Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 2

[p. 52]

Wetenschappelijke mengelingen.

De X-stralen en hare toepassingen.

Een van de belangrijkste ontdekkingen uit den jongsten tijd is wel die van de X-stralen of Röntgen'sche stralen, waarover vóór eenige maanden dagbladen en tijdschriften bijna iederen dag spraken: het photographeeren van een geldstuk, dat in uw portemonnaie steekt of van de beenderen die zich in uwe hand bevinden en tal andere kunstjes meer, dat was natuurlijk iets, dat geroepen was om de algemeene aandacht gaande te maken. - Daarbij is het echter niet gebleven; men heeft weldra ingezien dat uit die ontdekking practische toepassingen af te leiden zijn en het is vooral op het gebied van geneeskunde, dat tot hiertoe de Röntgen'sche stralen de beste diensten bewezen hebben. Verschillende gevallen zijn reeds bekend, waarin men met behulp van de X-stralen er in geslaagd is, vreemde voorwerpen (kogels, spelden, enz.) in het lichaam van de patiënten te ontdekken: aldus verkreeg de heelmeester zekerheid omtrent de plaats, waar het voorwerp zich bevond en omtrent de bewerking, die toeliet op de gemakkelijkste wijze dat voorwerp te verwijderen; ook bij gebroken ledematen hebben de Röntgen'sche stralen kostelijke aanwijzingen verstrekt, die bij de verdere behandeling de taak van den heelmeester veel verlichtten.

[p. 53]

Dat alles is natuurlijk slechts een begin en het is thans onmogelijk de talrijke toepassingen te voorzien, waartoe de X-stralen eenmaal zullen dienen: reeds wordt uit Amerika gemeld, dat men er zou in geslaagd zijn aan blinden wel niet het gezicht terug te geven, maar hen toch voor sommige lichtindrukken vatbaar te maken. Al moge men nu ook nog zoo wantrouwend zijn dergelijke beweringen zonder wel bewezen feiten voor goede munt te aanvaarden, toch schijnt zoo iets, althans voor bepaalde reeksen van blinden, a priori niet bepaald onmogelijk te zijn.

Uit Duitschland komen andere mededeelingen toe, die boven twijfel verheven zijn en op de geneeskunde betrekking hebben. Door middel van speciaal tot dat doel ingerichte toestellen, kwam Prof. Grunmach er toe, niet meer alleen de beenderen van het geraamte, maar ook bepaalde organen in het lichaam van den mensch te zien, zooals den ingang der keel, het strottenhoofd, het hart, het middelrif, de maag, enz. - Daarbij bleef het echter niet: Prof. Grunmach kon daarenboven de bewegingen dier organen volgen, en in bepaalde ziektegevallen, de aangetaste deelen waarnemen, nog voor men er ooit op eenige andere wijze in zou geslaagd zijn de ziekte met zekerheid vast te stellen en er den hevigheidsraad of den zetel met juistheid van te bepalen.

Ook tot het vaststellen van steenvormingen in de lever, in de nieren, enz. zijn de X-stralen te hulp geroepen en hebben zeer hoog te schatten aanduidingen verstrekt, zooals blijkt uit de mededeelingen van Prof. Leo en Prof. Schultze te Bonn. Men vergete nu niet dat deze ontdekking pas is gedaan geworden, zoodat men ongetwijfeld van verdere onderzoekingen en van verbeterde toestellen en methoden nog veel verbazender uitslagen mag voorzien. - Men wachte zich echter voor onbezonnen overdrijving en al te haastige gevolgtrekkingen: Heeft men in het begin niet reeds beweerd dat de Rönt-

[p. 54]

gen'sche stralen in staat waren de bacteriën te dooden, en is men zelfs zoover niet gegaan te meenen, dat men door hunne tusschenkomst in het menschelijk lichaam zelf die bacteriën en aldus de kiemen van ziekte zou kunnen vernietigen. - Daarvan blijft niets over: volgens de laatste onderzoekingen van D^r Wittlin te Bern hebben de Röntgen'sche stralen volstrekt geene werking op de ontwikkeling en de vermenigvuldiging der bacteriën: Wittlin deed zijne proefnemingen met zes verschillende bacteriën soorten, waaronder b.v. die van cholera, typhus, diphtherie, enz. en zijne uitslagen zijn volkomen overeenstemmend: na een uur lang aan de X-stralen blootgesteld te zijn geweest, hadden de bacteriën volstrekt niets van hare levenskracht verloren.

