39
Maer het sal geschieden in het laetste der dagen, dat ick Elams b gevangenisse 25 wenden sal, spreeckt de HEERE.
|
-
1
- Vergel. Ezech. 21. vers 28. ende 25.2. Amos cap. 1. vers 13. Zephan. 2.8, 9.
-
2
- Dat Ammon dus sijn lant besitt, als of hy erfgenaem daer van ware? wil de Heere seggen.
-
3
- Ofte, haerlieder Melech, verstaet der Ammoniten afgodt, anders genoemt Milcom ende Molech, Levit. 18.21. ende 1.Reg. 11. versen 5, 7. siet aldaer, ende vergel. boven c. 48. op vers 7. ende ond. vers 3. en Iudic. c. 11. vers 24. Sommige setten het over, haer Koningh, T.w. der Ammoniten: dat men oock van den afgodt kan verstaen, wantse hare afgoden hare Koningen noemden. Vergel. Ezech. 43.7. Amos 5.26. met de aenteeck.
-
4
- D. het lant, dat den stamme Gads van Godt door Mose was toegedeylt ende in gegeven. Siet Numer. 32.33, 34. Deut. 3. versen 12, 16. Vergel. de maniere van spreken met Iud. 11. versen 23, 24. ende hier in ’t volgende vers.
-
5
- Des afgodts Malcoms. Vergel. bov. cap. 48. vers 46.
-
6
- N. Gads steden: gelijck als de Moabiten de reste hadden in genomen. Siet bov. 48. op vers 21.
-
7
- Der Ammoniten hooftstadt. Siet 2.Sam. c. 11. vers 1. ende 12.29, 30, 31. item Amos 1.14.
-
8
- Verstaet een veltgeschrey van krijghs-lieden, of, een trompetten of basuynen geklanck.
-
9
- Hebr. hoop der verwoestinge, D. Rabba sal over hoop liggen, als een steenhoop. Vergel. Deut. 13. vers 16.
-
10
- Hebr. dochteren, D. de kleyne steden ende dorpen die onder haer gehooren ofte sorteeren. siet 2.Reg. 19. op vers 21.
-
11
- Siet op het voorgaende vers. Maer dewijle men nergens leest, dat de tien wechgevoerde stammen weder in haer tijdelick besit gebracht zijn (hoewel eenige particuliere van deselve stammen met Iuda zijn weder gekeert) moet dit geestelick verstaen worden, alsoo, dat Godt wel voor eerst het recht der erffenisse, dat hy sijnen volcke selfs gegeven hadde, tegen de Ammoniten, als onrechtveerdige besitters, heeft uytgevoert, deselve uyt sijns volcks lant verdrijvende, ende Israël daer door voor den rechten erfgenaem van dien verklarende: maer daer na sijn rechte Israël tot haer volkomen besit gebracht, in haren hoofde, den Messia, wiens Koninckrijcke hy alle volcken heeft onderworpen, ende sijne geloovige hem tot broeders ende mede-erfgenamen gegeven. Siet Psalm 2.8. Rom. 8.17. etc. ende Apocal. 11.15. ende vergelijckt Iesa. 11.14. Ezech. 25.14. met de aenteeckeningh.
-
12
- Als eene naburige stadt, die Gad oock toebehoorde, Ios. 21.39.
-
13
- Een ander Ai, als Iosu. cap. 7.
-
14
- Daer door kan men hier verstaen de vrouwen ende jonge dochteren te Rabba woonende. Vergel. Luce 23.28.
-
15
- Siet Genes. 37. op vers 34.
-
c
- Iesa. 32.12. Ierem. 4.8. ende 6.26.
-
16
- Ofte, heyningh-mueren: gelijck verbaesde ende benauwde menschen, niet wetende waer ghy schuylen, ofte henen vluchten sult.
-
17
- Siet gelijcke maniere van spreken van Camos der Moabiten afgodt, bov. 48.7. ende Amos cap. 1. op vers 15.
-
18
- Ofte, diepten, diepe plaetsen, daer in ghy meent besloten ende versekert te zijn.
