Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het Eerste Capittel.

1 De predicatie des Euangeliums begint met den dienst Ioannis, die inde woestijne doopt ende predickt met grooten toeloop. 9 Christus wort van hem gedoopt, ende uyt den hemel betuyght te zijn de wel-geliefde Sone Godts. 12 wort in de woestijne versocht. 14 predickt in Galilea. 16 ende beroept Simonem ende Andream. 19 als oock Iacobum ende Ioannem. 21 leert binnen Capernaum. 23 werpt eenen onreynen geest uyt. 29 geneest de schoonmoeder Petri van de kortse. 32 ende allerley krancke ende besetene menschen. 35 vertreckt in een woeste plaetse om te bidden. 38 gaet van daer prediken in de naeste steden. 40 reynight een melaetsche, den welcken hy gebiedt te swijgen, ende sich den Priester te vertoonen.

1

¹ HET begin des Euangeliums IESU CHRISTI des Soons Godts.

1 Marcus begint sijn Euangelium, daer Malachias sijne Prophetie eyndigt, namelick van de komste des voorloopers Christi, om alsoo het Oude ende het Nieuwe Testament gelijck als aen malcanderen te hechten. Want alle de Propheten hebben tot op Ioannem gepropheteert. Matth. 11.13. die de eerste prediker des Euangeliums inden Nieuwen Testamente geweest is.

2

Gelijck geschreven is ² in de Propheten, ^a Siet, ick sende mijnen ³ Engel voor ⁴ uw' aengesichte, die uwen wegh voor u henen bereyden sal.

2 N. Malach. 3.1. ende Iesa. 40.3. want dese beyde prophetien worden hier by een gevoeght.

a Malach. 3.1. Matth. 11.10. Luc. 7.27.

3 Ofte, Send-bode. want het Griecks woort Angelos beteeckent een sendt-bode. Luc. 7.24. ende wort gemeenlick den Engelen des hemels toegeschreven. Doch somwijlen oock den kercken-dienaren, om datse van Godt als boden uytgesonden worden, om den menschen Godts wille ende geboden voor te dragen. Malac. 2.7. Apoc. 2.1, 8.

4 Hier spreect Godt de Vader tot sijnen Soon, ende by Malachiam spreeckt de Sone selve tot de Gemeente, ende segt daerom voor mijnen aengesichte, dat is, voor mijne komste, die daer op terstont volgen sal.

3

^b De stemme des roependen in de woestijne, Bereyt den wech des Heeren, maeckt sijne paden ⁵ recht.

b Iesa. 40.3. Matth. 3.3. Luc. 3.4. Ioan. 1.23.

5 Ofte, effen.

4

^c Ioannes was doopende in de woestijne, ende predikende den Doop ⁶ der bekeeringe tot vergevinge der sonden.

c Matth. 3.1. Luce 3.3. Ioan. 3.23.

6 De doop wort alsoo genaemt om datse bedient wiert aen de gene, die hare sonden beleden ende bekeeringe beloofden, ende om haer te wesen een teecken ende verzegelinge, dat haer hare sonden van Godt om Christi wille vergeven waren. Actor. 19.4. Rom. 4.11.

5

^d Ende alle het Ioodsche lant ginck tot hem uyt, ende die van Ierusalem: ende wierden alle van hem gedoopt in de riviere de Iordaen, belijdende hare sonden.

d Matt. 3.5. Luc. 3.7.

6

^e Ende ⁷ Ioannes was gekleet met kemels hayr, ende met eenen lederen gordel om sijne lenden, ende at ^f sprinckhanen ende ⁸ wilden honich.

e Matth. 3.4. 2.Reg. 1.8.

7 De verklaringe van dese historie Ioannis siet in de aent. op het 3. cap. Matt. alwaer die by na met de selve woorden verhaelt staet.

f Levit. 11.22.

8 D. die in't wilde, ofte veldt gevonden wiert.

7

^g Ende hy predickte, seggende, Na my komt die stercker is dan ick, wien ick niet ⁹ weerdich en ben nederbuckende den riem sijner schoenen te ontbinden.

g Matth. 3.11. Luc. 3.16. Ioan. 1.2, 7.

9 Gr. bequaem, ofte genoechsaem.

8

^h Ick hebbe ulieden wel gedoopt met water, maer hy sal u doopen ⁱ met den Heyligen Geest.

h Matt. 3.11. Actor. 1.5. ende 11.16. ende 19.4.

i Iesa. 44.3. Ioël 2.28. Act. 2.4. ende 11.15.

9

Ende het geschiedde in die selve dagen, dat Iesus quam van ¹⁰ Nazareth [gelegen] in Galilea, ende wiert van Ioanne gedoopt in de Iordaen.

10 N. daer hy opgevoedt was, ende tot dien tijdt toe gewoont hadde. Siet Luc. 2.51. ende 4.16.

10

^k Ende terstont als hy uyt het water opklam, sach ¹¹ hy de hemelen ¹² opengaen, ende den geest gelijck een duyve ¹³ op hem nederdalen.

k Matth. 3.16. Luc. 3.21. Ioan. 1.32.

