Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het vj. Capittel.

1 D’ Apostel bestraft hier noch eenige gebreken onder de Corintheren, waer van het eerste is, dat sy de geschillen die onder haer waren, over wereltsche saken, niet liever onder malkanderen in ’t vriendelicke af en deden, dan dat sy die brochten voor ongeloovige Overheden. 2 Bewijst dat sulcks den geloovigen niet betamelijck en was, overmits sy de werelt ende de engelen sullen oordeelen. 7 Wijst daer na aen den oorspronck waer uyt soodanige geschillen resen, namelijck uyt gebrek van liefde, verdraeghsaemheyt, ende rechtveerdigheyt. 9 Betuyght dat de onrechtveerdige ende andere ergerlicke menschen het rijcke der hemelen niet en sullen be-erven. 11 ende dat voor haer onbehoorlijck was, dat sy de selve noch voortaen souden gelijck zijn, om dat sy door den Geest Godts van de heerschappie sulcker sonden waren verlost. 12 Bestraft noch een ander gebreck in haer, bestaende in ’t misbruyck van spijsen ende andere saken den buyck aengaende, maer voornemelijck de hoererye. 15 Bewijst daer nae met vele redenen hoe onbetamelijck die is voor de Christenen. 19 welcker lichamen zijn Tempelen des Heyligen Geests, die diere gekocht zijn, ende die Godt in lichaem ende geest moeten verheerlijcken.

1

DErf yemant van u lieden die ¹ een sake heeft tegen een ander, ² te rechte gaen voor ³ de onrechtveerdige, ende niet voor de heylige?

1 Dat is, gheschil over wereltsche dingen. Siet vers 3.

2 Gr. geoordeelt worden, ofte, hem laten oordeelen.

3 N. Overheden, die hy alsoo noemt, om dat de Overheden als doen meest Heydenen waren, ende vremt van het geloove in Christum, ende de ware gerechticheyt, ende ten meerderen deel oock verdruckers der Christenen.

2

^a En weet ghy niet dat ⁴ de heylige de werelt oordeelen sullen? Ende indien ⁵ door ⁶ u de werelt geoordeelt ⁷ wordt, zijt ghy onweerdigh ⁸ der minste gericht-saken?

a Matth. 19.28, Luc. 22.30.

4 D. de geloovige, die hy alsoo noemt, om dat’se door den Geest Christi geheylight, ende door hare heylige belijdenisse ende de heylige Sacramenten van andere afgescheyden zijn.

5 Gr. in u.

6 N. als bysitters Christi des algemeynen Rechters, wiens vonnisse sy oock sullen goet vinden ende rechtveerdigen. Mat. 19.28. Luc. 22.30.

7 D. sal worden.

8 Alsoo noemt hy de saken deses levens, ende deser werelt, om dat sy ten aensien van de Hemelsche ende geestelicke, niets en zijn te achten.

3

En weet ghy niet dat wy ⁹ de Engelen oordeelen sullen? hoe veel te meer de saken die dit leven aengaen?

9 N. die gesondight hebben, ende met ketenen der duysternisse bewaert worden tot den dagh des grooten oordeels. Siet Matt. 25.41. 2.Petr. 2.4. Iude vers 6.

4

So ghy dan gericht-saken hebt die dit leven aengaen, setter die [daer over] ¹⁰ die in de Gemeynte ¹¹ minst geacht zijn.

10 Namel. liever dan de onrechtveerdige ofte Heydenen. Dit seght d’Apostel by vergelijckinge tegen de gene die meynden dat niemant inde Gemeynte kloeck genoech en was om hare geschillen te scheyden: maer de Apostel verklaert dit in het volgende vers, ende beveelt dat sy de kloeckste ende verstandighste van haer in dese saken tot middelaers souden nemen. Siet Exod. 18.21.

11 Gr. voor niet geacht zijn. Namel. nae het oordeel van sommige onder u lieden.

5

Ick segge u [dit] tot schaemte. Isser dan also onder u geen die wijs is, oock niet een die soude konnen oordeelen ¹² tusschen sijne broeders?

12 Gr. sijnen broeder. D. tusschen den eenen geloovigen ende den anderen, gelijck het volgende vers verklaert.

6

Maer de [een] broeder ¹³ gaet met den [anderen] broeder te rechte, ende dat voor ongeloovige.

13 De Apostel en verbiet hier dan niet gantschelick dat men voor Overheden soude rechten, maer alleen voor ongeloovige met ergernisse ende aenstoot: gelijck hy oock niet en verbiet, wanneer yemant van andere verdruckt wordt, ofte voor recht geroepen, dat hy hem selven door de hulpe der ongeloovige Overheden soude mogen beschermen. Want hy selve heeft in sulcken gevalle oock op ongeloovige Overheden hem beroepen, ende hare hulpe gebruyckt, niet alleen tegen Heydenen, maer oock tegen de Ioden. Siet Actor. 22.25. ende 23.17. ende 25.10.