Dat de kwakzalverij en de zucht naar geldelijke winst van nu af reeds in de X-stralen een nieuw onontgonnen veld zien, dat misschien rijke oogsten kan afwerpen, moet ons niet verwonderen. Ik ben dan ook in het minst niet verbaasd geweest te vernemen dat in Baden-Baden reeds een inrichting bestaat- en wie weet in hoeveel andere steden nog - waar, voor een aantal ziekten, de lijders door de Röntgen'sche bestralingen worden behandeld en - natuurlijk genezen, ten minste volgens het prospectus. Ik meen echter dat men beter zou gedaan hebben eerst nog eenige verdere proefnemingen af te wachten, vooraleer zoo maar in eens een inrichting voor de toepassing der X-stralen op zieken tot stand te brengen. Het is onnoodig de lijders geld en tijd nutteloos te benemen en ze daardoor misschien aan een gepaste behandeling te onttrekken, die tot de genezing kon voeren.

Ik meen hier nog op eene toepassing te moeten wijzen, die op een gansch ander gebied thuis behoort, namelijk op dat der vervalschingen:

Een Amerikaan had in het geheim eenige stukken van eene Egyptische mummie gekocht, waarvan de echtheid

[p. 55]

door sommige zijner vrienden werd betwist; zoo beweerde er o.a. een, dat de hand gemaakt was van hars waarop nagels kunstmatig waren ingeplant en dat zij alleen bedekt was met afval van stoffen, die van echte mummiën afkomstig waren. Het lichtbeeld dat door middel der Röntgen'sche stralen bekomen werd, toonde echter duidelijk dat er zich wel beenderen in de hand bevonden en deze dus wel natuurlijk was.

Nog ander toepassingen kunnen voorzien worden; voor heden kunnen wij ons bij het bovenstaande bepalen.

Kunnen de wijfjes van den bruinen kikvorsch (Rana fusca) eieren leggen zonder hulp van de mannetjes?

Deze vraag schijnt zeer eenvoudig en iedereen zal die wel a priori bevestigend beantwoorden; immers, om maar een ander zeer gewoon voorbeeld te kiezen: de hen legt wel eieren zonder de tusschenkomst van den haan. Toch was die zaak voor den bruinen kikvorsch volstrekt niet uitgemaakt en sommige onderzoekers meenden dat bij dit dier de medewerking van het mannetje onontbeerlijk was. Prof. Nussbaum te Bonn, heeft thans echter op onwederlegbare wijze bewezen - door wijfjes gedurende den winterslaap af te zonderen en afgezonderd in een aquarium te bewaren - dat de vrouwelijke dieren wel eieren leggen zonder met een mannelijk dier in aanraking te zijn gekomen. Het rijp worden, loskomen en uitstooten der eieren is dus ook bij Rana fusca tot de gewone verschijnselen terug te brengen.

Nieuwe wijze van toedienen van chininezouten bij de behandeling van den kinkhoest.

- De kinkhoest is een van die besmettelijke ziekten, welke - ofschoon zij zelden een doodelijken afloop hebben - buitengewoon onaangenaam zijn voor de lijders, vooral

[p. 56]

daar deze lijders meestal kinderen zijn. Talrijke geneesmiddelen zijn tegen den kinkhoest beproefd geworden, het zijn echter de chininepraeparaten, die tot hiertoe verreweg de beste uitslagen opgeleverd hebben. Ongelukkiglijk nemen de kinderen - en zelfs vele volwassen menschen - de chininezouten ongaarne in, wegens hun bitteren smaak. De vermaarde chininefabriek Zimmer en C^o te Frankfort a. M. heeft daarom in den laatsten tijd chinine onder verschillende vormen, die gemakkelijk ingenomen worden, in den handel gebracht, nl. chininepaarlen, chininechocolade, chininesuppositoriën en chinine-dubbelchloried (dit laatste voor onderhuidsche inspuitingen). - Deze praeparaten worden goed verdragen en de reeds verkregen uitslagen schijnen buitengewoon gunstig te zijn, zoodat wij mogen verwachten dat deze methode weldra ook ten onzent zal toegepast worden.

G.S.