Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het iij. Capittel.

1 D’Apostel waerschouwt voorders de Philippensen tegen de verleydinge der valsche Apostelen, die de Wet ende ’t Euangelium te samen menghden. 3 ende leert daer tegen, dat niet de uyterlicke besnijdenisse, maer de geestelicke ter salicheyt noodigh is. 4 ’t welck hy met sijn eygen exempel ende geloove bevestight. 5 Ende tot dien eynde verhaelt hy, dat hy oock alle die uyterlicke voordeelen hadde, die dese roemden te hebben. 7 maer dat hy die dingen niet en achtte, noch daer op geen vertrouwen en stelde, maer alleen op Christum. 9 niet steunende op sijn eygene gerechtigheyt die uyt de Wet is, maer alleen op de gerechtigheyt Christi, die hy beschrijft met hare vruchten. 12 Bekent evenwel sijne onvolmaecktheyt, hoe seer hy oock na de volmaecktheyt trachtet. 15 Ende vermaent de Philippensen dat sy ’t selve oock doen, na desen regel, ende na sijn exempel. 18 bestraffende de gene die anders deden, met verkondinge aen haer van het eeuwigh verderf. 20 ende vertroost de ware geloovige met de heerlickheyt, oock des lichaems, die ons de Heere Christus sal toebrengen.

1

VOorts, mijne broeders, ^a verblijt u ¹ in den Heere. ² Deselve dingen aen u te schrijven ³ en is my niet verdrietigh, ende ⁴ het is u seker.

a Phil. 4.4. 1.Petr. 4.13. Iacob. 1.2.

1 D. om de genade die ons de Heere gedaen heeft. Ofte, met een vreuchd die den Heere aengenaem is. N. midden in de verdruckingen.

2 N. die ick u te voren mondelinge gheleert hebbe. Siet 2.Thes. 2.15.

3 Ofte, en is my niet swaer, moeylick, vervelende.

4 D. het streckt ende is dienstich tot uwe versekerheyt, om daer door in de waerheydt der Christelicke leere ende in het gheloove meer ende meer bevestight te worden.

2

^{b 5} Siet op de honden , siet op de ⁶ quade arbeyders, siet op de ⁷ versnijdinge.

b Iesai. 56.10.

5 D. let op de honden, ende wacht u van de valsche Apostelen, die hy met desen smadelicken name van honden noemt, om haren aert uyt te drucken, datse onbeschaemdelick de rechte leeraers met hare lasteringen aenbassen ende bijten.

6 D. die wel veel arbeyts ende moeyte aen-nemen, maer om een quade ende verderflicke leere den menschen in te planten.

7 D. die uyt de besnijdenisse zijn, daer op roemen, ende leeren dat de Besnijdenisse ter salicheydt noodich is. Het welcke niet so seer een besnijdinge, als wel een versnijdinge met recht mach genoemt worden. De Apostel verandert hier seer aerdichlick het woort besnijdinge in versnijdinge, om dat deser valscher Apostelen leere de menschen die’se aennemen, van Christo afsnijdt, ende haer ten verderve als in stucken versnijdt.

3

^c Want ⁸ wy zijn ⁹ de Besnijdinge, wy die ^d Godt ¹⁰ in den geest dienen, ende ¹¹ in Christo Iesu roemen, ende niet in ¹² het vleesch en betrouwen:

c Deutr. 10.16. ende 30.6. Ierem. 4.4. Rom. 2.29. Col. 2.11.

8 N. die onse gerechticheyt in Christo alleen soecken ende stellen, gelijck hier nae verklaert wordt.

9 D. de rechte besnijdinge die voor Godt gelt, welcke is de inwendige besnijdinghe des herten. Siet Rom. 2.29.

d Ioan. 4.24.

10 Ofte, met den geest, dat is, inwendelick met de ziele ende ’t herte. Ioan. 4.24. Ephes. 6.18. Ofte, door de kracht des H. Geests.

