Vermaledijde gedachte-exercities
De verraderlijkste dicteewoorden
Taaladviesdienst
Maandag 19 december is het weer zover: dan is het Groot Dictee-avond. Tallozen zullen weer voor de tv zitten te zwoegen op allerlei mogelijke en onmogelijke schrijfwijzen. Een overzicht van de beruchtste valkuilen.
Een dictee zonder instinkers is geen dictee. Vandaar dat honderdduizenden mensen zich minstens één keer per jaar, bij het Groot Dictee der Nederlandse Taal, suf prakkiseren (of was het nu prakkizeren?) of je uitwijden schrijft of uitweiden, boschage of bosschage en hoe of het ook alweer zat met de n'en in ten langen leste. Voor wie zich dit keer niet onaangenaam wil laten verrassen, bieden wij hieronder een lijst met beruchte dicteewoorden en opmerkelijke instinkers. Hopelijk hebt u er iets aan bij de voorbereiding op het Groot Dictee der Nederlandse Taal (dit jaar maandag 19 december, 20.15 uur op Nederland 3), en misschien ook als u zélf een dictee schrijft - december en januari zijn immers de dicteemaanden bij uitstek. Op onze website vindt u een uitvoeriger overzicht van verraderlijke dicteewoorden: www.onzetaal.nl/advies/dictee_2005.html
Bij deze editie van het Groot Dictee geldt nog de spelling van het oude Groene Boekje, uit 1995; het nieuwe, dat in oktober verscheen, wordt namelijk pas in augustus volgend jaar van kracht. Als een woord niet in het Groene Boekje staat, is de spelling van Van Dale (dertiende druk, 1999) als norm aangehouden.
| aanvoerster |
geen d na de r |
| aartsschelm |
geen d na de r |
| abracadabra |
aaneen, een c (geen k) |
| achenebbisj |
met ch, dubbele b en sj |
| adellijk |
dubbele l |
| aha-erlebnis |
streepje, geen hoofdletters |
| akkoord |
met k's (maar: accorderen) |
| akoestiek |
met k, geen ou |
| akte |
met k (maar: acte de présence) |
| aktetas |
geen tussen-n |
| allerijl, in - |
aaneen |
| antiheld |
aaneen |
| apegapen, op - liggen |
zonder tussen-n |
| apekool |
geen tussen-n |
| apezuur, zich het - werken |
geen tussen-n |
| aplomb |
b aan het eind |
| appetijtelijk |
dubbele p, tweemaal een lange ij |
| bacchanalen |
kleine letter, c + ch, één n na tweede a |
| balorig |
één l |
| bangeriken |
één k |
| beregoed |
geen tussen-n |
| bij tijd en wijle |
allemaal ij's, geen slot-n |
| billenkoek |
met tussen-n |
| bosschage |
dubbele s + ch |
| brij |
lange ij |
| bruuskeren |
dubbele u, niet met q |
| buiig |
geen trema |
| buitenissig |
één n, dubbele s |
| bups |
met een p voor de s |
| bureaus |
s eraan vast |
| buskruit |
geen d aan het eind |
| cachet |
geen accent |
| cadans |
met c |
| cafeetje |
dubbele e |
| caissière |
i na de a, dubbele s |
| caleidoscopisch |
twee keer een c |
| camouflage |
met ou |
| cappuccinootje |
dubbele p, dubbele c, één n, dubbele o |
| cd's |
kleine letters, geen punten, apostrof |
| cd-roms |
kleine letters, zonder apostrofs |
| ceintuur |
met ei |
| chagrijnig/sacherijnig |
beide goed; beide met lange ij |
| chiquer |
(vergrotende trap van chic) met que |
| chocolaatje |
met t, geen d |
| cipressenhout |
met i en tussen-n |
| coauteur |
aaneen |
| compote |
geen accenten |
| consciëntieuze |
met sc en i, trema en een z |
| contreien |
met c, geen e vóór de r |
| cordon bleu |
niet blue |
