Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxvj. Capittel.

Sotten eeren, versen 1, 8. onverdiende vloeck, 2. tucht der sotten, 3. Sotten te antwoorden, 4, 5. sotte boden, 6. schoone spreucken der sotten, 7, 9. overlast van de groote door quade knechten, 10. wederhaelde dwaesheyt, 11. eygen wijsheyt, 12. luyaert, 13, 14, 15, 16. onnoodige twist, 17. bedrogh, met voorwendinge van jockernije, 18, 19. oorblaser, 20, 22. kijfachtige lieden, 21. huychelije, bedeckten haet, ende practijcken, 23, etc.

1

GElijck de sneeuw in de somer, ende gelijck de regen in den ¹ oogst; alsoo en past den sot de ² eere niet.

1 T.w. niet en voegen, maer ongetijdigh, ende schadelick zijn. In het Ioodsche lant en regende het niet op den tijt van den oogst, ofte seer selden. Siet 1.Sam. 12.17.

2 D. staet, ende regeeringe, daer mede hy hemselven te schande maken, ende andere verdrucken soude.

2

Gelijck eene ³ mussche is tot wechsweven, gelijck eene swaluwe tot vervliegen; alsoo en sal een vloeck, ⁴ die sonder oorsake is, ⁵ niet komen.

3 Siet van het Hebreeusch woort, (het welcke hier voor eene mussche genomen wort) Genes. 7. op vers 14. ende Lev. 14. op vers 4.

4 D. die men tegen eenen onschuldigen gedaen heeft.

5 D. den genen, die gevloeckt wort niet treffen, maer van hem als een vogel wech vliege.

3

^a Een sweepe is voor het peert, een toom voor den ezel; ende ^b eene roede voor den rugge der sotten.

a Psalm 32.9, 10.

b Prov. 10.13.

4

⁶ En antwoort den sot na sijne dwaesheyt niet: op dat ghy oock hem niet gelijck en wordet.

6 T.w. op die wijse dewelcke hy in sijn reden gebruyckt, namelick met smaetwoorden, lasteringen, valsche redenen, ende bespottingen; ende alsoo, dat ghy u door den twist laet wech rucken tot onbehoorlicke passien.

5

Antwoort den sot ⁷ na sijne dwaesheyt: op dat hy ⁸ in sijne oogen niet wijs en zy.

7 T.w. na dat sijne dwaesheyt eyscht; datse namelick met goeden vasten gront bestraft, ende wederleyt worde.

8 D. in sijn eygen oordeel, waer door hy sich laet duncken, dat hy wijs is, Alsoo ond. versen 12, 16.

6

⁹ Hy snijt [sich] de voeten af, [ende] ¹⁰ drinckt gewelt, die ¹¹ boodtschappen sendt ¹² door de hant van een sot.

9 D. hy maeckt dat hy met sijne saken niet voortkomen en kan. Ofte, hy beneemt hemselven de occasie, ende bequaemheyt om sijne dingen uyt te voeren, gemerckt hyse veel beter door hemselven, ofte door andere, dan door den sot doen soude.

10 D. doet sich selven ongelijck, ende behaelt schande, ende schade by den genen, tot den welcken hy den sot uytsent. De maniere van spreken beteeckent soo veel, als eenigh quaet lijden, ofte daermede gestraft worden. Vergel. Psalm 75. d’aent. op vers 9.

11 Hebr. woorden.

12 D. door den dienst. siet Exod. 4. op vers 13.

7

Heft de beenen van den kreupelen ¹³ op: alsoo is een spreucke in de mont der sotten.[kolom]

13 T.w. op dat hy die in eenigh werck wel soude mogen gebruycken. Doch gelijck dit niet bequamelick geschieden en kan, alsoo en kan oock een sot een wijse spreucke niet wel verhalen. And. De beenen des kreupelen zijn opgeheven; Verst. het eene meer dan het andere, soo datse ongelijck zijn. De sin is, gelijck de beenen, ofte schenckelen eens kreupelen geene proportie en hebben, alsoo zijn de propoosten eens sots, ongerijmt, ende en passen op malkanderen niet. Men kan oock dit vers aldus vertalen: Nemet de beenen van den kreupelen wech; ende de spreucken [die] in der sotten mont zijn. Sommige verstaen oock door de beenen de vercierselen der selver, die den kreupelen niet wel en schijnen te voegen. De sin soude zijn, dat wijse redenen in den mont der dwasen niet beter en passen, dan de beenen, ofte der selver cieraet aen den kreupelen.