11 N. dat wy in hem ende in sijne gerechticheyt alleen onse salicheydt hebben. 1.Corinth. 1.3, 31.

12 D. op die uyterlicke Ceremonien der Wet ofte uyterlicke besnijdinge des vleeschs, ende onderhoudinge der selve, om daer door saligh te worden. ende wordt gestelt tegen het woordt geest, te voren gebruyckt.

4

¹³ Hoewel ick hebbe, dat ick oock in het vleesch betrouwen mochte: Indien ¹⁴ yemant anders meynt te betrouwen in het vleesch, ^{e 15} ick noch meer:

13 Gr. hoe wel ick betrouwen hebbe oock in het vleesch. D. hoe wel ick oock stoffe hebbe aengaende die uyterlicke besnijdinghe ende andere Ceremonien der Wet, midtsgaders de uyterlicke voordeelen der Ioden, om daer op te betrouwen, N. so men sijn vertrouwen om salich te worden daer op mochte stellen.

14 N. van dese valsche Apostelen die altijdt op dat uyterlicke seer roemden, ende daer in hare salicheyt sochten.

e 2.Corinth. 11.21.

15 D. ick soude daer in noch meer stoffe hebben om te vertrouwen.

5

¹⁶ Besneden ten achtsten dage, uyt het geslachte ^f Israëls, van de stamme ^g Benjamin, een Hebreer uyt de Hebreen, ¹⁷ na de wet ^h een Phariseer:

16 Gr. achtdaeghsche besnijdenisse.

f 2.Corinth. 11.22.

g Genes. 49.27.

17 D. ten aensien van het verstant der Wet: ofte, uyt die dry Secten die onder het Ioodsche volck waren, Sadduceen, Essenen, ende Phariseen, was ick toe ghedaen de Secte der Phariseen, die de aller bescheydenste wierdt gehouden. Actor. 26.5.

h Actor. 23.6.

6

¹⁸ Na den yver ⁱ een vervolger ¹⁹ der Gemeynte: na de rechtveerdicheyt ²⁰ die in de Wet is, ²¹ zijnde onberispelick

18 Namel. voor de onderhoudinge der Ceremonien der Wet: waer in de valsche Apostelen oock seer doch verkeerdelick yverden.

i Actor. 8.3. ende 9.1. ende 22.3, 4. Galat. 1.14. 1.Timot. 1.13.

19 Namel. der Christenen, die hare saligheydt niet en sochten in de wercken der Wet, maer in Christo alleen.

20 D. die de Wet uyterlick van de menschen eyscht.

21 Namel. alsoo dat de menschen my niet en konden bestraffen over eenige moetwillige overtredinge der Wet, dewijle mijne uyterlicke wercken de Wet Godts gelijckformich waren. Waer door hy verklaert nochtans niet gerechtveerdight te zijn. 1.Cor. 4.4.

7

^k Maer ’t ghene ²² my gewin was, dat hebbe ick om Christi wille ²³ schade geacht.

k Mat. 13.44.

22 Gr. die my winsten waren. D. dat ick in dien tijt achtede my nut ende voorderlick te zijn ter saligheyt.

23 Dat is, daer en tegen als schade aenbrengende verworpen.

8

Ia gewisselick ²⁴ ick achte oock ²⁵ alle dingen schade te zijn, ^l om de uytnemenheyt ²⁶ der kennisse Christi Iesu mijns Heeren: om wiens wille ick ²⁷ alle die dingen schade gerekent hebbe, ende achte die ²⁸ dreck te zijn, op dat ick ²⁹ Christum moge gewinnen,

24 D. ick hebbe dat niet alleen soo geacht als ick eerst tot Christum bekeert ben geweest, maer achte het als noch soo: ende blijve by deselve meeninge.

25 N. door welcke de menschen hare saligheyt soecken buyten Christum.

l Iesai. 53.11. Ierem. 9.23. Ioan. 17.3. Col. 2.2.

