Onze Taal. Jaargang 30

As het effe kan het Spaanse graan

Een blad als Onze Taal mag ook wel eens een compliment laten horen. Welnu, hier is het compliment van de maand: voor de Nederlandse vertaling van My fair Lady!

Het spel van Shaw, in de boeiende bewerking van Lerner en met de vrolijke muziek van Loewe, is een wereldsucces geworden. Jarenlang is het in de grote schouwburgen, aan beide zijden van de oceaan, gespeeld en men speelt het er nog steeds. De Nederlandse vertaling is van Hubert Janssen en Alfred Pleiter; de liedjes zijn opnieuw gedicht door Seth Gaaikema¹⁾. Maar heel, heel weinig is een ‘droog’ beroep als dat van een taalkundige het onderwerp van een toneelstuk, film of muziekspel. In My fair Lady krijgt de taalkundige eindelijk eens de heldenrol: Henry Higgins die het lieve meisje Eliza ‘de vleesgeworden belediging van onze nobele moedertaal’ opvoedt tot ‘lady’.

Look at her - a pris'ner of the gutters;
Condemned by ev'ry syllable she utters.
By right she should be taken out and hung
For the cold-blooded murder of the English tongue.

Het wordt in het Nederlands:

Kijk haar eens, een sloerie uit de sloppen
Om zo in de gevangenis te stoppen
Voor het meest opzienbarende schandaal:
Gruwelijke poging tot moord op de taal!

De vertaling is vol grappige vondsten, spitse taalspelletjes. ‘The rain in Spain stays mainly in the plain’, is een oefening voor het veel geplaagde bloemenmeisje. Nederlands: ‘Het Spaanse graan heeft de orkaan doorstaan’, een regel die wat ons betreft spreekwoord mag worden. Het is niet zo moeilijk een Nederlandse zin te bedenken waarin een aantal dezelfde klinkers voorkomt; wel is het lastig zo'n zin te maken die in de voorgeschreven muziek past èn in de verdere dialogen op de juiste manier kan worden gebruikt.

Liederenkenners twijfelen wel eens aan de mogelijkheid of het Nederlands voor muziekspelen geschikt is. Welnu, de Nederlandse My fair Lady (de titel mag heus onvertaalbaar heten) bewijst het tegendeel. Pittige volksliedjes als (‘with a little bit of luck’): as het effe kan. Ironische teksten als (‘Why can't a woman be more like a man’): Waarom zijn de vrouwen niet net als de man? Gevoelige regels als (‘I could have danced all night, and still have begged for more’): kom terug en dans met mij, al was 't tot morgen vroeg.

Nogmaals onze complimenten. Wij raden u van harte aan om - as het effe kan - de beide teksten eens met elkaar te vergelijken.

1) My fair Lady, a musical play in two acts. Penguin Books nr. 1364. Idem (vertaald), Becht, Amsterdam, 4e druk.