Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het v. Capittel.

Den Propheet wort van Godt bevolen sijn hooft ende baert te scheeren, het afgeschorene in vieren te deylen, ende met de vier deelen verscheydentlick te handelen, vers 1, etc. afbeeldende de verscheydentheyt ende schricklickheyt der plagen, die den Ioodschen volcke souden overkomen, om der sonden wille, die hier verhaelt worden, 5, etc.

1

ENde ghy menschen kint, neemt u een scherp ¹ mes; ² een scheermes ³ der barbieren sult ghy u nemen: ⁴ ’t welcke ghy sult laten gaen over u hooft, ende over uwen baert: daernae sult ghy u een ⁵ weechschale nemen, ende die [hayren] ⁶ deylen.

1 Het Hebr. woort is voor een mes genomen, Ios. 5.2.

2 Dit beteeckent hier de vyanden der Ioden, die Godt rechtveerdelick gebruyckte, om door middel der selver sijn volck te straffen. Vergel. Ies. 7.20.

3 D. ’T welck de Barbieren gebruycken, alsse yemant scheeren.

4 D. ghy sult daermede het hayr uwes hoofts, ende uwen baert laten afscheeren. Siet de selve maniere van spreken, Num. 6.5. ende 8.7. ende vergel. Iud. 13.5. Verstaet nu door het hayr des baerts, de borgeren, ende inwoonderen Ierusalems, die in seer grooten getale waren, ende door de afscheeringe daer van, de uytroeyinge der selver burgeren.

5 Als een teecken van Godts rechtveerdicheyt.

6 Vergel. dit vers met het volgende twaelfde.

2

⁷ Een derden deel sult ghy in’t midden ⁸ der stadt met ⁹ vyer verbranden, ¹⁰ nae dat de dagen der belegeringe vervullet worden: dan sult ghy een derden deel nemen, ¹¹ slaende met een sweert rontom ¹² het selve: ende een derden deel sult ghy ¹³ inden wint stroyen; want ick sal het ¹⁴ sweert achter hen uyt trecken.

7 T.w. in drie gelijcke deelen, beteeckenende, dat de Ioden door verscheydene soorten van straffen souden uytgeroeyt worden, ende omcomen. So wie de eene ontquame, die soude in d’andere vallen. Vergelijckt Ies. 24.18. Ier. 15.2.

8 T.w. der stadt Ierusalem, alsoo hy die op eenen tichelsteen afgemaelt hadde, bov. 4.1. daer op nu soude hy dit droevich specktakel met de verklaringe daer van, den volcke dat in Chaldeen woonde, al waer de Propheet was, vertoonen.

9 Het welcke beteeckende alle de straffen, waer door een derden deel des volcks, duerende de belegeringe, in de stadt soude omcomen, als door honger, commer, peste, geschut, ende dergelijcke plagen. Siet van het woort vyer voor plagen, ende elenden genomen, Iob 15. op ’t vers 34. alsoo onder vers 4.

10 Dat is, ghy en sult dat derdendeel niet al seffens verbranden, maer nu, ende dan tot het eynde der belegeringe. And. als de dagen der belegeringe sullen vervullet zijn.

11 Hier mede wort beteeckent, dat een ander derde deel der Ioden buyten de stadt door den vyant verdaen soude worden, te weten, als sy souden tegen hem uytvallen, ofte oock de vlucht nemende, in sijne handen geraken. 2.Reg. 25.4.

12 T.w. derde deel des hayrs.

13 Verstaet door dese, het overige derde deel der Ioden dat ten deele in de omliggende landen verstroyt is, ten deele gevanckelick vervoert nae Ribla, ende Babel, 2.Reg. 25.11, 20, 21.

14 T.w. der vyanden, ’twelck de gevluchte, ende gevangene Ioden hier ende daer achtervolgen, plagen, ende verslinden soude. Hebr. achter hen ledich maken: alsoo Exod. 15.9. Lev. 26.33. onder vers 12. ende 12.14.

3

Ghy sult oock weynige in getale ¹⁵ daer van nemen, ende in ¹⁶ uwe slippen binden.

15 T.w. van het laetste derde deel.

16 Tot een teecken dat een seer kleyn getal der geringste, ende slechtste Ioden in den lande overblijven soude, die Nebuzaradan daer laten soude tot wijngardeniers, ende ackerlieden. 2.Reg. 25.12. Ierem. 52.16.

