Streven. Jaargang 11

[p. 178]

Politiek Overzicht

Internationaal

OP 17 mei 1954 verklaarde het Opperste Gerechtshof der V. St., dat de rassenscheiding op de scholen in strijd was met de grondwet. Men wist, dat tussen deze uitspraak en het volledig doorvoeren van de integratie nog een lange weg moest worden afgelegd; dat speciaal in het Z. verzet zou ontstaan; dat er slechts sprake kon zijn van een geleidelijke opname van negerleerlingen in de scholen. Maar men wist ook, dat de meerderheid van het Amerikaanse volk deze uitspraak goedkeurde. Steeds meer scholen - ook in het Z. - werden in de volgende jaren gemengde scholen, waar blanke en niet-blanke leerlingen in goede harmonie het onderwijs volgden. Men kan slechts respect hebben voor de wijze, waarop men in de praktijk erkende, dat de opvatting van het Opperste Gerechtshof de enig juiste was.

Het is nuttig, dat wij ons deze gunstige ontwikkeling in herinnering brengen, nu gouverneur Orval Faubus van Arkansas een ander geluid heeft laten horen. Faubus is n.l. in tegenstelling met de burgemeester en de schoolleiding in Little Rock tegen opheffing van de rassenscheiding op de middelbare school. Hij weigerde negerleerlingen toe te laten en riep de nationale garde op om hen te beletten de school te betreden. Hij beriep er zich op, dat hij belast was met de handhaving van de orde en rust, maar vergat voor het gemak, dat er van verstoring hiervan geen sprake was. Hijzelf gaf door troepen in te zetten aanleiding tot ordeverstoring. Faubus hoopte door zijn verzet tegen de integratie in Arkansas zoveel steun te vinden, dat hij in strijd met de gewoonde voor een derde ambtstermijn als gouverneur zou herkozen worden.

Er is aan deze kwestie nog een ander aspect. Wat doet de federale regering, als een deelstaat weigert een uitspraak van het Opperste Gerechtshof op te volgen? Heeft de federale regering het recht in te grijpen? De bevoegdheden van de federale regering en de regeringen der deelstaten zijn niet precies omschreven en het is begrijpelijk, dat elke staat probeert zijn autonomie te handhaven. Zo wordt de strijd verlegd van de rassenkwestie naar het vraagstuk over de competentie der federale regering en op dit terrein kan Faubus hopen op een grotere steun dan in de kwestie der integratie of segregatie.

Het is te begrijpen, dat Eisenhower aanvankelijk zeer voorzichtig - te voorzichtig, volgens sommigen - te werk ging. Toen echter de ongeregeldheden voortduurden, trad hij krachtig op. Om sabotage van de opheffing der rassenscheiding te voorkomen; om een einde te maken aan een toestand van anarchie; om de ontbinding van de V. St. te verhinderen, stelde hij de nationale garde van Arkansas onder federaad gezag en stuurde federale troepen om de rust te herstellen. Eisenhower wil de integratie in de Z. staten niet forceren; hij wil zeker niet - zoals hem verweten werd - zijn dictatuur vestigen; hij wil alleen de rechten der negers handhaven. Hij heeft dit standpunt ook duidelijk gemaakt aan de commissie van gouverneurs uit de Z. staten, die met hem wilden praten over de terugtrekking van de federale troepen uit Little Rock. Volgens Eisen-

[p. 179]

hower kon dit geen onderwerp van gesprek zijn, men kon wel praten over de problemen, die zich bij de integratie voordoen.

Hopenlijk is door dit krachtig optreden Eisenhowers prestige in de V. St. en daarbuiten weer enigszins gestegen. Men hoort de laatste tijd ook in de republikeinse partij veel kritiek op zijn weinig krachtig beleid. Voortdurend ligt hij overhoop met het Congres, dat talrijke van zijn voorstellen verwerpt en andere slechts goedkeurt na er min of meer ingrijpende wijzigingen in te hebben aangebracht. Gedeeltelijk ligt de oorzaak hiervan bij Eisenhower zelf, die het klaar speelt om allen, die ploeteren om door hem voorgestelde wetten aangenomen te krijgen, plotseling in de steek te laten door zelf die wijzigingen aan te brengen, die de oppositie verlangt.

