Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xlj. Capittel.

De maten, stucken ofte deelen, kamers, ende cieraet des Tempels, ofte, van’t heylige ende alderheylichste, met den Reuckaltaer.

1

VOorts bracht ¹ hy my tot den Tempel: ende hy mat de posten, ses ellen de breette van dese, ende ses ellen de breette van gene zijde, de breette der ² Tente.

1 De man, van welcken boven 40.3.

2 D. (nae sommiger gevoelen) soo breet, als de Tente der t’samenkomste, ofte Tabernakel was, die van Mose door Godts bevel was opgericht: alwaer de breette was van acht berderen, elck van anderhalve elle ofte cubijt, makende t’ samen twaelf ellen. Siet Exod. 26.22, 23, 24, 25. met d’aenteeck.

2

Ende de breette der ³ deure tien ellen, ende de zijden der deure, vijf ellen van dese, ende vijf ellen van gene zijde: oock mat hy ⁴ de lengte van ⁵ dien, veertich ellen, ende de breette twintich ellen.

3 Ofte, des ingancks. T.w. van’t heylige.

4 Ofte, (als sommige) eene lengte: item in’t volgende, eene breette, het welcke in den sin met dese woorden de lengte ende breette eenderley kan zijn, alsser eene andere lengte ende breette volcht, als hier vers 4.

5 Den Tempel.

3

Daerna ginck hy in nae ⁶ binnen, ende mat den post der deure, twee ellen: ende de deure ses ellen, ende de breette der deure, seven ellen.

6 Nae het heylige der heyligen, ofte Alderheylichste, als vers 4.

4

Oock mat hy de lengte van dien, twintich ellen, ende de breette, twintich ellen ⁷ voor aen den Tempel: ende hy seyde tot my; Dit is de ⁸ heylicheyt der heylichheden.

7 Hebr. tegen, ofte, voor aen, het aengesichte.

8 D. het heylige der heyligen, ofte, het alderheylichste. Siet Exod. 26.33. ende aengaende de maniere van spreken, Levit. 2. op vers 3. ende vergel. Cantic. 1. op vers 1. ’T gebouw van ’t heylige ende Alderheylichste wort hier wel vermeldt, maer niet watter in geweest zy (als wel bekent was van Mosis Tabernakel ende Salomons Tempel) behalven den houten altaer onder vers 22. staende voor’t Alderheylichste.

5

Ende hy mat den wandt des huyses, ⁹ ses ellen: ende de breette van [elcke] ¹⁰ zijdkamer, vier ellen, rontom den huyse henen rontom.

9 In de dickte, als eenige dit nemen, ende de sake selfs schijnt uyt te wijsen.

10 Dese zijdkameren waren buyten aen getimmert, rontom den Tempel. Vergel. 1.Reg. 6, 5, 6, 8, 10, ende siet d’aenteeck. aldaer.

6

De zijdkameren nu, waren ¹¹ zijdkamer boven zijdkamer, drie, ¹² ende dat dertich malen, ende sy quamen in de ¹³ wandt die aen den huyse was tot die zijdkamers, rontom henen, op datse vast gehouden mochten worden: ¹⁴ want sy en wierden niet vast gehouden ¹⁵ inde wandt des huyses.

11 D. (nae’t gemeyn gevoelen) elck kamer gebouw hadde drie verdiepingen, ende over sulcx drie kameren, d’eene boven d’andere.

12 Ofte, (als andere) drie ende dertich malen. D. sulcke kameren warender dertich, ofte (als andere) 33. verdeylt in tien, ofte (als andere) 11 kamergebouwen, elck gebouw hebbende drie kameren boven malkanderen.

13 Verst. eenen bysonderen muer, die aen des Tempels muer was, gemaeckt voor dese kameren, als sommige verklaren: hoewel andere meynen, datse op de balcken gerust hebben, die op de inkortingen van den muer des Tempels onder elcke verdiepinge quamen te liggen, sonder in des Tempels muer vast te zijn. Vergel. 1.Reg. 6.6. met d’aenteeck.

