Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het ix. Capittel.

De Koninginne van Scheba besoeckt Salomo, om sijne wijsheyt te hooren, vers 1, etc. daer over sy haer seer verwondert, 3. ende vereert hem met geschencken, 9. krijght oock geschencken van Salomo, ende keert weder na huys, 12. Salomons gout, ende inkomen, 13. Sijne rondassen, ende schilden, 15. elpenbeenen throon, 17. gouden vaten, 20. hoe hy vereert wort van de nabuerige Koningen, 23. Sijne macht, ende rijckdom, 25. sijne regeeringe, ende doot, 30.

1

^a ENde ¹ doe de Koninginne van Scheba het geruchte Salomons hoorde, quam sy, om Salomo met raetselen te versoecken te Ierusalem, met een seer swaer heyr, ende kemelen dragende specerijen, ende gout in menighte, ende kostelick gesteente: ende sy quam tot Salomo, ende sprack met hem al wat in haer herte was.

a 1.Reg. 10.1, etc. Matth. 12.42. Luce 11.31.

1 Siet de breedere verklaringe deses Capittels, 1.Reg. cap. 10. alwaer dese historie eerst beschreven is.

2

Ende Salomo verklaerde haer alle hare woorden: ende geen dingh en was ’er verborgen voor Salomo, dat hy haer niet en verklaerde.

3

Als nu de Koninginne van Scheba sagh de wijsheyt van Salomo, ende het huys, dat hy gebouwt hadde:

4

Ende de spijse sijner tafel, ende het ² sitten sijner knechten, ende het ³ staen sijner dienaren, ende hare kleedingen, ende sijne schenckers, ende hare kleedingen, ende sijnen opgangh, waer door hy opgingh in het Huys des HEEREN: ⁴ soo en was in haer geen geest meer.

2 Siet 1.Reg. 10. op vers 5.

3 Verst. den welgeschickten, weerden, ende veerdigen dienst, die hem sittende aen de tafel van sijne hofdienaren gedaen wiert. Het kan oock verstaen werden van sijne dienaren in het gemeyne, die ontrent hem stonden, of by de hant waren, bereyt om op sijne bevelen te wachten.

4 Siet 1.Reg. 10. op vers 5.

5

Ende sy seyde tot den Koningh, Het is een waerachtigh woort geweest, dat ick in mijnen lande gehoort hebbe, van uwe ⁵ saken, ende van uwe wijsheyt.

5 Hebr. van uvve vvoorden.

6

Ende ick en hebbe hare woorden niet gelooft, tot dat ick gekomen ben, ende mijne oogen [dat] gesien hebben, ende siet, de helft van de grootheyt uwer wijsheyt en is my niet aengeseyt: ⁶ ghy hebt overtroffen het geruchte, dat ick gehoort hebbe.

6 Hebr. ghy hebt toegedaen tot, ofte, boven het geruchte, etc.

7

Welgelucksaligh zijn uwe mannen, ende welgelucksaligh dese uwe knechten, die geduerighlick voor u aengesicht staen, ende uwe wijsheyt hooren.

8

Gelooft zy de HEERE uwe Godt, die behagen in u gehadt heeft, om u op ⁷ sijnen throon ⁸ den HEERE uwen Godt tot een Koningh te setten: overmits uwe Godt Israël bemint, om ’t selve tot in eewigheyt ⁹ op te richten; soo heeft hy u tot een Koningh over hen gestelt, om recht, ende gerechtigheyt te doen.

7 1.Reg. 10. vers 9. staet, op den throon Israëls. Sy verstaet, dat de Israëliten Godts bysonder volck, ende de Koningen Godts Stadthouders waren, volgens dat hy Godt in sijne regeeringe, voor sijnen Oversten moeste kennen, ende in sijnen name, sijn volck recht doen.

8 D. om hem in sulcken Konincklicken staet alsoo te dienen, dat sijn naem daer door groot gemaeckt wierde.

9 Ofte, te bevestigen, ofte, staende te houden.

9

Ende sy gaf den Koningh hondert, ende

[fol. 191v\Salomons heerlickheyt. Israël valt Rehabeam af.]

twintigh ¹⁰ talenten gouts, ende specerijen in groote menighte, ende kostelick gesteente: ende daer en was ¹¹ gelijck dese specerije, die de Koninginne van Scheba den Koningh Salomo gaf, geene geweest.

10 Siet Exod. 25. op vers 39.

11 T.w. in sulcke menighte. Vergel. 1.Reg. 10.10.

10

Voorder oock Hurams knechten, ende Salomons knechten, die gout brachten uyt ¹² Ophir, brachten ¹³ Algummimhout, ende edel gesteente.

