Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xiij. Capittel.

Godt beveelt den Propheet te propheteeren tegen de valsche Propheten, ende hare loose plaesteringen, vers 1, etc. Item tegen de valsche Prophetessen, ende hare armkussens ende hooftdecksels, 17.

13

ENde des HEEREN woort geschiedde tot my, seggende:

2

Menschen kint, propheteert tegen de ¹ Propheten Israels, ² die propheteeren: ende seght tot de gene, die ³ uyt haer herte propheteeren; Hooret des HEEREN woort.

1 T.w. die daer in Chaldea waren onder de wechgevoerde Ioden, diese wijs maken wilden, datse in haer vaderlant haest weder keeren souden. siet van deselve oock, Ier. 29.8. Sy hadden oock hare metgesellen in Ierusalem, Ier. 23.16, 17.

2 D. die het Prophetisch ampt, doch valschelick, sich aentrecken.

3 Hebr. den Propheten uyt haer herte, D. die propheteeren het gene dat uyt hare eygen goetduncken, oordeel, ende drijvinge voort komt, ende niet van Godt. Sulcke Propheten worden geseyt valsche gesichten, ende de bedriegerije hares herten te propheteeren, Ierem. 14.14. hares herten gesichten te spreken, Ier. 23.16. Propheten te zijn van de bedriegerije hares herten, Ier. 23.26. haren geest na te wandelen, hier in’t volgende vers. Siet het tegendeel, Num. 16. vers 28. ende de aent. aldaer.

3

Soo seyt de Heere HEERE; Wee over die dwase Propheten: die ⁴ haren geest nawandelen, ende het gene sy ⁵ niet gesien en hebben!

4 D. haer eygen verstant, ende ingevinge volgen in het voorstellen van hare gewaende Prophetien. Vergel. de aent. op het voorgaende vers.

5 T.w. dat hen in eenigh gesichte van Godt vertoont soude zijn, om dat uyt sijnen naem den volcke te verkondigen. Het woort sien is dickwils aldus genomen, als Num. 24. vers 4. Ies. 30.10. Thre. 2. vers 14. ende hier onder versen 6, 7, 8. Hier van worden de Propheten Sienders genaemt. siet 1.Sam. cap. 9. op vers 9. ende 2.Chro. 9. op vers 29.

4

Uwe Propheten, O Israël, zijn ⁶ als vossen inde woeste plaetsen.

6 Te weten, die in woeste, dorre, ende verlatene plaetsen zijnde, daer seer weynigh te rooven is, seer gretigh zijn, om het alderslechste, waerse het krijgen konnen, op te snappen.

5

⁷ Ghy en zijt ⁸ in de bressen niet opgetreden, nochte en hebbet ⁹ den muer [niet] toegemuert voor het huys Israëls; om in den strijt te staen, ¹⁰ ten dage des HEEREN.

7 T.w. valsche Propheten.

8 Het is een gelijckenisse genomen van den krijghshandel, alwaer de kloecke soldaten sich in de bresse, die in de stadts-muer van den vyant gemaeckt is, moedighlick stellen, om den vyant daer uyt te houden: ’t welck de valsche Propheten moesten nagevolget hebben met gebeden tot Godt, ende de vermaningen tot de Gemeynte, om de oordeelen, ende straffen Godts af te keeren. siet deselve maniere van spreken Ps. 106.23, 30. en ond. 22.30.

9 T.w. als hy gebroken was, ’t Is eene andere gelijckenisse genomen van de hoven, welcker heyningen ende mueren alsse beschadiget zijn van de wilde dieren, moeten versien zijn tegen nieuwen inval der selven. Siet van deselve gelijckenisse onder 22.30.

10 Verstaet den tijt, in den welcken de Heere de Chaldeen over den Israëliten uytsenden soude, om deselve te verderven. Dagh des Heeren voor dagh der straffe, ofte wrake. siet Iob 24. op vers 1.

6

¹¹ Sy sien ¹² ydelheyt, ende ¹³ leugenachtige voorsegginge, die daer seggen, De HEERE heeft gesproken, daer de HEERE haer niet gesonden en heeft: ende sy geven hope van ’t ¹⁴ woort te sullen bevestigen.

11 T.w. de valsche Propheten, die Ezechiel in de tweede persone toegesproken hadde, vers 5. van dewelcke hy nu spreeckt in de derde persoone, als oock bov. vers 4. siet van dergelijcke veranderingh in persoon, Iob 18.4.

12 Siet bov. 12. op vers 24.

13 Hebr. voorsegginge des leugens.

14 Ofte, de sake, T.w. die sy als eene Prophetie van Godt voort komende, valschelick uytgegeven hebben.

7

¹⁵ En siet ghy niet een ¹⁶ ydel gesichte, ende spreket ¹⁷ eene leugenachtige voorsegginge, als ghy ¹⁸ segget, De HEERE spreeckt, daer ¹⁹ ick niet gesproken en hebbe?