8

Gelijck ¹⁴ hy, die een ¹⁵ [edel] gesteente in eenen slinger bindt: alsoo is hy, die den sot ¹⁶ eere geeft.

14 Hebr. gelijck het binden, ofte, bindsel van een edel gesteente, T.w. gantsch ongerijmt is, om dat de kostelicke steen geslingert zijnde, niet bysonders en kan uytrechten, ende oock verloren wort, alsoo is hy, etc.

15 Het Hebreeusch woort wort oock voor edel gesteente genomen, Exod. 31. vers 5. siet de aent. And. die een [edel] gesteente bindt in een steenhoop.

16 D. staet, officien, rijckdom, die de sot niet en kan recht gebruycken, maer laet verloren gaen.

9

[Gelijck] een doorn ¹⁷ gaet in de hant eens dronckaerts; alsoo is eene spreucke in den mont der sotten.

17 Hebr. opgaet; Dat is, gelijck een dronckaert hemselven, ofte andere beschadight, als hy eenen doorn handelen soude: alsoo en kan een sot eene goede spreucke niet wel gebruycken.

10

De ¹⁸ groote doen een yegelick verdriet aen: ende hueren ¹⁹ de sotten, ende hueren de ²⁰ overtreders.

18 Hebr. De groote doet een yegelick verdriet aen: ende huert eenen sot, ende huert de overtreders. Verstaet, tyrannen, ofte Heeren, ende Vorsten, ofte soodanige Groote, die by deselve sulck aensien hebben, datse een yeder moeyte, ende verdriet aendoen. Tot welcken eynde sy sotten, ende overtreders in haren dienst hebben, waer van de eerste niet en konnen, ende de andere niet en willen goet doen.

19 Siet boven 1. op vers 22.

20 And. de voorbygaende, wiese souden mogen zijn, die slechts maer genegen en zijn, het voornemen der Grooten, die hen hueren, te volgen.

11

^c Gelijck een hont tot sijn uytspouwsel ²¹ weder keert: [alsoo] herneemt de sot sijne dwaesheyt.

c 2.Petr. 2.22.

21 T.w. om dat weder in te slocken, hebbende vergeten dat het uytgespogene hem qualick bequam.

12

Hebt ghy eenen man gesien, ²² die wijs in sijne oogen is? ^d van ²³ eenen sot is meer ²⁴ verwachtinge dan van hem.

22 Siet boven op vers 5.

d Prov. 29.20.

23 Siet boven 1. op vers 22.

24 T.w. van wijs, ende deughtsaem te worden.

13

^{e 25} De luyaert seyt, Daer is een felle leeuw op den wegh; een leeuw is op de straten.

e Prov. 22.13.

25 Vergelijckt bov. cap. 22. vers 13.

14

Een deure keert om op hare ²⁶ herre; alsoo de luyaert ²⁷ op sijn bedde.

26 D. hencksel, ofte gehinge, daer aen sy hanght, ende vast is.

27 Te weten, sonder daer van af te komen, om sijn behoorlick werck te doen.

15

^{f 28} De luyaert verberght sijn hant in ²⁹ den boesem: hy is te moede, om die weder tot sijnen mont te brengen.

f Prov. 19.24.

28 Siet bov. 19.24. ende d’aenteeck. daer op.

29 And. in de schotel.

16

De luyaert ³⁰ is wijser in sijnen oogen, dan ³¹ seven die ³² [met] reden antwoorden.

30 Siet bov. op vers 5. ende ond. 28.11.

31 D. van vele. ’t Is een seker getal voor een onseker. Siet bov. 6. op vers 31.

32 D. die redelick, ofte vernuftelick, ofte met goet verstant, ende recht oordeel konnen spreken. Van ’t Hebreeusch woort siet Iob 12.20. op het woort oordeel.

17

De voorbygaende die sich vertoornt in eenen twist, ³³ [die] hem niet aen en gaet, is [gelijck] ³⁴ die eenen hont by de ooren grijpt.

33 Hebr. niet sijne, D. die sijne niet en is.

34 D. die sich selven sonder oorsake in perijckel van moeyte, ende schade werpt: gelijck die eenen hont by de ooren treckt, den selven terght, om hem te bespringen, ende te bijten.

18

Gelijck een ³⁵ die sich veynst te rasen, die ³⁶ vyer spranckelen, pijlen, ende ³⁷ doodelicke dingen werpt:

35 D. hem gelaet of hy onsinnigh, of slecht ware. Gelijck onder sulck decksel niemant sich en kan ontschuldigen, als hy yemant leet gedaen heeft, alsoo en is die niet te ontschuldigen, die onder het decksel van jocken, ende spelen, sijnen naesten beschadight. And. die sich veynst amechtigh te zijn.