14 Ofte, maer.

15 Ofte, aen.

7

Ende het was voor de zijdkameren opwaert nae boven al ¹⁶ wijder, ende gaf sich rontom; want het huys was ¹⁷ omcingelt opwaert nae boven, rontom den huyse henen; daerom was de breette des huyses nae boven: ende alsoo ¹⁸ ginck het onderste op nae’t bovenste door het middelste.

16 Ofte aldus: ende daer was eene verwijdinge ende omwendinge (ofte, ommeganck. Dat is, wendeltrappe, als eenige meynen, uyt vergel. van 1.Reg. 6.8.) opwaert nae boven tot de zijdkamers; want de omwendinge des huyses [ginck] opwaert nae boven rontom henen om den huyse, etc. And. want [de wandt] was hoe langer hoe breeder, nadiense boven henen met zijdkameren omgeven was, etc.

17 Met dit kamergebouw.

18 Dat is, nam allencxkens toe, wies in breette, dat de zijdkameren al breeder ofte wijder wierden, vermits d’inkortingen van den muer deser kameren, ofte des Tempels, als op vers 6. is aengeteeck. And. men ginck op [van] het onderste, ofte, de onderste te weten kamer, etc.

8

Ende ick sach des huyses hoochte rontom henen; de fondamenten der zijdkameren waren van een ¹⁹ vol riet, ses ellen, [de elle] tot den ²⁰ oxel toe [genomen].

19 Hebr. de volheyt eens riets.

20 Anders was elcke elle des meetriets een gemeyne cubijt, ofte, ellenboge, ende maer een hantbreet meer, boven 40.5. And. ses ellen, tot aen’t eynde.

9

De breette van de wandt, die tot de ²¹ zijdkameren was nae buyten, was vijf ellen: ende dat ledich-gelaten was, was de ²² plaetse der zijdkameren, ²³ die aen den huyse waren.

21 Hebr. zijdkamer.

22 Ofte het ruym. Hebr. eygentl. huys: dat oock elders voor plaetsen genomen wort. siet 2.Sam. 15. op vers 17, etc.

23 Ofte, die nae binnen waren.

10

Ende ²⁴ tusschen de kameren was eene ²⁵ breette van twintich ellen, rontom den huyse, rontom henen.

24 Dat is, tusschen de andere kameren ende dese zijdkameren.

25 Dat is, eene ruymte, plaetse.

11

²⁶ De deuren nu van de zijdkameren waren nae’t ledichgelatene toe; d’eene deure des weegs nae’t Noorden, ende d’andere deure, nae’t Zuyden: ende de breette van de ledich-gelatene plaetse was vijf ellen rontom henen.

26 Hebr. de deure, ofte, inganck, openinge der zijdkameren. Dat is, van elck eene.

12

Voorts [van] ’t ²⁷ gebouw, dat ^38[28] voor aen de afgesnedene-plaetse was [in] den hoeck des weegs nae’t ²⁹ westen, was de breette ’t seventich ellen, ende [van] de wandt des gebouws was de breette vijf ellen rontom henen: ende de lengte van dien, ’t negentich ellen.

27 Hierdoor verstaen eenige, het muerwerck in ’t Oosten, Suyden ende Noorden, met eenen achtermuer in ’t westen, door welcken een gedeelte van’t voorhof was afgesneden ende afgesondert. Vergel. onder 42.1.

38[28] Hebr. voor ’t aengesichte.

29 Hebr. de zee, als doorgaens.

[fol. 91v]

13

³⁰ Voorts mat hy het ³¹ Huys, de lengte hondert ellen: ³² oock de afgesnedene plaetse ende het gebouw, ende de wanden van dien, de lengte hondert ellen.

30 Ofte, also, etc.

31 Den Tempel.

32 Ofte, so dat, etc.

14

Ende de breette van’t ³³ voorste deel des huyses, ende der afgesnedene plaetse tegen’t Oosten, hondert ellen.