26 Namel. niet der bloote kennisse alleen, maer der salighmaeckende kennisse, die met vertrouwen ende geloove vergeselschapt is. Ioan. 17.3. gelijck de woorden mijns Heeren, oock te kennen geven.

27 Gr. alle dier dingen schade geleden hebbe.

28 Het Grieckx woordt beteeckent eygentlick dingen die ofte van de honden uytgeworpen, ofte den honden voorgeworpen worden: dat is vuyle ende verwerpelicke dingen.

29 Dat is, der gerechtigheyt Christi deelachtigh worden, ’t welck het grootste ghewin is.

9

Ende ³⁰ in hem ³¹ gevonden worde, ³² niet hebbende mijne rechtveerdicheyt ³³ die uyt de Wet is, maer ³⁴ die door ’tgeloove Christi is, [namelijck] ³⁵ de rechtveerdicheyt ^{m 36} die uyt Godt is ³⁷ door het geloove:

30 D. in sijne gemeynschap, hem door den geloove ingelijft, ende sijner gerechtigheydt deelachtigh zijnde.

31 Namel. in het gerichte Godts.

32 Dat is, my niet verlatende op mijne eygene gerechtigheydt.

33 D. die bestaet in volkomene onderhoudinge der Wet, soo der Zeden als der Ceremonien.

34 D. die men verkrijght als men in Christum gelooft, ende sijne gerechtigheyt daer door aenneemt: ende die den geloovigen van Godt uyt genade als hare gerechtigheydt wordt toe-gherekent.

35 Namel. Christi.

m Rom. 1.17. ende 3.21.

36 D. die Godt ons schenckt ende genadelick toerekent. Rom. 4.6.

37 Gr. in: dat is, die wy verkrijgen ende ons toe-eygenen door ’t geloove, als door een geestelick instrument waer door dese gerechtigheydt aengenomen wordt.

[fol. 114v]

10

³⁸ Op dat ick ³⁹ hem ⁴⁰ kenne, ende ⁴¹ de kracht sijner opstandinge, ⁿ ende ⁴² de gemeynschap sijns lijdens, ⁴³ sijne doodt gelijck-formich wordende:

38 Hier mede beschrijft hy het ware salich-maeckende, ende rechtveerdich-makende geloove waer in het selve bestaet, waer op het siet, ende wat het voortbrengt.

39 N. Christum.

40 Siet vers 8.

41 D. de vruchten ende weldaden die hy door sijne doodt ons verkregen hebbende, door sijne opstandinghe krachtelick toe-eygent ende toe-brenght: Namel. onse rechtveerdighmakinge voor Godt, ende de kracht om uyt den doodt der sonden op te staen. Siet Rom. 4.25. ende 6.3, 4, etc. ende 8.11. 1.Petr. 4. versen 1, 2.

n Rom. 8.17. 2.Corinth. 4.10. 2.Tim. 2. versen 11, 12. 1.Petr. 4.13.

42 D. op dat ick deel hebbe aen de vruchten des lijdens Christi, namelick dat ick daer door van de straffe der sonden verlost, ende tot een nieuw leven opgeweckt werde, ende om sijnen’t wille geerne verdrage alle lijden, cruys, ende verdruckinge, die my om sijnent wille soude moghen overkomen.

43 Namel. den ouden mensche in my ghedoodet zijnde. Rom. 6. versen 5, 6. ende om sijnent wille den gantschen dagh gedoodet wordende. Rom. 8.36.

11

⁴⁴ Of ick eenichsins moge comen ⁴⁵ tot de wederopstandinge der dooden.

44 Dese woorden en beteeckenen hier niet eenige onsekerheydt deser saecke, maer de swaerheyt om die te verkrijgen, om daer mede den lust ende vlijt op te scherpen. Ende is de sin, daer nae vlijtelick trachtende of ick eenighsins, etc.

