Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxij. Capittel.

Godt stelt een Register vande grouwelicke sonden, die tegen d’eerste ende tweede tafel der wet binnen Ierusalem in swanck gingen, vers 1, 2, 3, etc. waer over hy haer in seer hevigen toorn voorseyt eene schricklijcke verbaestheyt, ende verstroyinge onder de heydenen, 13. ende dat hy haer, om datse tot schuym zijn geworden, binnen Ierusalem, als in eenen oven, sal smelten door’t vyer sijns toorns, 17. Algemeyne boosheyt, der Propheten, Priesteren, Vorsten, ende des volcks, 23.

1

VOorder geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende:

2

Ghy nu, menschen kint, soudt ghy der ¹ bloet-stadt recht geven? soudt ghyse ^{a 2} recht geven? ja maeckt haer bekent alle hare grouwelen:

1 D. die vol van dootslach ende moort is. Hebr. stadt der bloeden. alsoo onder 24.6, 9. Nah. 3.1. siet Gen. 37. op vers 27.

a Ezech. 20.4. ende 23.36.

2 Siet boven 20. op vers 4.

3

Ende segt; Alsoo seyt de Heere HEERE, ô stadt, ³ die in haer midden bloet vergiet, op dat haren ⁴ tijt kome, ende ⁵ dreckgoden ⁶ tegen haer selven maeckt om haer te verontreynigen.

3 Dat is, welcker inwoonders bloet vergieten, ofte, in de welcke men bloet vergiet: ende soo in’t volgende.

4 Der straffe, ende des verderfs: haer eynde, dat sy haer door hare sonden op den hals halen, ende over haer van Godt rechtveerdichlick is bestemt. siet bov. 7.7, 10. met d’aenteeck. alsoo in ’t volgende, dagen ende jaren. eenderleye sake wort met verscheydene woorden verklaert. Verg. wijders Mich. 6. op vers 16. ende bov. 12.23, 24, 25, 27.

5 Siet Levit. 26. op vers 30.

6 Ofte, by haer, in haer, voor haer.

4

Door ⁷ u bloet dat ghy ^b vergoten hebt, zijt ghy schuldich geworden, ende met uwe dreckgoden die ghy gemaeckt hebt, hebt ghy u ^c verontreynicht, ende hebt uwe ⁸ dagen doen naederen, ende zijt tot uwe jaren gekomen: daerom hebbe ick u den Heydenen ⁹ overgegeven [tot] eenen ^d smaet, ende allen landen [tot] eenen spot.

7 Dit wort door de bygevoegde woorden verklaert. alsoo ond. vers 13.

b 2.Reg. 21.16.

c Ezech. 20.30, 31.

8 Siet op’t voorgaende vers.

9 Ofte, gestelt, gemaeckt, eenen smaet by, ofte, voor, onder, etc. (siet Deut. 28.37.) D. ick sal ’t sekerlick doen, gelijck ick het bereedts begonnen hebbe te doen.

d Ezech. 5.14.

5

Die naeby, ende verre van u zijn, sullen u bespotten: ghy ¹⁰ onreyne van name, ende ¹¹ vol onruste.

10 D. die eenen schandelicken naem hebt, zijnde over al befaemt ende vermaert van de boosheyt, diemen in u bedrijft.

11 Ofte, overvloedige in woelinge, beroeringe: binnen de welcke sulcken gestadigen gewoel is, om allerleye grouwelicke boosheyt, ende vyantlickheyt te pracktizeren, waermede ghy over al te schande wort. dit wort in’t volgende verklaert.

6

Siet, de Vorsten Israëls zijn in u ¹² geweest, een yeder nae sijne ¹³ cracht, om bloet te vergieten.

12 Ofte, zijn. (ende soo in’t volgende.) dat is, sy zijn ofte hebben haer daer toe begeven, daer op toegeleyt, daer van haer werck gemaeckt, in plaetse datse sulcks behoorden gestraft te hebben.

