31
d 68 Geen aes, nochte dat verscheurt is van ’t gevogelte, ofte van ’t vee, en sullen de Priesters eten.
|
-
1
- D. blijven. Siet Ier. 27. op vers 22. alsoo in t volgende.
-
2
- Siet bov. c. 43. versen 2, 4.
-
3
- Ofte, Overste: waer door men met sommige hier kan verstaen, den Hoogepriester, (siet Ier. cap. 35. op vers 4.) afbeeldende onsen Heere Christum, als den eenigen Hoogepriester, item Vorst, Prince ende Koningh (bov. cap. 34. versen 22, 23.) sijner Kercke. Ofte (als andere) den Heere Christum selfs, die de Heere deses geestelicken huyses is, ende alleen bequaem om tot Godt voor ons te naderen, ende voor sijn aengesichte te verschijnen, (siet Ier. 30. op vers 21.) die alleen den Vader kent ende openbaert, alleen sluyt ende opent, de eenige poorte ende deure des hemels, die alleen den wegh ende ingangh in het heylighdom voor ons heeft geopent ende bereyt, ende ter rechter hant der Majesteyt Godts als Koningh geseten is, nemende sijne vreughde in sijn genadenwerck ende geestlick gebouw, op welcken dit gantsche gesichte principalick slaet. Vergel. Matth. 3.17. ende 11.27. Ioan. c. 1. vers 18. ende 3. vers 13. ende 10.9. Hebr. 6.19, 20. ende 8.1, 2. ende 9.8. ende 10.19, 20. Apoc. 3.7. ende 5.5. etc. item Iesa. 53.11.
-
5
- D. maeltijt te houden, (gelijck te voren geschiedde van de offerhanden) ende voorts gemeensaemlick voor des Heeren aengesichte te verkeeren. Vergel. Exod. 29.32. Lev. 8. vers 31. ende 24.9. ende wijders Gen. 31. op vers 54. Dese omstandigheden schijnen onderscheyt te maken tusschen desen Vorst, ende den Vorst, waer van onder capp. 45. 46. doch beyde Vorsten (de Hoogepriester ende Koningh) konnen aengemerckt worden, als afbeeldende, elck in ’t sijne, ende na der saken nature, den Heere Christum. siet de voorgaende aenteeck.
-
7
- Dit duyden sommige op Christi wederkomste ten oordeel. Vergel. Actor. 1.11. Hebr. 9.28.
-
8
- Hebr. tegen het aengesichte.
-
11
- D. ghy hebtes te veel gemaeckt, het is te hoogh ende te grof geweest, laet’et genoegh zijn, ghy sult moeten af houden van, etc. Vergel. Num. 16.3. 1.Reg. 19.4. met d’aent. Alsoo ond. 45.9. Met dese ingevoeghde bestraffinge heeft Godt sijnen volcke, dien de Propheet dit gesichte belast was bekent te maken, van nieuws willen inscherpen hare grouwelicke sonden, om welcker wille hy den vorigen Tempel, stadt ende lant verlaten hadde, op datse door ware bekeeringe ende geloove mochten soecken gemeenschap te hebben met dit nieuw onverdient genadenwerck, dat Godt door den Messiam soude aenstellen, ende door dit gesichte was afgebeelt.
-
12
- Hebr. kinderen ofte sonen eens vreemden, ofte, uytlantschen, D. die geen Israëliten, noch Godts bondtgenooten, noch sijns volcks leden en waren. siet 2.Sam. 22.45. met d’aenteeck. Alsoo vers 9. ofte, die niet van Priesterlicken geslachte en waren, als Levit. 22.10. (siet de aenteeck. aldaer) ende daer en boven godtloos, als volght.
-
13
- Dit nemen eenige, als twee soorten van onduchtige bedienaers des heylighdoms: zijnde sommige Israëliten, maer godtloos, andere uytlantsche ende geen Israëliten, gantsch vreemt van Godt ende sijn volck. Andere verstaen hier soodanige, die noch van binnen eenige Godtsaligheyt en hadden, noch van buyten eenigen schijn daer van, zijnde godtloos van herten ende wandel. siet Deut. 10.16. Ierem. 4.4. ende 9.25, 26. met d’aenteeck.
