Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xiiij. Capittel.

Israel wort vermaent tot ware bekeeringe, ende geleert hoe sy die betuygen sullen, vers 1, etc. met schoone beloften van de toekomstige genade ende segeningen onder den Messia, 4. Vermaen tot vlytich op-mercken, betrachten, ende nakomen deser ende aller godtlicke leeringen, 10.

1

¹ SAmaria sal woest worden; want sy is wederspannich geweest tegen haren Godt: ² sy sullen door’t sweert vallen, hare ³ kinderkens sullen ^a verplettert, ende ⁴ hare swangere [vrouwen] sullen ⁵ opgesneden worden.

1 So de hooft-stadt als het omliggende lant, siet 1.Reg. 13. op vers 22. ende 16. op vers 24. Dit vers gehoort noch tot het voorgaende capittel. Siet de vervullinge deser Prophetye 2.Reg. 17.5, 6, etc.

2 D’inwoonders.

3 Siet van ’t Hebr. woort Psal. 8. op vers 3.

a Hos. 10.14.

4 Van Samaria.

5 Vergel. bov. 13.8.

2

^b Bekeert u, ô Israël, tot den HEERE uwen Godt ⁶ toe: want ghy zijt ⁷ gevallen om uwe ongerechticheyt.

b Hose. 12.7.

6 Siet van dese maniere van spreken, sich tot Godt toe bekeeren, Ioel 2. op vers 12.

7 Vergel. bov. 4.5. ende 5.5.

3

Nemet [dese] ⁸ woorden met u, ende bekeeret u tot den HEERE: segget tot hem; ⁹ Neemt wech alle ongerechticheyt, ende ¹⁰ geeft het ¹¹ goede; so sullen wy ¹² betalen de ¹³ varren onser ^c lippen.

8 Verst. de belijdenisse uwer sonden met vyerige ende geloovige gebeden om genade, ende oprechte beloften van danckbaerheyt, waer van het voorschrift volgt.

9 D. vergeeft, rekent niet toe. Siet Psal. 25. op vers 18. ende 32. op vers 1.

10 Hebr. neemt. Dat is, neemt ende geeft, neemt om ons te geven, ofte, onder ons uyt te deylen, brengt aen. Siet Genes. 12. op vers 15. ende 24. op vers 22. ende Psal. 68. op vers 19. And. ontfangt [ons] goedichlick, ofte, neemt het goede aen. D. siet aen, ofte ontfangt genadichlick onse bekeeringe ende goede wercken, die wy als wedergeborene kinderen doen.

11 D. allerley geestlicken ende lichaemlicken segen, ofte, goetdaden, weldaden. Siet Mat. 7.11. Vergel. met Luc. 11.13.

12 Voor uwe onverdiende genade sullen wy u bewijsen onse schuldige danckbaerheyt.

13 Ofte aldus: varren, [T.w. de varren, ofte jonge ossen] onser lippen. And. varren [met] onse lippen, als ofse seyden: wy weten wel, dat ghy met het slachten ende offeren der beesten niet te vreden en zijt, daerom sullen wy u offeren de geestelicke offerhanden van lof ende dancksegginge. Siet Psal. 50.14. ende 69. versen 31, 32. ende 116. versen 12, 13. Hebr. 13. vers 15, etc.

c Hebr. 13.15.

4

¹⁴ Assur en sal ons niet behouden, wy en sullen niet ¹⁵ rijden op ¹⁶ peerden, ende tot het ¹⁷ werck onser handen niet meer seggen, Ghy zijt onse ¹⁸ Godt: ¹⁹ Immers sal een ²⁰ weese by u ontfermt worden.

14 Wy sullen ons heyl ende welvaert niet meer by menschen, ofte, buyten u soecken, want sulcks is ydelheyt, ja ons verderf, Siet bov. 12. vers 2, etc.

15 Wy sullen ons vertrouwen niet meer stellen op menschelic-ke middelen, niet meer hier ende daer reysen om verbont ende hulpe. Vergel. bov. 5.13. ende 7.11. ende 12.2.

16 Hebr. peert.

17 De afgodische beelden. Siet bov. 13.1, 2, etc.

18 Ofte, Goden.

19 Alsoo wort het Hebreeuws woordeken oock gebruyckt. 1.Sam. 15.20. and. want doch, ofte, dat doch, etc. biddender wijse.

