Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het ij. Capittel.

Godts Engel bestraft Israël te Bochim, vers 1, etc. Alwaer sy hare sonden beweenen, 4. Een verhael van den staet Israëls onder de Richteren, waer in hare eerste Godtsdienstigheyt, by den tijt Iosue ende der vromen Oudtsten, vergeleken wort met de volgende afvalligheyt tot allerleije afgoderije, waer over sy telckens van Godt door de vyanden zijn gestraft, ende door de Richteren verlost zijnde, al weder van quaet tot erger zijn vervallen, 6, 7, etc. Dies Godt de Heydenen niet heeft willen verdrijven, om Israël te beproeven, 20.

1

ENde een ¹ Engel des HEEREN quam opwaerts van ² Gilgal tot ³ Bochim: ende hy seyde; Ick heb u-lieden uyt Egypten opgevoert, ende u gebracht in het lant, dat ick uwen vaderen gesworen hebbe, ende geseyt; ^a Ick sal mijn verbont met u-lieden niet verbreken in eeuwigheyt.

1 Verst. den Sone Godts, als klaerlick blijckt uyt het gantsche vervolgh. Siet oock op Iud. 6.11.

2 Siet Iosu. 5.9.

3 Alsoo genoemt van het weenen des volcks, onder vers 5. zijnde na by Gilgal gelegen.

a Genes. 17.7. Deuter. 29.14, 15.

2

Ende u-lieden aengaende, ghy en sult geen ^b verbont maken met de inwoonderen deses lants; hare ^c altaren sult ghy afbreken: maer ghy zijt mijner stemme niet gehoorsaem geweest; waerom hebt ghy dit gedaen?

b Deuter. 7.2.

c Deuter. 12.3.

3

Daerom heb ick oock geseyt; ^d Ick ⁴ salse voor u aengesichte niet uytdrijven: maer sy sullen u aen de ⁵ zijden zijn, ende hare goden sullen u ^e tot een strick zijn.

d Iosu. 23.13.

4 T.w. de Heydenen, in Canaan woonende.

5 Siet breeder verklaringe hier van Num. 33.55.

e Exod. 23.33. ende 34.12. Deuter. 7.16.

4

Ende het geschiedde, als de Engel des HEEREN dese woorden tot alle kinderen Israëls gesproken hadde, soo hief het volck sijne stemme op, ende weende.

5

Daerom noemden sy den naem dier plaetse ⁶ Bochim: ende sy offerden aldaer den HEERE.

6 D. de vveenende.

[fol. 104r.\ Israëls afval. Cuschan Rischataim. Othniël.]

6

^{f 7} Als Iosua het volck hadde ⁸ laten gaen, soo waren de kinderen Israëls henen gegaen, een yeder tot sijn erfdeel, om het lant erflick te besitten.

f Iosu. 24.28.

7 In het volgende wort reden verhaelt, waerom Godt de inwoonderen deses lants niet en wilde verdrijven, T.w. Israëls afvalligheyt van Godt.

8 Na dat hyse seer heftighlick vermaent ende tot den reynen Godtsdienst verplicht hadde, Iosu. cap. 24.

7

Ende het volck diende den HEERE alle de dagen van Iosua: ende alle de dagen der Oudtsten, die ⁹ lange geleeft hadden na Iosua, die gesien hadden al dat groote werck des HEEREN, dat hy aen Israël gedaen hadde.

9 D. die Iosua overleeft hadden.

8

Maer als Iosua, de sone Nuns, de knecht des HEEREN, gestorven was; ¹⁰ hondert ende tien jaren oudt zijnde;

10 Hebr. een soon van hondert ende tien jaren.

9

Ende sy hem begraven hadden in de lantpale sijns erfdeels, tot ¹¹ Thimnath Heres, op eenen bergh Ephraims; tegen het Noorden van den bergh Gaas;

11 Anders genaemt Thimnath Serah, Iosu. 24.30.

10

Ende al dat selve geslachte oock tot sijne vaderen vergadert was: soo stont’er een ander geslachte na hen op, dat den HEERE niet en kende, noch oock het werck, dat hy aen Israël gedaen hadde.

11

Doe deden de kinderen Israëls dat quaet was in de oogen des HEEREN: ende sy dienden den ¹² Baalim.

12 Met het woort, Baal, beteeckenende eenen Heere, hebben de Heydenen in ’t gemeyn hare afgoden genoemt, om datse deselve voor hare Heeren, ende alles goets-geveren hielden: ende om die te onderscheyden, dewijlse verscheyden waren, hebben soo Heydenen als afgodische Ioden, deselve noch toenamen bygevoeght, als Baal-Berith, onder 8.33. Baal-Peor, Num. 25. vers 3. Baal-Zebub. 2.Reg. 1. vers 6. Baal-Astaroth, vergel. ond. op vers 13. en 1.Reg. cap. 16. vers 31. De afgoderije met dese bedreven, was eene geheele afwijckinge van Godt, hoewel de afvallige Israëliten haer selven wijs maeckten, datse Godt daer door mede konden vereeren, als oock door de gulden kalveren, 1.Reg. 12. vers 28. siet Hose. 2. vers 15. ende onder cap. 8. op vers 33.

