun. ⁸⁵ Het jock mijner overtredingen is aengebonden door sijne hant, ⁸⁶ sy zijn t’ samen gevlochten, ⁸⁶ sy zijn op mijnen hals ⁸⁷ geklommen: hy heeft mijne kracht doen ⁸⁸ vervallen; de Heere heeft my ⁸⁹ in [hare] handen gegeven, ⁹⁰ ick en kan niet, opstaen.

85 Het sware pack mijner menichvuldiger sonden, is als met touwen vaste gebonden, ende de Heere lecht my dat op den hals, ’t welck soo swaer om dragen is, dat het my mijne krachten breeckt. Vergel. Deut. 28.48. De menschen zijnde als muylen ende peerden, Psal. 32. so temtse het jock ende de banden des tegenspoets.

86 T.w. mijne overtredingen, die zijn al t’samen als in een bondelken gevlochten.

86 T.w. mijne overtredingen, die zijn al t’samen als in een bondelken gevlochten.

87 D. geleyt.

88 Hebr. struyckelen.

89 D. in de macht der vyanden.

90 D. alle kracht ende vemogen is my t’eenemael benomen; nae het oordeel van vleesch ende bloet: maer wat by de menschen onmogelick is, dat is mogelick by u, o mijn Godt.

15

Samech. De Heere heeft alle ⁹¹ mijne stercke ⁹² in ’t midden van my vertreden, ⁹³ hy heeft eene byeenkomste ⁹⁴ over my uytgeroepen, om mijne ⁹⁵ jongelingen te verbreken: ⁹⁶ de Heere heeft de wijnpersse der Ionckvrouwe der dochter Iuda getreden.

91 D. mijne kloecke helden, T.w. op de welcke ick my meest verliet.

92 D. die in my woonden.

93 D. hy heeft vele vyanden tegen my doen t’samen komen, om de bloeme mijnes volcx te niete te maken. Vergel. Zeph. 1.7, 8.

94 Of, tegen my.

95 Eygentlick, keurlingen, of, uytgelesene. op de welcke ick my noch eenichsins hadde mogen verlaten. Siet Hos. 9. versen 12, 13.

96 De Heere heeft hare inwoonders door den vyant verplettert, ende in stucken gebroken, gelijck de druyven in de persse verbroken worden. Vergel. Ies. 63.3. Apoc. 14. versen 19, 20. ende cap. 19. vers.15. Anders, de Heere heeft de dochter Iuda vertreden, [als in] eene wijn-persse.

16

Ain. ⁹⁷ Om deser dingen wille weene ick, ^e mijn ooge, mijn ooge ⁹⁸ vliedt af van water, om dat ⁹⁹ de trooster, die mijne ziele soude ¹⁰⁰ verquicken, verre van my is: ¹⁰¹ mijne kinderen ¹⁰² zijn verwoest, ¹⁰³ om dat de vyant d’ overhant heeft.

97 T.w. van wegen mijne groote ende menichvuldige sonden, weshalven ick nu soo vele ende soo groote straffen moet dragen.

e Ierem. 13.17.

98 Of, daer vliett water uyt.

99 D. de Heere selfs de Godt aller vertroostinge, 2.Cor. 1.3. Of, verstaet door den trooster, hare vrienden diese troosten souden. Siet vers 2. ende vers 7.

100 Hebr. wederbrengen.

101 Dit is d’oorsake waerom sy so grootelicx troost van doene heeft.

102 D. sy zijn in eenen desolaten staet.

103 Of, want de vyandt heeft d’overhant. Vergel. bov. vers 5.

17

Pe. Zion ¹⁰⁴ breydt hare handen uyt, daer en is geen trooster voor haer: de ¹⁰⁵ HEERE heeft van Iacob ¹⁰⁶ geboden, dat die rontom hem zijn, sijne tegenpartyders souden zijn: Ierusalem ¹⁰⁷ is als eene afgesonderde [vrouwe] onder hen.

104 Siet Ier. 4.31.

105 D. Godt heeft den genen die Ierusalem haten, macht gegeven, haer aen alle zijden te benaeuwen.

106 Door heymelicke ingevinge beweegt. ende sulcx doet hy door sijn rechtveerdich oordeel, hy alleen wetende het quade wel te gebruycken.

107 Siet bov. vers 8.

18

Tsade. ¹⁰⁸ De HEERE is rechtveerdich, want ick ben ¹⁰⁹ sijnen monde wederspannich geweest: ¹¹⁰ hoort doch alle

108 In alle dese dingen moet ick bekennen, dat de Heere rechtveerdelick handelt. Vergel. Psal. 119.137. Dan. 9.7.

109 Sijne geboden, die door den mont sijner Propheten my zijn aengedient. Siet bov. vers 5. ende 8.

110 D. Ick wensche dat alle volcken der aerde, de vreeslicke oordeelen Godes over my, mochten waernemen.

[fol. 64r]

ghy volckeren, ende siet mijne smerte: ¹¹¹ mijne jonckvrouwen, ende ¹¹¹ mijne jongelingen zijn in de gevanckenisse gegaen.