Lijkt het prestige van Eisenhower te dalen, dat van Adenauer stijgt. Bij de verkiezingen op 15 september behaalde hij een flinke overwinning. De afstand tussen de C.D.U. en de S.P.D. werd groter dan in 1953, geheel tegen de verwachting van Ollenhauer. De enige troost, die de laatste werd gelaten was, dat de S.P.D. kan beschikken over iets meer dan één-derde van het aantal zetels in de Bondsdag, zodat zonder haar medewerking geen grondwetsherziening mogelijk is. De volstrekte meerderheid, die de C.D.U. behaalde, is een duidelijke overwinning voor Adenauer persoonlijk en zijn politiek. Deze meerderheid sprak zich uit voor zijn Europese politiek en bleek begrip te hebben voor het feit, dat de hereniging van Duitsland alleen te bereiken is met behulp van de W. mogendheden en niet volgens het socialistische plan via onderhandelingen tussen de grote vier en een Europees veiligheidsstelsel.

Dit resultaat is een zegen voor Europa. De vorming van een Europese eenheid zou bij een socialistische overwinning zeker bemoeilijkt zijn en dit zou onmiddellijk zijn terugslag gehad hebben op de behandeling van de Euromarkt en Euratomverdragen. W. Duitsland, Frankrijk en Italië hebben deze reeds goedgekeurd. In Nederland bereidde men de openbare behandeling in de Tweede Kamer grondig voor. Men liet zich gedegen voorlichten door het bedrijfsleven en het resultaat was een zeer kritisch V.V., waarin de regering erop werd gewezen te weinig rekening te hebben gehouden met de specifieke positie, waarin ons land verkeert; er zijn vooral bezwaren t.a.v. het bepaalde betreffende de landbouw en het vervoer; aan de regering werd verweten te weinig contact te hebben gehad met het bedrijfsleven; ook achtte men het minder juist, dat de Beneluxlanden overstemd kunnen worden, indien er een gekwalificeerde meerderheid vereist is. In haar M.v.A. was de regering optimistischer; vanzelfsprekend legde zij meer de nadruk op de te verwachten voordelen; zij erkent, dat er op enkele punten redenen zijn voor bezorgdheid, maar verzet er zich tegen deze tot uiting te laten komen in een amendement. Dit zou nl. geen betekenis hebben, daar het eenzijdig en niet bindend zou zijn. Wel zou de Tweede Kamer een motie kunnen aannemen, waardoor de regering zich bij verdere onderhandelingen, die op talrijke punten nog moeten volgen, geruggesteund zou weten. Bij de openbare behandeling is al wel gebleken, dat er toch een meerderheid voor de verdragen in de Tweede Kamer aanwezig is.

Bijna eenstemmig werd de Nieuw-Zeelander, sir Leslie Monroe, gekozen tot voorzitter der Algemene Vergadering der V.N., terwijl Hammerskjöld met algemene stemmen werd herkozen als secretaris-generaal. Ondanks het verzet van de Ned. vertegenwoordiger werd op verzoek van Indonesië de kwestie N. Guinea wederom op de agenda geplaatst. De houding van de V. St. in dezen was voor

[p. 180]

ons teleurstellend; voor de zoveelste maal onthielden zij zich van stemming.

De Algerijnse kwestie wordt met instemming van Frankrijk besproken, maar het is in grote moeilijkheden geraakt tengevolge van het aftreden der regering Bourgès-Maunoury. De moeilijkheden werden voor hem met de dag groter. De boerenbond eiste wijziging in het landbouwbeleid; de dreiging der inflatie werd vergroot door bezwaren van werkgevers- en werknemerszijde tegen de maatregelen van minister Gaillard. Om te voorkomen dat de bespreking van de Algerijnse kaderwet zou worden uitgesteld, werd de Nat. Vergadering vervroegd van reces teruggeroepen. Het was al zeer moeilijk gebleken om het over de inhoud van deze wet eens te worden; zelfs de ronde-tafelconferentie van parlementaire leiders met uitzondering van communisten en poujadisten kwam pas tot een akkoord nadat de omstreden punten uit het voorstel waren gelicht. De wet had toen zo weinig betekenis meer, dat het Algerijnse Nationale Front deze niet als een basis voor onderhandeling kon aanvaarden. Bij de debatten in de Nat. Vergadering kwamen zoveel amendementen los, dat Bourgès niet beter wist te doen dan alle verdere besprekingen af te snijden door de kwestie van vertrouwen te stellen. Hierbij trok hij aan het kortste eind. Men probeert de crisis snel op te lossen. Er zal wel weer een regering komen, maar of de crisis daarmee opgelost is, is een heel andere vraag.