-
19
- D. uwe leeghten, valleijen, ende diepten en strecken u niet voor valleijen, dat ghy u daer in soudt konnen bergen, ofte, al het gewas der dalen is soo licht als water vervloten: ofte, de inwoonders der valleijen zijn als water verloopen. Dal noch bergh en kan u niet helpen, wil Godt seggen.
-
20
- Siet Amos 1.13. ende Zephan. 2.8. sy waren wel van Lots afkomste, (daerom hadse Godt oock eertijts verschoont) maer daer na zijnse seer bittere vyanden van Godts volck geworden, ende als soodanige scherp gestraft
-
21
- And. verborgene, verholene plaetsen.
-
22
- D. wie soude soo stout ofte machtigh zijn, dat hy my soude derven aentasten. Vergel. bov. 21.13.
-
23
- Ofte, van alle plaetsen rontom u.
-
24
- Hebr. voor sijn aengesichte, D. voor sich henen, in ’t wilde, waer hy slechts kan henen vluchten.
-
25
- D. sich sijner ontfermen, dat hy hem op ofte inneme ende herberge.
-
26
- Als bov. 48.47. ende ond. vers 39.
-
27
- D. nakomelingen van Esau.
-
28
- Vergel. Obad. versen 8, 9.
-
29
-
Theman ende Dedan waren twee steden der Edomiten, op bergen gelegen, aen’t oost-eynde van Esaus geberghte, achter ’t zuyd-eynde van de doode-zee, na uytwijsen van eenige kaerten. Theman was Esaus soons sone, uyt Eliphaz, waer van dese stadt sonder twijffel den naem heeft. Siet Genes. 36.10, 11.
-
31
- ’t Hebr. woort beteeckent gemeenlick overtolligh, overigh ende geyl worden; ende hier voorts, onnut, vergeefs, ydel, ofte, ondienstigh worden.
-
32
- Hebr. verdiepet u om te woonen, of, met woonen, of, blijven. verstaet om u te bergen. alsoo ond. vers 30.
-
33
- Siet op ’t voorgaende vers van eene contreije in Arabien, alsoo genoemt. Siet boven 25.23. ende Genes. 25.3. Het kan zijn, dat beyde, de stadt in Edom, ende het lant in’ Arabien, eenen oorspronck hebben, om datse niet verre van malkanderen gelegen waren. Vergel. bov. 25. op vers 23.
-
34
- D. ick sal ’t sekerlick doen.
-
36
- D. den tijt sijner besoeckinge, als Godt elders spreeckt, D. sijner straffe. Siet Genes. 21. op vers 1.
-
38
- D. u ontnomen ofte gestolen hebben, (vergel. Obad. vers 5.) ’t welcke gemeenlick met verderven ende rampaneeren van huys ofte goet geschiet.
-
39
- Hebr. haerlieder genoeghsaemheyt, latende wat over (wil de Heere seggen) ofte, niet meer nemende als sy bequamelick konden wech brengen, ofte mede dragen: maer ick sal anders met hem handelen, hem bloot ende kael makende, dat hy niets over en hebbe, gelijck in het volgende verklaert wort.
-
40
- Sommige hechten dese woorden aen het volgende vers, met eenige byvoeginge, aldus: Hy en is’er niet [die segge:] Dan is den sin van het volgende klaer: te weten, datter niemant sal zijn, die sich sijner weesen ofte weduwen sal ontfermen. Andere verstaen, dat Godt met de volgende woorden, Esau spottender wijse aenspreeckt, als of hy seyde: Ghy en behoeft niet te dencken, dat uwe weesen ende weduwen by my gunste sullen vinden: laet ghyse na, ick sal mijne oordeelen voorts vervolgen over u zaet, ende alles wat’er van u soude mogen over blijven.
-
41
- D. die ’t soo niet verdient en hebben, als ghy: T.w. de vrome onder mijn eygen volck. Vergel. bov. 25.29. ende siet Deut. 19. op vers 6.
-
43
- Hebr. drinckende drincken, D. sullen het niet ontgaen, sy sullen moeten gestraft worden.
-
44
- Hebr. onschuldigh zijnde, ofte, gehouden vvordende, onschuldigh vvorden gehouden, D. eenighsins ongestraft blijven. siet 1.Reg. 2. op vers 9. ende boven cap. 25. op vers 29.
