29
Indien ghy weet dat 2 hy rechtveerdigh is, soo weet ghy dat een yegelick 3 die de rechtveerdigheyt doet, 4 uyt hem geboren is.
[kolom]
|
-
1
- Dit woort gebruyckt hy om sijne vriendelickheyt tegen haer te betoonen, gelijck Christus, Ioan. 13.33. ende noemt de geloovige met desen name, niet alleen om dat hy vele van haer door de predicatie des Euangeliums, gelijck als gebaert hadde, 1.Corinth. 4. vers 15. Philem. vers 10. maer oock om sijnen hoogen ouderdom.
-
2
- Dat is, niet op dat ghy dese leere soudt misbruycken om daer op te vrijer te sondigen.
-
4
- Dat is, op dat ghy soudt weten, ende u daer mede troosten, dat wy hebben, etc.
-
a
- 1.Timoth. 2.5. Hebr. 7.25.
-
5
- Gr. paracleton, welcke tijtel beteeckent eygentlick een advocaet ofte voorspraeck, die yemants sake voorspreeckt ende uytvoert in het gerichte. Ende wort hier Christo toegeschreven, om dat hy by den Vader voor ons bidt, Rom. 8. vers 34.
-
6
- Namelick, dien wy met onse sonden hebben vertoornt.
-
7
- Soo wort hy toegenaemt Iesa. 53.11. Zach. 9.9. Actor. cap. 7. vers 52. om dat hy sonder eenige sonde is geweest. Siet cap. 3. vers 5. ende daerom bequaem om onse voorsprake te wesen, Hebr. 7.26. ende 1.Petr. 3.18.
-
b
- Rom. cap. 3. vers 25. 2.Corinth. 5.18. Coloss. 1.20. 1.Ioan. cap. 4. vers 10.
-
8
- Gr. hilasmos, versoeninge, dat is, versoener: gelijck in den selven sin Paulus hem noemt hilasterion, Dat is, versoendecksel, Rom. cap. 3. vers 25. Siet de aenteeckeninge aldaer. Ende hy wort hier de versoeninge selve genaemt, om dat hy hemselven tot versoeninge heeft opgeoffert, Ioan. cap. 17. vers 19. Hebr. cap. 10. vers 14. ende dat hy alleen ende volmaecktlick ons met Godt versoent heeft, Hebr. cap. 9. vers 28.
-
9
- Namelick, om dat hy voor deselve in onse plaetse de straffe dragende, ende daer mede de gerechtigheyt Godts voldoende, den toorne Godts stilt, ende alsoo Godt met de menschen versoent, 2.Corinth. cap. 5. vers 21.
-
10
- Namelick, der Apostelen, ende der andere geloovige die nu leven.
-
c
- Ioan. 4.42. 1.Ioan. 4.14.
-
11
- Dat is, van alle menschen, die in de gantsche werelt uyt alle volckeren, Ioan. 11. vers 52. Apocal. cap. 5. vers 9. noch in hem sullen gelooven. Want dat hy alle ende een yeder mensche in de geheele werelt met Godt niet en versoent, blijckt soo uyt de ervarentheyt, als oock daer uyt dat hy niet voor alle ende voor een yeder mensche den Vader en heeft gebeden, Ioan. cap. 17. vers 9. maer alleen voor de gene die in hem sullen gelooven, Ioan. cap. 17. vers 20.
-
12
- Namelick, Iesum Christum.
-
13
- Namel. alsoo dat wy hem oock voor onsen Salighmaker hebben erkent, hem lief hebben, ons vertrouwen op hem stellen, ende hem gehoorsamen. Want dit woort beteeckent hier, gelijck oock dickwils elders, meer als een bloote kennisse. Siet Psalm 1. vers 6. Matth. cap. 7. vers 23. 2.Timoth. 2.19.
-
14
- Dat is, onderhouden, Namelick, met oprechten vlijt ende yver: hoewel in desen leven het selve niet gantsch volkomelick en geschiet. Siet 1.Ioan. 1.8.
