Redactie Onze Taal
Gaten in de taal
‘Net was-ie nog stuk!’
Hoe noem je je broers en zussen in één woord? Is er een woord voor het geluid van schaatsen op natuurijs? Denk mee en vul de gaten in de taal.
Ruim honderd mensen reageerden op onze oproep uit het novembernummer, waarin we u vroegen: wat zou een goede naam zijn voor een klacht die verdwijnt zodra er een deskundige naar gaat kijken? Dus: de verstopte gootsteen die net weer doorloopt zodra de loodgieter op de deurbel drukt. Of het vastgelopen computerprogramma dat opeens wél werkt als de systeembeheerder over je schouder meekijkt.
Dat het fenomeen her en der al erkend wordt in de medische wereld, blijkt wel uit de bijdrage van Wim van Ouwerkerk: ‘Als tandarts is dit voor mij een heel bekend verschijnsel en ik vergelijk dat tegenover mijn patiënten altijd met het “garagesyndroom”. Je gaat met een reutel in de auto naar de garage en als de monteur naast je zit, is de reutel als sneeuw voor de zon verdwenen.’ Anderen (de garagehouders wellicht) hadden het opvallend genoeg juist weer over het tandartseffect. Een scepticus zou kunnen opmerken dat je dan wel kunt verwijzen naar ieder dienstverlenend beroep. Misschien was een andere term toch geschikter? We zochten verder.
Niet alleen lichamelijke klachten verdwijnen met een deskundige in de buurt. Dat maakte voorgestelde termen als past minute pijn, verdwijnpijn en sneeuw-voor-de-zon-pijn minder geschikt. Ook inzendingen als overtover, kiekeboe-klacht, fantoomherstel, pleitepech, jomandaatje en Lourdes-moment vielen - hoe aardig soms ook - buiten de prijzen. Daarvoor vertelden ze toch te weinig over het precieze moment waarop de klachten verdwijnen, namelijk net als je die aan iemand wilt laten zien. Twee woorden voldeden wél aan dat criterium: (ver)toningseffect en demonstratie- effect.
Demonstratie-effect werd driemaal zo vaak ingestuurd als (ver)toningseffect, en wij vonden dat woord ook het prettigst in het gehoor liggen. Volgens Sjef Bosman, een van de lezers die dit woord instuurden, is dit effect ook breder toepasbaar dan alleen voor het verdwijnen van problemen met een expert in de buurt: ‘Je wilt iemand laten zien dat iets prima werkt en prompt gaat het helemaal mis; voorbeeld: Bill Gates die de nieuwste Windows-versie aan de wereld laat zien, die vrijwel direct crasht.’ In één klap nóg een gat gevuld dus - al met al een mooi, multi-inzetbaar woord, dit demonstratie-effect. Bosman verdient er een boekenbon van 25 euro mee.
Auteursrechtelijk beschermd
