27
Als sy nu dese dagen sullen voleyndt hebben; dan sal het op den achtsten dagh, ende voortaen geschieden, dat de Priesters 56 uwe brand-offeren ende uwe danck-offeren op den altaer sullen bereyden; ende ick sal een welgevallen aen u-lieden hebben: spreeckt de Heere HEERE.
|
-
1
- Die te voren uyt den Tempel was verhuyst. siet boven cap. 1. vers 28. ende c. 10. versen 4, 18, 19. met d’aenteeck. ende vergelijckt Malach. 3.1.
-
3
- Ofte, groote. Vergel. boven 1.24. Alwaer de Majesteyt Godts, als eens richters, haer vertoonde, gelijck hier ter contrarie tot een teecken van genade ende weldadigheyt, als die weder quam om in sijn huys te woonen, ende dat volkomelick te herstellen ende te zegenen. siet het volgende.
-
4
- Hebr. gaf licht, ofte, blinckte. Vergel. Apoc. 18.1. ende 21. vers 23. ende siet Ies. c. 60. versen 19, 20, etc. Matth. c. 4. vers 16. Actor. c. 13. vers 47. 2.Corinth. 3. vers 18. ende 4.6, etc. Eenige verstaen, dat het licht gestelt wort tegen de wolcke des Ouden Testaments. Siet 1.Reg. c. 8. versen 10, 11, 12.
-
5
- Ofte, het was als de gedaente van ’t gesichte.
-
6
- D. doe my Godt sondt, om ’t verderf van Ierusalem in sijnen name te verkondigen, waer op het verderf sekerlick soude volgen. Siet boven capp. 9. 10. ende vergel. Ier. 1. op vers 10. De Propheet wil seggen, dat deselve Godt sich hier openbaerde in genade, die sich daer vertoont hadde in groote verbolgentheyt.
-
7
- Siet bov. 1. op vers 28. alsoo onder cap. 44. vers 4.
-
9
- Hebr. welcker aengesichte was des weeghs, etc. gelijckse door d’oost-poorte uyt den vorigen ouden Tempel gescheyden was, (siet boven cap. 10. vers 19.) om daer na in den nieuwen te gaen woonen. siet 2.Cor. 5. vers 17. Apoc. 21.5. item Hagg. cap. 2. versen 7, 8, 9. oock kan de Christelicke leser vergelijcken Luce 1.78, 79.
-
10
- Siet bov. 2.2. ende 3.12. ende 8.3. met de aenteeck.
-
11
- Vergel. Exod. 40.34, 35. 1.Reg. 8.10, 11. Ies. 6.1. ende 24.23. ende 35.2. ende 60.1, 2. ende 66.18, 19. ond. 44.4. Hab. 2.14. Hagg. 2.8, 10. Zach. 2.5. Matth. 17.5. Ioan. 1.14. ende 12.42. 1.Cor. 15.28. 2.Thess. 1.10. 2.Petr. 1.16, 17, 18. Apoc. 15.8. ende 21.23. ende 22.5.
-
12
- N. den HEERE, wiens heerlickheyt den Tempel vervulde, in ’t voorgaende vers: ende die in ’t volgende vers tot den Propheet spreeckt. Vergel. bov. 1.28. ende 2.1.
-
13
- And. een man. siet bov. 40. op vers 3.
-
14
- De HEERE, die uyt den huyse met my sprack, als in het voorgaende vers geseyt is.
-
15
- Vergel. Lev. 26.11, 12. Ies. 60.13. ende siet Ioan. 14.23. 1.Cor. 3.16, 17. ende 6.19. Apoc. 21.3. ende 22.3, etc.
-
16
- Siet Ier. 31.32, 33, 36. ende 32.40. ende 33.20, 21, 25, 26, etc.
-
17
- Hebr. het huys Israëls sullen, etc. de somma is: Door de genadige inwooninge mijns H. Geestes sal ick maken, dat mijn geestlick Israël (D. mijne Kercke) my heylighlick sal dienen, ende vreemt zijn van alles wat daer tegen strijt, insonderheyt alle afgoderije, waer van eenige specien in ’t volgende worden verhaelt, uyt de grouwelen die Godts volck in Canaan bedreven hadde. Dit kan men wel eenighsins duyden (met sommige) op den tijt van Ezra ende Nehemia na de verlossingen uyt Babel (hoewel die mannen Godts met vele grove abuysen des volcks steeds hebben moeten strijden, ende de Ioden naderhant van tijt tot tijt schrickelicker zijn vervallen, als by de komste Christi gebleken is) maer ’t siet alles principalick op den tijt des Messiae, ende de uytsendinge sijnes Geestes, ende sal volkomelick worden vervult in ’t ander leven, in ’t hemelsch Canaan, Apoc. 21.27. ende 22.3, etc.