20 Een seer beweeglick besluyt deses boetveerdigen ende geloovigen gebedts, waermede sy bekennen, datter voor haer nergens eenich heyl en zy, als by Godt alleen, nadien sy op aerden (als een wees-kint) van alle menschelicke hulpe verlaten zijn, ende vertrouwen dat Godt sulcke weeskens, tot hem om genade schreyende, niet en sal verstooten. Vergel. Thren. 5.3. ende Psal. 10.4. ende 68.6. ende 146.9. Iohan. 14.18.

5

²¹ Ick sal haerlieder afkeeringe ²² genesen, ick salse ²³ vrywillichlick lief hebben: want mijn toorn is van ²⁴ hem gekeert.

21 Een seer lieflicke ende vaderlicke antwoorde, ende belofte Godes, op het voorgaende boetveerdich gebedt.

22 Vergevende al haer quaet, ende gevende mijn goet, als sy begeert hebben. vers 3. Siet Psal. 30. op vers 3.

23 Ofte, mildelick, uyt goeder herten (alsmen seyt). Vergel. Deut. 30.9. Ier. 32.41, 42. Ioan. 16.26, 27. ende siet van ’t Hebr. woort Levit. 7. op vers 16. Iob 12. op vers 21.

24 Namelick Israel, die terstont in’t volgende vers genoemt wort, ende bov. vers 2.

6

²⁵ Ick sal Israël zijn als de dauw, hy sal bloeyen als de lelye: ende hy sal sijne wortelen uytslaen als de ²⁶ Libanon.

25 Dese beloften, afbeeldende, door seer schoone gelijckenissen, de genade Iesu Christi ende den overvloet der gaven des H. Geests, gehooren alle tot het nieuw genaden-verbondt, gegrondt in den Messia, onsen Heere Iesu Christo, in welcken alle beloften ja, ende Amen zijn. 2.Cor. 1.20. toebehoorende den gantschen Israel, dat is, der gantscher kercke der geloovigen Israeliten ende heydenen. Vergel. bov. 13. op vers 14.

26 D. de boomen die op den Libanon staen, (alsoo vers 7.) alwaer de welrieckende wieroock wast, waer van men houdt dat desen berch sijnen naem heeft: want Lebona heet wieroock, ende dese berch heet in’t Hebr. Lebanon.

7

Sijne scheuten sullen sich ²⁷ uytspreyden, ende ²⁸ sijne heerlickheyt sal zijn als des olijfbooms: ende hy sal eenen reuck hebben als de Libanon.

27 Hebr. gaen.

28 Vergel. Iesa. 60.13. Ierem. 11.16. Ezech. 31.3, 7, 8, 9.

8

²⁹ Sy sullen wederkeeren, sittende onder ³⁰ sijne schaduwe; sy sullen ten ³¹ leven voortbrengen [als] koorn, ende bloeyen als de wijnstock: ³² sijne gedachtenisse sal zijn als de wijn van Libanon.

29 De ware Israeliten sullen haer bekeeren, waer toe sy vermaent zijn bov. vers 2. And. sy sullen wederom sitten.

30 Onder des Heeren vaderlicke beschuttinge haer verquickende, ende seker zijnde. siet Ruth 2. op vers 12. Psal. 91.1.

31 D. vruchtbaer zijn ende vermenichvuldigen: verstaet dit insonderheyt van de geestelicke vruchten, die sy als nieuwe ende wedergeborene menschen sullen voort-brengen, ende anderen, by middel van leeren ende stichten, doen voortbrengen door de kracht des H. Geests, die ons levendich maeckt ten goede. Vergel. Psal. 72.16. ende siet d’aenteeck. aldaer.

32 Des bekeerden Israels gedachtenisse. D. naem, faem, geruchte, sal soo aengenaem ende welrieckende zijn, als d’edelste wijn van Libanon. And. sijne welrieckentheyt, ofte, reucke, om dat het Hebr. woort beteeckenende gedachtenisse, somtijts schijnt voor reuck genomen te worden, gelijck een lieflick reuckwerck yemant doet gedencken. Siet Ies. 66.3. item Levit. 2.2, 9. Num. 5.26. ende Psal. 20.4. met d’aenteeck. Sommige duyden het op de gedachtenisse Godts, die seer lieflick ende aengenaem sal zijn by den geloovigen, van wegen sijne overgroote genade.

