Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

1

PAULUS ^{a 1} een gevangen CHRISTI JESU, ende ² Timotheus de broeder, Philemoni den geliefden, ende ³ onsen mede-arbeyder,

a Ephes. 3.1. ende 4.1.

1 Namel. te Roomen om Christi sake, Actor. 28.16, 20. Hy verhaelt hier terstont sijne banden om Philemonem te beter te bewegen dit versoeck niet te weygeren.

2 Dese voeght hy dickwils by hem in de opschriften van sijne Sendtbrieven. siet 2.Corinth. 1.1. Philip. cap. 1. vers 1. Coloss. cap. 1. vers 1. 1.Thessal. 1. vers 1. 2.Thessal. 1. vers 1. hier doet hy ’t oock, op dattet voorbidden van twee te meerder kracht soude hebben.

3 Namelick, ofte in het prediken des Euangeliums, ofte dat hy het selve door alle goede diensten hielp bevoorderen, gelijck in sulcken sin oock vrouwen soo genaemt worden, Rom. 16.3.

2

Ende ⁴ Appie de geliefde, ende ^{b 5} Archippo onsen ⁶ medestrijder, ende de gemeynte ^c die tot ⁷ uwen huyse is:

4 Het is seer gelooflick dat dese geweest is de huysvrouwe van Philemon, die daer by gevoeght wort om dat haer de sake mede aengingh.

b Coloss. 4.17.

5 Dese was een dienaer van de gemeynte tot Colossen, Coloss. 4.17. ende wort hier by gevoeght, op dat hy de versoeninge Onesimi soude helpen voorderen met sijne tegenwoordigheyt ende aensien.

6 Namelick, in dien krijgh, van welcken de Apostel spreeckt 1.Timoth. cap. 1. vers 18. 2.Timoth. 2.3.

c Rom. 16.5. 1.Corinth. 16.19. Coloss. 4.15.

7 Dit wort verstaen van ’t huys van Philemon, aen wien dese brief voornamelick geschreven is.

3

⁸ Genade zy u-lieden ende vrede van Gode onsen Vader, ende den Heere Iesu Christo.

8 Dit is de gewoonlicke groetenisse Pauli meest in alle sijne sendtbrieven.

4

^d Ick dancke mijnen Godt, uwer altijdt gedachtigh zijnde in mijne gebeden:

d 1.Thess. 1.2. 2.Thess. 1.3.

5

Alsoo ick hoore uwe liefde, ende geloove, welck ghy hebt aen ⁹ den Heere Iesum, ende tegen alle de ¹⁰ heylige:

9 Dit moet gevoeght worden met het woort geloove, gelijck de volgende woorden tot het woort liefde.

10 Dat is, geloovige, hier op der aerden noch zijnde, die door het bloet ende den Geest Christi geheylight zijn.

6

Op dat ¹¹ de gemeynschap uwes geloofs ¹² krachtigh worde ¹³ in de bekentmakinge ¹⁴ alles goets, ’t welck in u-lieden is ¹⁵ door Christum Iesum.

11 D. uw’ geloove, het welck ghy met ons gemeyn hebt. Ofte, de mededeelinge van de vruchten uwes geloofs, voornamelick uwe goetdadigheyt die uyt het geloove spruyt. Siet Hebr. 13.16.

12 D. krachtelick sich betoone door de krachtige werckinge des selven. Siet gelijcke plaetse 1.Cor. 16.9.

13 Gr. erkentenisse, Dat is, op dat allen daer door bekent gemaeckt worde alle dat goet.

14 Dat is, aller Christelicke deughden.

15 Gr. eis, D. in Christum Iesum. Eis voor dia, Dat is, door, gelijck 1.Corinth. 10.2. Want wy hebben niet goets dan door de weldaet Christi ende sijnes Geests, Ioan. cap. 15. vers 5. Of, tegen Christum betoont. Want al het goet dat wy aen de heylige betoonen, reeckent Christus als of het hem gedaen ware, Matth. 25. vers 35, etc.

7

Want wy hebben groote ¹⁶ vreughde ende vertroostinge over uwe liefde, dat ¹⁷ de ingewanden der heyligen ¹⁸ verquickt zijn geworden door u, ¹⁹ broeder.[kolom]

16 Gr. charan, Dat is, vreughde. Waer voor andere lesen charin, Dat is, aengenaemheyt.

17 Dat is, de herten. Hebr. Siet 2.Corinth. 6.12. ende 7.15. ende hier versen 12, 20. 1.Ioan. 3.17.

18 Gr. tot ruste zijn gebracht, namelick, door uwe weldadigheyt aen haer betoont.

19 Dit vriendelick woort doet hy daer by, om daer mede uyt te drucken de grootheyt van sijne genegentheyt tot hem.

8

Daerom hoewel ick groote vrymoedigheyt hebbe ²⁰ in Christo om u te bevelen het gene betamelick is:

20 D. van wegen mijn Apostel-ampt, daer in my de Heere Christus gestelt heeft, ende ’twelck Christus met sulcke autoriteyt voorsien heeft.