12 Siet 1.Reg. 9 op vers 28.

13 Oock genaemt Almuggim-hout. 1.Reg. 10.11. siet aldaer de aenteeckeninge.

11

^b Ende de Koningh maeckte van dat Algummimhout ¹⁴ hooge gangen tot het Huys des HEEREN, ende tot het huys des Koninghs, mitsgaders harpen, ende luyten, voor de Sangers: ¹⁵ desgelijcks oock en was te voren in ’t lant van Iuda niet gesien geweest.

b 1.Reg. 10.12.

14 Hebbende aen beyde zijden hantlenen, ende ondersteunselen, waerom sy oock steunselen genaemt zijn, 1.Reg.cap 10.vers 12. door dese gangen gingh men van het huys des Koninghs, tot het Huys des Heeren. siet 1.Reg. 10. op vers 12.

15 T.w. Algummim-hout.

12

Ende de Koningh Salomo gaf de Koninginne van Scheba al haer behagen, watse begeerde, ¹⁶ behalven het gene, dat sy tot den Koningh gebracht hadde: soo keerdese, ende toogh na haer lant, sy, ende hare knechten.

16 D. sonder het gene, dat hy haer gaf voor het gene, dat sy hem geschoncken hadde.

13

Het gewichte nu van ’t gout, dat voor Salomo op een jaer inquam, was ses hondert, en ses en sestigh talenten gouts;

14

Behalven dat sy van de ¹⁷ kramers ende de kooplieden inbrachten; oock ¹⁸ brachten alle Koningen van Arabien, ende de Vorsten des selven lants, gout ende silver aen Salomo.

17 Siet van dese 1.Reg. cap. 10. op vers 15.

18 T.w. om hare jaerlicksche schattinge te betalen.

15

Daer toe maeckte de Koningh Salomo twee hondert rondassen van geslagen gout: ses hondert ¹⁹ [sikelen] van geslagen gout liet hy opwegen tot elcke rondasse.

19 Van den gemeenen gouden sikel, siet Genes. cap. 24. op vers 22.

16

Insgelijcks drie hondert schilden van geslagen gout; ²⁰ drie hondert [sikelen] gouts liet hy opwegen tot elcken schildt: ende de Koningh leydese in ²¹ het huys des woudts Libanons.

20 Ofte drie ponden, ofte minen gouts, gelijck’er staet 1.Reg.c. 10. vers 17. doende elck pont hondert sikelen. siet aldaer de aenteeck.

21 Siet van dit huys 1.Reg. cap.7.vers 2, etc. ende de aenteeckeninge.

17

Noch maeckte de Koningh eenen grooten elpenbeenen throon, ende hy overtoogh den selven met ²² louter gout.

22 Ia met het aldergelouterste. Siet 1.Reg. cap. 10. op vers 18. alwaer het dicht gout genaemt wort.

18

Ende de throon hadde ses trappen, ende eenen voetbanck van gout, aen den throon vast zijnde, ende ²³ lenen ²⁴ aen beyde zijden, tot de sitplaetse toe; ende twee leeuwen stonden by de lenen.

23 Hebr. handen.

24 Hebr. van hier, ende van daer, ofte, van gints, ende van weer: alsoo in’t volgende vers.

19

Ende twaelf leeuwen stonden daer aen beyde zijden, op de ses trappen: desgelijcks en is in geen Koninckrijck gemaeckt geweest.

20

Oock waren alle drinckvaten des Koninghs Salomo van gout, ende alle vaten van het huys des woudts Libanons, waren van ²⁵ gesloten gout: Het ²⁶ silver en was in de dagen Salomons niet voor yet geacht.

25 Siet 1.Reg. 6. op vers 20.

26 Dese woorden met de volgende van dit vers, worden oock aldus vertaelt, Geen silver en wasser aen: [want] het en was in de dagen van Salomo [niet] voor eenich dingh geachtet.

21

Want des Koninghs schepen voeren na Tarsis, met de knechten Hurams: ²⁷ eens in drie jaren quamen de schepen van ²⁸ Tarsis in, brengende gout, ende silver, elpenbeen, ende apen, ende paeuwen.

27 Het oorspronckelicke woort, het welcke anders beteeckent eene, wort dus voor eens, ofte eenmael oock genomen, Exod. 30.10. Ios. 6.3. 2.Reg. 4.vers 35. ende 6.10. Iob cap. 33.vers 14. ende 39.38.

28 Siet 1.Reg. 10. op vers 22.

22

Alsoo wert de Koningh Salomo grooter dan alle Koningen der aerde, in rijckdom, ende wijsheyt.