4

Ende noch sult ghy ¹⁷ van die nemen, ende die ¹⁸ werpen in’t midden des vyers, ende sultse verbranden met vyer: daer uyt sal voortcomen een ¹⁹ vyer tegen ²⁰ het geheele huys van Israël.

17 T.w. van die weynige overgeblevene.

18 ’T welcke beteeckende, dat van de overgeblevene onder de regeringe van Gedalia noch vele elendichlick omkomen souden, ende verstroyt worden. 2.Reg. 25.25, 26. Ierem. 41.3.

19 Verstaet het vyer der elenden, ende plagen. Siet bov. op ’t vers 2. alsoo in ’t volgende van dit vers.

20 T.w. dat het geheele overblijfsel van Iuda, ende Israël daer onder vermengt, waerse oock zijn, ten uytersten toe plagen, ende verderven sal. Siet Ierem. 42.16. ende 44.27, 28.

5

Alsoo seyt de Heere HEERE: ²¹ Dit is Ierusalem, ²² de welcke ick in ’t midden der Heydenen geset hebbe; ende ²³ landen rontom haer henen.

21 T.w. de stadt die de Propheet op den Tichelsteen afgebeeldt hadde. bov. 4.1. Ten was de stadt, die in Iudea was, selve niet, maer het teecken daer van, ende de afbeeldinge. Siet van dese maniere van spreken, waer door het teecken den naem draegt van het beteeckende, Gen. 17. op ’t vers 10.

22 D. ick hebbese meer weldaet bewesen dan eenige andere steden onder de Heydenen, op datse dese tot een exempel van deucht, ende eerbaerheyt wesen soude. Vergel. Deut. 4.6, 7, 8. Psal. 48.2, 3, etc. ende 87.1, 2, 3, etc.

23 D. heydensche landen, ende volckeren, die sy moeste voorlichten in’t goede. Ofte, ende der landen, die rontom haer zijn.

6

Doch sy heeft mijne rechten verandert in godtloosheyt ²⁴ meer dan de Heydenen, ende mijne insettingen meer dan de landen die rontom haer zijn: want sy hebben mijne rechten verworpen, ende in mijne insettingen, en hebben sy ²⁵ niet gewandelt.

24 Siet 2.Reg. 21. op vers 9. Vergel. 2.Chron. 32.9. Ier. 2.10. Siet oock op het eynde van het volg. vers.

25 Wat het zy in de wet, ofte insettingen des Heeren te wandelen, siet 2.Chron. 6. op vers 16.

7

Daerom seyt de Heere HEERE alsoo; ^a Dewijle ghylieden ²⁶ dies meer gemaeckt hebt dan de Heydenen die rontom u zijn, in mijne insettingen niet gewandelt en hebbet, ende mijne rechten niet gedaen en hebbet, selfs nae de ²⁷ rechten der Heydenen die rontomme u zijn niet gedaen en hebbet:

a Lev. 18.14, 28.

26 T.w. met sondigen, ende overtreden. Hebr. om u vermenichvuldigen. D. om dat ghy vermenichvuldicht, te weten, in sonden, ofte vermenichvuldicht wort in sonden. Andere verstaen, dese vermenichvuldinge van hare groote menichte, ende geweldigen rijckdom, daerin sy de omliggende Heydenen overtreften, ende even wel tegen Godt ondanckbaer waren. Vergel. Deut. 32.15.

27 Die niet toe en lieten, datmen sijne Goden, ende Godsdienst lichtveerdelick veranderen soude, Ier. 2.10, 11. Men can dit oock vande natuerlicke ende burgerlicke wetten verstaen (die van Godt in aller menschen herten zijn ingeschreven Rom. 1.32. ende 2.15.) die vele Heydenen beter dan de Ioden onderhouden hebben. Onder dese is oock, datmen sijn woort, ende belofte, diemen houden mach, moet houden, het welcke de Ioden niet gedaen en hebben, 2.Reg. 24.1. ende 20.

8

Daerom seyt de Heere HEERE alsoo; Siet, ²⁸ ick [wil] aen ²⁹ u, ³⁰ ja Ick: want ick sal ³¹ gerichten in’t midden van u oeffenen, voor de oogen van ³² die Heydenen.

