Onze Taal. Jaargang 12

Voorziening.

‘Art. 269 van het B.W. bepaalt onder meer: Tegen deze beschikkingen is geenerlei voorziening toegelaten. Is het woord “voorziening” i.d.b. van beroep wellicht verouderd of heeft onze taal het nooit gekend? Noch in Van Dale, noch in Koenen, Endepols vind ik het in deze beteekenis vermeld, in het Nieuw Nederduitsch-Fransch Woordenboek van G.I. Dekker (weet U van welk jaar dit boek dateert?) wordt het evenwel genoemd met de vertaling “action de pourvoir” (pourvoir = o.m. eene zaak voor het geregt doen dienen; zich in regten voorzien); in het deel Ned.-Fr. wordt “voorzien” in deze bet. echter niet vermeld. Is dit woord ons wellicht gegeven door de vertalers in den code civil? Vermeldt het Wb. d. Ndl. Taal het? Het woord wordt in de nieuwere wetgeving in de bet. van beroep nog steeds gebruikt.’

Het Ndl.-Fra. Wb. van G.I. Dekker hebben wij niet en kennen wij niet. Ongetwijfeld zal het in een of andere openbare bibliotheek wel te vinden zijn; al staat het niet vermeld in den Catalogus van de Mij. der Nederlandsche Letterkunde, noch in den Cat. Fr. T. en Lt. van de Nat. (vroeger

[p. 75]

Kon.) Bibliotheek. Uit het jaar van uitgave van een ander werk over Fra. taal van denzelfde: 1836, besluiten wij, dat dit Wb. ook uit de eerste helft der 19de eeuw moet zijn. Waar het boek zelf niet aanwezig is, zal de bibliographie het nog gemakkelijk kunnen uitwijzen. Maar het doet er voor onze vraag niet heel veel toe, omdat het woord in oudere woordenboeken te vinden is; althans de term: zich in rechten voorzien (waarvan het substantief daarna licht gevormd kon worden).

J.F.J. Heremans (Zuid-Nederlander): Dict. Franc.-Néerl., Bois-le-Duc - Anvers 1867 heeft se pourvoir: zich beroepen (op), zich voorzien (in). Se pourvoir en cassation: zich in verbreking of cassatie voorzien. Kramers-Bonte Nouveau Dict. Fra. Néerl. 1881 heeft ook: zich in cassatie voorzien. En bovendien: voorziening in cassatie.

Halma, Groot Fr. Ndd. Wb., 6e dr. 1781 biedt voor ons onderzoek alleen: bij se pourvoir: s'adresser à quelque Cour de justice, hulp verzoeken, zijn toevlugt nemen; s.p. au grand Conseil: zich op den Hoogen Raad beroepen. (In het deel Ndl. Fra. heeft hij wel ‘voorziening’, maar alleen als: prévoyance, action de prévoir.)

Hetzelfde heeft ook al de Dict. Nouveau François et Flamand, Amsterdam 1686 van C. Rousel en (denzelfden) Fr. Halma.

Maar P. Marin, Dict. complet François et Hollandois 2e dr. Amsterdam 1728 (de eerste druk is van 1709): heeft o.a.: se pourvoir en Justice: Zig in Rechten voorzien, zijne Actie in regten tenteeren, instellen. Il s'est pourveu au Grand Conseil: Hij heeft zijne Actie voor den Hoogen Raad ingesteld.

De term is dus in elk geval reeds van de 17e eeuw af in onze taal aanwezig. Opslaan van de rechtsliteratuur van dien tijd zal stellig meer doen vinden; maar daarover beschikken wij thans niet.