Onze Taal. Jaargang 6

Van onze leden.

Onze moeilijke taal

- Ons lid, de heer Sanders, verrast ons af en toe met knipsels uit zijn dagblad en doorgaans vinden we daar de een of andere taalzonde in. Een paar van deze ontsporingen laten wij hier volgen.

Indien er hem den tijd toe wordt gelaten. - Dezen gang viel haar zwaar. - Aan graaf van Limburg Stirum zal een anderen, belangrijken, diplomatieken post worden toevertrouwd. - Hij vergistte zich geen enkele maal. - Ze wendde de kinderen er aan. - Het verrichtte werk. - De geuitte wenschen. - Het vergrootte Beverwijk. - Minister Slingenberg spelde den jubilaris het ridderkruis op de borst. - Wat ze daar is geleerd en als levensschat hadden verworven. - Gemeentelijke exploitatie grootscheepsch aangepakt. - Dergelijke karwijtjes. - Er werd in het bijzonder over Negers uitgewijd. - Redelooze eischen. - Hun worden verzocht.

Een grappige vergissing beging de journalist die, ter gelegenheid van een bezoek van de Prinses aan het Haagsche gemeentehuis, schreef dat ‘de burgemeester Haar aan den secretaris en de wethouders voorstelde’.

Een Duitschen klank hebben: de versch opgestreken poorten der restaurants. - Het Opperste Arabische Comité nut den overval uit. - De Atlantische Oceaan wordt overvlogen. - De omnibus stond onberoerd terzijde van den weg. - Bloemenmagazijn vraagt meisje, om opgeleid te worden tot binderin. - Men zag zijn tong en keelkop. - Arabische notabelen hebben grootere grondstukken aan de Joden verkocht. - De nieuwe autostraat. - ... als sommigen thans te doen wagen. - Treurige gedachten, waaraan ze zich het recht niet toekende om toe te geven’.

En dit alles uit één krant!

Hoofdjes

- Het weergeven van den inhoud van een bericht in enkele woorden - zooals dat bij een ‘hoofdje’ wordt gevraagd - is niet altijd gemakkelijk.

‘Mishandeling in werkverschaffing’, zoo luidde onlangs zulk een hoofdje. Wij kennen kanalen, gegraven in werkverschaffing, wegen, aangelegd in werkverschaffing, maar als de overheid ons, in ruil voor enkele penningen, onze medemenschen wil laten mishandelen, dan gaan wij ons verzetten. Er zijn ten slotte grenzen.

‘Paling in gelei (op verzoek)’. Dunkt ons onwaarschijnlijk. Wij kennen de psyche van palingen niet, maar dat deze dieren nu zelf zouden verzoeken in gelei te mogen worden gelegd, strookt niet met hun gladden aard.

[p. 6]

Aanloopen

- Een van onze leden merkt, naar aanleiding van hetgeen de heer Donker met betrekking tot dit woord heeft gezegd, het volgende op:

‘“Onze Taal” van September 1936 bevat op blz. 39 een toelichting tot de wijze, waarop “aanloopen” wordt gebezigd in de zeevaart, besluitende met de zinsnede: “Daar aanloopen ook niet van vreemden oorsprong is, begrijp ik niet welk bezwaar het bedoelde lid van ons Genootschap er tegen heeft”.

Het groote Nederlandsche Woordenboek geeft slechts twee beteekenissen van “aanloopen”, die iets hebben te maken met de zeevaart, t.w.:

“wij liepen op Terschelling aan” en

“wij hebben een Noorsch schip aangeloopen”,

achtereenvolgens in den zin van: “wij voeren den kant uit van T.” en: “wij zijn in botsing gekomen met een N.s.”

De term “wij liepen Terschelling aan” is blijkbaar in het Woordenboek niet aanvaard als onberispelijk Nederlandsch.

Aangezien “anlaufen” het gewone Duitsche woord is voor “aandoen” in de beteekenis, waar het hier om is te doen, ligt de veronderstelling voor de hand dat “aanloopen” in die beteekenis is ontleend aan het Duitsch.