12

Ende sy verlieten den HEERE, harer vaderen Godt, diese uyt Egyptenlant hadde uytgevoert, ende volghden andere goden na, van de goden der volcken, die rontomme hen waren, ende buyghden sich voor die: ende sy verweckten den HEERE tot toorn.

13

Want sy verlieten den HEERE, ende dienden den Baal, ende ¹³ Astharoth:

13 D. de beelden van den afgodt, ofte afgodinne, by de Heydenen genoemt Astarte, die de Zidoniers ende Philistijnen in gedaenten van schapen hadden opgericht. Siet 1.Sam. 31. vers 10 1.Reg. 11. versen 5, 33. 2.Reg. 23.13.

14

Soo ontstack des HEEREN toorn tegen Israël, ende hy gafse in de hant der rooveren, diese beroofden: ^g ende hy ¹⁴ verkochtse in de hant harer vyanden rontomme: ende sy konden niet meer bestaen voor het aengesichte harer vyanden.

g Psalm 44.13. Iesa. 50.1.

14 D. hy leverdese over, gelijck de verkooper de verkochte waeren overlevert in de hant des koopers. Alsoo onder 4. versen 2, 9. ende 10.7. Vergel. Psalm 44.13.

15

Over al, waer henen sy uyttogen, was de hant des HEEREN tegen hen ten ¹⁵ quade; ^h gelijck als de HEERE gesproken, ende gelijck als de HEERE hen gesworen hadde: ende ¹⁶ hen was seer bange.

15 Om hen met allerleije plagen, ongeluck, ende elenden te straffen.

h Levit. cap. 26. Deuter. cap. 28.

16 Ofte, hy (de Heere) benauwdese seer.

16

Ende de HEERE ¹⁷ verweckte ¹⁸ Richteren, diese verlosten uyt de hant der genen diese beroofden;

17 Door eene bysondere beroepinge, ende aendrifte sijnes Geestes.

18 Verstaet, geen Lantsheeren, ofte Koningen, nochte oock, die het ordinaris Richter-ampt bedienden, ofte recht spraken tusschen den man ende sijnen naesten, het welcke verbleef by de stammen, volgens d’ordre van Godt door Mosen ingestelt, maer, die het publijcke recht van Godts volck tegen haer verdruckers ende vyanden uytvoerden, ende hen van der selver hant verlosten, den Godtsdienst suyverden, ende in reynigheyt behielden, ende de Republijcke Israëls by hare vryheyt beschermden, ende in gemeene saken met haren dienst ende goeden raet by stonden. Siet onder cap. 3.versen 9, 10, 15, etc. ende 4.4. ende cap. 6. versen 15, 16. ende 8.23. ende soo voorts.

17

Doch en hoorden sy oock niet na hare Richteren, maer ¹⁹ hoereerden andere goden na, ende buyghden sich voor die: haest weken sy af van den wegh, dien hare vaders gewandelt hadden, hoorende de geboden des HEEREN; alsoo en deden sy niet.

19 Siet Levit. 17. op vers 7. ende 20. op vers 5.

18

Ende wanneer de HEERE hen Richteren verweckte, soo was de HEERE met den Richter, ende verlostese uyt de hant harer vyanden, ²⁰ alle de dagen des Richters: want het ²¹ berouwede den HEERE hares suchtens halven van wegen de gene, diese drongen ende diese druckten.

20 D. soo lange die Richter leefde.

21 Siet Genes. cap. 6. op vers 6.

19

ⁱ Maer het geschiedde met het versterven des Richters, datse omkeerden, ende verdorven ’t meer dan hare vaderen, navolgende andere goden, deselve dienende, ende sich voor die buygende: sy en lieten niets ²² vallen van hare wercken, nochte van desen haren ²³ harden wegh.

i Iudic. 3.12.

22 Geen berouw krijgende, ende niet aflatende van haer voornemen ende doen.

23 D. van haerlieder hartneckige maniere van leven ende doen: waer mede sy Godt vertoornden, ende hen selven quetsten, gelijck een harde wegh den genen quetst ende verzeeright, die daer op gaet.

20

Daerom ontstack de toorn des HEEREN tegen Israël, dat hy seyde; Om dat dit volck mijn verbont heeft over getreden, dat ick haren vaderen geboden [kolom] hebbe, ende sy na mijne stemme niet gehoort en hebben:

21

^k Soo en sal ick oock niet voort varen voor haer aengesicht yemant uyt de besittinge te verdrijven, van de Heydenen, ²⁴ die Iosua heeft achter gelaten, als hy sterf.

k Iosu. 23.13.

24 Verst. die over gebleven waren van de gene die Iosua verdreven hadde, mitsgaders d’andere van dewelcke cap. 1. gesproken is.

22

Op dat ick Israël door haer ²⁵ versoecke: of sy den wegh des HEEREN sullen houden, om daer in te wandelen, gelijck als hare vaderen gehouden hebben, ofte niet.

25 Siet Gen. 22. op vers 1. alsoo onder cap. 3. versen 1, 4.

23

Alsoo liet de HEERE dese Heydenen blijven, dat hyse niet haestelick uyt de besittinge verdreef: ²⁶ die hy in de hant van Iosua niet hadde over gegeven.

26 Of, ende hy gafse niet over, of, hadse niet overgegeven.