13 Hebr. arm. D. nae sijn vermogen, elck om seerst, die het niet en doet, dien ontbreeckt het aen de macht, niet aen de wille. siet Iob 22. op vers 8.

7

Vader ende Moeder ¹⁴ hebbense in u ¹⁵ licht-geacht; met den vreemdelinck hebbense in’t midden van u door ¹⁶ verdruckinge gehandelt: sy hebben in u den weese ende de weduwe ¹⁷ verdruckt.

14 D. men heeft, ende soo voorts.

15 D. kleyn geacht, veracht, versmaedt.

16 Hem verdruckende door overlast ende gewelt, oft met bedroch ende list.

17 Ofte, berooft.

8

Mijne heylige dingen hebt ghy veracht, ende mijne Sabbathen hebt ghy ontheylicht.

9

¹⁸ Achterclappers zijn in u geweest om bloet te vergieten, ende in u hebbense op de ^e bergen ¹⁹ gegeten, sy hebben schendelickheyt in’t midden van u gedaen.

18 Hebr. mannen, ofte, lieden des achterklaps. die met haer loopen ende aendragen den naesten in lijden ende verderf hebben gebracht. siet Lev. 19. op vers 16.

e Ezech. 18.6, 11.

19 Siet bov. 18. op vers 6. D. daer zijn in u sulcke geweest, ende zijnder noch, die sulcx doen.

10

Men heeft de ²⁰ schaemte des vaders in u ^f ontdeckt: die ^g onreyn was door ²¹ afsonderinge hebbense in u ²² vercracht.

20 D. grouwelicke bloetschande begaen. siet Lev. 19. op vers 6.

f Levit. 18.8.

g Lev. 18.19. Ezech. 18.6.

21 Siet Levit. 15. op vers 24.

22 Ofte, onteert, beslapen. Hebr. vernedert. alsoo in’t volgende vers.

11

Daertoe heeft de een ^h grouwel gedaen met sijns naestens ⁱ huysvrouwe, ende een ander heeft sijns ^k soons vrouwe met schendelickheyt verontreynicht: noch een ander heeft in u sijne suster, sijns ^l vaders dochter, vercracht.

h Levit. 18.20.

i Ierem. 5.8.

k Levit. 18.15.

l Levit. 18.9.

12

Sy hebben geschencken in u genomen, om bloet te vergieten: ²³ woecker ende overwinste hebt ghy genomen: ende ghy hebt giericheyt gepleecht aen uwen naesten door ²⁴ verdruckinge: maer ghy hebt mijner vergeten, spreeckt de Heere HEERE.

23 Siet van woecker ende overwinst. Levit. 25. op vers 36.

24 Mits hem onrechtveerdich gewin afdringende, afperssende, ofte, hem met list ende pracktijcken vervoordeelende: want het Hebr. woort van beyds gebruyckt wort.

13

Siet dan, ick hebbe mijne ²⁵ hant ^m geslagen om uwe giericheyt, die ghy bedreven hebt: ende om u ²⁶ bloet; ²⁷ die in’t midden van u geweest zijn.

25 T.w. d’eene tegen, ofte, in d’andere. een teecken van ontsteltenisse, ende d’onverdragelickheyt deser boosheyt, voornemen van straffe, ende aenhitzinge des vyants. Vergel. boven 21.13. met d’aenteeck. aldaer.

m Ezech. 21.22.

26 Als boven vers 4.

27 Giericheyt, ende moorderye.

14

Sal u herte ²⁸ bestaen? sullen uwe handen sterck zijn, in de dagen als ick met u ²⁹ handelen sal? ick de HEERE hebbet gesproken, ende sal’t ⁿ doen.

28 Geensins, wil Godt seggen, maer hert ende moet sullen u alsdan voorseker ontvallen, ende uwe handen sullen slap worden.

29 Nae mijne gerechticheyt ende uwe verdiensten.

n Ezech. 17.24.