11 N. Ioannes de dooper.

12 Gr. gescheurt, ofte, gekloven.

13 N. op Iesum. siet Ioan. 1.32, 33.

11

Ende daer geschiedde eene stemme uyt de hemelen, ^l Ghy zijt mijn geliefde Soon, inden welcken ick mijn welbehagen hebbe.

l Psal. 2.7. Iesa. 42.1. Matth. 3.17. ende 17.5. Marc. 9.7. Luc. 3.22. ende 9.35. Col. 1.13. 2.Pet. 1.17.

12

^m Ende terstond dreef hem de ¹⁴ Geest uyt inde woestijne.

m Matth. 4.1. Luc. 4.1.

14 N. den heyligen Geest. siet Luc. 4.1.

13

Ende hy was aldaer in de woestijne veertich dagen, ¹⁵ versocht vanden Satan: ende was by de wilde gedierten, ende de Engelen dienden hem.

15 Voornamelick na dat hy 40 dagen ende nachten gevast hadde. siet Mat. 4.2.

14

ⁿ Ende nae dat Ioannes ¹⁶ overgelevert was, quam Iesus in Galileen, ¹⁷ predikende het Euangelium des Coninckrijcks Godts:

n Matth. 4.12. Luc. 4.14. Ioan. 4.43.

16 N. inde gevanckenisse. Waer van siet breeder Matth. 14.3.

17 Hoewel hy te voren al hadde begonnen te prediken. Ioan. 3.24. so heeft hy na Ioannis gevanckenisse sijn predick-ampt solemnelick ende volkomelick met sijne Apostelen aengevangen.

15

Ende seggende, De ¹⁸ tijt is vervult, ende het Coninckrijck Godts nae by gekomen: ^o Bekeert u, ende gelooft den Euangelio.

18 N. die van Godt bestemt, ende vande Propheten voorsegt was, Galat. 4.4.

o Esai. 56.1.

16

^p Ende wandelende by de Galileesche Zee, sach hy ¹⁹ Simonem ende Andream sijnen broeder, werpende het net in de Zee (want sy waren visschers)

p Matth. 4.18.

19 Die van Christo toegenaemt wiert Petrus, Siet Matt. 4.18.

17

Ende Iesus seyde tot haer, Volgt my nae, ende ick sal maken dat ghy ²⁰ visschers ^q der menschen sult worden.

20 De predicatie des Euangeliums wort by het visschen vergeleecken. Matt. 13.47. dewijle de menschen daer door uyt de werelt getrocken, ende Christo toegebracht worden.

q Ierem. 16.16. Ezech. 47.10.

18

^r Ende sy terstont hare netten verlatende zijn hem gevolgt.

r Matth. 19.27. Marc. 10.28. Luc 5.11. ende 18.28.

19

^s Ende van daer een weynich voortgegaen zijnde, sach hy Iacobum den [sone] Zebedei, ende Ioannem sijnen broeder, ende de selve in't schip hare netten vermakende.

s Matth. 4.21.

20

Ende terstont riep hy'se, ende sy latende haren Vader Zebedeum in het schip, met de huerlingen, zijn hem na gevolght.

21

^t Ende sy quamen binnen ²¹ Capernaum: ende terstont op den ²² Sabbathdach in de Synagoge gegaen zijnde, leerde hy.

t Matth. 4.13. Luc. 4.31.

21 Daer hy was komen woonen, na dat hy van Nazareth gescheyden was. Mat. 4.13.

22 Gr. Sabbathen.

22

^v Ende sy versloegen haer over sijne leere: want hy leerde haer als ²³ macht hebbende, ende niet als de Schriftgeleerde.

v Matth. 7.28. Luce 4.32.

23 Siet Matth. 7. vers 29.

23

^x Ende daer was in hare Synagoge een mensche met eenen onreynen geest, ende hy riep uyt,

x Luc. 4.33.

24

Seggende, ^24[] Laet af, wat hebben wy met u [te doen] ghy Iesu Nazarener? Zijt ghy gecomen om ons te ²⁵ verderven? Ick kenne u, wie ghy zijt, ²⁶ [namelick] de Heylige Godts.

24[] 24[]

25 N. voor den tijt. Siet Matth. 8.29.

26 Ofte, ghy heylige Godts, D. de ware Messias, want de Hooge-Priester droech desen tijtel de heylicheyt des Heeren aen sijn voorhooft als een voorbeelt Christi. Siet Exod. 28.36. Siet oock Luc. 4.34.

25

Ende Iesus bestrafte hem, seggende, ²⁷ Swijght stil, ende gaet uyt van hem.

27 Gr. wort gemuylbant. Siet van dit woort Matt. 22.12. Dit segt Christus om dat hy door 't getuygenisse des Duyvels, die een vader der leugenen is, de waerheyt niet en wil verbreydt ofte bevesticht hebben: gelijck oock Paulus doet. Act. 16.18.

26

Ende de onreyne geest hem ²⁸ scheurende, ende roepende met een groote stemme, ginck uyt van hem.

28 D. herwaerts ende derwaerts treckende ende werpende, als of hy hem wilde verscheuren, sonder hem nochtans te konnen quetsen. Siet Luc. 4. vers 35.