-
14
- Door hare onweerdigheyt, afgoderijen, superstitien, ende menschelicke insettingen. Vergel. 2.Reg. 23.5. 2.Chron. 34. vers 5. ende bov. 43.7, 8. met d’aenteeck.
-
15
- D. spijse. Verst. het geofferde. Siet Lev. 3. op vers 11, ende 21.8. Num. 28.2. Malach. 1.12.
-
16
- Vergel. onder vers 15. ende Lev. 3. versen 16, 17. maer dit hadden sy geoffert door onwetlicke ende godtloose Priesters.
-
17
- De vreemde Priesters, doende tegen alle mijne ordinantien, ende alsoo ’t verbont des Priesterdoms inbrekende, ende vernietigende.
-
18
- Boven de andere grouwelen, die ghy selfs bedreeft: And. om, ter oorsake van, vermits. etc.
-
19
- Vergel. bov. 40. vers 45. met d’aent.
-
20
- Hebr. mijner heyligheden.
-
21
- Die ghy selfs daer toe verkoren hebt, buyten ende tegen mijnen last.
-
22
- Hier volgen nu de wetten van reformatie in de Kerckelicke diensten, aenwijsende wie daer toe onduchtigh ofte duchtigh zijn. Vergel. de Apostolische bevelen, insonderheyt in de brieven aen Timotheum, ende Titum. item, Apoc. capp. 2. 3. etc.
-
23
- Hebr. alle kint, of, sone eens vreemden sal niet, etc. D. geen van hen; geen die onduchtigh is in geloove ofte leere, ende leven.
-
24
- Ofte, ja oock, selfs, etc.
-
25
- Hier door verstaen sommige de Priesteren uyt de Leviten, zijnde van Ithamar ende Abjathar afkomstigh, uyt vers 13. ende de tegenstellinge van vers 15. ende bov. 40. vers 46. ende 43.19. siet 1.Reg. c. 2. op vers 27. Dit is eene afbeeldinge van de disciplijne, dieder in Godts Kercke moet geoeffent worden over alsulcke bedienaers van Godts huys, die van den waren Godtsdienst ende Religie afwijckende, Gode ende sijner Kercke ontrouw zijn geworden, wanneerse haer daer van komen te bekeeren. Vergel. 2.Reg. 23.9. met d’aent. aldaer.
-
26
- Siet Lev. 26. op vers 30.
-
27
- D. straffe harer ongerechtigheyt. siet Levit. 5. op vers 1.
-
28
- Van slechter ende minder diensten, als sy te voren bedienden. (D. sy sullen gedegradeert worden.) siet 1.Chron. cap. 23. versen 28, 29. Item, Num. 3.7, 8. ende onder vers 14.
-
30
- D. ick heb gesworen. siet Genes. cap. 14. op vers 22.
-
32
- Ofte, in de alderheylighste plaetsen. Hebr. heyligheden der heyligheden.
-
33
- D. de straffe van dien, als boven vers 10.
-
34
- Vergel. boven 40.45. met de aenteeckeninge, ende hier boven vers 11.
-
35
- Anders, de Priesters [ende] de Leviten. Vergel. boven 40.45, 46. met d’aenteeck.
-
36
- D. nakomelingen van Zadok, die afkomstigh was van Aaron door Eleazar ende Pineas, (welcken een eeuwigh Priesterdom was toegeseyt, Num. 25.13.) ende in Abjathars plaetse Hoogepriester wert. Siet 1.Reg. 2.27, 35. met d’aent. Zadok heet soo veel als rechtveerdigh zijn, ofte een gerechtveerdighde. Dese kinderen Zadoks worden hier gestelt als een patroon van alle wetlicke, weerdige ende bequame dienaers der Kercke Christi (des Koninghs der gerechtigheyt ende Hoogepriesters na d’ordeninge ofte wijse Melchi-Zedeks) die hier van Godt in haren dienst vast gestelt, vereert ende gezegent worden.