23

Ende ²⁹ alle Koningen der aerde sochten Salomons aengesichte, om sijne wijsheyt te hooren, die Godt in sijn herte gegeven hadde.

29 Te weten, tot dewelcke het geruchte van Salomons wijsheyt, ende rijckdom gekomen was.

24

Ende sy brachten een yeder sijn geschenck, silveren vaten, ende gouden vaten, ende kleederen, harnasch, ende specerijen, peerden, ende muyl-ezelen, ³⁰ elcks van jaer tot jaer.

30 Hebr. de sake des jaers in ’t jaer, D. elck geschenck jaerlicks: alsoo 1.Reg. cap. 10. vers 25.

25

Oock hadde ^c Salomo ³¹ vier duysent peerdestallen, ende ³² wagenen, ende twaelf duysent ruyteren: ende hy leydese in de ³³ wagensteden, ende by den Koningh te Ierusalem.

c 1.Reg. 4.26. ende 10.26. 2.Chron. 1.14.

31 Hoe dit te vergelijcken zy met 1.Reg. 4.26. alwaer het getal is van veertigh duysent, siet aldaer de aenteeckeninge.

32 Verst. niet van dese wagenen, datse mede vier duysent souden geweest zijn: maer het getal der selver is hier verswegen, ende wort uytgedruckt 1.Reg. 10.26.

33 Siet 1.Reg. 9. op vers 19.

26

Ende hy heerschede over alle Koningen van de ³⁴ riviere, ³⁵ tot aen het lant der [kolom] Philistijnen, ende tot aen de lantpale van Egypten.

34 Namel. Euphrates, die door uytnementheyt de riviere genaemt wort. Siet Genes. cap. 31. op vers 21. Hier is de vervullinge der beloften aen Abraham gedaen, Gen. 15.18. Siet oock 1.Reg. 4.21. ende de aenteeck.

35 Merckt hier de lantpalen van Palestina: de riviere Euphrates was hare pale oost, ende noordtwaert, het lant der Philistijnen westwaert, ende Egypten zuydwaert. Vergelijckt Genes. 15.18.

27

^d Oock maeckte de Koningh het silver in Ierusalem te zijn als steenen; ende de Cederen maeckte hy te zijn als de wilde vijgeboomen, die in de leeghte zijn in menighte.

d 2.Chron. 1.15.

28

Ende sy brachten voor Salomo ³⁶ peerden uyt Egypten, ende uyt alle die landen.

36 Van den tol der peerden, ende andere waeren uyt Egypten komende, die Salomo trock, siet 1.Reg. 10.28, ende de aenteeckeninge, ende boven 1.16.

29

Het overige nu ^c[e] der ³⁷ geschiedenissen Salomons, der eerste, ende der laetste zijn die niet geschreven in de ³⁸ woorden ³⁹ Nathans, des Propheten, ende in de prophetie van ⁴⁰ Ahia den Siloniter, ende ⁴¹ in de gesichten van ⁴² Iedi den ⁴³ Siender, ⁴⁴ aengaende Ierobeam den sone Nebats?

c[e] 1.Reg. 11.41.

37 Hebr. woorden.

38 D. boecken, ofte schriften. Dese nu hielden in de geschiedenissen van Salomo, ende Ierobeam, ende en zijn niet over gebleven, doch sonder nadeel van Godes Kercke, zijnde de Canonijke Schrift, alsoo sy ons van Godt nagelaten is, gantsch volkomen, om ons volmaecktelick te onderwijsen van al het gene, dat ons noodigh is te gelooven, ende te doen ter saligheyt.

39 Siet van desen Propheet 2.Sam. cap. 7. vers 2.

40 Siet van desen oock 1.Reg. 11.29.

41 Van de Prophetische gesichten, siet Genes. 15. op vers 1.

42 Siet van desen ond. 12.15. alwaer hy Iddo genaemt wort, ende 15.1. alwaer hy heet Oded.

43 Verst. een Propheet, den welcken Godt verborgene dingen door gesichten openbaert. Siet Num. cap. 12. vers 6. ende 24.4. 1.Sam. 9.9.

44 And. van, ofte, tegen.

30

Ende Salomo regeerde te Ierusalem over gantsch Israël, veertigh jaer.

31

Ende Salomo ontsliep met sijne vaderen, ende sy begroeven hem in de ⁴⁵ stadt sijns vaders Davids: ende sijn sone Rehabeam wert Koningh in sijne plaetse.

45 Siet 1.Reg. 2. op vers 10.