33 Hebr. aengesichte.

15

Ooc mat hy de lengte des gebouws ³⁴ vooraen de afgesnedene plaetse, dat achter de selve was, ende der selver ³⁵ galeryen van dese ende van gene zijde, hondert ellen: met den binnensten Tempel, ende de voorhuysen des voorhofs.

34 Ofte, tegen over. Hebr. aen, ofte, tegen ’t aengesichte.

35 Ofte, afgesonderde wandel plaetsen, wandelingen, met pylaren afgepaelt.

16

De dorpelen, ende ³⁶ de geslotene vensters, ende de galeryen rontom die ³⁷ drie; tegen over den dorpel, waren ³⁸ beschoten met hout rontom henen: ende [van] der ³⁹ aerde tot aen de vensteren; ende de vensteren waren ⁴⁰ bedeckt.

36 Siet boven 40.16.

37 Ofte, welcke die drie stucken rontom hadden. T.w. (als eenige) het afgesnedene, de Tempel, ende het buytenste voorhof. And. in hare drie rijgen. Vergel. onder 42.3.

38 Hebr. overdecksel, overtrecksel, beschot.

39 Ofte, gront. alsoo vers 20.

40 Ofte, overdeckt, overtrocken.

17

Tot ’t gene boven de deure was, ⁴¹ ende tot het binnenste ende buytenste huys toe, ende aen de gantsche wandt rontom henen in’t binnenste ende buytenste, ⁴² [al by] maten.

41 Ofte, naemlick.

42 D. ’T was alles pertinent ende wel gemeten.

18

Ende het was gemaeckt [met] ⁴³ Cherubim ende ⁴⁴ palmboomen: so datter een palmboom was tusschen Cherub ende Cherub; ende [elcke] Cherub hadde twee aengesichten.

43 D. gedaenten van Cherubim, D. Engelen. Siet boven 10.15, 20.

44 Siet boven 40. op vers 16.

19

Namelick, een ⁴⁵ menschen aengesicht tegen den palmboom van dese, ende eens jongen leeuws aengesichte tegen den palmboom van gene zijde: gemaeckt in’t gantsche huys rontom henen.

45 Tot een teecken, dat de Engelen met al haer Engelsch verstant, wille, toegenegentheyt, ende vriendelicken dienst, op Christi bevel, in sijn huys, ontrent de palmboomen (D. de rechtveerdige) steets tegenwoordich zijn, ende dat selve als jonge leeuwen, vrymoedichlijck ende met de kracht, die sy van Godt ontfangen hebben, beschermen. Verg. boven 1. op vers 5. ende 10. ende siet Hebr. 1.14, etc. ende voorts dat alle geloovige, in’t gemeyn, navolgers moeten zijn van de deuchden der H. Engelen, ende een yeder in’t bysonder, in sijn beroep, van hare gewillige ende vyerige gehoorsaemheyt in ’t uytvoeren van Godts bevelen, ende alsoo het huys Godts geestelick te vercieren, tot datse in den hemel worden gelijck als Engelen Godes. siet boven 1. op vers 9. ende 11. item Luc. 15.7, 10. Hebr. 12.22. Apoc. 19.10. ende 22.9, etc.

20

Van de aerde af, tot boven de deure, waren de Cherubim ende de palmboomen gemaeckt: oock [aen] de wandt des Tempels.

21

De ⁴⁶ posten des Tempels waren vierkant: ende aengaende het ⁴⁷ voorste deel des heylichdoms, d’ [eene] ⁴⁸ gedaente was als de [andere] gedaente.

46 Hebr. de post. D. elcke post van’t heylige, door den naem des Tempels hier onderscheyden van’t Alderheylichste dat hier genoemt wort heylichdom ofte het heylige, als oock Levit. 4.6. ende 16.2, 3, 17, 27. Siet d’aent. aldaer. alsoo oock Psal. 20.3, etc.

