Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het iiij. Capittel.

1 Den Apostel waerschouwt wederom de geloovige voor de valsche leeraers, 2 Die hy beschrijft. 4 ende troost’se tegen der selver verleydinge met de gave der weder-geboorte, diese ontfangen hebben. 6 haer vermanende stantvastelick te blijven by de Leere der Apostelen. 7 Daer nae komt hy weder tot de vermaningen van onderlinge liefde, die een recht ken-teecken is der ware weder-geboorte. 9 ende stelt haer tot dien eynde voor het exempel Godts, ende sijne grooter liefde tot ons. 12 Leert dat wy daer uyt door sijnen Geest versekert worden dat wy met Godt gemeynschap hebben. 14 ghelijck oock als wy belijden dat Iesus de Salighmaker der werelt, ende de Sone Godts is. 16 Dat wy door de liefde in Godt blijven, ende vrymoedigheyt hebben in den dagh des oordeels. 18 Dat de selve de vreese der verdoemenisse ende pijninge des gemoets verdrijft. 20 Dat wy Godt niet en konnen lief hebben, indien wy onsen naesten niet lief en hebben. 21 alsoo beyde dese geboden te samen ons gegeven zijn.

1

GEliefde, ^a en gelooft niet eenen yegelicken ¹ geeste, ^b maer ² beproeft de geesten ³ of sy uyt Godt zijn: ^c want vele ⁴ valsche propheten zijn ⁵ uytgegaen in de werelt.

a Ierem. 29.8. Matth. 24.4. Ephes. 5.6. Coloss. 2.18.

1 D. Leeraer, die voorgeeft dat sijne leere is uyt openbaringhe des Heyligen Geests. siet 1.Tim. 4.1.

b Mat. 7. versen 15, 16. 1.Corinth. 14.29. 1.Thess. 5.21.

2 N. aen den toetsteen van Godes woort. Siet 1.Thes. 5.21.

3 D. of hare leere van Godt is ingegeven, ende met Godts woordt over een komt.

c Matth. 24.5, 24. 2.Petr. 2.1. 2.Ioan. 1.7.

4 Dat is, valsche Leeraers. Want ghelijck Propheten genaemt worden, niet alleen die toekomende dingen voorseggen, maer oock die de Schriftuere uytleggen 1.Corinth. 14. versen 3, 37. soo worden oock valsche Propheten genaemt, niet alleen die yet voorseggen dat niet waer en is, maer oock die de Schriftuere verkeerdelick uytleggen, ende valsche leeringen drijven. Siet Matth. 24.24.

5 Siet 1.Ioan. 2.19.

2

Hier aen ⁶ kent ghy ⁷ den geest Gods. Alle ⁸ geest die ⁹ belijdt ¹⁰ dat Iesus Christus ¹¹ in het vleesch gecomen is, ¹² die is uyt Godt:

6 Ofte, kent hier aen den Geest Godts: gebiedens wijse.

7 De leere, die door Godts Geest ingegeven is. Ofte, een recht Leeraer die door Godts Geest ghedreven wordt.

8 Dat is, Leeraer. Siet vers 1.

9 Dat is, opentlick leert ende bekent.

10 Gr. Iesum Christum in het vleesch gekomen zijnde. Siet vers 3. ende 2.Ioan. vers 7.

11 D. de menschelicke natuere heeft aengenomen, om ons als de eenige Middelaer in de selve met Godt te versoenen. Siet Ioan. 1.14. Rom. 1.3. Dit is het voornaemste hooft-stuck der Christelicke Religie, ende als een somma der selve. Siet Matth. 16.16. Marc. 8.29. Ioan. 20.31. Rom. 1. versen 3, 4. ende blijckt daer uyt dat hy de Sone Godts geweest is eer hy de menschelicke natuere heeft aengenomen.

12 Die is een oprecht Leeraer, die de Godtlicke waerheydt ende leere voorstelt.

3

Ende alle geest die niet en belijdt dat Iesus Christus in het vleesch gecomen is, die en is uyt Godt niet: ^d maer dit is ¹³ [de geest] des Antichrists, ^e welcken [geest] ghy gehoort hebt dat comen sal, ende ^f is nu alreede in de werelt.

d 1.Ioan. 2.22.