15 Dese vrage versekert sterckelick.

16 Hebr. een gesichte der ydelheyt, alsoo bov. 12.24. siet de aent.

17 Hebr. eene voorsegginge des leugens.

18 T.w. tot het volck.

19 Namelick, ick de Heere.

8

Daerom soo seyt de Heere HEERE, Om dat ghylieden ydelheyt spreeckt, ende leugen siet: daerom, siet, ²⁰ ick [wil] aen u, spreeckt de Heere HEERE.

20 T.w. om u te straffen. Vergel. Ier. 21.13. met de aent.

9

Ende ²¹ mijne hant sal zijn tegen de Propheten, die ydelheyt sien, ende leugen voorseggen; sy en sullen ²² in de vergaderinge mijnes volcks niet zijn, ende in het ²³ schrift ²⁴ van het huys Israëls niet geschreven worden, ende ²⁵ in het lant Israëls niet komen: ende ghy sullet weten dat ick de Heere HEERE ben.

21 D. mijne kracht om te straffen, ende te verderven. alsoo Exod. 9.3. Iudic. 2.15. 1.Sam. 12.15.

22 Alsoo wort het woort sod genomen, Psalm 89.8. ende 111.1. De sin is, Dat de valsche Propheten niet en souden onder Godts uytverkoren volck gereeckent, nochte sijner geestelicker goederen mede deelachtigh worden.

23 D. in ’t register der ware kinderen Godts. Vergel. Exod. 32. vers 32. ende de aenteeck. item, Psalm 69.29. ende de aent. Luce 10.20. Apoc. 13.8. ende 17.8. ende 20.15. ende 21.27.

24 D. van de ware Kercke niet bevonden worden.

25 D. in’t lant van Iuda niet weder keeren uyt de Babylonische gevangenisse: gelijck oock die onboetveerdigh blijven, niet komen en sullen in ’t hemelsche Canaan.

10

Daerom, ja ²⁶ daerom datse mijn volck ²⁷ verleyden, ²⁸ seggende, Vrede, daer geen vrede en is; ende [dat] ²⁹ de een eenen ³⁰ leemen wandt bouwt, ende, siet, ³¹ de andere den selven ³² plaesteren met ³³ loosen kalcke:

26 Dese verdobbelinge geschiet, om den sin te meer kracht te geven. Siet dergelijcke Gen. 7. op vers 2. ende 14. op vers 10. Num. 3.9. ende Deut. 16.20. Ioël 3.14. ende de aenteeck.

27 T.w. alsoo, datse mijne dreygementen niet geloovet, mijne Godtsdiensten niet suyverlick gehouden, ende mijne wetten, voorschrijvende de maniere des levens, niet gehoorsamet en hebben, Ier. 28.15, 16.

28 D. hen wijs makende, dat alle dingen wel waren, ende geene straffe en was te verwachten. Vergel. Ier. 6. vers 14. ende 28.9. ende ond. vers 16.

29 T.w. valsch Propheet.

30 D. een slecht, ende swack schutsel, om een huys vry te houden van geweldigen aenstoot, ende inbreucke. Verstaet de ydele, ende flatteerende Prophetien der verleyders, die sy het volck voorhielden, op datse de dreygementen, die Godt door de ware Propheten liet verkondigen, niet gelooven en souden.

31 T.w. valsche Propheten.

32 D. hielpen des eersten voorgestelde Prophetie, door ydele, ende den menschen aengename schijnredenen te bevestigen, ende te volmaken.

33 Verstaet eene qualick gemaeckte, ofte getemperde materie van leem, ofte moorter, dat lichtelick afvalt, ende vergaet. Vergel. ond. 22.28.

11

Seght tot de gene die met loosen kalcke plaesteren, dat ³⁴ hy omvallen sal: daer sal [kolom] een ³⁵ overstelpende plasregen zijn; ende ghy, O groote hagelsteenen, sullet vallen, ende eenen grooten stormwint, sal [hem] splijten.

34 T.w. de leemen wandt.

35 Verstaet hier door, ende ’t volgende, het gewelt der Chaldeen, het welck sich over Ierusalem, ende het geheele Koninckrijcke van Iuda grouwelick uytstorten soude. De selve gelijckenissen worden oock elders gebruyckt. siet Ies. c. 25. vers 4. Ier. 47. vers 2. ond. 38.22.

12

Siet, als die wandt sal gevallen zijn; ³⁶ sal dan niet tot u ³⁷ geseyt worden, Waer is de plaesteringe, daer mede ghy geplaestert hebbet?