36 Ofte, vyerfackelen, ofte, vlammen. And. boeijen, banden, ofte, stricken, daer mede yemant, voornemelick aen sijne handen, vast gemaeckt wort.

37 Hebr. doot, Dat is, die den doot yemant konnen aenbrengen.

19

Alsoo is een man, die sijnen naesten bedrieght: ende seyt; ³⁸ Iock ick’er niet mede?

38 Hebr. ben ick niet jockende, ofte, geckende? D. ’t gene ick gedaen hebbe, is niet uyt moetwille, ende een quaet opset, maer uyt jockerije, ende genoeghte, ende al spelende gedaen.

20

Alsser geen hout en is, gaet het vyer uyt: ^{g 39} ende alsser geen ⁴⁰ oorblaser en is, wort het gekijf ⁴¹ gestilt.

g Prov. 22.10.

39 Vergel. bov. 22.10.

40 Siet bov. 16. op vers 28.

41 Hebr. swijght, D. wort stil, ende houdt op. Siet van het Hebreeusch woort Ios. 10. op vers 12.

21

De doove kole is om de vyerige koole, ende het hout om het vyer: alsoo is een ^{h 42} kijfachtigh man, om twist te ontsteken.

h Prov. 15.18. ende 29.22.

42 Hebr. een man der kijvinge, ofte, der geschillen.

22

^{i 43} De woorden des oorblasers zijn als der gener, die geslagen zijn, ende die dalen in het binnenste des buycks.

i Prov. 18.8.

43 Siet bov. 18.8. alwaer deselve spreucke met de selve woorden voorgestelt wort.

23

⁴⁴ Brandende lippen, ende een boos herte, zijn [als] ⁴⁵ een potscherf met schuym van silver overtogen.

44 Verst. de menschen, die uyt vyerige liefde, ende goede toegenegentheyt schijnen te spreken, maer nochtans tegen hen, diese toespreken, een quaet herte dragen.

45 Het welcke van sich selven wel van kleyner weerde is, maer van buyten door den schijn, ende gelijkheyt des silvers, eenen schoonen luyster geeft, die de menschen bedrieght, meynende dat den potscherf daer mede overtrocken, goet massijf silver zy.

24

Die haet draeght, ⁴⁶ gelaet sich vreemt met sijne lippen: maer in sijn ⁴⁷ binnenste stelt hy bedrogh aen.

46 D. veynst sich anders van buyten door sijne woorden, dan hy van binnen in sijn herte is.

47 D. in sijn herte. Siet Iob 20. op vers 14.

25

Als ⁴⁸ hy met sijne stemme smeeckt, gelooft hem niet: want ⁴⁹ seven ⁵⁰ grouwelen zijn in sijn herte.

48 T.w. de hater, van den welcken in ’t voorgaende vers gesproken is.

49 D. vele: als bov. vers 16. ende 24.16. siet bov. 6. op vers 31.

50 D. grouwelicke gedachten, ende practijcken om quaet te doen

26

[Wiens] haet ⁵¹ door bedrogh bedeckt is, diens boosheyt sal ⁵² in de gemeynte geopenbaert worden.

51 And. [als] in eene woestijne, D. in eene plaetse daer geen mensche in en is, die boosheyt siet, of hoort.

52 D. openbaerlick voor al de werelt, het zy in dit leven (gelijck het dickwils geschiet) of immers ten jonghsten dage in het algemeen oordeel, ’t en zy dat men sich bekeere.

27

^k Die eenen kuyl ⁵³ graeft, salder

k Psalm 7.16. ende 9.16. ende 10.2. ende 57.7. Eccl. 10.8.

53 T.w. om eenen anderen daer in te doen vallen.

[fol. 289r]

in vallen; ende die eenen steen wentelt, op ⁵⁴ hem sal hy weder keeren.

54 T.w. op hem, die den steen opwaerts tegen een hooghte gewentelt heeft, om op yemant te doen vallen.

28

⁵⁵ Eene valsche tonge haett de gene, die sy ⁵⁶ verbrijselt: ende een ⁵⁷ gladde mont, ⁵⁸ maeckt omstootinge.

55 Hebr. eene tonge der valsheyt, D. een mensche die met eene valsche tonge omgaet.

56 Of, verbrijselen sal, D. verderven, ende uytroeijen.

57 D. vleijende, ende pluymstrijckende. Vergelijckt boven 5.3. ende d’aenteeckeninge.

58 Dat is, slaet een mensche te gronde.