Onze Taal. Jaargang 36

Opdampen

Technici streven naar nauwkeurigheid in eigen vaktaal, voornamelijk ter verbetering van informatie en ter vermijding van misverstanden. De tegenstelling goed/fout heeft wat hun vaktaal betreft eigenlijk geen andere betekenis dan doelmatig/ondoelmatig. Naamgevingscommissies zijn voortdurend bezig met de ordening van de Nederlandse technische vaktaal. Woorden die uit een oogpunt van vorming verkeerd zijn of die een onjuiste betekenis suggereren, moeten worden vervangen; hetzelfde geldt voor woorden die voor verdere afleiding en samenstelling moeten worden gebruikt, maar daartoe ongeschikt zijn; vreemde woorden moeten - als daartoe redenen aanwezig zijn - een vertaling naast zich hebben; er moet een keuze worden gedaan uit verschillende woorden met dezelfde betekenis.

Dit technische taalwerk is niet zo maar een of ander liefhebberijtje maar een absolute noodzakelijkheid. Verkeerde terminologie kan fatale gevolgen hebben - denk aan veiligheidsvoorschriften! - en kan tot grote financiële schade leiden. Een aardig voorbeeld van het laatste vinden we vermeld in een artikel van C.J.M. van der Weijden in het tijdschrift Normalisatie 43 (1967) nr. 5, blz. 199-201. Het gaat o.a. over het woord opdampen. Van Dale kent dit woord alleen in de betekenis ‘als damp opstijgen’ en ‘in damp doen opgaan (bijv. sigaren)’. De C.T.T. heeft indertijd (norm 5035) afgekeurd en er ‘bedampen’ voor in de plaats gesteld.

‘In het grote bedrijf waar ik werkzaam ben, past men vele van de bestaande technieken van oppervlaktebe-

[p. 66]

handeling toe. Een van de bekende methoden is het opdampen. Dit is het opbrengen (neerslaan) van een laag van een bepaald metaal (b.v. aluminium) op een oppervlak door condensatie van het in dampvorm gebracht materiaal. Nu zijn er materialen waarvan het smeltpunt te hoog ligt om het langs de normale fysische weg door verhitting te verdampen en neer te slaan op een oppervlak. Men doet dit dan op andere wijze, bijvoorbeeld door elektrolyse of diffunderen of met andere hulpmiddelen. Dit wordt dan echter door technici in dit vak (gemakshalve?) ook opdampen genoemd. Zo is de benaming opgedampte koolweerstand ontstaan, terwijl iedereen weet dat er van geen verdamping van koolstof sprake kan zijn. Nu wil een andere fabrikant een van onze opdampprocédés gaan toepassen en komt hierbij in aanraking met een van onze octrooien die wij hierop bezitten. “Nee,” zegt nu die fabrikant, “wat jullie in dat octrooi opdampen noemt, is een benaming die in jullie bedrijf als zodanig bekend is, doch opdampen berust in feite alleen op het langs fysische weg verhitten van een materiaal dat daardoor verdampt en neerslaat op een oppervlak.” Dit is nu de kern van een octrooigeschil geworden, waarbij beide partijen reeds enige tijd zoeken naar een nationaal aanvaarde definitie van de term “opdampen”. Het is al of niet bestaan van de nationaal aanvaarde definitie en de eventuele inhoud hiervan heeft vanzelfsprekend een beslissende invloed op de afloop van deze octrooizaak, die op dit moment nog hangende is.’