45 Namel. de salige opstandinge der rechtveerdige, ende daer door tot de eeuwige heerlickheydt ende gelucksaligheydt. Luc. 14.14. Ioan. 6. versen 39 40, 44, 54. Daerom de geloovige ende rechtveerdige alleen genaemt worden kinderen der opstandinghe. Luc. 20.36. Niet dat de godtloose oock niet en sullen opstaen. Dan. 12.2. Actor. 24.15. maer hare opstandinge sal zijn ter verdoemenisse. Ioan. 5. vers 29. ende over sulcks meer een val als een opstandinghe.

12

Niet dat ick ⁴⁶ het alreede gecregen hebbe, ofte alreede ⁴⁷ volmaeckt ben: maer ⁴⁸ ick jage daer na, ⁴⁹ of ick het oock grijpen mochte, ⁵⁰ daer toe ⁵¹ ick van Christo Iesu oock gegrepen ben.

46 Namel. de volmaecktheydt der weder-geboorte in desen leven.

47 Namel. in weder-geboorte.

48 Gr. ick vervolge. Namel. met groote lust ende vlijt.

49 Daer mede hy niet en wil seggen dat hy onseker is of hy het verkrijgen sal, maer aenwijst de swaerheydt van de sake ende sijnen yver daer nae, gelijck in het voorgaende vers.

50 D. om welcke te verkrijgen.

51 D. van Christo gelijck als gegrepen ende gevangen, als ick sijne Kercke vervolgende, ende gelijck als in het verderf loopende, op den wegh nae Damascum van hem aengegrepen ende tot hem bekeert ben. Actor. 9. cap. Siet diergelijck 1.Cor. 13.12.

13

Broeders, ⁵² ick en achte niet dat ick selve het gegrepen hebbe.

52 D. ick en laet my dat niet voorstaen, gelijck sommige souden mogen dencken, om dat ick soo seer roeme van de gemeynschap met Christo ende sijne weldaden.

14

Maer ⁵³ een dinck [doe ick], ⁵⁴ vergetende ’tgene ⁵⁵ dat achter is, ende ⁵⁶ streckende my ⁵⁷ tot het gene dat voren is, ^{o 58} jage ick ⁵⁹ na het wit ⁶⁰ tot den prijs ⁶¹ der roepinge Godts, ⁶² die van boven is ⁶³ in Christo Iesu.

53 Namel. als het voornaemste daer in ick my met alle vlijt oeffene. Psal. 27.4. Luc. 10.42.

54 D. niet te vreden zijnde met het gene van my goets soude mogen gedaen zijn voor desen.

55 D. dat voor by is, waer mede verstaen wordt het gene hy tot noch toe gedaen heeft, oock nu bekeert zijnde tot Christum. Een gelijckenisse genomen van de gene die in een loop-baen alreede verre geloopen zijn, ende de afgeloopene plaetse achter haer laten. Siet 1.Corinth. 9.24.

56 Ofte, uytstreckende, ghelijck de loopers haer hooft, hals, armen, ende lichaem voorwaerts uytstrecken om te stercker te loopen: by welcke gelijckenisse hy verklaert sijnen grooten ende neerstigen vlijt, die hy met alle macht aenwent om daer toe te geraken.

57 D. dat noch afgeloopen moet worden, om tot het eynde ofte perck te komen. Ofte, tot de beloften des Euangeliums, die ons voor zijn ghestelt om die te bekomen ende te grijpen.

o 1.Corinth. 9.24. 2.Timoth. 4.7.

58 Gr. vervolge. gelijck vers 12.

59 D. nae het perck aen het eynde der loop-baene gestelt, nae welcke de loopers met strijdt loopen om die eerst te grijpen, ende alsoo den prijs te gewinnen.

60 Gr. brabeion, waer door verstaen wordt een kroone ofte andere vereeringe die gegeven wierdt den genen die in de loop-baen gewonnen hadde. Ende verstaet de Apostel daer door de eeuwige salicheydt, die hy noemt een kroone der gerechtigheydt. 2.Timoth. 4.8.