-
15
- Dit verklaert het voorgaende, by wijse van tegenstellinge die dese Apostel dickwils gebruyckt.
-
16
- Namel. waer mede wy Godt lief hebben.
-
17
- Ofte, vervult, Dat is, een oprechte ende ware liefde geworden, die alle hare deelen heeft. Siet Cap. 4. versen 12, 18. want dat noch ons geloove, noch onse liefde, in alle graden volmaeckt en is in desen leven, leert Paulus 1.Corinth. 13.9. ende Ioannes, 1.Ioan. 1.8.
-
18
- Gr. hier in, Namelick, aen het onderhouden van Godts woort, ende als onse liefde volmaeckt geworden is.
-
19
- Dat is, met hem, ende met sijne weldaden gemeynschap hebben.
-
20
- D. in sijne gemeynschap is ende blijven wil. Siet Ioan. 6.56.
-
f
- Ioan. 13.15. 1.Petr. 2.21.
-
21
- Dat is, heylighlick na het exempel sijnes levens, hoewel wy het selve niet en konnen in alles volmaecktelick navolgen, 1.Ioan. 1.8.
-
22
- Namelick, als ick met dit mijn schrijven u voorhoude, ende ernstelick indrucke, het gebodt van sijnen naesten lief te hebben, het welck niet nieuw en is, alsoo het selve niet alleen in den Ouden Testamente voorgestelt wort, Levit. cap. 19. versen 17, 18. maer oock van den beginne der predicatie des Euangeliums altijt sterck is gedreven geweest, Matth. 5.44. Ioan. 15.12. Rom. 12.10. ende 13.8.
-
23
- D. van dat ghy tot de kennisse Christi geroepen zijt.
-
h
- Ioan. 13.34. ende 15.12.
-
25
- D. dat op een nieuwe wijse van Christo ende sijne Apostelen voorgestelt ende gedreven wort: met sijn eygen exempel ende bysondere liefde bevestight is, ende door den Geest Godts in de herten der geloovige wort in geschreven, volgens de beloften des Nieuwen Verbonts, Ier. 31. vers 33. Siet d’aenteeckeninge Ioan. cap. 13. vers 34.
-
26
- D. de liefde die waerlick in Christo tegen ons is, die zy oock waerlick in u. Siet Ioan. 13.34.
-
28
- Ofte, dat de duysternisse, etc.
-
29
- Namelick, van onwetenheyt ende godtloosheyt die te voren in de werelt was eer het Euangelium gepredickt wiert. Siet dergelijcke Rom. 13.12. 1.Thess. c. 5. vers 4. 1.Petr. 2.9.
-
30
- Namel. der salighmakende kennisse Godts ende sijner beloften ende geboden, Ephes. 5. vers 8. 1.Ioan. c. 1. vers 7. ende 2.9.
-
31
- Namel. in de leere des Euangeliums, die wy verkondigen.
-
32
- D. de leere des Euangeliums kent ende aenneemt.
-
33
- D. die steeckt noch in de voorgaende onwetenheyt ende blintheyt: ende en is over sulcks geen recht Christen.
-
34
- Ofte, aenstoot. Gr. scandalon, het welck beteeckent eenen steen, ofte yet dergelijcks, dat in de wegh leght, daer aen men hem stoot, ende daer door men ten val gebracht wort, het welck lichtelick geschiet als men in duysternisse wandelt: maer die in het licht wandelt kan lichtelick sulcken aenstoot mijden, als hy wel voor hem siet, het welck de Apostel hier seght, dat de ware geloovige doen. Siet dergelijcke Psalm 119.165. Ioan. cap. 11. versen 9, 10.
-
35
- Namelick, of hy den rechten wegh gaet ofte niet. Ofte, weet niet dat hy tot sijn verderf gaet.
-
l
- Luce 24.47. Actor. 4.12. ende 13.38.