De ontwapeningsbesprekingen in Londen zijn na 150 vergaderingen verdaagd zonder dat een datum of plaats van hervatting zijn vastgesteld. Ook het hartstochtelijk beroep van de V. St. op Rusland had geen succes. Rusland bepleit nu uitbreiding van de commissie en zou ook wel iets voelen voor een conferentie op het hoogste niveau. Overigens, overeenkomst of niet, de V. St. verminderen hun leger opnieuw met 100.000 man, terwijl zij nu al voor het belastingjaar 1958-1959 een nieuwe vermindering aankondigen.

De toestand in het Midden-Oosten bleef zeer kritiek. De V. St. achtten de situatie zo ernstig, dat zij op spectaculaire wijze per luchtbrug militaire hulp zonden aan Jordanië. Hierop volgden over en weer verwijten van inmenging in de binnenlandse aangelegenheden der Arabische staten. De houding van deze landen is onzeker. Libanon drong er bij de V. St. op aan geen geweld tegen Syrië te gebruiken, daar dan alle Arabische landen aan de Syrische zijde zouden staan. Koning Saoed brak zijn verblijf in Europa voortijdig af en bracht eind september een driedaags bezoek aan Damascus. Ook Jordanië houdt zich op de vlakte. Het blijft natuurlijk een vraag of wapenzendingen het opdringen van het communisme kunnen verhinderen. Verder: hoe groot is de werkelijke macht van Hoessein in Jordanië? En in hoeverre betekenen wapenzendingen aan Syrische buurlanden een vergroting van het gevaar voor Israël? Dulles wil de kwestie ter sprake brengen in de V.N.; Syrië heeft directe besprekingen met de V. St. voorgesteld om zijn politiek te verduidelijken en de moeilijkheden op te lossen.

De pogingen van Kadar om te verhinderen, dat het Hongaarse rapport zou worden besproken hebben geen succes gehad. De door de V. St. voorgestelde resolutie, die praktisch neerkwam op een veroordeling van het Russische optreden en van de regering Kadar, werd met grote meerderheid aangenomen.

Mede als gevolg van de Hongaarse opstand kwam er in Rusland de laatste tijd enige ontevredenheid tot uiting over de economische politiek der regering; men vroeg om meer consumptiegoederen en meer woningen. Ook zag Rusland zich genoodzaakt grotere economische hulp te verlenen aan de satellietlanden. Deze feiten gevoegd bij een tengevolge van de slechte weersomstandigheden minder

[p. 181]

goede graanoogst leidden tot de herziening van het laatste vijfjarenplan. Dit van 1956 daterende plan werd voortijdig onderbroken en zal vervangen worden door een nieuw met een looptijd van zeven jaar. Officieel geschiedt dit om nieuwe bodemschatten en energiebronnen tot ontwikkeling te brengen en zo nog grotere resultaten te bereiken. Kennelijk heeft Kroestsjef echter te hoog gemikt.

Rusland probeert de verhouding met Tito te verbeteren. Daarom greep het terug op een Joego-Slavisch plan van voor 1948 om een veiligheidspact op de Balkan te sluiten. Op instigatie van Rusland stelde Roemenië een conferentie voor met de andere Balkanlanden, maar Griekenland heeft laten weten, dat het er op het ogenblik weinig voor voelt en ook Turkije kan er onmogelijk warm voor lopen. Tito is wel bereid met de S.U. samen te werken, maar dan op basis van gelijkheid. Dit bleek bij het bezoek van Gomoelka aan Belgrado, waar Tito ook sprak over de onbelangrijke meningsverschillen met Polen en de veel belangrijker geschilpunten met Moskou. Beiden waren het er over eens, dat de Oder-Neisse grens gehandhaafd moest blijven en dat het Russische systeem niet klakkeloos door andere landen kon worden toegepast. Dat Tito toenadering zoekt tot Rusland kan ook blijken uit het nieuwe proces tegen zijn oude medewerker, Djilas, wegens diens onlangs in de V. St. gepubliceerde boek ‘De Nieuwe Klasse’.