61 D. die gegeven sal worden den genen, die Godt krachtelick heeft geroepen tot de gemeynschap der salicheydt, ende die dese roepinge gehoorsaem zijn, ende volgens dien tot den eynde toe dese loop-baen stantvastelick uytloopen.

62 D. die ons van Godt uyt den hemel gewordt, ende ons tot de hemelsche gelucksalicheyt noodight ende brenght.

63 D. die door de verdiensten Christi alleen te verkrijgen is, ende die om de selve, ende door hem ons gegeven wort.

15

So vele dan als wy ⁶⁴ volmaeckt zijn, laet ons ⁶⁵ dit gevoelen: ende indien ghy ⁶⁶ yet andersins gevoelt, oock ⁶⁷ dat sal u Godt openbaren.

64 Door dit woordt en verstaet de Apostel niet de gene die inde onderhoudinge der Wet geheel souden volmaeckt zijn, want dat heeft hy te voren van hem selven ontkent, versen 12, 13. maer de gene die de hooft-stucken der Christelicke Religie wel ende grondelick verstaen, ende daer in ghelijck als tot vol-wassenen ouderdom ghekomen zijn. Ephes. 4.13. tegen de welcke gestelt worden de gene die noch als kinderen zijn in kennisse. Siet 1.Corinth. 2.6. ende 3.1. Hebr. 5. versen 13, 14.

65 Namel. dat van my hier te voren geleert is: Namel. van de rechtveerdighmakinge des menschen voor Godt, vers 9. ende van onse onvolmaecktheyt in dit lcven vers 12. ende diergelijcke.

66 Namel. in saecken van minder gewichte.

67 N. doende u metter tijdt in kennisse toenemen ende op-wassen, midts dat ghy u leersaem aenstelt, ende de middelen daer toe neerstelick gebruyckt. Dit seght hy niet van heymelicke openbaringen buyten het woordt Godts, maer van de ordinarise openbaringen ofte bekent-maeckingen, die hy doet door de predicatien sijnes woordts, vergeselschapt met de verlichtinge sijnes Gheests. Ende wordt dit geseght voornamelick tot troost van de swacke, die noch niet recht en konden verstaen dat de Wet der Ceremonien geheel was afgedaen: dat namelick Godt haer metter tijt dat selve oock soude geven te verstaen. Siet hier van oock Rom. capit. 14.

16

Doch ⁶⁸ daer wy toe gecomen zijn, laet ons [daer in] ^p na ⁶⁹ den selven regel wandelen, ^q laet ons het selve gevoelen.

68 D. in die stucken der leere tot welcker verstant wy door de genade Godts zijn gebracht.

p Gal. 6.16.

69 D. na de kennisse die wy daer van hebben uyt Godes woordt, ’t welck als een regel ofte richt-snoer is, waer nae wy ons geloove ende wandel moeten richten.

q Rom. 12.16. ende 15.5. 1.Cor. 1.10. Phil. 2.2. 1.Pet. 3.8.

17

Weest ⁷⁰ mede ^{r 71} mijne navolgers, broeders, ende merckt op de gene die ⁷² alsoo wandelen, gelijck ghy ons ^s tot een voor-beeldt hebt.

70 Ofte, te samen, te gelijck,

r 1.Cor. 4.16. ende 11.1. 1.Thes. 1.6.

71 N. in gevoelen, ende in wandel. siet 1.Cor. 11.1.

72 N. als ick wandele: gelijck in’t volgende verklaert wort.

s 2.Thes. 3.9. 1.Pet. 5.3.

18

^t Want ⁷³ vele wandelen [anders]: van de welcke ick u ⁷⁴ dickmael geseght hebbe, ende ⁷⁵ nu oock ⁷⁶ weenende segge, dat’se ⁷⁷ vyanden des cruyces Christi zijn.

t Rom. 16.17.