28 T.w. om u te verderven. And. ick [come] tegen u: als Apoc. 2.5, 16. ende 3.3.

29 Namelick, o ghy stadt Ierusalem.

30 Dit verhael dient tot versekeringe, ende verswaringe vande straffe, die voorseyt wort.

31 D. straffen onder u uytvoeren: alsoo Psal. 119.84. ond. 11.9. ende 25.11. Vergerl. 2.Chro. 20.12. ende de aenteeck.

32 T.w. die ghy in boosheyt te boven gaet, dien ghy met u doen ergernisse gegeven hebt, ende die uwe vyanden zijnde, sich verheugen sullen in u verderf.

9

Ende ick sal oner u ³³ doen ’t gene ick niet gedaen en hebbe, ende desgelijcx ick voortaen niet doen en sal, om aller ³⁴ uwer grouwelen wille.

33 D. sulcke straffen seynden, die ick hier te vooren niet gesonden hebbe.

34 T.w. van afgoderye, ende andere boosheden tegen de eerste, ende de tweede tafel, als oock tegen de Ceremoniale, ende burgerlicke wetten.

10

Daerom sullen de vaders de ^{b 35} kinderen eten in ’t midden van u; ende de kinderen sullen hare vaderen eten: ende ick sal gerichten onder u oeffenen, ende sal al ³⁶ u overblijfsel in ^{c 37} alle winden verstroyen.

b Levit. 26.29. Deut. 28.53. 2.Reg. 6.29. Thren. 4.10.

35 T.w. uyt oorsake van haren grooten honger, ende gebreck van leeftocht. Siet het dreygement Godts hier van, Levit. 26.29. Deut. 28.53. ende de vervullinge Thren. 2.20. ende 4.10.

36 Siet boven op ’t vers 2.

c Ier. 49.32, 36.

37 D. in alle deelen der werelt. alsoo Ierem. 49.32, 36. ende onder 12.14. ende 17.21. ende 37.9. Zach. 2.6.

11

Daerom [soo waerachtich als] ick ³⁸ leve, spreeckt de Heere HEERE; (om dat ghy mijn ³⁹ Heylichdom verontreynicht hebbet met alle uwe ⁴⁰ verfoeyselen, ende met alle uwe grouwelen) so ick oock niet daerom [u] verminderen, ende ^d mijne ⁴¹ ooge ⁴² [u] niet verschoonen en sal, ende ick oock niet en sal ⁴³ sparen?

38 Vergel. Num. 14.28. Ruth 3.13. 1.Sam. 14.39, 45. ende 19.6. 2.Sam. 22.27. Ierem. 46.18.

39 D. den Tempel, daer in de Godesdienst geschiedde.

40 T.w. der grofste afgoderijen in den Godts-dienst, ende boosheden in ’t leven.

d Ezech. 7.4.

41 Overmits de oogen getuygen zijn van het herte, so wort de selve toegeschreven het gene, dat het herte toekomt. alsoo wort de ooge hier geseyt niet te verschoonen, dat is, geen medelijden te hebben, ende niet genadich te zijn. Siet oock Deut. 7.16. ende 13.8. 1.Sam. 24.11. ond. 7.4. ende 16.5.

42 Dit woort is hier ingevoegt uyt het volgende 7. cap. vers 4. Siet Num. 14. op ’t vers 23. ende Deut. 1. op ’t vers 35.

43 43

12

^{e 44} Een derde deel van u sal vande pestilentie sterven, ende sal door honger ⁴⁵ in ’t midden van u te niete worden, ende een derde deel sal ⁴⁶ in het sweert vallen rontom u: ende een derden deel sal ick in ⁴⁷ alle winden verstroyen, ende ick sal ⁴⁸ het sweert achter hen ⁴⁹ uyttrecken.

e Ierem. 15.2.

44 Siet breedere verklaringe van dit vers bov. op ’t vers 2.

45 D. in uwe belegerde stadt Ierusalem.

46 T.w. der Chaldeen, die buyten de stadt sullen ’t zijn, ende de selve belegeren. Siet van dese maniere van spreken, Levit. 26. op ’t vers 7.