111 D. de gene daer de toekomende eeuwe van soude geplantt worden, siet Deut. cap. 28. ende cap. 49

111 D. de gene daer de toekomende eeuwe van soude geplantt worden, siet Deut. cap. 28. ende cap. 49

19

Koph. Ick riep tot ¹¹² mijne liefhebbers, [maer] ^{f 113} sy hebben my bedrogen: ¹¹⁴ mijne Priesters, ende mijne Outste, hebben in de Stadt den geest gegeven, als sy spijse voor sich sochten, op datse ¹¹⁵ hare ziele mochten verquicken.

112 D. mijne bontgenooten, op de welcke ick my hadde verlaten, ende by de welcke ick hulpe ende troost pleege te soecken. T.w. de Egyptenaers ende Assyriers. Siet Ier. 2.36. ende 22.20. Andre nement in desen sin, Mijne liefhebbers, D. de gene welcken de sorge ende opsicht over my van Godt bevolen was, T.w. mijne Priesters ende Oudtste, die haer selven niet en hebben cunnen redden, want sy zijn versmacht, als sy etc.

f Ierem. 30.14

113 D. ick hebbe te vergeefs troost by haer gesocht, sy en hebben my noch met woorden, noch met wercken bystant gedaen.

114 De Regeerders der kercke ende des lants.

115 Als bov. vers 11.

20

Resch. ¹¹⁶ Aensiet HEERE, want my is bange: ^g mijn ingewant is ¹¹⁷ beroert, mijn herte ¹¹⁸ heeft sich omgekeert in ’tbinnenste van my, want ¹¹⁹ ick ben seer wederspannich geweest; van buyten heeft [my] ¹²⁰ het sweert van kinderen berooft, ¹²¹ van binnen is als de doot.

116 Siet my aen met uwe barmhertige oogen.

g Ies. 16.11. Ierem. 48.36.

117 Of, omgeroert, of, bemoddert, of, werpt dreck op, gelijck een water dat omgeroert wort. siet Iob 16. op vers 16. en Psal. 46. op vers 4

118 Van benaeuwtheyt ligt mijn herte in my en rolt, om dat ick so grootelicx gerebelleert hebbe tegen den Heere mijnen Godt.

119 Hebr. wederspannich zijnde ben ick wederspannich geweest.

120 Siet Deut. 32.25. Ier. 14.18. ende 15.7. ende 18.21.

121 Of, binnen ’s huys is als de doot, of, is de doot selve. Hebr. in’t huys.

21

Schin. Sy hooren dat ick suchte, [maer] ick en hebbe geenen trooster: alle mijne vyanden hooren ¹²² mijn quaet, [ende] sy zijn vrolick, ¹²³ dat ghy ’t gedaen hebt: [als] ghy ¹²⁴ den dach sult voortgebracht hebben, ¹²⁵ [dien] ghy uytgeroepen hebt, ¹²⁶ so sullen sy zijn gelijck ick ben.

122 D. mijnen onderganck: of, mijn geklach ’t welck ick dagelicx doe van wegen mijne elende, jammer, en verdriet.

123 D. dat ghy my sulcke elende ende swaricheyt hebt opgelegt, o Heere.

124 T.w. dien dach of tijt der verstooringe Babels.

125 D. dien ghy door uwe Propheten, namelick Iesaiam, Ieremiam, ende andere, verkondicht hebt, namelick, dat Babel op den selven soude verstoort worden.

126 D. hare elende sal dan in dese werelt soo groot zijn, als de mijne nu is: behalven de straffen ende pijnen die sy in der eeuwicheyt te verwachten hebben.

22

Thau. ¹²⁷ Laet al haer quaet voor u aengesichte comen, ende ¹²⁸ doet hen gelijck als ghy my gedaen hebt van wegen alle mijne overtredingen: want mijne suchtingen zijn vele, ende mijn herte is ¹²⁹ mat.

127 D. voert u ter gedachtenisse alle hare boosheden. T.w. om de selve te straffen, als ghy op uwen throon sult geseten zijn, om recht te doen. Vergel. Psal. 7.8.

128 En laet se niet ongestraft henen gaen, gemerckt ghy my dus swaerlick plaegt van wegen mijne sonden.

129 Of, swack, of, flaeuw. Vergel. bov. vers 13. ende Iob 10.20, 21. ende Ies. 1.5. ende ond. 5.17.