-
18
- Hebr. naem mijner heyligheyt, alsoo in ’t volgende.
-
19
- D. afgoderije, alle superstitie, eygenwillige menschelicke vonden ende insettingen in den Godtsdienst. Siet Lev. 17. op vers 7. ende 20. op vers 5.
-
20
- D. als eenige meynen, met de lichamen eeniger verstorven Koningen die ontrent den Tempel begraven waren. Andere verstaen de lichamen der menschen, die sy ter eeren harer afgoden geslacht ende geoffert hebben, welcke afgoden sy, op sijn Heydens, hare Koningen plachten te noemen, insonderheyt dien Molech, of, Milcom, of, Malcam, of, Melech, etc. die daer van den naem hadde: want Melech beteeckent Koningh, siet Lev. 18.21. Ier. 48.7. ende 49.1. Amos 1.15. ende 5.26. met d’aent. Sommige nemen ’t van de afgoden selfs, die met recht doode lichamen genoemt worden, om datse geen leven en hebben, ende als een aes voor Godt stincken. siet Lev. 26.30. ende Ier. 16.18. met d’aent.
-
21
- Of, [ende] hare hooghten, sulcks dat de hooghten, (als dickwils) voor eene bysondere specie van afgoderije genomen worden.
-
22
- D. onbeschaemdelick in mijn huys invoerden ende bedreven allerley afgoderije, superstitie ende menschelicke insettingen, willende alsoo my ende den duyvel t’samen dienen, Tempel aen of in Tempel bouwen, als tot mijnen spijt. Vergelijckt hier mede boven cap. 8. ende insonderheyt versen 7, 8, 9, 10. etc. ende wijders 2.Reg. 16.14. ende 21.7. ende bov. 23.39.
-
23
- Siet bov. 8.8, 9. And. ende (stelden) eenen wandt tusschen my ende tusschen hen, D. scheyden haer van my af door hare grouwelen. siet Ies. 59.2.
-
24
- Ter tijt deses nieuwen Tempels, als ick mijnen volcke de voorseyde genade sal bewijsen door den Messiam.
-
26
- D. het gesichte van de gedaente deses huyses, ende maeckt haer bekent het oogemerck, ende de verklaringe van dien. Siet boven 40.4.
-
27
- Door betrachtinge van hare onweerdigheyt (als volght,) ende dese mijne groote onverdiende onbegrijplicke genade, die ick mijnen volcke beloove, ende soo sekerlick in ’t toekomende sal bewijsen, als ick u dit nieuw gebouw hebbe vertoont, ende sy het patroon daer van door u sullen ontfangen, ende uyt alles klaerlick konnen mercken, dat het niet u versiersel, maer mijn werck is.
-
28
- Of, de gestaltenisse, hebbende sijne behoorlicke proportie, fatsoen, of, forme, mate, etc. (Vergel. 2.Chron. 24. op vers 13.) soo als ghy ’t nu gesien hebt.
-
29
-
De verborgentheyt des Heeren is voor de gene die hem vreesen, om hen die bekent te maken. Psalm 25.14. maer niet voor de honden ende verckens, Matth. 7.6.
-
30
- D. maelt ofte teeckent het hen af, ende beschrijft het, op datse door ware bekeeringe levendige steenen deses gebouws, ende mijn geestelick huys mede mogen soecken te zijn, etc. siet Ephes. cap. 2. versen 20, 21, 22. ende 1.Petr. 2.4, 5.
-
31
- Hebr. hooft. Sommige houden, dat Godt aldus bedecktelick wijst op het Ierusalem, dat boven is. Gal. 4.26. Vergel. Psalm 15.1. Matth. c. 5. vers 14. Hebr. 12.22.