7

Soo isser dan nu gantschelijck ¹⁴ gebreck onder u, dat ghy met malkanderen recht-saken hebt. ^b Waerom en lijdt ghy niet liever ongelijck? Waerom en lijdt ghy niet liever schade?

14 Gr. Hettema, het welck hier beteeckent een gebreck van liefde ofte kloeckmoedigheyt, waer door de quade genegentheden worden overwonnen.

b Prov. 20.22. Matth. 5.39. Rom. 12.17. 1.Thess. 5.15. 1.Petr. 3.9.

8

Maer ¹⁵ ghy lieden doet ongelijck, ende doet schade, ende dat den broederen.

15 D. sommige onder u.

9

Of en weet ghy niet dat de ¹⁶ onrechtveerdige ¹⁷ het Coninckrijcke Godts niet en sullen be-erven?

16 D. die andere ongelijck ofte onrecht aen doen.

17 D. die eeuwige heerlickheydt in den hemel, die hier een erve genaemt wort, om dat sy wort gegeven niet uyt verdienste, maer den genen alleen die Godt uyt genade tot sijne kinderen heeft aengenomen.

10

¹⁸ En dwaelt niet: ^c noch hoereer-

18 Ofte, en bedrieght u selven niet.

c Galat. 5.19. Ephes. 5.5. Apoc. 22.14.

[fol. 90v]

ders, noch afgoden-dienaers, noch overspeelders, noch ontuchtighe, noch die by mannen ligghen, noch dieven, noch gierigaerts, noch dronckaerts: geen lasteraers, geen roovers ¹⁹ en sullen het Coninckrijcke Godts be-erven.

19 N. ten zy dat’se haer bekeeren, ende af-laten van soodanige meer te zijn. Matth. 21. versen 31, 32. gelijck het naevolgende vers medebrenght.

11

^d Ende dit waert ghy ²⁰ sommige: maer ²¹ ghy zijt ^e af-gewasschen, maer ghy zijt geheylight, maer ghy zijt gerechtveerdight ²² in den name des Heeren Iesu, ende door den Geest onses Godts.

d Ephes. 2.2. Coloss. 3.7. Tit. 3.3.

20 N. d’een in het een, en d’ander in het ander. Want hoe wel in alle Heydenen niet alle dese sonden altijts en zijn openbaer geweest, nochtans is de wortel van allen in haer, ende d’een ofte d’ander breeckt by occasien altijdt uyt: ende alle waren sy afgoden-dienaers. siet Rom. 1.29. Ephes. 2. versen 1, 2, 3. ende 4. versen 17, 18.

21 D. van de heerschende macht sulcker sonden gesuyvert: namelick door uwe heylighmakinge ofte wedergeboorte, ende door uwe rechtveerdighmakinghe bestaende in de vergevinge der sonden ende toerekeninge der gerechtigheyt Christi, waer van de Doop een teecken ende zegel is. Siet Mar. 1.4. Actor. 22.16. Rom. 6.4. Ephes. 5.26. Tit. 3.5. 1.Petr. 3.21.

e Hebr. 10.22.

22 D. om Iesu Christi ende sijner verdiensten wille. Want het bloet Iesu Christi reynight ons van alle sonden. 1.Ioan. 1.7. Apoc. 1.5.

12

^{f 23} Alle dingen zijn my geoorloft, maer alle dingen en zijn niet oorbaer: alle dingen zijn my geoorloft, maer ick en sal ²⁴ onder geenes macht my laten brengen.

f 1.Cor. 10.23.

23 N. die middelmatigh zijn, ende in Godts woordt niet verboden, van welcker gebruyck hy hier kortelick spreeckt, ende hier nae breeder sal spreken Capitt. 7. 8. 9. 10. ende 11. ende sal die van andere onderscheyden.

24 Dat is, dat ick my door eenigh menschelick gebodt soude laten verbinden, om het gene de Heere my vrygelaten heeft, niet te gebruycken, wanneer ick sonder aenstoot van andere sulcks doen kan. Siet Rom. 14.14. 1.Cor. 7.23. ende 10.23. Ofte ick en sal my van geen dinck laten overheerschen. N. also dat ick my de middelmatige dingen soude dienstbaer maken, om die niet te gebruycken, tot stichtinge mijnes naesten.

13

De spijsen zijn voor den buyck, ende de buyck voor de spijsen: maer Godt sal beyde ²⁵ desen ende die te niete doen. Doch het lichaem en is niet ²⁶ voor de hoererie, maer ²⁷ voor den Heere, ende ²⁸ de Heere voor het lichaem.