47 Vergel. boven vers 10. ende de aenteeck.

48 Siet bov. op ’t vers 2.

49 Hebr. ledich maken: als bov. vers 2.

13

Also ⁵⁰ sal mijnen toorn volbracht worden, ende ick sal mijne grimmicheyt ⁵¹ op hen doen rusten, ende my ⁵² troosten: ende sy sullen ⁵³ weten, dat ick de HEERE in mijnen ⁵⁴ yver gesproken hebbe, als ick mijne grimmicheyt tegen hen volbracht sal hebben.

50 D. mijne dreygementen, die ick in mijne rechtveerdige gramschap door mijne Propheten uytgesproken hadde, sullen alsoo vervult worden. Vergelijckt de maniere van spreken met Ies. 10.25. Thren. 4.11. onder 7.8. alsoo in ’t eynde van dit vers.

51 D. mijnen moet aen haer koelen, ende mijne toornicheyt soo aen haer versadigen, ende genoech doen: dat ick gerust sal zijn, siende haer soo deerlick door mijne straffe gestelt, dat ick niet en sal behoeven de selve te vernieuwen. Nahum 1.9. Dit is menschelicker wijse van Godt gesproken. alsoo ond. 16.4. ende 21.17. ende 24.13.

52 D. my wreken, ende in de verklaringe mijner gerechticheyt mijnen moet koelen, ende my vermaken. ’T is menschelickerwijse van Godt gesproken. alsoo Ies. 1.24.

53 D. metter daet bevinden, ende met hare schande, ende schade gewaer worden. Siet Iob 5. op ’t vers 24. item ond. 6.7, 10. etc.

54 Verstaet heftige, ende jeloersche toornicheyt, als eens mans, die verongelijckt is van sijne vrouwe. alsoo Psal. 79.5. Prov. 6.34. Ies. 59.17. ond. 16.42. ende 38.19.

14

Daer toe sal ⁵⁵ ick u ter woestheyt, ende ter ⁵⁶ smaetheyt setten, onder de Heydenen, die rontom u zijn; voor de oogen van allen den genen, die voorby gaet.

55 Siet Godts dreygement hier van, Lev. 26.31. ende de vervullinge Thren. 2.2. etc.

56 T.w. waer door ghy veracht, gelastert, ende verfoeyt sult wesen van de omliggende volckeren, alsse seggen sullen dat ghy weerdich zijt geweest, soo getracteert te worden om uwer groote sonden, ende grouwelen wille.

15

So sal de ^f smaetheyt, ende hoon, een ⁵⁷ onderwijs, ende ontsettinge den Heydenen zijn die rontom u zijn; wanneer ick over u ⁵⁸ gerichten in toorne, ende grimmicheyt, ende ⁵⁹ in grimmige straffen oef-

f Deut. 28.37.

57 T.w. waer door de Heydenen sullen konnen geleert worden, wat een groot quaet de sonde zy, ende hoe vreeselick het is van wegen de selve in Godts handen te vallen.

58 D. rechtveerdige straffen uytvoere. alsoo ond. 25.11.

59 Hebr. in bestraffingen der grimmicheyt.

[fol. 70r]

fenen sal: Ick de HEERE hebbe [het] gesproken.

16

Wanneer ick de ⁶⁰ boose pijlen des hongers tegen hen uytsenden sal, die ten verderve zijn sullen, die ick uytsenden sal om u te verderven; so sal ick den ^g honger over u vermeerderen, ende ^{h 61} u den staf des broots breken.

60 Verstaet alle plagen, ende geesselen, waer door dieren tijt, ende honger veroorsaeckt wort. Sy worden boos genaemt, om datse doodelick souden wonden, ende het verderf medebrengen; gelijck de volgende woorden verclaren. Siet Deuter. 32. op vers 23.

g 2.Reg. 6.25. Ies. 3.1. Ezech. 4.16. ende 14.13.

h Levit. 26, 26. Ezech. 4.16. ende 14.13.

61 Siet Levit. 26. op ’t vers 26. ende bov. 4.16.

17

Ia honger, ende ^{i 62} boos gedierte, die u van kinderen berooven sullen, sal ick over u senden; oock sal pestilentie, ende ⁶³ bloet onder u ommegaen; ende het sweert sal ick over u brengen: Ick de HEERE hebbe [het] gesproken.

i Levit. 26, 22.

62 Siet Levit. 26.22.

63 D. dootslagen, ende moorderyen. Siet Gen. 37. op ’t vers 26.