9

Soo bidde ick [nochtans] liever ²¹ door de liefde, daer ick soodanigh een ben, te weten Paulus, een oudt man, ende nu oock ²² een gevangen Iesu Christi.

21 Of, om der liefde wille. Dit kan verstaen worden ofte van de liefde Philemonis tot Paulum, ofte Pauli tot hem, het welck ’t waerschijnlickste is. Want dese liefde wort gestelt tegen de autoriteyt.

22 Siet vers 1.

10

^e Ick bidde u [dan] voor ²³ mijnen sone, ^f den welcken ick in mijne banden ²⁴ hebbe geteelt [namelick] Onesimus.

e Coloss. 4.9.

23 Gr. mijn kint. siet 1.Tim. 1.2, 18. 2.Timoth. 1. vers 2. ende 2.1.

f 1.Corinth. 4.15. Galat. 4.19.

24 Of, gewonnen, gegenereert, Dat is, door ’t Euangelium hebbe bekeert.

11

Die eertijts ²⁵ u onnut was, maer nu u ende my ²⁶ seer nuttigh: den welcken ick weder gesonden hebbe:

25 Namelick, door sijne ontrouwigheyt, als hy van u wech liep, ende u yet ontdroegh.

26 Het schijnt dat den Apostel siet op sijnen name Onesimus, waer van siet vers 20. welcken hy wel te voren niet en hadde betracht, maer dat nu doet.

12

Doch ghy, neemt hem, dat is, ²⁷ mijne ingewanden, [weder] ²⁸ aen:

27 Dat is, dien ick van herten lief hebbe: Ofte, die my soo lief is als mijn eygen herte.

28 Namel. in genade, ende in uwen dienst.

13

Den welcken ick wel hadde willen by my behouden, op dat hy my ²⁹ voor u dienen soude in de banden ³⁰ des Euangeliums:

29 Dat is, in uwe plaetse: als die sijnen dienst houden soude ofse van u selve gedaen ware.

30 Dat is, die ick om des Euangeliums wille lijde.

14

Maer ick en hebbe sonder u goetvinden niets willen doen, op dat ³¹ uwe goetdadigheyt niet en soude zijn als na ³² bedwangh, maer na vrywilligheyt.

31 Gr. uw’ goet. Hebr.

32 Gr. nootsakelickheyt.

15

Want ³³ veellicht is hy daerom ³⁴ voor eenen kleynen tijt ³⁵ [van u] gescheyden geweest, op dat ghy hem ³⁶ eeuwigh soudet weder hebben:

33 Dit woort en stelt hier niet eenige twijfelachtigheyt, maer versacht het gene geseght wort.

34 Gr. voor een ure, ofte, korte wijle.

35 Alsoo versacht Paulus Onesimi misdaet van wech loopen, om hem te beter met sijnen heere te versoenen.

36 Dat is, alle sijn leven langh. Hebr. Want dewijle hy nu een vroom Christen geworden was, soo en soude hy niet eens dencken om wederom wech te loopen, ofte sijnen heere ontrouw te zijn. Het schijnt dat hy eenighsins siet op de wetten van eeuwige slavernije, Exod. cap. 21. vers 6. Deuter. cap. 15. vers 17.

16

[Nu] voortaen ³⁷ niet als een dienstknecht, maer meer dan een dienstknecht, [namelick] ³⁸ een geliefde broeder, insonderheyt my, hoe veel meer dan u, beyde ³⁹ in den vleesche, ende in den ⁴⁰ Heere?

37 Dat is, niet alleen als een dienstknecht. Want hy en versoeckt hier geen vrylatinge, maer alleen versoeninge.

38 Dat is, als een Christen, die de Christenen behooren lief te hebben, ende die my lief is.

39 Dat is, die aengaende sijnen uyterlicken ende vleeschelicken staet onder u staet, ende u veel dienst sal doen in de dingen die de uyterlicke saken deses levens in den vleesche aengaen.

40 Namelick, die nu oock in den Heere Christum gelooft.

17

Indien ghy my dan houdt voor ⁴¹ een

41 Ofte, medegenoot, namelick, in het geloove ende oock in den dienst des woorts.

[fol. 127r]

metgesel, soo neemt hem aen ⁴² gelijck als my.