15

Ende ick sal u ^o verstroyen onder de heydenen, ende u verspreyden in de landen: ende uwe onreynicheyt uyt u ³⁰ verteeren.

o Ezech. 12.14, 15.

30 Ofte, doen vergaen. D. ick sal maken dat uwe inwoonders die onreynicheyt sullen moeten laten, als sy uyt haer lant sullen verdreven ende gevancklick wech gevoert zijn. Vergel. onder 23.27.

16

So sult ghy in u ³¹ ontheylicht zijn voor de oogen der heydenen: ende ghy sult weten, dat ick de HEERE ben.

31 Als eene onheylige, vijle, verachte stadt getracteert zijnde, vermits uwer verwoestinge. And. ghy sult u ten erve geven, ofte, ten erve genomen worden. D. vreemde heydenen sullen u besitten ende over u heerschen.

17

Wijders geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende:

18

Menschen kint, ³² die vanden huyse Israëls zijn my tot ^{p 33} schuym geworden: sy zijn alle ³⁴ koper, ofte tin, ofte yser, ofte loodt, in ’t midden des ovens; silver-schuym zijnse geworden.

32 Hebr. het huys Israëls zijn my etc.

p Iesa. 1.22.

33 Siet Ies. 1.22. Ierem. 6.28, 29, 30. met d’aenteeck.

34 In plaetse dat sy fijn gout ende silver behoorden te zijn, dat is, oprecht, heylich ende vroom.

19

Daerom, alsoo seyt de Heere HEERE; Om dat ghylieden alle tot schuym geworden zijt, daerom siet, ick sal u in’t midden van Ierusalem ³⁵ vergaderen.

35 Als in eenen smeltoven. dit wort in’t volgende verklaert. Vergel. bov. 11.7.

20

[Gelijck] silver, ofte coper, ofte yser, ofte loodt, ofte tin in’t midden eens ovens ³⁶ vergadert wort, om het vyer daerover op te blasen, op datmen’t smelte: alsoo sal ick ulieden vergaderen in mijnen toorn, ende in mijne grimmicheyt daer laten, ende smelten.

36 Hebr. [nae] de vergaderinge van silver, etc.

21

Ia ick sal u by een brengen, ende sal op u blasen in’t vyer mijner verbolgentheyt, dat ghy in’t midden van ³⁷ haer sult gesmolten worden.

37 Der stadt Ierusalem: alsoo in’t volgende vers Vergel. vers 19.

22

Gelijck het silver in’t midden des ovens gesmolten wort, alsoo sult ghylieden in’t midden van haer gesmolten worden: ende ghy sult weten, dat ick, de HEERE, mijne grimmicheyt over u uytgegoten hebbe.

23

Voorts geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende:

24

Menschen kint, segt tot ³⁸ haer; Ghy zijt een lant, dat niet ³⁹ gereynicht en is, ⁴⁰ [dat] sijnen plasregen niet en [heeft gehadt] ten dage der ⁴¹ gramschap.

38 Ierusalem, ende het lant Iuda, als volcht.

39 Van godtloose ende godtloosheyt, ghy zijt door mijne oordeelen ende straffen niet gebetert.

40 Ofte, dat niet beregent en is. Dat is, dat niet gesuyvert en is door mijne straffen: gelijck de plasregen het lant pleecht te suyveren, ende de vuylicheyt wech te spoelen. And. [dat] niet beregent sal worden. Dat is, ghy sult door mijne oordeelen verdorven ende verteert worden, ende niet verlicht ofte verquickt.

41 D. mijner straffen.

25

⁴² De verbintenisse ⁴³ harer Propheten is in ’t midden van haer, als een brullende leeuw die eenen roof rooft: sy

42 Ofte, t’samenspanninge, t’samensweeringe, Dat is, conspiratie. De valsche propheten hebben sich t’samen verbonden tegen de vroome Propheten, ende de gene die de selve zijn toegedaen, om die te ruineren. Vergel. Ierem. 20.2. ende 26.8, 9. ende 29.25, 26. Thren. 4.13.

