Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het Eerste Capittel.

Iona van Godt gesonden zijnde om te prediken binnen Nineve, vlucht na Tharsis, vers 1, etc. wort op zee van Godt vervolght met een groot onweder, ende door ’t lot ontdeckt, 4. ende van ’t scheepsvolck, op sijnen eygenen raet, ten laetsten geworpen in de zee, ende het onweder daer mede gestilt, 12. Godt beschickt eenen grooten visch, die Iona inslockt, in wiens buyck hy blijft drie dagen ende drie nachten, 17.

1

¹ ENDE ’t woort des HEEREN geschiedde tot ² Iona, den sone van Amitthai, seggende:

1 Het woordeken ende, wort in den Ouden Testamente, na den aert der Hebreeuscher sprake, veel gebruyckt in het begin van eenigh verhael, als oock by den Euangelisten in den Nieuwen Testamente: gelijck ander spraken oock hare woordekens hebben, waer mede sy een reden beginnen, dienende tot cieraet der sprake.

2 Die van Gath-Hepher was, gelegen in de stamme Zebulon siet 2.Reg. 14.25. met d’aenteeck. uyt welcke plaetse afgenomen wort, dat hy gepropheteert heeft omtrent den tijt der Propheten Hosea ende Amos, item des Koninghs Ierobeams, des tweeden van dien naem, die een sone was van Ioas, ende Koningh in Israël, als ’t Koninckrijck der tien stammen noch in tijdelicken welstant was, maer sijnen Godt seer ondanckbaer, ende tegen alle waerschouwingen ende dreygementen hartneckigh: daerom het Gode belieft heeft desen Propheet na Nineve te schicken, om door der Nineviten exempel sijn volck te beschamen ende te overtuygen. Vergel. Matth. 12. vers 41. Luce cap. 11. vers 32.

2

Maeckt u op, gaet nae de ^a groote stadt ³ Nineve, ende ⁴ predickt tegen haer: ⁵ want ⁶ haerlieder boosheyt is ⁷ opgeklommen voor mijn aengesichte.

a Genes. 10.11, 12. Ion. 3.3.

3 De oude Konincklicke hooftstadt van Assyrien. siet Gen. 10. 11, 12. 2.Reg. 19.36. Nahum 2.8, etc.

4 Hebr. roept, roept uyt, het welcke in den Nieuwen Testamente oock dickwils door prediken verklaert wort, selfs van onsen Heere Christo in ’t verhael van de Nineviten, Matth. 12.41, etc.

5 Of, predickt tot haer; dat haerlieder boosheyt, etc.

6 Der inwoonderen.

7 D. hare sonden zijn soo veel, swaer, ende openbaer, dat ickse niet langer en sal konnen verdragen, maer moeten straffen, soose haer niet en bekeeren. Vergel. Gen. 18.20, 21.

3

Maer Iona maeckte sich op om te ⁸ vluchten na ⁹ Tharsis, van het aengesichte des ¹⁰ HEEREN: ende hy quam af te ¹¹ Iapho, ende vondt een schip gaende na Tharsis, ende hy gaf de vracht ¹² daer van, ende gingh neder in het selve, om met ¹³ haerlieden te gaen na Tharsis, van het aengesichte des HEEREN.

8 Wat hem hier toe bewogen hebbe, siet onder 4.2.

9 De vermaerde zeehaven ende hooftstadt van Cilicia, des Apostels Pauli geboortplaetse. Siet 1.Reg. 10. op vers 22. ende Actor. 21. vers 39. ende 22.3.

10 Voor wiens aengesichte hy, als Godts dienstknecht, schuldigh was te staen (gelijck de Schrifture gemeynlick spreeckt) om sijne beveelen t’ontfangen ende te verrichten, sulcks hy hier soeckende t’ontgaen, geseyt wort van Godts aengesichte te vluchten, D. desen sijnen plicht te verlaten. siet Deut. 10. op vers 8. 1.Reg. 17.1, etc.

11 Anders genoemt Ioppe, oock een zeehaven. Siet 2.Chron. 2. op vers 16.

12 T.w. van het schip. Hebr. het loon des selven, T.w. schips.

13 Het scheepsvolck.

4

Maer de HEERE ¹⁴ wierp eenen grooten wint op de zee: ende daer wert een groote storm in de zee: soo dat het schip ¹⁵ dachte te breken.