13 Dat is, de leere des Antichrists, die strijdt tegen de waerheyt van den persoon ende ’t ampt Christi.

e 1.Ioan. 2.18.

f 2.Thes. 2.7.

4

Kinderkens, ghy zijt ¹⁴ uyt Godt, ende hebt ¹⁵ haer ¹⁶ overwonnen: want ¹⁷ hy

14 Door den Geest Godts weder-geboren ende daer door met de kennisse der ware ende Godtlicke leere verlicht.

15 Namel. de valsche Leeraers.

16 N. door uwe stantvasticheydt in de ware leere, van welcke sy u niet en hebben konnen af-trecken ofte verleyden. Siet Matth. 24.24.

17 Namel. de Geest Godts.

[fol. 149r]

is ¹⁸ meerder ¹⁹ die in u is, dan die ²⁰ in de werelt is.

18 D. machtigher, gelijck Ioan. 10.29. ende 1.Ioan. 3.20. N. om u by de waerheyt te behouden, ende tegen de verleydingen te verstercken.

19 D. die u Godt gegeven heeft, ende in u blijft. Siet cap. 3.9.

20 Namel. de Duyvel ofte de Geest der dwalinge. vers 6. die in de wereltsche ende onherborene menschen is, hoedanige de valsche Leeraers zijn, gelijck in’t volghende vers geseght wort.

5

²¹ Sy zijn uyt de werelt: daerom spreken sy ²² uyt de werelt, ende ²³ de werelt ²⁴ hoort haer.

21 Nam. de valsche Leeraers.

22 D. dinghen die uyt de werelt zijn, ende die met het verstant der onwedergeborene menschen, ofte oock met hare wereltsche lusten over een komen.

23 D. de wereltsche ende onweder-geborene menschen: gelijck cap. 3.13.

24 Dat is, neemt hare valsche leere aen.

6

^{g 25} Wy zijn ²⁶ uyt Godt. Die Godt ²⁷ kent ²⁸ hoort ons: die uyt Godt niet en is, en hoort ons niet. ²⁹ Hier uyt kennen wy ³⁰ den geest der waerheyt, ende ³¹ den geest der dwalinge.

g Ioan. 8.47. ende 10.27.

25 N. Apostelen, ende die met ons eenerley Leere voorstellen.

26 D. niet alleen van den Geest Godts weder-geboren ende verlicht met de kennisse der waerheydt, maer oock van hem beroepen om sijne Godtlicke waerheyt, den menschen suyverlick te prediken.

27 N. ten rechten, gelijck hy hem in sijn woordt geopenbaert heeft.

28 D. neemt onse leere aen, ghelijck te voren.

29 N. als men ons hoort, ofte niet en hoort.

30 N. als men ons hoort ende onse leere aenneemt.

31 N. als men ons niet en hoort. Soo dat uyt de leere ende schriften der Apostelen (ghelijck oock de Propheten ende Euangelisten) moet geoordeelt worden van waerheyt ofte dwalinge in de leere.

7

Geliefde, laet ons malcanderen lief hebben: want de liefde is ³² uyt Godt: ende een yegelick die lief heeft, ³³ is uyt Godt geboren, ende ³⁴ kent Godt:

32 D. Godt is een autheur der liefde, die de selve in ons werckt ende ons beveelt.

33 D. dat is een seker teecken, dat hy waerlick door den Geest Godts is weder-geboren.

34 Namelick ten rechten, hoedanich hy is, wat hem behaeght, ende wat hy ons bevolen heeft.

8

Die niet lief en heeft, die en heeft Godt niet gekent: want Godt is ³⁵ liefde.

35 Dat is, Godt heeft lief niet alleen hem selven, maer oock alle sijne schepselen, bysonderlick sijne uytverkorene in Christo Iesu, met soodanige een groote liefde ende toegenegenheydt, dat men met recht mach seggen, dat hy niet alleen liefde heeft, maer oock de liefde selve is, gelijck hy oock de wijsheydt, goetheydt, etc. selve genaemt wordt.

9

^h Hier in is de liefde Godts ³⁶ tegen ons geopenbaert, dat Godt sijnen eenich-geboren Sone gesonden heeft in de werelt, op dat ³⁷ wy souden ³⁸ leven door hem.

h Ioan. 3.16. Rom. 5.8.