-
36
- Gelijck te voren vers 1. Hier en begint noch niet de afdeelinge na den ouderdom: maer in het volgende vers.
-
37
- Ofte, dat u de sonden vergeven zijn. Alsoo oock versen 13, 14.
-
38
- Dat is, om Christi Iesu wille. Siet Actor. cap. 4. vers 12. ende 10.43. ende de aenteeckeninge aldaer.
-
39
- Dat is, oude lieden, die door uwe jaren groote kennisse hebt verkregen.
-
40
- Namel. Iesum Christum.
-
41
- Nam. der werelt, dat is, van eeuwigheyt. Siet cap. 1. vers 1.
-
42
- Namel. die in het beste ende sterckste van u leven zijt: ende bequaem tot strijden.
-
43
- D. den duyvel, Matth. 6.13. ende 13.19.
-
44
- Namel. die noch jongh van jaren zijt, wiens ampt ende eere is hare ouders recht te kennen, ontsien, ende lief te hebben.
-
45
- Namel. onses Heeren Iesu Christi, die oock onsen Vader om Christi wille geworden is, Ioan. 20.17.
-
46
- D. gelijck jonge lieden gemeenlick sterck van lichaem zijn, soo moetense oock sterck zijn in ’t geloove om tegen den duyvel te strijden, 1.Petr. 5.9.
-
47
- Namel. ’t welck is het geestelick sweert, waer mede ghy tegen den duyvel moet strijden, Ephes. 6.17.
-
48
- D. de dingen die buyten de rechte kennisse ende dienst Godts in dese werelt van wereltsche menschen groot geacht, begeert, ende nagetracht worden, die in ’t volgende vers worden uytgedruckt. siet Iacob. 4.4.
-
n
- Galat. 1.10. Iacob. 4.4.
-
49
- Namel. waer mede wy Godt den Vader lief hebben.
-
50
- Namel. overmits dese twee liefden sich strecken tot saken die tegen malkandren strijden, t’samen niet en konnen bestaen, ende d’eene liefde de andere uytdrijft. Siet Matth. 6.24.
-
51
- D. al wat de wereltsche menschen lief hebben ende natrachten, begrepen in dese drie soorten die hier uytgedruckt worden.
-
52
- D. de wellustigheyt. Siet Rom. 13.14.
-
53
- D. de gierigheyt, ende begeerte van rijckdommen, die hier der oogen wort genaemt, om dat het aenschouwen deser goederen de begeerte der selve opweckt, ende dat de oogen der gierigaerts daer mede nimmermeer verzadight en worden, maer willen alles hebben watse sien. Siet Prov. 27.20. Eccles. 4.8.
-
54
- Ofte, trotzheyt, Dat is, de eergierigheyt ofte hoovaerdigheyt, die de wereltsche menschen in haren staet ende leven allesins betoonen in groote kostelickheyt, pracht, ende verheffinge boven haren naesten. De Apostel dese sonden beschrijvende benaemtse met den name van begeerlickheyt, overmits sy uyt de aengeborene verdorventheyt voort komen, Iacob. 1.15. om alsoo de wortel der selve uyt te trecken.
-
55
- Dat is, en is van Godt in der menschen herten niet ingeplant, noch en behaeght Gode niet.
-
56
- Dat is, uyt de verdorvene nature der wereltsche menschen.
-
o
- Psalm 90. vers 10. Iesa. cap. 40. vers 6. 1.Corinth. 7.31. Iacob. 1.10. ende 4.14. 1.Petr. 1.24.
-
57
- D. de wereltsche menschen.
-
58
- D. alle de goederen ende wellusten daer toe der selver begeerlickheyt sich streckt.
-
59
- Namel. in het vlieden van dese begeerlickheden ende sonden.
-
60
- D. sal het eeuwige leven hebben.