14 Onvoorsiens, ende alsoo, dat het zeevolck konde mercken, dat het wat bysonders, extra-ordinaris ende Godtlicks was.

15 Een gemeyne maniere van spreken, in andere talen oock gebruycklick, D. ’t scheen niet anders, men meynde gantschlick, ofte, de schiplieden dachten, dat het schip gebroken ende in stucken geslagen soude worden.

5

Doe vreesden de ¹⁶ zee-lieden, ende riepen een yegelick tot ¹⁷ sijnen Godt, ende wierden de ¹⁸ vaten, die in het schip waren, in de zee, om [het] van de selve te ¹⁹ verlichten: maer Iona was neder gegaen aen de ²⁰ zijden van ’t schip, ende lagh neder ende was met eenen diepen ²¹ slaep bevangen.

16 Ofte, zeevaerders, als schippers, bootsvolck, ende passagiers, die in de soute zee voeren, daer op het Hebreeusch woort siet.

17 D. afgodt, dien hy na het gebruyck sijner woonplaetse gewoon was te dienen.

18 Allerley roerende goet. Siet van ’t Hebreeusch woort Levit. 15. op vers 4.

19 Ofte, ontlasten.

20 D. eene der zijden. Siet Iudic. 12. op vers 7.

21 Als op geene swarigheyt denckende, ofte, meynende buyten allen perijckel te zijn.

6

Ende de ²² Opper-schipper naderde [kolom] tot hem, ende seyde tot hem, ²³ Wat is u, ghy hart-slapende? staet op, roept tot uwen Godt, misschien sal die Godt aen ons ²⁴ gedencken, dat wy niet en vergaen.

22 Ofte, opperbootsman, hooghbootsman. Het Hebreeusch woort komt van het hanteeren der touwen, ofte kabelen.

23 Of, wat zijt ghy [dus] met diepen slaep bevangen?

24 Ten besten, om ons te verschoonen. And. sich tegen ons lieflick, ofte, vriendelick vertoonen.

7

Voorts seyden sy, een yeder tot sijnen metgeselle; Komet, ende laett ons loten werpen, op dat wy mogen weten, ²⁵ om wiens wille ons dit ²⁶ quaet [overkomt:] alsoo wierpen sy loten, ende het lot ²⁷ viel op Iona.

25 Wie onder ons de schuldige man zy, om wiens wille ons dit perijckel overkomt: ofte, wie ons den schuldigen man sal konnen bekent maken, om voorts te sien, wat ons te doen staet, of’er misschien middel mocht zijn van ons te redden. And. waerom.

26 Der straffe: dit perijckel, ongeluck, T. w. dit onweder. Siet Genes. 19. op vers 19.

27 Door Godts regeeringe. siet Prov. cap. 16. vers 33. met de aenteeckeninge.

8

Doe seyden sy tot hem; Verklaert ons nu, ²⁸ om wiens wille ons dit quaet [overkomt:] wat is u ²⁹ werck, ende van waer komt ghy? welck is u lant? ende van welcken volcke zijt ghy?

28 Is’t om u selfs, ofte yemant van den uwen, ofte, om de weerdigheyt van yemant, aen welcken ghy ofte yemant van den uwen sich besondight heeft? Anders, waerom, ter sake van wat? de Hebreeusche maniere van spreken is vast deselve, die in ’t voorgaende vers gebruyckt is.

29 Ofte, bedrijf, hantwerck, wat doet ghy? wat hanteeringe drijft ghy?

9

Ende hy seyde tot hen, Ick ben een ³⁰ Hebreer: ende ick vreese den HEERE, den Godt ³¹ des hemels, die de ³² zee ende het ³³ drooge gemaeckt heeft.

30 Siet Genes. 10. op vers 21.

31 Die sijnen throon ende woonplaetse geseyt wort te hebben in den hemel, om dat hy aldaer sijne Goddelicke Majesteyt vertoont: ofte, die de hemelen gemaeckt heeft.

32 Oock dese, daer wy in varen.

33 D. de aerde. siet Genes. 1.9, 10.

10

Doe vreesden die mannen [met] groote vreese, ende seyden tot hem, ³⁴ Wat hebt ghy dit gedaen? want de mannen wisten, dat hy van des HEEREN ³⁵ aengesichte vloodt, want hy hadde het hen te kennen gegeven.

34 Alsoo wort het woordeken, wat, oock wel in onse tale gebruyckt, voor: hoe komt ghy daer toe, wat is dat gedaen? met ontsteltenisse des gemoedts. And. wat [is] dit, [dat] ghy gedaen hebt, ofte, waerom hebt ghy, etc.