-
37
- Haren bevolenen dienst getrouwelick ende bestandighlick hebben verricht, ofte reyn ende suyver zijn gebleven in ’t geloove ende den waren Godtsdienst.
-
38
- Siet boven 41. op vers 22.
-
39
- Siet Levit. 8. op vers 35. Num. 3. op vers 7.
-
40
- Dat reyn, luchtigh, blanck, lieflick, ende niet beswaerlick, lastigh ofte hinderlick is in den dienst, als wel is een wollen kleet. Siet van de Priesterlicke kleederen boven 42. op vers 14. ende vergel. Matth. 17.2. ende 28.3. Apoc. 4.4. ende 7.13.
-
41
- Het Hebreeusch woort heeft den naem van verçieren, ende het decken des hoofts wort genomen voor een teecken van onderwerpinge ende onderdanigheyt, 1.Cor. 11.10. Alsoo is der Leeraren cieraet, haren Hoofde Christo onderdanigh ende onderworpen te zijn. Vergel. Exod. 28.40. ende 39.28.
-
42
- Of, met sweet, D. alsoo, ofte met sulcke begordinge, ofte kleedinge, datse daer van souden sweeten: Of, (als sommige) aen sweeterige plaetsen des lichaems, daer de mensch gemeenlick meest sweet. And. na het sweet. Dit houden sommige als eene afbeeldinge van de wackerheyt ende kuysheyt des herten, die by de Bedienaers van Godts Kercke in ’t verrichten des diensts moet zijn.
-
43
- Hebr. kameren der heyligheyt. Siet boven 42.14.
-
44
- Door ’t aenroeren der heylige kleederen, die met de heylige olie gesalft, ende alleen voor de Priesteren waren, geheylight tot den Godtsdienst, welcke heyliginge met de andere niet mochte gemeen gemaeckt worden. siet Exod. 29.37. ende 30.29. Item, onder 46.20. Sommige nemen ’t, als of Godt sijnen dienstknechten daer mede wille verbieden, eenen huychelschen schijn van heyligheyt voor de gemeente te voeren, ende ter contrarie bevelen gemeensaemheyt met de broederen. Vergel. Matt. 6.5, 6, 16, 17, ende 18.
-
45
- Niet gantsch kael scheeren, noch het hayr langh laten wassen, maer matighlick korten, afsnijden, ofte scheeren. Vergel. Lev. 21. vers 5. beteeckenende eerbaerheyt, zedigheyt ende matigheyt in den uyterlicken wandel.
-
46
- T.w. met een scheermes, als eenige dit nemen.
-
47
- Hebr. laten uytschieten, uytslaen, voortschieten, D. langh laten wassen.
-
48
- Hebr. bescheerende sullen sy bescheeren. And. gantschlick, of, in alle manieren afsnijden, ende dan in het voorgaende, bescheeren. Het Hebr. woort wort alleenlick hier gevonden.
-
49
- Hebr. alle Priester sullen niet, etc. D. geen van hen sal, etc.
-
50
- D. hy sal sijnen dienst met een nuchteren, aendachtigh, opmerckende, ende heyligh gemoedt verrichten, ende alles vermijden, wat hem daer in soude mogen hinderen. Vergelijckt Levit. cap. 10. vers 9. 1.Tim. cap. 3. vers 3. Tit. 1. vers 7. item, Matt. 24.48, 49. etc.
-
51
- Vergel. Lev. 21. vers 13. etc. Dese ordinantie wil seggen, dat Godts dienaers stichtelick ende in den Heere sullen houwelicken, vermijdende ’t gene dat de eere ende weerdigheyt hares dienstes soude mogen verduysteren, ofte eene onstichtelicke huyshoudinge veroorsaken. Vergel. 1.Tim. 3.2, 4. item 1.Cor. 7.39. ende 9.5.