| creëerde - gecreëerd |
drie e's, op de middelste een trema |
| creëren |
twee e's, op de tweede een trema |
| criticaster |
met twee c's (maar: kritiek en kritisch) |
| debacle |
geen accenten, met cle (maar: spektakel) |
| decennium |
dubbele n |
| dedaigneus, dedaigneuze |
geen accent, gn in het midden |
| echec |
geen accenten |
| echelon |
geen accent |
| ecotaks |
geen x |
| ecstasy |
geen x, eindigt op -sy |
| eega |
dubbele e, ook als een man bedoeld is |
| elan |
geen accent |
| elektrisch |
met k |
| en bloc |
twee woorden, c aan het eind |
| enigszins |
met s voor de z |
| en passant |
twee woorden, met -ant op het eind |
| en plein public |
niet: plain publique |
| entr'acte |
met apostrof |
| epoque |
zonder accent, met -que (maar: belle époque) |
| fabricage |
met c (maar: fabrikant) |
| face-à-main |
met streepjes en accent op de a |
| faliekant |
met ie na de l |
| feniks |
niet phoenix |
| flambouw |
met ou en een w |
| fluorescerend |
geen i na de eerste r, met sc |
| gebakkelei |
met korte ei |
| gecraqueleerde |
met c en que |
| gedachte-exercitie |
geen tussen-n, streepje |
| gekonfijte |
met lange ij en één t |
| gemêleerd |
met accent en één l |
| gevlei |
(‘geslijm’) korte ei |
| gevlij |
(in in het gevlij komen) lange ij |
| goochemerd |
dubbele o en ch en d |
| grenzeloos |
geen tussen-n |
| groentesoep |
geen tussen-n |
| grotestadsleven |
aaneen |
| gsm'etje |
met apostrof, één m |
| guichelheil |
met ch |
| haasje-over |
met streepje |
| hartstikke |
met t |
| hectisch |
met c |
| hooimijt |
(‘hooischelf’) met ij en t |
| ijlings |
met één l |
| |
Illustratie: Matthijs Sluiter
| impresario |
één s |
| in arren moede |
drie woorden, -n in arren |
| in groten getale |
met een n na grote |
| in spe |
twee woorden, geen accent |
| intelligentsia |
met s na de laatste t |
| jokkebrok |
geen tussen-n |
| kaduuk |
twee keer k, dubbel u |
| kant-en-klaar |
twee streepjes |
| kapucijner monnik |
met k, twee woorden |
| karamel |
met k |
| karbonaadje |
geen t |
| kattebelletje |
(‘briefje’) geen tussen-n |
| kippendrift |
met tussen-n |
| kittelorig |
dubbele t, één l |
| knarsetanden |
geen tussen-n (maar: tandenknarsen) |
| knowhow |
aaneen |
| koeioneren |
met een o na de i, daarna één n |
| konterfeitsel |
met een k en ei |
| korset |
met een k (maar: corselet) |
| kosteloos |
geen tussen-n |
| krokus |
met twee keer een k |
| kruidje-roer-mij-niet |
drie streepjes, niet me maar mij |
| laconiek |
met c |
| langverbeide |
één d, met ei, aaneen |
| leeuwendeel |
met tussen-n |
| libellennet |
met tussen-n |
| lindeboom |
geen tussen-n |
| lokaliseren |
geen c (maar: locatie) |
| loochenen |
met dubbele o en ch (maar: logenstraffen) |
| maffia |
dubbele f |
| majestueuze |
met z |
| maneschijn |
geen tussen-n |
| manoeuvre |
met oeu |
| mêlee |
met accent op de eerste e, niet op de tweede |
| metier |
geen accent (maar: jalousie de métier) |
| muggenziften |
met tussen-n |
| nochtans |
geen h na de t (maar: thans en althans) |
| nomadenbestaan |
met tussen-n |
| oeuvre |
met oeu, geen accenten |
| ongebreideld |
met ei |
| onoorbaar |
niet met oi |
| ontgoocheld |
dubbele o, met ch |
| opzichzelfstaand |
aaneen |
| ossenhaas |
met tussen-n |
| oxide, oxideren |
