Onze Taal. Jaargang 75

[p. 199]

Reacties

Friese beweging
Gerben Abma - Fries schrijver/historicus, Amsterdam/Starum

Schrijver Douwe Kalma (1896-1953): tegen Friese beweging.
Foto: F.O. Striüppert, Ljouwert

In het interessante artikel ‘“De grootste vijanden van het Fries zijn de gewone Friezen”’ van Marc van Oostendorp (Onze Taal mei) over de huidige staat van de Friese taalbeoefening, merkt Piet Hemminga van de Fryske Akademy terecht op dat sinds de jaren tachtig de klad in de Friese beweging is gekomen. Men kan eraan toevoegen dat de Friese schrijvers en dichters al sinds 1916 - toen de schrijver Douwe Kalma zijn ‘Fryslân en de wrâld’ publiceerde, een manifest waarin hij ervoor pleitte dat de Friese literatoren zich geheel buiten de Friese beweging zouden houden - niet veel van de Friese beweging moeten hebben. Het lijkt erop dat zij zich daar te goed voor vinden en hun werk er te hoog voor achten - waarmee zij de tak afzagen waarop zij zitten, want zonder de door de Friese beweging bepleite steun van de overheid voor Friestalige publicaties zou er vrijwel geen Fries boek meer uitkomen. Gelukkig hebben de politici aan deze afzijdigheid, zo niet afkeer, geen voorbeeld genomen.

Overbodige partikels
S. Metsu-van Tol - Amsterdam

Corrien Blom schrijft in het meinummer van Onze Taal in het artikel ‘Eerst nachecken, dan uitprinten’ over het gebruik van ‘overbodige’ woorddelen als na in nachecken en uit in uitprinten. Ik vond het jammer dat ze in haar stuk geen onderscheid maakt tussen contaminaties (d.w.z. onnodig, dus overbodig samengevoegde woorden, die exact dezelfde betekenis hebben, zoals optelefoneren, voorbijpasseren en aanbeland) en het - ook mijns inziens! - terechte gebruik van dergelijke woorddelen, dus die waarbij sprake is van een relevante toevoeging, zoals in de bal opgooien en de brief afschrijven. Het betreft hier niet een samenvoeging van twee woorden met dezelfde betekenis; ‘een brief schrijven’ is niet hetzelfde als ‘een brief afschrijven’, en ‘een bal gooien’ is iets anders dan ‘een bal opgooien’.

Nultolerantie
Peter Roelofsen - Harlingen

Het februari/maartnummer van Onze Taal bevatte een bijdrage van Herbert Blankesteijn (‘Verkeerd in goede staat?’), waarin hij pleit voor nultolerantie ten aanzien van taalverloedering. Het hellende pad zou geblokkeerd moeten worden door taalkundigen, goed opgeleide mensen in invloedrijke functies en kommaneukende leraren.

Er moeten dus grenzen gesteld en regels gehandhaafd worden - maar welke eigenlijk?

Net als ik (leraar) wordt Blankesteijn (journalist) niet vrolijk van de spellingfratsen van de Nederlandse Ta alunie, wat het moreel in de verdedigingslinies niet ten goede komt. Ik deel Blankesteijns elitaire opvattingen van harte, maar het kommaneuken heb ik wel afgeleerd. Zou de Duitse schaatsster Anni Friesinger, die ook een mondje Nederlands spreekt, in mijn klas zitten en opschrijven dat ze door de Voorstraat ‘loopte’, struikelde, en een gemene blessure ‘krijgde’, dan stonden er uiteraard meteen rode strepen onder haar tekst, maar ja - wie begrijpt eigenlijk níét wat zij bedoelt? Dat soort fouten reken ik dus maar half fout.

Zou die andere leerling (een Nederlandse radioverslaggever) opschrijven wat ik haar hoorde zeggen: ‘er rijden veel auto's in de straten van de politie’, dan kwam er een dikke rode streep onder - niet omdat ik mijn leerlingen graag afstraf met de stelling ‘slecht schrijven is een vorm van slecht denken’, maar omdat je van je fouten kunt leren. Je kunt je bekwamen in helder formuleren. Aan pleidooien tegen taalverloedering verspil ik geen tijd - ik werk liever samen met collega's aan eigentijdse beoordelingsmodelletjes die bruikbaar schipperen tussen wat onbegrijpelijk is (dus ‘fout’) en wat ‘fout’ maar effectief is (dus ‘hoe erg fout?’).

Google als taalhulp
Ewoud Sanders - Heemstede

De zoekmachine Google is op meer manieren voor taalonderzoek te gebruiken dan Peter-Arno Coppen beschrijft in zijn interessante en nuttige bijdrage ‘Vertrouwen op een blinde scheidsrechter’, (Onze Taal juni). Ik beperk me tot de belangrijkste aanvulling: Google is een goudmijn als het gaat om het vinden van varianten op uitdrukkingen en zegswijzen.

Een voorbeeld: wie wil weten welke varianten er worden gebruikt van de uitdrukking dat slaat als een tang op een varken, zoekt in Google op ‘dat slaat als een * op een *’ - met aan het begin en het eind een dubbel aanhalingsteken. Als u de standaardvorm meteen wilt weglaten, dan wordt de zoekvraag: ‘ “dat slaat als een * op een *” -tang -varken’. Dit levert (half juni) 204 treffers op, met varianten als ‘dat slaat als een lul op een drumstel’, ‘... als een hond op een koe’ en ‘... als een pannenkoek op een flitspaal’.

Vervolgens kun je onderzoeken met welke frequentie dergelijke varianten voorkomen: zijn het particuliere vondsten of uitdrukkingen die wijder zijn verbreid? Mijn ervaring is dat veel van dergelijke varianten, zelfs als ze allang in een hoge frequentie voorkomen, nog niet in de woordenboeken zijn vastgelegd.

Je kunt zo'n zoekopdracht overigens ook uitvoeren met meerdere asterisken achter elkaar; zo levert de zoekopdracht ‘Ik zeg maar zo: * * * * *’ (onder veel meer) de volgende twee resultaten op: ‘Ik zeg maar zo: easy come, easy go’ en ‘Ik zeg maar zo, ik zeg maar liever niks’.