9

³³ Ephraim, ³⁴ wat heb’ ick meer met den Afgoden te doen? Ick hebbe [hem] ³⁵ verhoort, ende sal op hem ³⁶ sien, Ick sal [hem] zijn als een groenende ³⁷ denne-boom; uwe ³⁸ vrucht is uyt my gevonden.

33 Dit kanmen nemen als woorden Godts, die sich sonderlinge laet gevallen (als yemant die verblijdt is) dat Ephraim alle afgoderye verworpen heeft, ende hem daermede niet meer lastich en valt ofte omcingelt, als te vooren. Siet bov. 12.1, etc. ofte men kan ’t nemen voor woorden des bekeerden Ephraims, aldus: Ephraim [sal seggen] etc.

34 Hebr. wat [is] my ende den afgoden. siet 2.Sam. cap. 16. op vers 10. ende van ’t woort Afgoden. bov. 8. op vers 4.

35 Dit schijnt te sien op het gebedt, bov. versen 3, 4. And. ick sal [hem] verhooren, ofte, ick verhoore ende aenschouwe, ofte, aensie hem.

36 Mijn oogen sullen steets op hem zijn, ten goede, ick sal mijn aengesichte voor hem niet verbergen. Siet Ier. 24.6. gelijck ick te vooren op hem loerde, ten quade. bov. 13.7. And. ick heb hem aengesien. T.w. genadichlick, ofte, op hem gelett.

37 Die sijne groenicheyt, ofte sijn loof, (als de kruyt beschrijvers betuygen) den gantschen winter door houdt, ende met eene lieflicke groote schaduwe verquickt: alsoo (wil Godt seggen) sal ickse verquicken tegen de hitte aller tegenspoeden ende vervolgingen.

38 Waer van bov. 13.15. D. door mijne genadige ende krachtige werckinge sult ghy seer vruchtbaer zijn ten goede, uwe vrucht salder gewis zijn. Siet Ioh. 15.1, etc. Psal. 1.3, etc. ende vergel. bov. versen 6.7, 8. ende aengaende het woort, gevonden, ofte, niet gevonden worden, vergel. Mich. 1.13. Zephan. 3.13. Malach. 2.6. 1.Pet. 2.22. item Num. 11. op vers 22. Psal. 46. op vers 2.

10

³⁹ Wie is wijs? die verstae dese dingen; [wie is] verstandich? die ⁴⁰ bekennese: want des HEEREN ⁴¹ wegen zijn ⁴² recht, ende de rechtveerdige sullen daer in ⁴³ wandelen, maer de ⁴⁴ overtreders sullen daer in vallen.

39 Een schoon besluyt deser prophetye, ende in’t bysonder deses capit. ende der voorgaende Euangelische leeringen ende beloften. De sin is, dat de ware wijsheyt hier in bestaet, ende die wijs willen zijn, datse dit moeten verstaen ende weten, ende haer daer nae reguleren: anders sullense dwaes zijn in alle hare wijsheyt. Siet 1.Cor. 1.18, 19, etc. ende 2.2, etc. ende aengaende dese maniere van vragen, Vergel. Deut. 20. versen 5, 6, 7, 8. Psal. 25.12. ende 34.13. ende 107.43. and. klaechs-wijse aldus: wie [is] wijs, ende verstaet dese dingen? verstandich, ende weetse? als of de Propheet seyde: seer weynich zijnder die dese wijsheyt hebben.Vergel. Ier. 9.12.

40 Ofte, wetese.

41 Sijne leeringe ende regeringe. Siet Genes. 18. op vers 19. ende Psal. 25. op vers 4. item Deut. 32. op vers 4. Psal. 25. op vers 10.

42 Vergel. Psal. 19.9. ende 7.11.

43 Met genoegen, lust, ende vreuchde. Siet Psal. 119. Matth. 11.30. 1.Ioan. 5.3, etc.

44 Ofte, afvallige, sullen haer daer aen ergeren, stooten, sneuvelen, ende vervallen. Siet bov. 7.13. ende Iesa. 8.14. Luce 2.34. 2.Cor. 2.16, etc.

Eynde des Propheets HOSEA