-
45
- Hebr. drinckende drincken.
-
46
- Der Edomiten hooftstadt, in de Schrifture dickwils vermelt.
-
47
- Of, eensaemheyt, vervvoestinge, als bov. 25.9, 18. etc.
-
48
- Plaetsen die onder Bozra gehooren.
-
49
- Hebr. vvoestheden der eeuvvigheyt.
-
50
- Of, rumoer, tijdinge. Hebr. eygentl. een hooringe gehoort. Vergel. Obad. versen 1, 2, 3, etc. van den HEERE. D. de Heere heeft my dese tijdinge geopenbaert, ofte, welck geruchte de Heere beschickt heeft, verweckende den Koningh van Babel tegens Edom.
-
51
- D. ick hebbet door mijne Godtlicke voorsichtigheyt beschickt, dat sy, als op een expres bevel, of, mijne aenmaeninge, sullen doen, als volght. Vergel. bov. 25.9. met d’aenteeck. Of, (als sommige) de Koningh van Babel heeft eenen Ambassadeur uytgesonden, om de volcken tegen Edom op te maken, etc. ’t welcke van Godt alsoo beschickt is.
-
52
- Bozra, of, Edom: gelijck hier doorgaens van dese volcken ende landen nu in ’t vrouwelick dan in ’t manlick geslachte gesproken wort. Vergel. bov. 48. op vers 4.
-
53
- Hebr. gegeven, gestelt, D. ick hebbe verordineert, dat ghy tot sulcken elendigen ende verachten staet sult gebracht worden, dat ghy met geen andere volcken sult mogen vergeleken worden.
-
54
- Daer mede ghy andere voor u deed’schricken, grouwelen, beven ende schudden, vermits uwen trotz, ende u vreeslick berghachtigh lant, dat niemant dorste genaken.
-
55
- Want ghy u daer op te vergeefs hebt verlaten.
-
56
- Hebr. steenrotze, of, klippe, velze.
-
57
- Hebr. houdt de hooghte des heuvels.
-
59
- Of, sijfelen, schuyfelen, pijpen, etc. Siet bov. 18.16.
-
o
- Genes. 19.25. Ierem. 50.40. Amos 4.11.
-
61
-
Adama ende Zeboim, ende de omliggende plaetsen, de gantsche aengelegene contreije.
-
62
- T.w. met Edom. Dit ander lidt deser vergelijckinge is tot vervullinge van den sin ingevoeght: gelijck sommige oock doen in het begin van het volgende vers.
-
63
- In het lant der Edomiten: dat van de Babyloniers overheert zijnde, voorts van tijt tot tijt alsoo sal worden verwoest, dat’et ten laetsten gantsch desolaet ende onbewoont zy.
-
64
- Die sijne gewoonlicke legerplaetse moet verlaten, ende met grimmigheyt al brullende in der haest opklimmen na het geberghte, wanneer de Iordane aen allen kanten overloopt, ende de leeuwen van daer jaeght. (Siet boven cap. 12. op vers 5. ende vergelijckt Zach. cap. 11. vers 3.) Alsoo sal de Koningh van Babel met verstoorden gemoede optrecken na het geberghte der Edomiten. Ofte, gelijck een leeuw opklimt vermits de opswellinge der Iordane, [alsoo sal hy opkomen] tegen, etc. in eenen sin. Vergelijckt onder cap. 50. vers 44. van Cyri aenkomste tegen Babel. Anders, (want dese plaetse verscheydentlick wort overgesett ende verklaert) gelijck een leeuw, sal hy optrecken van de hoovaerdige, ofte, stoute Iordane tegen, etc. Dat is, Nebucadnezar sal optrecken na Edom, als hy het Ioodsche lant sal hebben overheert, het welcke de Edomiten sich niet konden inbeelden, maer waren vrolick over de elenden van Iuda.
-
q
- Ierem. cap. 12. vers 5.
