Plakkeroni met dood beest
Vieze gerechtnamen aan de eettafel
Taaladviesdienst
Smurrie, grondsnikkels, poep-van-demakke-beer-saus: het Nederlands blijkt over te lopen van onsmakelijke benamingen voor misschien wel heel lekker eten.
Smurrie? Kots? Drab? Er zijn veel onsmakelijke woorden voor voedsel.
Foto: Onze Taal
Wat dacht u hiervan? Blub met brokjes als ontbijt, een lunch met boterhammen vlooienkaas en kattenspuug, en 's avonds een exquis diner van groene smurrie, pasta stinkbek en schokbeton toe. We konden dit menu samenstellen met de vele reacties die binnenkwamen op een oproep op ons weblog (taal.web-log.nl). Daar hadden we de lezers gevraagd: wat voor vieze benamingen voor (vaak juist met smaak gegeten) gerechten gebruikt u thuis? Hier een greep uit de meer dan driehonderd namen.
Smurrie blijkt lang niet het enige woord te zijn voor iets onbestemds pruttelends in een pan - zie het kader op deze bladzijde. De meeste ingezonden woorden zijn een stuk preciezer dan smurrie of prut. Zo zijn er talloze woorden die de consistentie van een gerecht verbeelden. Plakkerige macaroni wordt in veel huizen ‘plakkeroni’ genoemd. En wat dacht u van ‘bakstenen met cement’ voor gehaktballen in nogal dikke pindasaus? Of ‘scheermesjes’ voor snijbonen? En er zijn mensen die smullen van boterhammen met ‘kettingvet’ (appelstroop) of die er geen tongeworst maar ‘glas-in-lood’ of ‘pisbakkenmarmer’ op doen.
■ Kinderboerderijsoep
Minstens zo beeldend, misschien wel iets té, zijn de overduidelijke verwijzingen naar dode dieren of zelfs mensen, waarbij het trouwens niet alleen vegetariërs zijn die het aan tafel over ‘dood beest’ hebben. Sommige vleeseters genieten van ‘roadkill’ of een ‘middenbermongeval’. In ten minste één gezin wordt gesmuld van ‘kinderboerderijsoep’: soep van diverse soorten vlees. Gehakt en gemalen vlees doet het altijd goed: een gehaktschotel kan ‘Stalingrad’ genoemd worden, en een toastje met filet américain is ‘toast kannibaal’. Cornedbeef werkt ook op de fantasie: het heet, al dan niet op brood, onder meer ‘koude aap’, ‘broodje overreden’, ‘gemalen schoonmoeder’ en heel politiek incorrect ‘gehakte neger’. En omdat rozijnen door verschillende mensen worden aangezien voor ‘dooie vliegen’, heten Sultana's ook wel ‘dooievliegenkoekjes’.
Niet alle ‘dode namen’ verwijzen naar vlees. Witlof, een groente die het net als andijvie opvallend vaak moet ontgelden, heet niet alleen ‘snot’, ‘snotpinnen’ of ‘grijze dweilen’ (stukgekookt), maar als hele stronkjes ook wel ‘zeehondenlijkjes’ of - met ham eromheen - ‘dooie vogeltjes’. Koolraap wordt aangekondigd als ‘dooie vingers’ en een aspergehaatster ziet vol afgrijzen haar moeder ‘grondsnikkels’ eten. Uiteraard zijn ook spruiten weleens de pineut: ‘kotsballen’, ‘natte proppen’ en - als smoes om de ware aard ervan voor een protesterend kind te verbergen - ‘aan elkaar geplakte heggenblaadjes’.
Vies voer
Een greep uit de woorden die een niet nader te definiëren substantie in het algemeen aanduiden:
De grootste verzameling vieze gerechtennamen heeft te maken met dingen die iedereen vies vindt: alles wat het
[pagina 137]
[p. 137]
lichaam aan de goede of verkeerde kant verlaat. Chocolade- en vanillevla wordt ‘poep en pies’, en satésaus roept de wildste associaties op: ‘jappenkak’, ‘poezenpoep’, ‘poep-van-de-makke-beersaus’ en ‘dun in de broek’. De ‘kotsbenamingen’ zijn zó talrijk dat ze een apart kader hebben gekregen (zie het kader op deze bladzijde). Veel inzendingen werden beeldend toegelicht: ‘Een groot succesnummer: kattenkots! Dat is een soort kaasfondue waar je stukjes rauwe ham en champignons doorheen roert. Als je bezoek hebt, kun je de kleur wat ophalen door er peterselie doorheen te doen...’
Het vaakst wordt er waarschijnlijk een benaming verzonnen bij een gerecht dat van zichzelf geen naam heeft. Vooral als er op een dag allerlei etensresten van de dag of dagen ervoor in één gerecht worden verwerkt, of als je geen boodschappen hebt gedaan en aangewezen bent op wat er nog in huis is, ontstaan de wonderlijkste gerechten. Soep van wat er voorhanden is, heet dan ‘frigosoep’, ‘noodsoep’ of ‘troepsoep’; gerechten van minder vloeibare aard zijn ‘hussiemussie’, ‘hutsefluts’, ‘kerrierommel’, ‘petanka de la maison’, ‘potje kluts’, ‘ratsjekwatsj’, ‘rijst met rokmok’ of ‘rijst met vullis’, ‘smurfpot’ en ‘stortpot’. En op de camping maak je toch gewoon ‘campingklieder’?
■ Kluitje in het riet
Tot slot bestaan er veel termen die eigenlijk helemaal geen gerecht benoemen. ‘Hussen met je neus ertussen’ of een variatie daarop is een antwoord dat talloze kinderen vanuit de keuken kregen als ze hadden gevraagd: ‘Wat eten we vandaag?’ Andere antwoorden waarmee kinderen met een kluitje in het riet worden gestuurd, zijn ‘blauwe zuljewelzien’, ‘stront met streepjes (door elkaar geroerd)’, ‘gebakken vensterbanken’ en ‘gemalen kopspijkertjes’. Ook werd een paar keer ‘poep van de radja’ of ‘stront van de malle radja’ genoemd (bedoeld: maharadja, al weten we niet waarom). Een antwoord mét een standaardreactie daar weer op is: ‘Stront met bonen.’ ‘Bah, alwéér bonen?’
En voor wie zich afvroeg hoe iemand in vredesnaam de dag doorkomt met het menu waarmee dit artikel begon: dat valt best mee als je weet dat het gaat om biogarde met cruesli, brood met komijnekaas en sandwichspread, en erwtensoep, pasta met blauwekaassaus en griesmeelpudding.
Overgeven
Allerlei gerechten zien eruit ‘alsof ze al eens gegeten zijn’: als braaksel dus. Een overzicht van verschillende soorten overgeefsel, met een hoofdrol voor een populair smeersel van Heinz.
apenkots
‘bananenvla’, ‘sandwichspread’
bakje spauwsel
‘broodpap’
berenkots
‘sandwichspread’
braaksel
‘gehakt met tomaten en ui’
drakenkots
‘groene limonade’, ‘roerbakgerecht van Chinese kool, kruiden, fruit’ en ‘aardappelpuree’
eendenkots
‘erwtensoep’
engelenkots
‘wittebonenstamppot’
hondenkots
‘goulash’, ‘rijst met gehaktsaus’
kattenkots
‘fondue met kaas, rauwe ham en champignons’, ‘sandwichspread’, ‘toast met makreel’
kippenkots
‘kipragout’, ‘saus van champignonsoep, roomkaas en kip’
Auteursrechtelijk beschermd