36 Gr. in ons, gelijck oock vers 16. ofte, onder ons.

37 Namel. die in hem gelooven, gelijck uytgedruckt wordt Ioan. 3.16.

38 Namel. geestelick ende eeuwichlick.

10

Hier in ³⁹ is de liefde, niet dat wy Godt ⁴⁰ lief gehadt hebben, ⁱ maer dat hy ons ⁴¹ lief heeft gehadt, ende sijnen Sone gesonden heeft ^k [tot] een versoeninge voor onse sonden.

39 Dat is, blijckt de grootheydt van Godts liefde tot ons.

40 Namel. eerst, alsoo dat wy met onse liefde Godt tot weder-liefde souden verweckt hebben. Want wy waren van natuere haters Godts. Rom. 1.30. ende vyanden Godts. Rom. 5.10.

i Rom. 3.24. 2.Corinth. 5.19. Coloss. 1.19.

41 Namelick eerst, gelijck uytgedruckt wordt vers 19.

k Rom. 3.25. 1.Ioan. 2.2.

11

Geliefde, indien Godt ons ⁴² alsoo lief heeft gehadt, so zijn oock wy ⁴³ schuldigh ⁴⁴ malcanderen lief te hebben.

42 D. met sulck een groote, uytnemende, onverdiende, ende onuytsprekelicke liefde.

43 D. het is niet alleen betamelick dat wy het exempel Godts als sijne kinderen hier in naevolgen: maer wy zijn daer door, als mede door Godts bevel, verplicht om sulcks te doen.

44 D. niet alleen Godt, die de menschen so uytnemende heeft lief gehadt, maer oock wy menschen malcanderen om sijnent wille.

12

^{l 45} Niemandt en heeft oyt Godt ⁴⁶ aenschouwt: ^m indien wy malcanderen lief hebben, so ⁴⁷ blijft Godt in ons, ende ⁴⁸ sijne liefde is in ons ⁴⁹ volmaeckt.

l Exod. 33.20. Deut. 4.12. Ioan. 1.18. 1.Tim. 1.17. ende 6.16.

45 Namelick, menschen, gelijck uytgedruckt wort, 1.Tim. 6.16.

46 N. met de oogen des lichaems, gelijck verklaert wort vers 20. D. hoe wel men Godt niet en kan met de lichamelicke oogen sien ende aenschouwen, soo is’t nochtans dat hy evenwel in ons blijft als wy malkandren lief hebben.

m 1.Ioan. 3.24.

47 Siet hier van de verklaringe op 1.Ioan. 3.24.

48 N. met welcke wy hem lief hebben.

49 Siet de aenteeck. op capit. 2.5.

13

Hier aen kennen wy, dat wy in hem blijven, ende hy in ons, ⁵⁰ om dat hy ons van sijnen Geest gegeven heeft.

50 Siet de verklaringe cap. 3.24.

14

Ende wy hebben’t ⁵¹ aenschouwt, ende getuygen dat de Vader [sijnen] Sone gesonden heeft [tot] eenen Salichmaker ⁵² der werelt.

51 Siet cap. 1.1.

52 D. der uytverkorene ende geloovige in de gantsche werelt. Siet Ioan. 3.17. ende 4.42. ende 1.Ioan. 2.2.

15

So wie ⁵³ beleden sal hebben dat Iesus de Sone Godts is, ⁵⁴ Godt blijft in hem, ende hy in Godt.

53 N. ende voorts sal gedaen hebben het gene dese belijdenisse vereyscht. N. hem met waren geloove sal aengenomen hebben, ende sijn gheloove met de wercken der liefde getoont. Want andersins hebben dit oock de Duyvelen wel beleden. Mat. 8.29. Mar. 5.7.

54 Siet de verklaringe cap. 3.24.

16

Ende wy hebben gekent ende gelooft de liefde die Godt ⁵⁵ tot ons heeft. Godt is ⁵⁶ liefde: ⁵⁷ ende die in de liefde blijft, die blijft in Godt, ende Godt in hem.

55 Gr. in ons.

56 Siet de verklaringe vers 8.

57 D. daerom.

17

⁵⁸ Hier in is de liefde by ons volmaeckt, op dat wy ⁵⁹ vrymoedicheyt mogen hebben in den dagh des oordeels, [namelick] dat ⁶⁰ gelijck hy is, wy oock zijn in dese werelt.