-
32
- D. seer heyligh, eene seer heylige plaetse: om dat nu de heerlickheyt des Heeren alles geheylight, ofte de Vader ende de Sone door den H. Geest aldaer hare wooninge sullen hebben genomen, heyligende alle uytverkorene, doch de strijdende aenvangelick, by trappen ende maten, maer de triumpheerende volkomelick.
-
33
- Verstaet, den brand-offers altaer, afbeeldende den Heere Christum, met sijn eenigh soen-offer, waer mede alle geloovige in de vier hoecken der werelt gemeenschap hebben, item, in ende op den welcken sy hare geestelicke offerhanden Gode op-offeren. siet Hebr. 13.10. ende 1.Petr. 2.5.
-
35
- Ofte, schoot, D. voet ofte bodem, die onder rontom gingh, ende alles, wat daer op ruste, als in sijnen schoot ontfingh, vestighde ende ondersteunde. siet het volgende vers, ende vers 17.
-
38
- Hebr. grenze, D. het uyterste deses boesems.
-
40
- D. het onderste deel, het steunsel van al de reste, als wanneer yemant op den rugge leyt.
-
41
- D. uytstekende, rontom gaende ende als uytspringende lijste. Hebr. behulp.
-
42
- D. de heertstede, rooster, of plaetse boven op den altaer, daer het hout ende de offerhanden geleyt ende verbrant wierden, genoemt Harel, D. Godts bergh, van wegen de hooghte (als eenige meynen) om dat men by trappen daer op gingh, onder vers 17. ende Ariël, Dat is, Godts leeuw, om dat hy de offerhanden verteerde, gelijck een stercke leeuw alles verslint wat hem voor komt. Siet Ies. 29. op vers 1. ende vergel. Exod. 27.4. met d’aenteeck. Alsoo is onse altaer (de Heere Christus) inder waerheyt als een bergh Godts, daer alle geloovige Ioden ende Heydenen uyt alle hoecken der werelt haren toevlucht nemen ende op gaen, ende de leeuwe Godts, uyt Iuda, die alles, wat ons vyantlick is, verteert. siet Iesa. 2. versen 2, 3. ende 60.7. ende 63.1. etc. Apoc. 5.5.
-
43
- Vergel. Exod. 27.2. met d’aent.
-
44
- Hebr. vier vier zijden, ofte, vier vier hoecken, ofte, vierkantigheden: als boven 1.8. siet aldaer. Alsoo in ’t volgende vers.
-
45
- Ofte, [elck] afsetsel.
-
47
- Die den altaer aengaen, die men in de makinge ende bedieninge des selven moeste onderhouden.
-
48
- Siet boven 40.46. ende ond. 44.15. etc.
-
49
- Hebr. eenen sone des runts: alsoo in ’t volgende.
-
50
- Dewijle noch altaer, noch offerhande, eenige ceremoniale reynigheyt ofte heyligheyt van haer selven en hadden, noch den onreynen aenbrengen konden, soo moest eerst alles door bloet daer toe gereynight ende ingewijet worden, afbeeldende de geestelicke reyninge onser conscientien, Godtsdiensten, ende der hemelsche dingen, door het dierbaer bloet onses Heeren Christi, tot welckes toepassinge ofte toe-eygeninge de dienstknechten Christi, als sijne instrumenten, ons bedienstigh zijn door de suyvere predicatie des H. Euangeliums van den gekruysten Christo, ende de bedieninge der H. Sacramenten, gebeden, etc. gelijck de Levitische Priesters deden in ’t Ceremoniael. Siet Hebr. 9. van het 9, tot het 24 vers toe. 2.Cor. 3.6. ende 4.5, 7. Gal. 3.1. etc. Vergel. bov. 40. op vers 39.
-
52
- Vergel. Hebr. 13.11, 12.
-
53
- Vergel. Lev. 2. op vers 13. Num. 18. op vers 19. 2.Chron. 13. op vers 5. voorts Matth. 5.13. Marc. 9.49, 50. Col. 4.6.
-
54
- Anders, gelijck sy, etc. sullen bereydet hebben.
-
55
- D. hem inwijen ofte heyligen, tot het heyligh gebruyck. Vergel. Levit. c. 7. op vers 37. ende cap. 8. vers 33, etc. And. sy sullen [een yegelijck] sijne handen vullen, D. haer selven heyligen, ende tot het offeren op den altaer inwijen.
-
56
- Siet boven 40. op vers 39. ende hier boven op vers 20.
|