36 Dese vrage versekert sterckelick.

37 T.w. van de lieden, die voorby gaende, den inval van het huys sien sullen, ofte die daer van eenige kennisse sullen hebben.

13

Daerom alsoo seyt de Heere HEERE; Ia ick sal ³⁸ [hem] door eenen grooten stormwint in mijne grimmigheyt splijten, ende daer sal een overstelpende plasregen zijn in mijnen toorn, ende groote hagelsteenen in [mijne] grimmigheyt, ³⁹ om [dien] te verdoen.

38 T.w. dien leemen wandt.

39 Hebr. tot vernielinge.

14

Soo sal ick den wandt afbreken, dien ghylieden met loosen kalcke geplaestert hebt, ende sal hem ⁴⁰ ter aerde neder werpen, dat ⁴¹ sijnen gront sal ontdeckt worden: alsoo sal ⁴² [de stadt] vallen, ende ⁴³ ghy sullet in het midden van haer omkomen: ende ghy sullet weten, dat ick de HEERE ben.

40 Hebr. aen de aerde doen genaken.

41 D. tot den gronde toe sal hy uytgeroeyt worden. Siet deselve maniere van spreken Psal. 137.7. Mich. cap. 1. vers 6. Habak. 3.13. Vergel. 2.Sam. 22.16.

42 Namel. Ierusalem.

43 T.w. ghy Ioden.

15

Soo sal ick mijne grimmigheyt tegen den wandt voort brengen, ende tegen de gene die hem plaesteren met loosen kalcke: ende ick sal tot ⁴⁴ u-lieden seggen, Die wandt en ⁴⁵ is’er niet [meer], nochte die hem plaesterden en ⁴⁶ zijnder niet:

44 Verstaet, de gene, die de valsche Propheten geloofden, ende van hare ydele ende toesmeeckende Prophetien alle goet verwachteden.

45 D. hy is omgeworpen.

46 T.w. in het leven. siet Genes. 42. op vers 13. ende Prov. cap. 12. op vers 7.

16

[Te weten] de Propheten Israëls die van Ierusalem propheteeren, ende voor haer een gesichte ⁴⁷ des vredes sien: daer geen vrede en is, spreeckt de Heere HEERE.

47 Siet boven op vers 10.

17

Ende ghy, menschen kint, ⁴⁸ set u aengesichte ⁴⁹ tegen de dochteren uwes volcks, dewelcke propheteeren uyt haer herte: ende ⁵⁰ propheteert tegen haer.

48 Siet bov. 6. op vers 2.

49 Dat is, tegen de vrouwen uwes lantvolcks , die haer voor prophetessen, ende waerseghsters uytgevende, de menschen door enckele ydelheden, ende leugenen wijs maeckten, dat Godt over hen niet vergramt en was, gelijck de ware Propheten leerden: Daer toe flatteerden ende stijfden sy de menschen in hare sonden, hen Godts genade, ende zegen, hoewelse in deselve sonden voort gingen, toeseggende. Om nu een yder daer van te versekeren, maeckten sy, soo eenige meynen, armkussens, ende hoofthuyven, dewelcke sy den persoon, diese bedrogen, toestelden voor seker gewin, dat dese prophetessen daer van trocken.

50 Siet boven in dit Cap. op vers 2.

18

Ende seght, Soo seyt de Heere HEERE; Wee [die vrouwen] die ⁵¹ kussens naeijen voor ⁵² alle oxelen der armen, ende maken ⁵³ hooftdecksels voor het hooft ⁵⁴ van alle stature, om de ⁵⁵ zielen te jagen: sullet ghy de ⁵⁶ zielen mijns volcks jagen, ende sullet ghy ⁵⁷ u de ⁵⁸ zielen ⁵⁹ in het leven behouden?

51 Sommige verstaen dit niet eygentlick, maer figuerlick, van de pluymstrijckerijen ende beloften van vrede ende ruste: Andere verstaen ’t eygentlick, datse sulcke dingen maeckten, ende verkochten, om gebruyckt te worden van de gene die hare Prophetien geloofden, tot een teecken, datse soo waerlick ruste, ende vrede in den lande souden hebben, als hare armen daer op gemackelick souden lenen, ende rusten.

52 Hebr. alle oxelen der handen. T.w. aller der gener, diese ten voorgemelden eynde souden willen koopen, ende gebruycken.

53 And. slaephuyven of overdeckselen. Dese dienden tot een teecken van altijt vasten en de gerusten slaep te sullen hebben.

54 D. van allen ouderdom, ofte hooghte. Sy passen hare guychelrije op alle soorten van menschen, kleyne, ende groote, om een yeder te verleyden, ende van elck een te trecken.

55 Ende alsoo te vangen: D. de menschen in ’t tijdelicke, ende eeuwige verderf te brengen, mits deselve in grouwelicke afgoderije ende onboetveerdigheyt te stijven. Vergel. Prov. 6.26. ende de aent.