-
65
- Ofte, rouwe, harde, Dat is, het berghachtigh lant der Edomiten. Anders, lieflicke wooningen des stercken: verstaende dat hier gesproken wort van de stoute aenslagen der Edomiten, die opgeblasener als de Iordane waren in het vyantlick optrecken tegen Godts volck ende huys, doch te vergeefs ende met eene spottelicke uytkomste.
-
67
- D. plotslick, onvoorsiens: alsoo is’t Hebr. woort genomen Prov. 12.19. Anders, vvanneer ick [hem] sal hebben laten rusten, D. na dat Edom lange in ruste sal hebben geseten, sal ick hem, etc.
-
68
- Hebr. uyt haer, D. uyt de contreije ofte het lant Idumea. Siet boven op vers 14. alsoo in de volgende woorden.
-
69
- Ofte, last, commissie, bevel geven over haer. Verstaet, den Koningh Nebucadnezar, dien Godt daerom sijnen knecht noemt. Siet bov. 25.9. Anders, vvie uytgelesen is, dien, etc. D. het sal my niet ontbreken aen dienstige instrumenten, die ick neme van waer het my belieft, om dien stouten Edom te bedwingen ende uyt te roeijen.
-
r
- Iob 41.1. Ierem. 50.44, 45.
-
70
- In recht betrecken, ofte, my tijt, termijn stellen? dat ick tegen hem soude moeten pleyten? of, wie sal my mate ende tijt stellen in mijne wercken? Siet Iob 9.19. met de aenteeckeninge.
-
71
- D. Koningh, Regent, ofte, Voorstander. Vergelijckt 2.Sam. 5.2. ende bov. 6.3. ende 10. vers 21. ende cap. 12. vers 10, etc.
-
72
- And. tegen. in eenen sin: D. wat Koningh ofte Monarche soude mijn tegenpartije konnen zijn?
-
73
- D. voornemen, besluyt, dat hy gemaeckt heeft. Vergel. onder vers 30.
-
75
- Dit zijn twee afgebrokene redenen, in het eedtsweeren gebruycklick. Siet Deut. c. 1. op vers 35.
-
76
- De minste van Nebucadnezars krijghslieden. Vergel. bov. 6.3.
-
77
- D. hare vestingen ter aerden slechten. Vergel. 2.Sam. 17. vers 13. ofte, hare lichamen langhs der aerden sleypen, als bov. 15.3. ende 22. vers 19.
-
78
- De vyant, ofte, een yeder van hen, of, indien men, etc.
-
79
- Gelijckmen seyt, dat een huys yemanden boven sijn hooft wort afgebroken ofte afgebrant. Vergel. 1.Reg. 16.18. met d’aent. And. met hen.
-
80
- D. het roode meyr: De sin is, Dat haer gekrijt seer verre van daer sal gehoort worden, alsoo de schelfzee van Edom verre afgelegen was in ’t Zuyden, aen Egypten. Anders aldus: Het geluyt des gekrijts is gehoort by de schelfzee.
-
81
- Als bov. 48.40. Verst. Nebucadrezar.
-
83
- Siet Gen. 14. op vers 15. en 2.Sam. 8. op vers 5.
-
84
- Siet Num. 13. op vers 21. en 34. op vers 8.
-
85
- Dese stadt wort oock by Hamath genoemt, 2.Reg. 18.34. siet aldaer.
-
87
- D. vertsaeght ende moedeloos geworden. siet Deut. 1. op vers 28.
-
88
- D. by die gene, die aen de zee woonen, genoemt de zee van Syrien ende Phenicien, daer Damascus ende Hamath oock niet verre van lagen. And. [gelijck die] in de zee [in] bekommernisse is, [ende] niet rusten en kan.
-
90
- Vergel. 2.Sam. 4. op vers 1.
-
x
- Ier. 4.31. ende 6.24. ende 30.6.
-
92
- Woorden eens Damasceners, of, Syriers, die aldus klagende wort ingevoert, als of hy seyde, Ach, die stadt behoorde de vyant doch gelaten ende verschoont te hebben, etc.
-
93
- Hebr. stadt des roems, of, lofs. Vergel. ond. 51.41.
-
94
- D. daer over ick my verheughde.
-
95
- Op dat men sekerlick wete, dat Damascus niet verschoont, of gelaten, ende overgesien sal worden.