Het voornaamste resultaat van de nationale conferentie in Indonesië was de gemeenschappelijke verklaring van Soekarno en Hatta, dat zij verplicht waren samen te werken ter verdediging van de grondslagen der Republiek. Hatta heeft echter principiële bezwaren tegen talrijke maatregelen van Soekarno, zodat de praktische verwezenlijking van de samenwerking moeilijk zal zijn.

Nederland

Op dinsdag 17 september opende H.M. de Koningin op de gebruikelijke wijze de zitting der Staten-Generaal. De Troonrede gaf dit jaar niet een opsomming van de goede voornemens der departementen, aaneengeregen met komma's en punten, maar was omgewerkt tot een leesbaar beeld van de toestand van ons land. Met spanning werd uitgekeken naar de plannen van min. Hofstra om de kritieke financiële positie te verbeteren. De verwachte verhoging van verschillende belastingen bleef uit. Alleen de omzetbelasting op auto's, televisietoestellen en sigaretten zal worden verhoogd. De regering heeft haar uitgaven op talrijke punten beperkt. Voor de gemeenten is het van groot belang, dat het Rijk de financiering van de bouw van woningwetwoningen overneemt. Zo wordt voorkomen, dat de woningbouw voor een groot gedeelte zou komen stil te liggen met alle gevolgen van dien. Hiermee gaat echter weer een klein stukje van de autonomie der gemeenten verloren en daar was toch al niet te veel van overgebleven.

Het is begrijpelijk, dat de regering zich verzet tegen een algemene loonronde. Partiële verbeteringen van salarissen zullen echter eerlijkheidshalve moeten worden toegestaan. Het is toch op zijn minst genomen bevreemdend, als de regering nu zegt, dat verbetering van de financiële positie van lager en middelbaar overheidspersoneel niet mogelijk is, omdat het er niet het geschikte tijdstip voor is. Dit beroep op bestedingsbeperking gaat niet op, als men reeds vanaf 1951 van

[p. 182]

ambtenaarszijde op verbetering aandringt. Zijn de salarissen juist, dan had men er geen zes jaar in de centrale commissie van overleg over hoeven te praten; zijn zij niet juist, dan kan men in de slechte financiële positie van het Rijk geen argument vinden om deze onbillijkheid te laten voortbestaan, zeker niet nu de topfunctionarissen net voor - of net in - de bestedingsbeperking een overigens juiste salarisverbetering ontvingen.

J. Oomes

België

De vraag naar de datum der verkiezingen blijft in het middelpunt der belangstelling staan. De secretaris der B.S.P. noemde de Van Acker-betoging van 22 september het begin van de verkiezingscampagne. Bedoeld was wel: van de vóórverkiezingscampagne. Deze werd inderdaad door de twee grote partijen ingezet met een inspanning tot voorlichting en ledenwerving. Maar zonder twijfel was dhr. Buset heel openhartig toen hij te Brugge en te Halle mei 1958 vooropzette ‘behoudens onvoorziene moeilijkheden’ en als zijn mening te kennen gaf ‘dat Achille Achille moest opvolgen’. De bedoeling van de B.S.P.-leiding, realistisch genoeg om in te zien dat er van volstrekte meerderheid (nog) geen sprake is, is duidelijk: voortzetting van de huidige coalitie. Dus: geen al te strakke socialistische posities innemen.

Men weet dat de vleugel Renard van de socialistische syndicaten daarmee niet akkoord gaat. Van deze tendens ging ook een moreel verzet tegen de Van Ackerhuldiging uit die als een uiting van personencultus bestempeld werd. Er lijkt in het socialisme een evolutie aan de gang te zijn, waarbij de doctrine op de tweede plaats gesteld wordt, als ze een spoedige machtsverwerving in de weg staat. Maar toch, doctrinair of opportunistisch, de socialisten blijven o.i. in de grond eensgezind. Ja, de mogelijkheid van ‘tactische’ ruzie mag niet eens worden uitgesloten.

