Onze Taal. Jaargang 82

[p. 212]

Redactie Onze Taal
Tamtam

Ophef over examen Nederlands

Door de geruchtmakende diefstal van eindexamenopgaven zou je bijna vergeten dat de middelbareschoolexamens dit jaar ook op een andere manier voor ophef zorgden. Begin juni namen ruim twintig hoogleraren Nederlands stelling tegen het centraal schriftelijk eindexamen Nederlands op vwo, havo en vmbo. Ze hadden vooral kritiek op de meerkeuzevragen die de leerlingen over een tekst moesten beantwoorden. Op sommige daarvan waren volgens hen verschillende antwoorden goed. De hoogleraren vinden dat het examen vooral een test ‘examenvaardigheid’ is. Hun conclusie: ‘Op dit moment worden er in het eindexamen geen taalwetenschappelijke kennis of taalvaardigheden getoetst, en wat er wél getoetst wordt, is onverantwoord.’ In een petitie riepen ze de Tweede Kamer op het eindexamen Nederlands grondig te herzien.

Al snel kwamen er reacties. Henk Pander Maat, Jacqueline Evers-Vermeul en Ted Sanders van de leerstoelgroep Taalbeheersing van de Universiteit Utrecht noemden in de Volkskrant de kritiek ‘niet overtuigend’. ‘Onderzoek laat zien dat leerlingen dezelfde cijfers krijgen voor een tekstbegriptoets met meerkeuzevragen als voor een toets met open vragen. Maar examens met open vragen geven meer problemen bij de beoordeling van de antwoorden: daardoor zijn ze minder betrouwbaar.’ De drie taalbeheersers verbaasden zich er niet over dat geoefende lezers meerdere antwoorden plausibel vinden. ‘Zou dat niet zo zijn, dan waren de vragen te gemakkelijk.’

Op 18 juni debatteerde de Tweede Kamer over de examinering in het voortgezet onderwijs. Staatssecretaris van Onderwijs Sander Dekker meldde toen dat het College voor Examens met hoogleraren en taalkundigen om de tafel gaat zitten om hun kritiek op het examen Nederlands te bespreken. ‘Hoe beter de examens worden, des te blijer deze staatssecretaris’, aldus Dekker in De Telegraaf.

Woorden van 15.000 jaar oud?

Er was 15.000 jaar geleden één Euraziatische oertaal, waarin 23 woorden voorkwamen die tegenwoordig nog steeds in min of meer dezelfde vorm worden gebruikt. Dat meldde bioloog Mark Pagel begin mei na onderzoek van hem en enkele collega's van de Universiteit van Reading in Engeland. Op hun onderzoek kwam meteen veel kritiek uit de hoek van de taalkunde.

De onderzoekers hebben gekeken naar zeven taalfamilies in Europa en Azië, waaronder de Indo-Europese taalfamilie, die bijna alle Europese talen omvat (zoals het Nederlands). De gedachte is dat alle talen binnen zo'n familie van een en dezelfde taal afstammen. Voor al die zeven taalfamilies zijn de afgelopen eeuw door allerlei uiteenlopende taalkundigen ‘oerwoorden’ gereconstrueerd. Het oerwoord voor geven bijvoorbeeld is in de Indo-Europese taalfamilie gereconstrueerd als do. In de Dravidische taalfamilie (India) is het gereconstrueerd als ta. Do en ta lijken een beetje op elkaar, want de d en de t worden allebei uitgesproken met de punt van de tong tegen de tanden. Je zou daarom kunnen vermoeden dat do en ta weer van een ‘Euraziatisch oerwoord’ afstammen. Maar zeker is dat niet.

Volgens de critici zijn niet alle woorden die op elkaar lijken ook werkelijk met elkaar verwant. En omgekeerd zijn woorden die aan elkaar verwant zijn soms in de loop der eeuwen zó veranderd dat je die gelijkenis niet meer ziet (zoals het geval is bij vijf en cinq). Veel taalkundigen vinden daarom dat het oppervlakkig met elkaar vergelijken van die gereconstrueerde oerwoordjes weinig zin heeft.

Bovendien is er veel discussie over die gereconstrueerde oerwoorden zelf. Vaak zijn er door verschillende mensen verschillende reconstructies gemaakt. Welke reconstructies vergelijk je dan met elkaar?

(Met dank aan Berthold van Maris)

Engels tweede taal op Franse universiteiten

Het Franse parlement heeft een controversiële wet goedgekeurd die erin voorziet dat het Engels de tweede taal wordt op Franse universiteiten. Minister van Hoger Onderwijs en initiatiefnemer Geneviève Fioraso hoopt dat er zich dan meer buitenlandse studenten zullen aanmelden. Nu worden die volgens haar afgeschrikt door een wet uit 1994 die bepaalt dat onderwijs in het Frans moet worden gegeven.

Geneviève Fioraso, de Franse minister van Hoger Onderwijs.
Foto: Matthieu Riegler, CC-BY

Overigens geldt de wet alleen voor vakken waarover een overeenkomst is gesloten met buitenlandse universiteiten of die worden gefinancierd door de Europese Unie. In de praktijk zal het gaan om één procent van de vakken.

Kees van Kooten schrijft Groot Dictee

Kees van Kooten stelt de tekst op van de 24ste editie van het Groot Dictee der Nederlandse Taal, die wordt uitgezonden op woensdag 18 december. Naar eigen zeggen gaat hij het ‘helemaal anders doen’. Van Kooten in de Volkskrant: ‘Het zijn allemaal taalliefhebbers en vlijtige mensen hoor, die dicteedeelnemers, maar het volstaat om het Groene Boekje uit het hoofd te leren, en dat slaat nergens op.’

Van Kooten schreef dit jaar ook al het Boekenweekgeschenk. En hij treedt op tijdens het Onze Taal-congres op 16 november in Breda

En verder:

Spinozapremie De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft een van de drie Spinozapremies van 2,5 miljoen euro toegekend aan Piek Vossen, hoogleraar Computationele Lexicologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, voor zijn onderzoek naar zogenoemde ‘wordnets’ (spinnenwebben van woorden die qua betekenis met elkaar verbonden zijn).

Groene Boekje In 2015 verschijnt een nieuwe editie van het Groene Boekje, zo meldde de Nederlandse Taalunie begin juni. De woordenlijst wordt aangevuld met nieuwe, Surinaamse en Caribische woorden. De spellingregels blijven onveranderd.

Duidelijketaalprijs Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem heeft dit jaar de Duidelijketaalprijs van het Taalcentrum-VU gewonnen. Hij kreeg de prijs omdat hij van vijftien onderzochte bekende Nederlanders het best Engels spreekt.

Meer informatie: www.onzetaal.nl/tamtam.