-
52
- Vergelijckt Levit. 10.10. ende boven 22.26. Malach. 2.7. ende 1.Tim. 6.20. 2.Tim. 1.13. ende 2.15, 16. Titum 1.9. Apocal. 2.2, 14, 15, 16, 20, etc.
-
53
- Vergel. Deuter. 17.8, 9. etc. 2.Chron. 19.10, 11. Dit siet op de Kerckelicke judicature, ofte d’oordeelen, die in Godts huys by Kerckelicke vergaderingen na Godts woort moeten gehouden worden, tot onderrichtinge der conscientien in saken van geloove ende leven, wechneminge ende voortkominge van ergernissen, ende behoudenisse van vrede ende eenigheyt onder broederen.
-
54
- Ofte, by recht blijven staen, D. bestandighlick volherden in het gene dat recht ende mijnen woorde conform is. Vergelijckt 2.Reg. cap. 23. op vers 3. ende de maniere van spreken gebruyckt Deuter. 25.8.
-
55
- Vergelijckt 1.Tim. cap. 6. versen 13, 14, etc.
-
56
- Anders, in, ofte, met alle mijne by een komsten, Dat is, soo wel het een als het ander, wat van my is ingestelt, dat sullense onderhouden, bysonderlick wat aengaet de vergaderingen der geloovigen, ende den publijcken Godtsdienst in deselve.
-
57
- Siet Exod. cap. 20. op vers 8. Item, Hebr. 4.9, 10, 11.
-
58
- Hebr. hy en sal niet, etc. D. geen der Priesteren. Vergel. Lev. 21.1, 2, 3, 4, etc. Dese ordinantie beveelt alsulcke matigheyt in rouwe, dat de Godtsdienst gerespecteert, ende den bandt der nature ende des geests onder de Christenen niet veracht, ende oock de hope des eeuwigen levens niet verduystert en worden: met bekentenisse onser swackheyt ende gebrecklickheyt in desen, waer van wy vergevinge door Christum moeten versoecken. Vergel. 1.Thess. 4.13. etc. item Ioan. 11. versen 33, 35. Actor. 9.39.
-
59
- Des Priesters, die verontreynight was over eenen dooden. Vergel. Num. 6.9, etc. ende 19.11, 12. etc.
-
60
- Vergel. dese wetten met Num. 18.8, 20, 24. Deuter. 10.9. ende 12.12. ende 14.27. ende 18. versen 1, 2. ende 26.12. onder deselve wort den Kerckendienaren van Godt verordineert haer behoorlick onderhoudt. siet Matth. 10.10. Luce 10.7. 1.Cor. 9.4, 6, 7. etc. ende seer klaerlick. versen 13, 14, aldaer.
-
b
- Numer. 18.20. Deuter. 18.1.
-
61
- Hebr. ban, Siet Levit. 27. op vers 21.
-
c
- Exod. 13.2. ende 22.29, 30. Num. 18.11.
-
62
- Hebr. het eerste, het voorneemste van alle eerstelingen uyt alles. Siet Exod. 13.2. ende 22.29, 30. Num. 18.11.
-
63
- Ofte, van het gene eerst voort komt.
-
64
- D. allerley: ende soo in ’t volgende.
-
65
- Ofte, alle offerhande, etc.
-
66
- Vergelijckt Numer. 15.20. Nehem. 10.37, etc.
-
67
- Vergel. Deuter. 14.29. ende siet het contrarie boven 5.13.
-
68
- Hebr. allen aes, etc. en sullen sy (de Priesters) niet, etc. Dat is, geen aes, niets verscheurts. Vergel. Exod. 22.31. Levit. 22.4, 8. ende boven 4.14. beteeckenende, dat de Kerckendienaers onstraffelick, ende heyligh moeten zijn, niet genegen tot den verdervenden toorn, rooverije, onrechtveerdigh gewin, etc. Vergel. Matth. 23.25. 1.Tim. 3.3. het welcke oock allen geloovigen (als geestelicke Priesteren) bevolen moet zijn, gelijck dese wet oock gantsch Israël gegeven is, Exod. 22.31.
|