-
96
- Of, liggen, zijnde verslagen.
-
97
- Van plagen ende elenden, oorloge ende verwoestinge. siet Iob 15. op vers 34.
-
98
- Des machtigen vermaerden Koninghs van Syrien. Siet 1.Reg. c. 15. versen 18, 20. ende 20.1. etc. Verstaet de palleysen der Koningen van Syrien: alsoo Amos 1.4.
-
100
- Vermelt bov. 2.10. siet aldaer.
-
1
- Hebr. Chatsor. siet Ios. 11.10, 11. ende 15.23, 25. ende 19.36. 1.Reg. 9.15. 2.Reg. 15.29. uyt vergelijckinge van welcke plaetsen blijckt, dat’er verscheydene steden van desen naem geweest zijn, soo in ’t Noorden, als in ’t Zuyden van Canaan: Doch hier verstaen sommige, dat gemeent worden de contreijen in woest Arabien, daer henen de Hazoriten sich begeven hebben na dat Iosua die stadt verbrant, ende oock naderhant Barack Iabin verslagen hadde. ’t Welcke met de byvoeginge van Kedar ende der kinderen van ’t Oosten niet qualick over een komt. Vergel. bov. 25.24.
-
3
- Siet Iud. 6. op vers 3.
-
4
- Als bov. 6.25. en hier bov. vers 5. And. eenen schrick rontom tegen haer uytroepen.
-
8
- Dat is, seker ende sorgeloos is.
-
9
- Om dat dese Arabiers in tenten woonden, geene huysen en hadden, ende geenen vyant en vreesden. siet Iud. 8. vers 11. met de aent. en vergel. Num. 23. vers 9. Deut. 33.28. Mich. 7.14.
-
10
- Hebr. allen wint, D. in alle hoecken der werelt. alsoo onder vers 36. Ezech. 5. vers 10. en 17.21. etc.
-
z
- Ierem. 9.26. ende 25.23.
-
11
- Siet bov. c. 9. op vers 26.
-
12
- Des Kedars, ofte, Hazors zijden, ofte, passagien.
-
a
- Ierem. 9.11. ende 10.22.
-
15
- Of, van Elam, aengaende Elam, dat is, de Persianen, ofte een seker volck in Persia. siet bov. 25. vers 25. en Ies. 21.2.
-
16
- D. der Elamiten: alsoo in ’t volgende. Vergel. Ies. 22. vers 6.
-
17
- Ofte, het beginsel, D. daer in haer principaelste krijghsmacht bestaet, ofte, waer door sy begonnen hebben machtigh te worden, Te weten, datse kloecke booghschutters waren. Sommige meynen datse daerom oock neffens andere volcken, van Nebucadrezar in sijn heyrkracht tegen Iuda ende Ierusalem gebruyckt zijn, ende Godts volck seer getyranniseert hebben, ende dat dit daerom hier tegen haer gepropheteert zy: gelijckse oock den Tyriers gedient hebben, Ezech. 27.10. Doch wanneer dese Prophetie vervult zy, daer van is verscheyden gevoelen. Sommige meynen, dat het geschiet zy door de Schytische volcken, ontrent dien tijt als Nebucadnezar over al besigh was, om Iuda ende andere volcken te vermeesteren, ende voorts daer na. siet Ezech. cap. 38. op vers 2. Andere, dat het zy vervult, als Alexander de Groote den Koningh van Persen overwonnen, ende de monarchie aen sich gebracht hadde, ende voorts na sijnen doot: Het is altoos seker, dat sy de waerheyt deser Prophetie verscheydentlick hebben ondervonden.
-
18
- D. de vyanden van alle kanten.
-
20
- Hebr. sal, D. van haer verdreven volck, salder over al zijn.
-
21
- D. die hen na ’t leven staen: als boven dikwijls. siet Exod. 4. op vers 19. ende 2.Sam. cap. 4. op vers 8.
-
23
- Als bov. cap. 9. vers 16. ende 14.12.
-
24
- Des gerichtes, als de volgende woorden uytwijsen.
-
25
- Siet boven vers 6. ende 48. op vers 47. ende vergel. Actor. 2.9.
|