73 N. van de Leeraers, die het woordt prediken, ende wandelen in hare beroepinge niet gelijck wy doen.

74 N. als ick by u was, u lieden voor de selve in mijne predicatien waerschouwende.

75 N. door dit mijn schrijven.

76 D. met droefheyt des herten, ontstaende daer uyt, dat dese lieden met hare valsche leere ende ongeregelt leven de Gemeynte verleyden ende verstooren, ende haer selven het verderf over den hals halen.

77 D. toonende datse vyanden zijn van de leere waer door geleert wordt dat de menschen niet door de onderhoudinghe van de Wet, maer door de eenighe offerande Christi aen het cruyce gheschiet, salich worden. 1.Cor. 1. versen 23, 24. ende 2.2.

19

⁷⁸ Welcker eynde is het verderf, welcker ⁷⁹ Godt is de buyck, ende [welcker] ⁸⁰ heerlickheyt ⁸¹ is in hare schande, de welcke ⁸² aerdsche dingen ⁸³ bedencken.

78 D. die eyndelick van Godt met de eeuwighe verdoemenisse sullen ghestraft worden. Apocal. cap. 19. versen 20, 21. siet oock cap. 1.28.

79 D. die in plaetse van Godt te dienen, en sijn eere te verbreyden, anders niet en soecken dan een lecker ende gemackelick leven te leyden, ende haren buyck, als of het haren Godt ware, te dienen.

80 D. eere diese by de menschen soecken, ende waer op sy roemen.

81 D. soecken hare eere in het gene dat haer schandelick is, dat is, sal haer gedyen tot tijdlicke ende eeuwige schande. Ofte, tot hare schande.

82 D. tijdtlicken wellust ende gemack.

83 Ofte, bevroeden, dat is, met de sinnen ende verstant natrachten.

20

^v Maer ⁸⁴ onse wandel ⁸⁵ is inde hemelen, ^{x 86} waer uyt wy oock den Salichmaker ⁸⁷ verwachten, [namelijck] den Heere Iesum Christum:

v Hebr. 13.14.

84 Ofte, burgerschap. dat is, burgerlicke verkeeringe, ende wijse van leven der rechte Christenen. Siet cap. 1.27.

85 D. is soodanigh dat de selve altijdt trachten, niet nae aerdtsche dingen, maer nae hemelsche, ende nae de heerlickheydt die in de hemelen is wegh-geleght. Siet Coloss. 3. versen 1, 2.

x 1.Corinth. 1.7. 1.Thess. 1.10. Tit. 2.13.

86 Gr. uyt welcke, Namel. plaetse der hemelen. Siet diergelijcke Mat. 2.9.

87 Namel. om te komen oordeelen de levende ende de doode. Actor. 1. vers 11.

21

^y Die ons’ ⁸⁸ vernedert lichaem ⁸⁹ veranderen sal, op dat het selve ⁹⁰ gelijckformich worde ⁹¹ sijnen heerlicken lichame, ⁹² na de werckinge waer door hy oock alle dingen hem selven can onder-werpen.

y 1.Cor. 15.51. Col. 3.4. 1.Ioan. 3.2.

88 Gr. het lichaem onser vernederinge. Ofte, ons lichaem der vernederinge. D. dit ons sterflick ende verderflick lichaem.

89 Het Grieckx woordt beteeckent in gedaente ofte hoedanigheydt veranderen. Siet 1.Corinth. 15.52, etc.

90 Namel. in onverderflickheydt, onsterflickheydt, ende andere geestelicke eygenschappen. Siet 1.Corinth. 15. versen 48, 49

91 Gr. den lichame sijner heerlickheydt. Ofte, sijn lichaem der heerlickheydt. Namel. het welck hy nae sijne opstandinge, ende nu noch in den hemel heeft.

92 D. nae sijne Godtlicke ende almogende kracht, waer door hy alles vermach, ende derhalven oock de opweckinge ende veranderinge onser lichamen te wege kan brengen.