35 Als boven vers 3.

11

Voorts seyden sy tot hem, Wat sullen wy u doen, op dat de zee stille worde ³⁶ van ons? want de zee ³⁷ wert hoe langer hoe onstuymiger.

36 Of, van tegen ons, T.w. alsoo te gaen, ofte, stille worde, [ende] van ons [aflate.] In eenen sin. Siet van ’t Hebreeusch woort Iosu. 10. op vers 12. ende Prov. 26. op vers 20. And. tegen ons. Vergel. Psalm 28.1. alsoo vers 12.

37 Hebr. gingh ende wert onstuymigh. Ofte, gaet ende wort, etc. (als woorden der zeelieden) Dat is, neemt, ofte, nam in onstuymigheyt toe, wert van tijt tot tijt onstuymiger, het onweder nam toe. Siet gelijcke maniere van spreken Genes. 8.3, 5. ende 26.13. Iudic. cap. 4. vers 24. 1.Sam. cap. 14. vers 19. 2.Sam. 3.1. in d’aenteeckeninge, alsoo vers 13.

12

Ende hy seyde tot hen; Nemet my op, ende werpet my in de zee, soo sal de zee stille worden van u-lieden: want ick ³⁸ weet dat dese groote storm u-lieden om mijnent wille over [komt.]

38 Door bysonder ingeven Godts, ende getuygenisse sijner conscientie.

13

Maer de mannen ³⁹ roeyden, om [het schip] weder te brengen aen het ⁴⁰ drooge, doch sy en konden niet: want de zee ⁴¹ wert hoe langer hoe onstuymiger tegen hen.

39 Hebr. eygentl. groeven, T.w. in de zee, Dat is, roeyden, vermits de gelijckheyt dieder is tusschen het graven ende roeyen. Dese lieden sochten Iona te verschoonen, soo veel mogelick was.

40 D. lant, als boven vers 9.

41 Siet op vers 11.

14

Doe riepen sy tot den HEERE ende seyden; Och HEERE, en laet ons doch niet vergaen om deses mans ⁴² ziele, ende en ⁴³ leght geen onschuldigh bloet op ons: want ghy, HEERE, hebt gedaen, gelijck als ’t u heeft behaeght.

42 Dat is, persoone. Siet Genes. cap. 12. op vers 5.

43 Dat is, en reeckent ons doch niet toe, ende en straft’er ons niet om, als om eenen dootslagh, dat wy desen man (die ons niet en heeft misdaen, ende van wiens saken wy niets en weten, als het gene hy ons selfs heeft geseyt) moet men over boort werpen: want wy doen het ongeern, ende door noot: ’t Blijckt dat dit alles u werck ende bestier is, ende wy en mogen u niet tegenspreken, ghy hebt in dese sake gedaen na u welbehagen. Siet van de maniere van spreken Iudic. 9. op vers 24.

[fol. 116v]

15

Ende sy namen Iona op, ende wierpen hem in de zee: Doe stont de zee [stille] van hare verbolgentheyt.

16

Dies vreesden de mannen den HEERE [met] groote vreese: ende sy ⁴⁴ slachteden den HEERE slacht-offer, ende ⁴⁵ beloofden geloften.

44 Als sy behouden waren overgekomen, danckten sy dien Godt, met offerhanden, welcken sy bevonden hadden den autheur te zijn van dat groote onweder, ende de stillinge van dien, ende volgens van harer wonderlicke behoudenisse.

45 Vergel. ond. 2. vers 9. met d’aent.

17

De HEERE nu ⁴⁶ beschickte eenen ⁴⁷ grooten visch ⁴⁸ om Iona in te slocken: ende Iona was in des vissches ⁴⁹ ingewandt, ^b drie dagen ende drie nachten.

46 Ofte, hadde voorbereydt, beschickt. T.w. door sijne almachtige, wijse, vaderlicke regeeringe: alsoo onder 4.6, 7, 8. Het Hebr. woort is het selve, daer men houdt het Man den naem van te hebben, daer mede Godt Israël spijsde in de woestijne. siet Exod. 16 op vers 15.

47 Namelick, eenen walvisch. Matth. 12.40.

48 Dien volgens geschiede ’t alsoo, dat hy hem inslockte.

49 D. in den buyck ofte balgh. Hier door heeft Godt desen Propheet gestelt tot een voorbeelt onses Heeren Iesu Christi. siet Matth. c. 12. vers 40. ende 16.4. Luce 11.30.

b Matth. 12.40. ende 16.4. Luce 11.30.