-
61
- D. wy beleven nu de laetste tijt des werelts, van welcke te voren geseght is, dat in deselve de Antichrist sal komen, ende vele valsche leeraers sullen opstaen. Siet Matth. 24.5. 1.Corinth. 10.11. 2.Thess. 2.3. 1.Timoth. cap. 4. vers 1. 2.Timoth. 3.1. 2.Petr. cap. 3. vers 3.
-
p
- Matth. 24.5. 2.Thess. 2.3.
-
62
- Gr. ho antichristos, welck woort beteeckent in het gemeyn yemant die, onder den name van Christen te zijn, hem stelt tegen de leere van Christi persoon ende ampt: ende in ’t bysonder een onder deselve bysonderlick uytstekende, die niet en bestaet in een persoon alleen, maer in verscheydene malkandren in eenen staet succedeerende, ofte in malkanders plaetse komende, gelijck men door den Keyser van Roomen dickwils verstaet niet alleen den regeerenden Keyser, maer oock alle de gene die in het Keyserrijck d’een na den anderen succedeeren. Hier spreeckt d’Apostel van den uyt stekenden Antichrist, gelijck het Griecks woordeken ho te kennen geeft, die 2.Thess. 2.3, etc. ende in de Openbaringe Ioannis doorgaens beschreven wort.
-
63
- D. komen sal, ofte, gelijck als op de wegh is om te komen. siet 2.Thess. 2. vers 7.
-
64
- D. vele valsche leeraers onder de Christenen, die voorloopers van den grooten Antichrist zijn geweest, ende van eenen geest gedreven, want hier wort dat woort in het gemeyn ende in het breede genomen.
-
65
- Namelick, volgens de voorseggingen Christi ende der Apostelen, te voren aengeteeckent.
-
q
- Psalm 41.10. Actor. 20.30.
-
66
- Namelick, dese Antichristen ende valsche leeraers.
-
67
- Namel. Christenen, ofte Christelicke vergaderingen.
-
68
- D. voortgekomen, opgestaen, ende hebben haer van ons afgesondert.
-
69
- D. uyt de ware ende oprechte Christenen, noch uyt de oprechte ende gesonde leeraers.
-
70
- Namel. oprechte Christenen ende Leeraren.
-
71
- Namel. in de eenigheyt des geloofs, ende by de waerheyt.
-
72
- Namelick, die haer Christenen noemen, ende hare leere met Christi name bekleeden. siet Matth. cap. 7. vers 21.
-
s
- Psalm 45.8. ende 133.2. 2 Corinth. 1.21. Hebr. 1.9.
-
73
- Gr. ende. De Apostel wijst den geloovigen nu aen het recht middel om de verleydingen der Antichristen te ontkomen, namelick datse vast blijven by de leere diese door de verlichtinge des Heyligen Geests eens hebben geleert ende aengenomen.
-
74
- Ofte, de salve: waer door hy verstaet de genadige werckinge des Heyligen Geests, waer door sy wedergeboren, ende met de salighmakende kennisse Christi verlicht ende versterckt zijn, die by de uytstortinge van een kostelicke salve wort vergeleken. siet Psalm 45. vers 8. ende 133.2.
-
75
- Dat is, van Christo Iesu, die alsoo genaemt wort Psalm 16. vers 10. Dan. 9.24. Actor 2.27. Siet de aenteeckeningen aldaer: ende de reden Hebr. 7.26. Van hem hebben alle geloovige dese gave, Ioël 2.28. Ioan. 1. vers 16. ende 14.26.
-
76
- Namel. die u ter saligheyt noodigh zijn te weten, ende daer van ick u schrijve.
-
77
- Namel. der leere des Euangeliums.
-
78
- D. om u de gedachtenisse van het gene ghy weet te ververschen, ende u daer door in de waerheyt meer ende meer te verstercken tegen de verleydingen.
-
79
- Gr. dat alle leugen uyt de waerheyt niet en is, Dat is, om dat geen leugen, dat is, geen valsche leere, uyt de waerheyt, dat is, uyt de leere des Euangeliums, die wy prediken, en is.
