237 andere woorden voor braindrain
Taaladviesdienst
In het juli/augustusnummer van Onze Taal riepen we u in deze rubriek op een Nederlands alternatief te verzinnen voor het woord braindrain. Braindrain verwijst naar het verschijnsel dat goed opgeleide, getalenteerde mensen vertrekken naar gebieden waar hun toekomstperspectieven aanlokkelijker zijn: meer (passend) werk, hogere salarissen, betere carrièrekansen, of meer ruimte voor creativiteit en persoonlijke ontplooiing.
Vaak gaat braindrain gepaard met emigratie, natuurlijk vooral vanuit armere landen naar het Westen, maar ook binnen één land kan het verschijnsel zich voordoen. Zo wezen diverse inzenders erop dat veel mensen vanuit Noord-Nederland naar de Randstad vertrekken voor een goede baan. We kunnen ook van braindrain spreken wanneer veel ervaren medewerkers een bedrijf verlaten of wanneer academici de wetenschap verruilen voor het bedrijfsleven. In alle gevallen geldt dat de achterblijvers het zullen moeten doen zonder de kennis, creativiteit en het talent van degenen die vertrokken zijn. Het Nederlandse woord voor braindrain moet dus op veel verschillende situaties toepasbaar zijn.
De ruim 150 inzendingen die we ontvingen, bevatten in totaal maar liefst 237 verschillende suggesties. Veel inzenders hebben geprobeerd om het fraaie rijm van braindrain ook in het Nederlands te laten doorklinken: aju-IQ, breinreis, intellectvertrek, kaderlating, kundevlucht. Ook alliteratie was in trek: denkdeuk, knappekoppenkaping, talententrek, titeltrek, vernuftvlucht of verstandsvertrek.
Een klein aantal inzenders wist ons te melden dat er eigenlijk al een Nederlands equivalent bestaat. Hersenvlucht, omschreven als ‘hersenemigratie’, staat in de grote Van Dale en lijkt in Vlaanderen enigszins ingeburgerd te zijn. In Nederland geniet dat woord echter nauwelijks bekendheid. Er zijn ook relatief weinig woorden voorgesteld die hersen of hersenen als eerste woorddeel hebben. Sporadisch werden ze wel ingezonden, maar inzenders vermeldden erbij dat woorden als hersenlozing, hersenlek en hersenuittocht hun ook een wat ongemakkelijk gevoel gaven.
Ook ons leek een alternatief met hersen(en) uiteindelijk te plastisch. De meeste deelnemers suggereerden als eerste woorddeel iets als expertise, brein, kennis, intellect of elite, wat dan werd gevolgd door -vlucht, -migratie, -lek, -export, (ver)trek, -uittocht, et cetera. Er zijn kortom talloze combinaties mogelijk: breinmigratie, denkkrachtlek, expertisemigratie, breinexport, hersenuittocht, genievlucht, kennislek, eliteverlies.
Het beste Nederlandse alternatief vonden we uiteindelijk het woord kennisvlucht. Hoewel het de typische klanken van het origineel mist, is het een duidelijk, zakelijk alternatief. Het werd bijna veertig keer genoemd, en het blijkt in de praktijk ook al gebruikt te worden - op Nederlandse internetpagina's zelfs vaker dan hersenvlucht. Kennisvlucht doet, zoals Maarten Post opmerkt, denken aan belastingvlucht en kapitaalvlucht, waarbij (belasting)geld naar andere landen verdwijnt. Vlucht is in dit verband ook goed van toepassing; het is minder neutraal dan migratie of vertrek. Marlies Smits uit Woerden krijgt dit keer de boekenbon van € 25,- van de Stichting LOUT (Let Op Uw Taal) toegestuurd; zij gaf aan waarom kennisvlucht eigenlijk mooier is dan het Engelse woord: ‘omdat vlucht actief en doelgericht is, terwijl drain iets willoos wegsijpelends heeft’.
We danken alle deelnemers hartelijk voor hun inzendingen.
Auteursrechtelijk beschermd