42 D. gelijck als ghy soudt doen ontrent my selve.

18

Ende indien hy u ⁴³ yet verongelijckt heeft, ofte schuldigh is, ⁴⁴ reeckent dat my toe.

43 Soo versoet hy de misdaet van ontdraginge ofte dieverije, met een gemeyn ende sachter woort, gelijck oock versen 11, 15. Desgelijcks vertroost oock Ioseph sijne broeders, Genes. 45. vers 5.

44 Namelick, als of ick het u schuldigh ware. Hier siet men wat eygentlick beteeckent het woort toereeckenen, dat by gelijckenisse van borghtochte gebruyckt wort in de leere van de rechtveerdighmakinge des menschen voor Godt, Genes. 15.6. Rom. 4.3, etc.

19

⁴⁵ Ick Paulus hebbe het geschreven met dese mijne hant, ick sal het betalen: op dat ick u niet en segge, dat ghy oock ⁴⁶ u selven my daer toe schuldigh zijt.

45 Dit is als een hantschrift ofte obligatie, in welcke hy belooft voor Onesimo te betalen de schade die hy sijnen heere gedaen hadde, op dat de versoeninge daerom niet achter en blijve.

46 Namelick, overmits ick door mijne predicatie ende onderwijsinge u tot Christum bekeert ende behouden hebbe: om welcke groote weldaet ghy niet alleen uwe goederen, maer oock u selven my schuldigh zijt. Ende daerom en behoort ghy dese betalinge van my niet te begeeren.

20

⁴⁷ Ia, broeder, laet my ⁴⁸ uwer [hier in] ⁴⁹ genieten ⁵⁰ in den Heere: ⁵¹ ver-[kolom]quickt ⁵² mijne ingewanden in den Heere.

47 Gr. Nai, welck woordeken gebruyckt wort niet alleen om de waerheyt te bevestigen, maer oock om te smeecken: gelijck oock het Hebreeusch woordeken ana, ofte, na, ende het woordeken ey doch, ey lieve, in onse tale. Siet Matth. 15.27. Apocal. 22.20.

48 D. dese vrucht ofte weldaet van u.

49 Hy gebruyckt hier een Griecks woort waer van Onesimus genaemt was, welck is soo veel te seggen als profijtigh, ofte een daer van men vrucht, hulpe, ofte vreught geniet.

50 D. volgens het bevel ende den wille des Heeren: ofte, in des Heeren name, om des Heeren wille, tot welcken hy nu bekeert is.

51 Siet van dese wijse van spreken vers 7.

52 Dit kan verstaen worden, ofte van Paulo selve, ofte van Onesimo, gelijck vers 12.

21

Ick hebbe aen u geschreven, vertrouwende ⁵³ op uwe gehoorsaemheyt, ende ick weet dat ghy doen sult oock boven het gene ick segge.

53 D. dat ghy na my sult luysteren, ende mijn versoeck plaetse geven.

22

⁵⁴ Ende bereyt my oock te gelijcke ^g een herberge: ^h want ick hope dat ick ⁵⁵ door uwe gebeden u-lieden ⁵⁶ sal geschoncken worden.

54 Dit doet hy daer by op dat Philemon verstaende dat Paulus selve daer soude komen, te minder dit hem soude weygeren.

g Hebr. 13.2.

h Philip. 1.25.

55 Die ghy voor mijne verlossinge doet.

56 Sal van Godt uyt genade verlost worden, ende u-lieden gelijck als uyt den doot weder gegeven worden. Siet dergelijcke wijse van spreken Actor. 27.24. Philip. 1.25.

23

U groeten, ⁱ Epaphras mijn medegevangen in Christo Iesu,

i Coloss. 1.7. ende 4.12.

24

^k Marcus, ^l Aristarchus, ^m Demas, ⁿ Lucas, mijne mede-arbeyders.

k Actor. 12. versen 12, 25. ende 15.37. Coloss. 4.10. 2.Timoth. 4.11. 1.Petr. 5.13.

l Actor. 19.29. ende 20.4. ende 27.2. Coloss. 4.10.

m Coloss. 4.14. 2.Timoth. 4.10.

n Coloss. 4.14. 2.Timoth. 4.11.

25

De genade onses Heeren Iesu Christi zy ⁵⁷ met uwen geest. Amen.

De [Sendtbrief] aen Philemon is geschreven van Roomen [ende gesonden] door den huysknecht Onesimum.

57 Dat is, met u-lieder geest. Siet Galat. 6.18. 2.Timoth. 4.22.

Eynde van den Sendtbrief PAULI aen Philemon.