Een reëel meningsverschil bestaat toch inzake de kolenpolitiek, één van de punten waar de samenwerking tussen de partners van de regeringscoalitie normaal niet van een leien dakje loopt. Op het einde van september echter leek dit probleem beslecht in het voordeel van de tendens Buset, d.w.z. concessies aan de liberalen. De amendementen Toubeau die het socialistische standpunt zouden vertolken t.o.v. het wetsontwerp Rey over de Mijnraad bleven lange tijd oningediend. Degene waarmee dhr. Toubeau nu toch voor de dag zou komen, zouden amendementen pro forma zijn, teneinde een breuk met de liberalen - op dit stuk blijkbaar strak - te vermijden. Het valt alleen te bezien of de amendementen Lalmand die de nationalisatie eisen, de meer radicale B.S.P.-ers niet voor een gewetensconflict zullen plaatsen.

Men kan zich afvragen, of de regering niet nog méér bedreigd wordt door de financiële moeilijkheden. Het indexcijfer is gestegen boven 107,44. Dat betekent vanaf november een nieuwe weddeverhoging voor de staatsambtenaren. Het gerucht liep dat de regering naar een middel zocht om deze verhoging niet te hoeven betalen, maar het protest van de betrokken kringen leidde er toe de Eerste-minister in een onderhoud met A.B.V.V.-vertegenwoordigers te doen beloven dat de regering haar verplichting zou nakomen. In ieder geval gaat de prijzen- en loonstijging nog steeds verder, op een ogenblik dat de economie op

[p. 183]

internationaal vlak begint achteruit te gaan. De begroting voor 1958, al zijn juiste cijfers officieel nog niet bekend, zou zich situeren rond 93 miljard voor de gewone en 14 miljard voor de buitengewone dienst: dus bijlange geen vermindering van de staatsuitgaven. Intussen - en dat is wel het cruciale punt - bevindt de regering zich aanhoudend in thesauriemoeilijkheden. Nauwelijks is de lening in de V.S. achter de rug, of er wordt over een nieuwe binnenlandse lening gesproken, die, als ze doorgaat, zeer duur belooft te zijn. Maar dhr. Liebaert is aan het einde van zijn latijn. De kredietmarge bij de Nationale Bank is overschreden met 1,5 miljard. Bepaalde kringen rond de regering verdedigen al een tijdje de stelling dat dit plafond (10 miljard) zou moeten verhoogd worden, maar de Nationale Bank blijft zich daar ten stelligste tegen verzetten. Dhr. Liebaert was verplicht een reis in het buitenland te onderbreken om aan dit probleem het hoofd te bieden. Er wordt gesproken over een nieuwe verhoging van bepaalde indirecte belastingen. En niemand zal durven beweren dat dit de regering op dit ogenblik veel goed zal doen, daar de financiële moeilijkheden zelf, bij behoud van de financiële politiek, geenszins worden uitgeschakeld. Omnis comparatio claudicat, maar men denkt onwillekeurig terug aan de liberale regering van de eerste schoolstrijd, die ook aan haar financieel beleid ten onder ging.... Inderdaad, door nieuwe belastingen zou het effect van de regerings-campagne die ingezet werd met de Van Acker-hulde en de openstelling van de meeste werken van de Brusselse Ring spoedig bedorven zijn.

De hervatting van het schooljaar bracht een nieuwe aangroei van het aantal leerlingen in beide onderwijswetten. Het vrij middelbaar onderwijs maakte een verhoging van 6000 leerlingen bekend, het officiële een van 12.000. Dit laatste cijfer is echter misleidend, daar het ook de voorbereidende afdelingen omvat. Men mag zeker besluiten dat het vrij onderwijs zijn positie handhaaft, ja in bepaalde sectoren (M.O. voor meisjes) aanzienlijk verbetert.

Op het congres van het Davidsfonds werd inzonderheid de nadruk gelegd op de noodzakelijkheid van de zetelaanpassing. Een incident rees op tussen het Vlaams Jeugdcomité voor de Wereldtentoonstelling en de burgemeester van Brussel.

Wat Kongo betreft is te melden dat het Inga-project voor de bouw van een krachtentrale die Midden-Afrika van stroom zou kunnen voorzien en dat 80 miljard zou kosten, een stap dichter bij de aanvaarding gekomen schijnt. N.a.v. het persincident te Leopoldstad ondernamen de leiders van het ingetrokken blad ‘Congo’ een vergeefse reis naar België: de minister weigerde ze te ontvangen. De laatste berichten stellen echter het opnieuw verschijnen van dit blad in het vooruitzicht.

L. Deraedt