25 Namel. buyck: niet ten aensien van sijn wesen, dat een deel van het lichaem des menschen is, die geheel sal opstaen: maer ten aensien van sijn ghebruyck in dit tijdtlick ende natuerlick leven, het welck dan niet meer noodigh en sal zijn. Siet Matth. 22.30. 1.Cor. 15.44. Apoc. 7. versen 16, 17.

26 N. die de Heydenen voor een middel-matige saecke hielden, ende die selve tot Corinthen, daer voor dese sonde een publijcke Tempel was opgerecht, seer gemeen was. Daerom handelt de Apostel daer van eerst ende bysonderlick, eer hy tot andere saecken komt, die sy oock voor middel-matigh hielden, ende in welcke sy haer selven onnoodige stricken leyden, ofte swaerlick besondighden.

27 D. om het selve tot den dienst des Heeren Iesu Christi te gebruycken.

28 Dat is, de Heere is oock een Heere des lichaems, dewijle hy hem selven niet alleen tot verlossinge der ziele, maer oock des lichaems overgegeven heeft. vers 20.

14

^g Ende Godt heeft oock den Heere opgeweckt, ende sal ²⁹ ons opwecken door sijne kracht.

g Rom. 8.11. 2.Cor. 4.14.

29 D. onse lichamen tot heerlickheyt. Rom. 8.11. Phil. 3.21.

15

Weet ghy niet dat ³⁰ uwe lichamen Christi leden zijn? Sal ick dan de leden Christi nemen, ende maken’se leden eener hoere? Dat zy verre.

30 D. oock uwe lichamen. Want dewijle de ware geloovige in het geheel met Christo als met haer hooft vereenight zijn. 1.Cor. 12. versen 12, 27. soo zijn oock hare lichamen een deel van sijn geestelick lichaem.

16

Of en weet ghy niet, dat die de hoere aenhanght een lichaem [met haer] is? ^h want ³¹ die twee, seght hy, sullen tot een vleesch wesen.

h Genes. 2.24. Matth. 19.5. Marc. 10.8. Ephes. 5.31.

31 Dese plaetse genomen uyt Genes. 2.24. wort eygentlick van den bandt des houwelicks geseght: doch Paulus past dit oock op de hoererye, om dat sulcke oneerlicke liefde, ende vleeschelicke vereeninge dese persoonen aen malkandren oneerlick ende onwettelick verbint, gelijck het houwelick de selve wettelick ende eerlick verbint.

17

Maer ³² die den Heere aenhanght, is ³³ een geest [met hem].

32 N. door den waren geloove, ende oprechte liefde.

33 D.geestelick: ofte door sijnen Geest met hem vereenight. 1.Cor. 12.13.

18

Vliedt de hoererye. ³⁴ Alle sonde die de mensche doet, ³⁵ is buyten het lichaem: maer die hoererye bedrijft, ³⁶ die sondight ³⁷ tegen sijn eygen lichaem.

34 N. die in de uytwendige daet van de menschen geschiet.

35 D. misbruyckt yet, ofte doet leet aen yet dat buyten den mensche selve is.

36 Dit moet verstaen worden by vergelijckinge, namelick, meer dan eenige andere sonde. Want hoe wel een dronckaert ende brasser sijn lichaem oock misbruyckt, so geschiet het nochtans door yet dat geen deel aen sijn lichaem en is, als spijse ende dranck: ende doet oock sijn lichaem veel schade ende schande aen, maer niet so swaer als de hoererie.

37 Ofte, in.

19

Of en weet ghy niet ⁱ dat u-lieder lichaem ³⁸ een Tempel is des Heyligen Geests, die in u is, ³⁹ dien ghy van Godt hebt, ende [dat] ghy ⁴⁰ uwes selfs niet en zijt?

i 1.Corinth. 3.16. 2.Corint. 6.16. Ephes. 2.21. Hebr. 3.6. 1.Pet. 2.5.

38 Die der-halven suyver ende reyn moet gehouden worden, ende daer in Godt wil ghedient zijn: het welck de Apostel van de gheheelen mensche oock betuyght, 2.Corinth. 6.16.

39 N. om u van uwe aen-neminge tot kinderen te versekeren. Rom. 8. versen 11, 15. 2.Corinth. 1.22.

40 N. om uwen eygenen wille te doen, maer den wille des genen dien ghy toe-behoort.

20

^k Want ghy zijt ⁴¹ diere gekocht: so verheerlijckt dan Godt ⁴² in uw’ lichaem, ende in uwen geest, ⁴³ welcke Godes zijn.

k 1.Corinth. 7.23. Galat. 3.13. Hebr. 9.12. 1.Pet. 1.18.

41 Gr. door prijs. N. door het dierbaer bloedt Iesu Christi. 1.Petr. 1. versen 18, 19. Apoc. 5.9.

42 D. met lichaem ende met ziele die door den H. Geest is vernieuwt.

43 N. niet alleen door het recht der scheppinge, maer oock door het recht der verlossinge.