47 Hebr. aengesichte, daer den Altaer voor den voorhanck van’t Alderheylichste stont, waer van in’t volgende.

48 Dese gelijckheyt van gedaente wort op verscheydene saken geduydt, doch het naeste schijnt te zijn, datmen’t verstae, vande gelijckheyt inde posten ofte stijlen, ende de Cherubim ende palmboomen, waer van inde voorgaende woorden ende vers 20. gesproken wort.

22

De hoochte des houten ⁴⁹ Altaers was drie ellen, ende sijne ⁵⁰ lengte twee ellen, ende hy hadde sijne hoecken; ende sijne lengte, ende sijne ⁵¹ wanden waren van hout: ende ⁵² hy sprack tot my; Dit is de ⁵³ Tafel, die voor des HEEREN aengesichte sal zijn.

49 Hier door wort verstaen den Reuck-altaer, staende voor’t heylige der heyligen, terstont genoemt het heylichdom: in Salomons Tempel ende Mosis Tabernakel was desen Altaer met fijn gout overtrocken. Siet Exod. 30.1, 2. 2.Chron. 4.19. De maten van dien waren in desen Nieuwen Tempel grooter als te vooren, afbeeldende de voorbiddinge onses Advocaets, des Heeren Christi, die voor sijns Vaders aengesichte steets voor ons verschijnt, niet alleen voor de geloovige Ioden, maer oock alle geloovige heydenen in alle hoecken der werelt: mitsgaders de gebeden, die wy in Christi naem doen, ende voor Godts aengesichte opklimmen. Siet hier van 1.Iohan. 2.1, 2. item Psal. 141.2. Apoc. 5.8, etc.

50 Verstaet het bovenste bert, ofte, blat, daermen ’t reuckwerk op stelde.

51 D. zijden.

52 T.w. de man, die den Propheet geleydde ende alles hem vertoonde. Siet boven 40.3.

53 Een seer lieflicke naem deses Reuck-altaers, te kennen gevende, dat de Heere Christus niet alleen onsen altaer, maer oock onse weert ende tafel is, noodigende, onthalende, ende versadigende alle rechte geloovige aenbidders met de genietinge ende gemeenschap sijner heylsame verdiensten, hier aenvanckelick ende hierna volkomelick. Vergel. Psal. 16.11. ende 23.5. ende 36.9. met d’aenteeck. Prov. 9.2, etc. item Mal. 1.7, 12. met d’aent. Matt. 8.11. ende 22.2, etc. Luc. 22.29, 30. Apoc. 3.20.

23

De Tempel nu ende het heylichdom hadden [beyde] twee ⁵⁴ deuren.

54 Hier door kanmen met sommige verstaen den Heere Christum, voorgedragen in de schriften des Ouden ende Nieuwen Testaments, door welcke deuren wy alle met een oprecht geloove moeten ingaen tot de salige gemeynschap Christi ende sijner kercke. de Christlicke leser kan vergelijcken Ioh. 10.7, 9. Actor. 14.27. 1.Corint. 16.8, 9. 2.Cor. 2.12. Col. 4.3. Apoc. 3.8. etc.

24

Ende daer waren twee bladen aen de deuren: [te weten] twee bladen diemen ⁵⁵ omdraeyen konde; twee aende eene deure, ende twee bladen aende andere.

55 Ofte, omslaen, omvouwn, omkeeren.

25

Ende aen de selve, [namelick] aende deuren des Tempels, waren Cherubim ende palmboomen gemaeckt, gelijck alsser aende wanden gemaeckt waren: ende het ⁵⁶ hout aen’t ⁵⁷ voorste deel des voorhuyses van buyten, was dick.

56 D. balcken, dicke plancken, als in ’t volgende vers.

57 Hebr. aengesichte.

26

⁵⁸ Ende [aen] de geslotene vensteren waren oock palmboomen van dese ende van gene zijde, aen de zijden des voorhuyses: ende [aen] de zijdkameren des huyes, ende [aen] de dicke plancken.

58 Ofte aldus: Ende [daer waren] geslotene vensters, ende palmboomen van dese ende van gene zijde, aen de zijden des voorhuyses: ende aen de zijdkameren, etc.