56 Verstaet, de redelicke ende onsterffelicke zielen.

57 Ofte, voor u, D. u ten besten.

58 D. uwe persoonen. alsoo Gen. 9.5. op de woorden, uwer zielen.

59 D. voeden, ende onderhouden, mits oneerlick gewin te trecken van uwe valsche prophetien.

19

Ende sullet ghy my ⁶⁰ ontheyligen by mijn volck, ^a voor hantvollen van gerste, ende voor stucken broots ⁶¹ om zielen te dooden die niet en souden sterven, ende om zielen ⁶² in het leven te behouden die niet en souden leven, door u liegen tot mijn volck, dat ⁶³ de leugen hoort?

60 T.w. misbruyckende mijnen naem, als of ick u last gegeven hadde, door valsche prophetien mijn volck te verleyden. Vergel. Levit. 18. op vers 21.

a Mich. 3.5.

61 D. om door uwe voorseggingen den doot te verkondigen aen de gene, die niet en sullen sterven, om datse aen my gelooven, ende uwe waerseggingen verfoeijen.

62 D. het leven toe te seggen, die niet leven en sullen, om datse my afgaen, ende u aenhangen.

63 T.w. uwen leugen, daer mede ghy het selve bedrieght.

20

Daerom, soo seyt de Heere HEERE; Siet, ⁶⁴ ick [wil] aen uwe kussens, daer mede ghy aldaer de zielen jaget na ⁶⁵ de bloemhoven, ende ick salse uyt uwe armen ⁶⁶ wech scheuren: ende ick sal die zielen ⁶⁷ los maken, de zielen die ghy jaget na de bloemhoven.

64 T.w. om die te scheuren, ende te verderven. Vergel. bov. vers 8. ende de aenteeck.

65 Hebr. bloeijende [hoven,] T.w. in dewelcke sy hare afgoden hadden, om die van toekomende dingen te vragen, ende die na deselve dingen nieuwsgierigh waren, daerhenen aen te locken, om die te verleyden, Ies. 65.3. And. op datse wech vliegen, T.w. los zijnde van uwe bedriegelijcke kussens.

66 Ofte, wech rucken.

67 T.w. uyt de netten, daer in ghyse jaget, ofte uyt de kouwen, daer in ghyse gevangen houdet, op datse het verderf, het welcke ghy haer soecket aen te brengen, mochten ontkomen.

21

Daer toe sal ick uwe hooftdeckselen scheuren, ende mijn volck uyt uwe ⁶⁸ hant redden, soo datse niet meer in uwe hant en

68 D. gewelt, ende macht. Siet Genes. 16. op vers 6.

[fol. 71r]

sullen zijn ⁶⁹ tot eene jacht: ende ⁷⁰ ghy sullet weten, dat ick de HEERE ben.

69 T.w. als eene proije, om van u gejaeght te worden.

70 T.w. ghy valsche Prophetessen, van dewelcke gesproken is, bov. vers 17.

22

Om dat ghylieden het herte des rechtveerdigen [door] valsheyt hebbet ⁷¹ bedroeft gemaeckt, daer ick ⁷² hem geene ⁷³ smerte aengedaen en hebbe: ende om dat ghy de ⁷⁴ handen des godtloosen gestercket hebt, op dat hy sich van sijne boosen wegh niet afkeeren en soude, dat ick hem in’t leven behielde.

71 T.w. hem dreygende met het tijdelicke, ende eeuwige verderf, om dat hy u niet en geloofde, nochte volghde.

72 T.w. den rechtveerdigen, ofte het selve, T.w. herte des rechtveerdigen.

73 T.w. mits hem door mijne straffen te dreygen: ja hebbe hem meer getroost met de belofte mijner genade.

74 D. in sijne afgoderije ende onboetveerdigheyt gestijft, ende moedigh gemaeckt hebbet. Siet van dese maniere van spreken oock Iudic. 9.24. ende de aenteeck. Sy wort oock in het goede genomen, als Iudic. 7.11. 1.Sam. 23.16. Iesa. 35.3.

23

Daerom en sullet ⁷⁵ ghy niet meer ⁷⁶ ydelheyt ⁷⁷ sien, nochte ⁷⁸ waersegginge gebruycken: maer ick sal mijn volck uyt uwe hant redden, ende ghy sullet weten dat ick de HEERE ben.

75 T.w. valsche Prophetessen.

76 Siet bov. op vers 6.

77 T.w. overmits ghy omkomen sullet.

78 Ofte, met waersegginge omgaen. Hebr. waerseggende waerseggen, alsoo Deuter. 18.10. 2.Reg. 17.17. onder 21.21. Siet van het woort waersegginge breeder, Prov. 16. op vers 10.