58 Dat is, hier door zijn wy volmaeckt in de liefde, N. dat gelijck hy is, wy oock zijn in dese werelt, als volght.

59 D. een vrymoedigh vertrouwen dat wy in dien dagh niet en sullen veroordeelt worden: also wy nu de liefde oefenen, ende de Heere Chistus als dan sal te voorschijn brengen de wercken der liefde, niet als verdienende oorsaken der vrysprekinge ende saligheyt, maer als vruchten ende kenteeckenen onses geloofs. Siet Matth. 25. versen 34, 35, etc.

60 D. gelijck Christus in de liefde gewandelt heeft, ende gestadelijck daer in blijft, wy oock sijne voetstappen navolgen. Siet capit. 2.6. ende 3.3. ende de aenteeck. aldaer. Ofte, gelijck Godt de liefde is, wy oock also in de liefde wandelen. versen, 8, 10. Matth. 5.48.

18

Daer en is ⁶¹ in de liefde ⁶² geen vreese, maer ⁶³ de volmaeckte liefde ^44[64] drijft de vreese buyten: want ⁶⁵ de vreese heeft ⁶⁶ pijne, ende die vreest, ⁶⁷ en is niet volmaeckt in de liefde.

61 D. in de gene die haer geloove door de liefde betoonen: die waerlick Godt ende haren naesten liefhebben.

62 N. van verdoemt te worden in den dagh des oordeels. welcke vreese een slaefsche vreese ghenaemt wort. Want hy en spreeckt hier niet van de vreese Godts, die het beginsel is van alle wijsheyt. Psal. 111.10. welck is een kinderlijck ontsagh der Godtlijcker Majesteyt, ende sorghvuldicheyt om de selve niet te vertoornen: alsoo die ons wort gheboden Philip. 2.12. 1.Petr. 1.17.

63 D. als wy Godt ende onsen naesten oprechtelick liefhebben. Siet cap. 2.5.

44[64] Gr. werpt. Want dese vreese is in de herten ende conscientien der sondaren soo vast ingeplant, dat’se als met ghewelt door een sterck ende oprecht geloove buyten het herte gedreven moet worden. Dat wy nu een oprecht geloove hebben, wort bekent uyt de oprechte liefde Godts ende onses naesten, dien over sulcks dit uytdrijven oock toe-gheschreven wordt.

65 N. van verdoemt te sullen worden.

66 Ofte, straffinge: dat is, quellinge, angst, ende benauwtheyt des gemoets, die ophoudt als wy versekert zijn van de oprechtigheyt onses geloofs, het welck geschiet soo door den Geest Godts, als door de wercken der liefde, de welcke hoese grooter is, hoe de vreese ende benaeuwtheydt minder is.

67 D. heeft noch de rechte liefde niet: want soo hy de selve hadde, hy soude dese vreese uytdrijven.

19

⁶⁸ Wy hebben hem lief, ⁶⁹ om dat hy ons eerst lief gehadt heeft.

68 Ofte, laet ons hem, dat is, Godt, lief hebben, want de Griecksche text kan beyde oversettingen lijden.

69 Siet vers 10.

20

ⁿ Indien yemandt seght, ick hebbe Godt lief, ende ⁷⁰ haet sijnen broeder, ⁷¹ die is een leugenaer. Want die sijnen broeder niet lief en heeft ⁷² dien hy gesien heeft, ⁷³ hoe can hy Godt lief hebben dien hy niet gesien en heeft?

n 1.Ioan. 2.4.

70 D. niet alleen daedtlick haet, maer oock selfs niet lief en heeft: gelijck de volgende woorden verklaren.

71 Siet cap. 2.4.

72 D. wiens persoon, staet, ende noot hy siet, door welck sien de liefde ende barmhertigheydt plach ontsteken te worden in het herte.

73 Hy wil seggen, die en kan geensins Godt lief hebben: alsoo men lichter door het gesichte als door het gehoor tot liefde bewogen wort. Ende Godt niet min de eene liefde als de andere van ons eyscht.

21

^o Ende dit gebodt hebben wy van hem, [namelick] dat die Godt lief heeft, oock sijnen broeder lief hebbe.

o Levit. 19.18. Matth. 22.39. Ioan. 13.34. ende 15.12. Ephes. 5.2. 1.Thess. 4.9. 1.Petr. 4.8. 1.Ioan. 3.23.