27

Ende sy wierden alle verbaest, so dat sy onder malcanderen vraeghden, seggende, Wat is dit? Wat nieuwe leere is dese, dat hy met macht oock den onreynen geesten gebiedt, ende sy hem gehoorsaem zijn?

28

Ende ²⁹ sijn geruchte ginck ter stont uyt in't geheel omliggende landt van Galilea.

29 D. het geruchte van hem.

[fol. 18r]

29

^y Ende van stonden aen uyt de Synagoge gegaen zijnde, quamen sy in het huys Simonis ende Andree met Iacobo ende Ioanne.

y Matt 8.14. Luce 4.38.

30

Ende Simons ³⁰ wijfs moeder lach met de cortse: ende terstont seyden sy hem van haer.

30 So heeft dan Petrus een huysvrouwe gehadt, dewelcke hy Apostel geworden zijnde niet en heeft verlaten, gelijck hier blijckt, ende 1.Corint. 9.5.

31

Ende hy tot haer gaende vattede hare handt, ende rechtede'se op, ende terstont verliet haer de cortse, ende sy diende haer-lieden.

32

^z Als het nu avondt geworden was, doe de ³¹ Sonne onder ginck, brachten sy tot hem alle die qualick gestelt, ende van den duyvel beseten waren.

z Matth. 8.16. Luce 4.40.

31 Om dattet op eenen Sabbath was, gelijck blijckt uyt vers 21. daerom sy wachten tot den onderganck der Sonne, met welcke de Sabbath eyndighde.

33

Ende de geheele stadt was by een vergadert ontrent de deure.

34

Ende hy genasser vele, die door verscheyden sieckten qualick gestelt waren: ende wierp vele duyvelen uyt, ende en ³² liet de duyvelen niet toe te spreken, om dat sy hem kenden.

32 Ofte, liet haer niet seggen dat sy hem kenden, namelick, om dat hy van dese leugenachtige geesten geen getuygenisse hebben en wilde.

35

^a Ende 's morgens vroech, als het noch diep in den nacht was, opgestaen zijnde ginck hy uyt, ende ginck henen in een ³³ woeste plaetse, ^b ende badt aldaer.

a Luce 4.42.

33 Ofte, eensame plaetse.

b Matth. 14.23.

36

Ende Simon, ende ³⁴ die met hem [waren], zijn hem nagevolcht.

34 N. de andere drie Apostolen, die genaemt worden vers 29. met noch vele uyt den volcke, als blijckt, Luc. 4.42.

37

Ende sy hem gevonden hebbende seyden tot hem, Sy soecken u alle.

38

Ende hy seyde tot haer, ^c Laet ons in de byliggende ³⁵ vlecken gaen, op dat ick oock daer predike, ^d want daer toe ben ick uytgegaen.

c Luc. 4.43.

35 Gr. Dorp-steden, dat is, opene onbemuerde steden, hoedanige vele in Galilea waren, waer van Iosephus getuyght dat in elcke van de selve niet min als thien duysent menschen waren.

d Ies. 61.1. Luc. 4.18.

39

Ende hy predickte in hare Synagogen, door geheel Galileen, ende wierp de duyvelen uyt.

40

^e Ende tot hem quam een melaetsche, biddende hem, ende vallende voor hem op de knyen, ende tot hem seggende, Indien ghy wilt, ghy condt my reynigen.

e Matth. 8.2. Luc. 5.12.

41

Ende Iesus met barmherticheyt innerlick beweeght zijnde streckte de handt uyt, ende raeckte hem aen, ende seyde tot hem, Ick wil, wordt gereynight.

42

Ende als hy [dit] gesegt hadde, ginck de melaetsheyt terstont van hem, ende hy wierdt gereynight.

43

Ende als hy hem ³⁶ strengelick verboden hadde, ³⁷ dede hy hem terstont van hem gaen.

36 Ofte, met dreygementen scherpelick verboden, namelick sulcks te openbaren.

37 Gr. dreef hem uyt. D. dede hem haestelick van hem wech gaen.

44

Ende seyde tot hem, ³⁸ Siet, dat ghy niemandt yet en segget: maer gaet henen ende vertoont u selven den priester, ende offert voor uwe reyniginge het gene ^f Moses geboden heeft, haer tot een getuygenisse.

38 Siet de oorsake hier van, Matth. 12.16.

f Levit. 13.2. ende 14.1.

45

Maer hy uyt gegaen zijnde begon ³⁹ vele dingen te vercondigen, ende ⁴⁰ dat woordt te verbreyden: alsoo dat ⁴¹ hy niet meer en conde openbaerlick ⁴² in de stadt komen, maer was buyten inde woeste plaetsen, ende sy quamen tot hem van alle canten.

39 N. wat hem geschiet was, ende wat hy van Christo gehoort ende gesien hadde.

40 D. dese sake.

41 N. Iesus. Siet Luc. 5.15, 16.

42 N. Capernaum, gelijck blijckt uyt het beginsel van het volgende cap. namelick om den grooten toeloop des volcks.