43 Ierusalems, ende soo voorts.

[fol. 80v]

eten de ^{q 44} zielen op, den schat, ende het kostelicke nemense wech; hare weduwen ⁴⁵ vermenichvuldigen sy in’t midden van haer.

q Matt. 23.14.

44 Dat is, menschen, (siet Genes. 12. op vers 5.) mits haer bloot ende kael makende door haer verleydige prophetyen, voor dewelcke sy dier geloont willen zijn: ende vrome lieden brengen sy om al het hare, door valsche beschuldigingen ende quade pracktijcken. Vergel. Mich. 3.11. Matt. 23.14.

45 Beroovende haer vande mannen, die sy met hare valsche aenklachten om’t leven doen brengen.

26

Hare Priesteren doen mijne wet ⁴⁶ gewelt aen, ende sy ontheyligen mijne heylige dingen; tusschen het heylige ende het onheylige, en maken sy geen ^r onderscheyt, ende [’t verschil] tusschen het onreyne ende reyne, en gevense niet te kennen: daertoe ⁴⁷ verbergen sy hare oogen van mijne Sabbathen; ja ick worde in’t midden van hen ⁴⁸ ontheylicht.

46 Onbeschroomt de selve inbrekende, ende nae haren appetijt treckende. Vergel. Zeph. 3.3, 4.

r Levit. 10.10. Ezech. 44.23.

47 Dat is, sy ontrecken haer van de onderhoudinge mijner Sabbathen, als ofse mijne ordinantie daer van niet eens en wisten.

48 D. onteert, ende niets geacht, als of ick geen Godt en ware: soo handelen sy met my, ende sijn d’oorsake, dat het andere naedoen.

27

Hare ^s Vorsten zijn in’t midden van haer als wolven die eenen roof rooven, om bloet te vergieten, [ende] om ⁴⁹ zielen te verderven; op datse giericheyt souden plegen.

s Mich. 3.11. Zephan. 3.3.

49 D. menschen, als vers 25.

28

Hare Propheten nu ^{t 50} plaesteren haer met loosen kalcke: ^v siende ⁵¹ ydelheyt ende hen leugen voorseggende, seggende; Alsoo seyt de Heere HEERE; ende de HEERE en heeft niet gesproken.

t Ezech. 13.10.

50 Siet bov. 13. op vers 10.

v Ezech. 21.34.

51 Ofte, valscheyt: valschelick voorgevende, dat haer Godt dit ende dat door gesichten heeft geopenbaert. siet bov. 13.6.

29

Het volck des lants ⁵² plegen enckel verdruckinge, ende bedrijven enckel rooverye: oock ⁵³ onderdrucken sy den elendigen ende nootdurftigen; ende den vreemdelinck verdrucken sy ⁵⁴ sonder recht.

52 Hebr. verdrucken verdruckinge, ofte, [met] verdruckinge, ende rooven rooverye, D. ’tgantsche lant is vol van bedriegerye ende gewelt.

53 Ofte, quellen, plunderen, berooven.

54 Ofte, t’onrechte, tegen alle reden, sonder mate. ofte, sonder dat hem recht gedaen worde. T.w. van de Overicheyt. Hebr. door, ofte, in, met, niet recht, oordeel, etc.

30

Ick socht nu eenen man ⁵⁵ uyt hen, die den ⁵⁶ muer mochte toemueren, ende voor mijn aengesicht in de ^x bresse staen voor het lant, op dat ick’t niet en mochte verderven: maer ick en vondt niemant.

55 Dat is, onder hen.

56 Siet bov. 13.5. met d’aenteeck.

x Psal. 106.23.

31

Daerom heb ick mijne gramschap over hen uytgegoten; door ’t vyer mijner verbolgentheyt heb ickse verteert: haren wech hebbe ick op haren ^{y 57} cop gegeven, spreeckt de Heere HEERE.

y Ezech. 9.10. ende 11.21. ende 16.43.

57 Siet bov. 9. op vers 10.