-
80
- Dat is, de voornaemste valsche leeraer.
-
81
- Gr. niet en is, Dat is, die de waerheyt loochenende seght dat Iesus niet en is de Christus, dat is, de Messias, de Gesalfde, de beloofde Salighmaker. Siet Ioan. cap. 20. vers 31.
-
82
- Hoe de Vader wort geloochent, wort naerder in het volgende vers verklaert.
-
83
- De Sone Godts de Heere Iesus Christus wort geloochent, niet alleen ten aensien van sijnen persoon, wanneer men loochent ofte sijne Godtlicke, ofte sijne ware menschelicke nature, ofte dergelijcke: maer ten aensien van sijn ampt, als men loochent dat hy de Salighmaker is, ofte dat hy de eenige ende volmaeckte Salighmaker is, ende als men beneffens hem noch andere middelaers tot de saligheyt stelt, etc.
-
t
- Luce 12.9. 2.Tim. 2.12.
-
84
- Dat is, loochent oock genoeghsamelick den Vader, overmits de Vader sonder sijnen Sone niet en kan noch zijn, noch recht gekent worden. siet Ioan. 8.19. ende 10. vers 30. In sommige Griecksche boecken worden hier noch by gevoeght dese woorden, die den Sone beljdt, heeft oock den Vader.
-
85
- Namelick, van de suyvere leere des Euangeliums die u van Christo ende de Apostelen van eersten aen gepredickt is geweest.
-
86
- D. volherdet ghy in deselve volstandelick.
-
87
- D. in de oprechte ende salighmakende leere van den Vader ende van den Soon. Ofte, in de gemeynschap des Vaders ende des Soons, Cap. 1. vers 3.
-
88
- Dat is, het gene Christus ons in den Euangelio belooft heeft.
-
89
- Siet Matth. 19. vers 29. ende 25.46. Ioan. 3.15, 16. ende 5.24. ende 6.33, 54. ende 10.10. ende 17. vers 2. ende doorgaens in den Euangelio.
-
90
- Namelick, op dat ghy des te beter ende sorghvuldiger van hare verleydinge u soudet mogen wachten.
-
v
- Ierem. 31.34. Hebr. 8.11.
-
91
- Dat is, de selve genade des Heyligen Geests, dien u Christus heeft gegeven, om u te verlichten met de kennisse der waerheyt: gelijck vers 20.
-
92
- Namelick, dese dingen, dewijle ghyse alreede weet, ofte de gronden der Christelicke leere, die ghy alreede geleght hebt.
-
93
- D. van alle dese dingen: ofte van al wat u noodigh is ter saligheyt te weten. siet vers 20.
-
94
- Namelick, de salvinge.
-
95
- Dat is, soo blijft in hem: een Hebreeusche wijse van spreken. Ofte, hy spreeckt alsoo om te toonen het goet vertrouwen dat hy hadde van hare stantvastigheyt.
-
96
- Namelick, Christo: gelijck uyt het volgende ende het voorgaende 24 vers blijckt.
-
97
- Namelick, Christo, D. by sijne gemeynschap ende leere, die met geloove vast houdende.
-
x
- Marc. 8.38. 1.Ioan. 3.2.
-
98
- Namelick, in sijne toekomste ten oordeele, gelijck de volgende woorden verklaren. siet oock Cap. 3. vers 2.
-
99
- Namelick, om te bestaen in sijn oordeel voor hem, vertrouwende dat hy ons niet verdoemen, maer vry spreken sal.
-
100
- Ofte, voor hem niet beschaemt en worden.
-
1
- Namelick, gelijck alle ongeloovige ende godtloose sal wedervaren.
-
2
- Namelick, Godt de Vader, ofte Christus, van welcke hy in de voorgaende woorden heeft gesproken.
-
3
- Dat is, die Godtsalighlick leeft.
-
4
- Dat is, van hem geestelick wedergeboren is. siet 1.Ioan. 3.9.
|