Het denkbeeld, dat men wil vertolken met het woord “aanloophaven”, blijkt meestal voldoende uit “haven” alleen, in het verband van den volzin. Indien het volstrekt noodzakelijk is een nauwkeurige bepaling te geven van het soort haven, dat men bedoelt, kan men zeggen: “haven, die het schip aandoet”’.

Naar aanleiding van bovenstaande uiteenzetting schrijft ons lid, de heer Donker, ons het volgende: ‘“Het lijkt mij wel een wat al te doctrinair standpunt om een levende taal zoo onvoorwaardelijk vast te binden aan een dood boek, dat men alles wat niet in het groote Nederlandsche Woordenboek staat zou moeten verwerpen. Met allen eerbied voor het groote Ned. Woordenboek en zijn samenstellers, ook dit is tenslotte maar menschenwerk en daardoor niet onfeilbaar. Als bewijs hiervoor veroorloof ik mij op te merken, dat ik de uitdrukking “aanloopen” in den zin van “in botsing komen” in mijn ruim 50-jarige praktijk nog nooit tegengekomen ben, terwijl een paar door mij geraadpleegde oud-zeelieden met beslistheid verklaarden, dat men in de zeevaart “aanloopen” nooit gebruikt in de beteekenis van in botsing komen, maar dan altijd spreekt van “aanvaren”.

Op grond hiervan zou ik geneigd zijn te zeggen, dat de samenstellers van het Ned. Woordenboek zich hier waarschijnlijk hebben vergist.

Daarentegen wordt het werkwoord “loopen” in de scheepvaart-taal in zoovele samenstellingen gebruikt (binnenloopen, uitloopen, inloopen, oploopen, vastloopen, enz.) dat ik tegen “aanloopen” in den zin van “aandoen” geen enkel bezwaar heb, evenmin als tegen “aanloop-haven” en ik geloof ook niet, dat de scheepvaart die beide woorden zou willen missen.

Aanloop-havens zijn alle havens, die een stoomvaartlijn tusschen de beide eindpunten pleegt aan te doen en het is nuttig die soort havens door een bijzonder en voor ieder verstaanbaar woord te kunnen onderscheiden.”’

Eenheidsformaat

- Een van onze leden zegt dat hem verzocht is eenheidsformaat te gebruiken voor zijn briefpapier. Hij heeft daar bezwaar tegen; niet tegen de zaak zelf, maar tegen de bewoordingen, waarin het verzoek is vervat. Als hem gevraagd zal worden ‘eenheid te brengen in het formaat (den vorm, de maten) van zijn ‘postpapier’ zal hij het verzoek overwegen.

Geen

- ‘De devaluatie, die ze alignement blijft noemen in weerwil van alle betoogen dat, nu de Vereenigde Staten en Engeland zich tot geen internationale stabilisatie verbonden hebben,...’ Een lid vestigt de aandacht op dezen vorm, die men dikwijls aantreft in plaats van de z.i. eenige juiste uitdrukking, die voor dit geval zou luiden: zich niet tot een internationale enz.

Geen bijzonders

- De secretaris van het Algemeen Nederlandsch Persbureau schrijft ons:

‘‘Het vermoeden, dat ‘geen bijzonders’ een vertaling zou zijn van ‘no particulars’ heeft geen steun gevonden in het vorige nummer. De parallel met ‘geen nieuws’ geeft een aannemelijker verklaring van het ontstaan der uitdrukking. Evenwel acht ik de volgende verklaring ook niet onmogelijk.

Te Amsterdam antwoorden eenvoudige lieden op de vraag of er iets bijzonders is, steevast: ‘niks geen bijzonders, mijnheer’ of kortweg: ‘geen bijzonders’. Beide zegswijzen komen evenveel voor. ‘Niks geen’ is een pendant van ‘nooit niet’. Het is dus niet onmogelijk dat taalverkorting van ‘niks geen’ weer ‘geen’ heeft gemaakt, waarschijnlijk mede, omdat ‘niks geen’ als een verdubbeling werd veroordeeld.