met i, niet met y |
| oxymoron |
met y, niet met i |
| palet |
(een palet van kleuren) één l |
| pallet |
(‘laadbord, laadplaat’) dubbele l |
| paparazzi |
één p na de eerste a, dubbele z |
| parallellepipedum |
twee keer dubbele l, drie keer één p |
| per se |
twee woorden, geen accent op laatste e |
| pijler |
(‘paal, steunpilaar’) met lange ij |
| pittoresk |
dubbele t, geen q |
| plissérok |
aaneen, geen ee maar é |
| poolshoogte |
dubbele o voorde l |
| practicum |
geen k (maar: praktisch) |
| prakkiseren |
geen z |
| professor |
één f, dubbele s |
| promillage |
dubbele l |
| propeller |
met -er op het eind |
| pyjamaatjes |
j na de y, geen apostrof |
| queue |
met u na de q en met slot-e |
| quilt |
(‘deken’) niet: kilt (‘Schotse rok’) |
| qui-vive |
(op je qui-vive zijn) met q en een streepje |
| rapaille |
niet: rapalje |
| recensie |
eindigt op -sie (maar: licentie) |
| rekruut, rekruteren |
met k |
| rekwisieten |
met kw |
| relaxed |
eindigt op -ed (maar: een relaxte jongen) |
| rigoureus |
met ou |
| rodekool |
aaneen (ook: wittekool (Van Dale), maar: groene kool) |
| ruggengraat |
met tussen-n en t |
| ruggespraak |
geen tussen-n |
| santenkraam |
met tussen-n |
| schattebout |
geen tussen-n |
| secondelang |
geen tussen-n |
| seks |
met ks (ook: seksist en seksueel) |
| sex-appeal |
met x, streepje, dubbele p |
| sjoege hebben |
niet: ‘sjoegen’ |
| smartengeld |
met tussen-n |
| sperzieboon |
met een z |
| spionage |
één n na de o |
| spionnetje |
dubbele n na de o |
| staatsieportret |
dubbele a, s na de tweede t (maar: statiegeld) |
| steil |
(een steile berg, steil haar) met ei |
| sterkedrank |
aaneen |
| stiekem |
met ie, geen u na de k |
| stijl |
(‘manier van doen’, ‘deurstijl’) met ij |
| stucwerk |
geen k (maar: stuken-stuukte-gestuukt) |
| stukadoor |
wel een k |
| te allen tijde |
één n, na alle |
| ten langen leste |
twee n'en |
| tezamen |
aaneen, niet met s |
| tiensecondelijm |
geen tussen-n |
| toe-eigenen |
met streepje, geen trema (maar: toegeëigend) |
| toentertijd |
met drie t's |
| tournee |
met ou |
| traktaat |
met k (maar: tractie en tractor) |
| trijpen |
met ij |
| truc, trucje |
(‘list, handigheid’) één u en een c |
| truck |
(‘vrachtwagen’) met ck |
| trukendoos |
met één u en een k |
| tseetseevlieg |
geen streepjes, twee keer ee |
| u aller vriend |
niet uw |
| u beider keus |
niet uw |
| uilenbril |
met tussen-n |
| uitweiden |
(‘uitvoerig praten over’) met ei |
| vacature |
met c |
| vakantie |
met k |
| van tevoren |
twee woorden |
| vermaledijde |
met ij |
| vermeien, zich - |
met ei |
| vermijden |
met ij |
| vinkenslag |
met tussen-n |
| watjekouw |
met ou en een w op het eind |
| weeïg |
dubbele e, trema op de i |
| weids |
met ei |
| weifelen |
met ei; maar: twijfelen |
| wijd en zijd |
twee keer ij en d |
| wijting |
(‘vis’) met ij |
| xenofoob, xenofobe(n) |
met b |
| xylofoon |
met y |
| yoghurt |
met y en h |
| yuppieachtig |
met ie, aaneen |
| zaniken |
één k |
| zielenpiet, zielenpoot |
met tussen-n |
| zinnebeeld |
geen tussen-n |
| zinnenprikkelend |
met tussen-n |
| zo-even |
met streepje, geen trema |
| zo meteen |
twee woorden |
| zo nodig |
twee woorden |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd