Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 5

[p. 107]

Uit Noord-Nederland.

Meimaand-dichtermaand, een parodie dit jaar.

Booze Noorden- en Oostenwind vegen over ons landje en vernielen er zoo veel ze kunnen aan bloesems en vruchtbeginsels. Hagelbuien slaan korrelig-nijdig tegen jonge blaadjes en zwakke twijgjes, en mogen ook al de reuzenboeketten van bloeiende vruchtboomen, de roode en witte pluimen der kastanjebloesems, meidoorn en sering hunne zoete geuren de lucht instuwen, nijdige windrukken verdrijven deze weeke lentegeuren, en doen de roze en witte bloesemblaadjes neerdwarrelen op den grond als sneeuwvlokken in den lentetijd, waar ze om de boomen heen een krans vormen van wit als van een kleed van reinheid, uitgetrokken door een bruid, die geen bruid meer is.

Het is dit jaar geen alles-uitjubelende, zoele vroeg-zomermaand.

Is 't daarom, dat er veel ontevredenheid heerscht onder de menschen? Is 't daarom, dat we meer dan anders hooren van werkstakingen? Maakt de ongewone koude de menschen mokkig en humeurig? Hebben ze behoeften om 't gemis aan zomerwarmte aan te vullen door saam te scholen tot heftige, opwindende vergaderingen?

Wie zal 't zeggen?

Wij zijn een tijdlang verstoken geweest van de nieuwsbladen, die in Amsterdam gedrukt worden, wijl daar bijna alle typografen het werk gestaakt hebben.

Waarin de grieven bestonden? Natuurlijk meer loon, korteren arbeidsduur, enz. Maar in plaats dat de gezellen hunne

[p. 108]

grieven voorlegden aan de commissie van loonsregeling, een commissie gevormd uit patroons en gezellen beiden ter regeling van onderlinge geschillen, hebben zij eigenmachtig 't werk gestaakt.

Enkele goedgezinde werklieden, die de zware verantwoording der staking niet wilden dragen, vooral niet wat betreft de treurige gevolgen, die daarvan de nasleep zijn, met 't oog op hun eigen gezinnen, hebben zich beschikbaar gesteld voor de gezamentlijke uitgevers van ‘Een buitengewoon, algemeen Dagblad’, een krant, die gelukkig maar luttele dagen heeft behoeven te verschijnen ten gerieve van 't publiek, dat anders op de Amsterdamsche couranten is geabonneerd.

De bladen van meest verschillende richting hebben zich vereenigd voor dit doel en ook nog voor 't andere groote doel waarbij de maatschappelijke orde het meeste belang heeft: de eerlijke naleving van de gesloten overeenkomsten.

Waar dus de stakers hunne grieven der commissie voorleggen, zal zij beslissen en de overige patroons zullen het genomen besluit naleven. Zoo is 't ook enkele dagen later gebeurd. Voor verzamelaars heeft later dit B.A. Dagblad veel waarde, wijl 't zulk een kort bestaan heeft gehad en onder zulke vreemde omstandigheden het licht zag.

_**_*

In onze tooneelwereld heeft aan 't einde van dit seizoen een gebeurtenis plaats gehad, die weemoedig stemt, vooral voor 't kunstlievende publiek.

Het gezelschap: ‘de VereenigdeTooneelisten’ te Rotterdam, firma Le Gras en Haspels, zooals dat gezelschap ook meestal in de wandeling wordt genoemd, is failliet gegaan, en dat zal u daarom misschien interesseeren, wijl Catharina Beersmans reeds vele jaren aan dat gezelschap verbonden was. Hààr zou 't zeker groot leed hebben gedaan, als zij dit had moeten vernemen.

[p. 109]

Wat er de reden van is?

Sommigen zeggen: slecht administratief beheer, anderen beweren, dat de kas heel slecht gevuld werd, dat de beste stukken, uit een artistiek oogpunt, onvoordeelig waren voor de recette, en schadeposten opleverden, niet te dekken door een malle-onware klucht, opgevoerd voor stampvolle zalen.

Men heeft de oorzaak niet willen napluizen, het feit is reeds treurig genoeg, en te meer treurig wijl het bewijst, hoe wrak 't bestaan is van een looneelspeler hier te lande. Indien men niet geëngageerd is bij de koninklijk gesubsidieerde vereeniging ‘Het Nederlandsch Tooneel’ is geen acteur of actrice hier zeker van haar jaarwedde.

Het Nederlandsche volk is geen volk voor de kunst en ondervindingen, opgedaan door het Rotterdamsch tooneelgezelschap zijn er de sprekendste bewijzen van.

De meeste gezelschappen lijden een slepend bestaan; ook daarvoor is 't bewijs voorhanden dat de leden van die gezelschappen onophoudelijk verwisselen. Eenige jaren geleden is de Duitsche opera te Rotterdam opgedoekt, want, toen de steunpilaren van haar finantieel bestaan óf stierven óf er de handen vanaf trokken, was er spoedig geldgebrek. Zoo ook met Le Gras en Haspels.

Volle zalen met een succèsstuk konden de kosten niet vergoeden, besteed aan 't monteeren van een artistiek werk en - een faillissement was 't einde.

Enkele leden van 't gezelschap, de heeren Tartaud, van Eysden en Kerckhoven hebben 't plan van eene nieuwe directie opgevat, doch zijn daarin niet kunnen slagen.

Het schijnt dat de heer van Eysden, die reeds in het begin van den winter (de zaak heeft het heele seizoen door wrak gestaan) met ideeen van een directeurschap heeft rondgeloopen en redenen heeft gevonden om het bestuur van het gezelschap, uitsluitend voor zich te verlangen. Doch slechts noode zouden de kameraden hiermee instemmen. Het gevaar bestaat

[p. 110]

dus, dat het gezelschap, na in den tijd van enkele jaren zeer eminente leden van vroeger te hebben verloren, ook de heeren Jan C. de Vos, den heer en mevrouw van Kerckhoven - Jonkers - u allen als Vlamingen welbekend - en den heer en mevrouw Tartaud-Klein zullen verliezen. Een dezer dagen las ik in het nieuwsblad, dat de heer van Eysden directeur is geworden van een nieuw gezelschap en dat het hem is gelukt met verscheidene goede acteurs en actrices contracten te sluiten.

Er is onder de nog aanwezigen niemand aangewezen om bestuurder te zijn. Men had een lid van een Amsterdamsch gezelschap gevraagd om administrateur te worden, doch deze heeft geweigerd, en men staat voor de vraag wat nu te doen? Een veelhoofdig bestuur zal telkens nieuwe moeielijkheden opleveren; het bestuur aan den heer v.E. op te dragen schijnt den anderen minder gewenscht.

De naam ‘Vereenigde Tooneellisten’ is nu waarlijk een parodie. En waarschijnlijk zullen vele, aan de stad sympathieke artisten het gezelschap verlaten, ja zelfs ons land, om te trachten elders een engagement te krijgen. Zal ook dit gezelschap tot het verledene behooren?

_**_*

In de Rue des Nations op de tentoonstelling te Parijs zoekt men tevergeefs naar het Nederlandsch paviljoen.

Wat kan hiervan de oorzaak zijn?

Is het onze achterlijkheid, is het onze weinige ondernemingsgeest, of ons wijs inzicht, dat doet begrijpen, dat we ons toch niet kunnen meten met de groote mogendheden, die meer geld hebbende dan wij, makkelijk ons met hunne concurrentie kunnen slaan?

En de Fransche correspondent van een der dagbladen heeft gelijk, waar hij zegt:

‘Indien een klein land niet voor den dag kan komen met

[p. 111]

voorwerpen, die door den persoonlijken stempel of de omstandigheden van den bodem, boven de concurrentie der andere landen verheven zijn, is het beter, hier niet mee te schreeuwen op de jaarmarkt, waar er schreeuwers met zulke sterke stemmen zijn.

Het doel van eene wereldtentoonstelling als deze is, de kermispret er buiten gelaten, het handelsverkeer tusschen de verschillende volkeren te verlevendigen en te vergemakkelijken door op één plaats de producten der landen bijeen en hun waarde te toonen. Het is een stille wedstrijd, waarbij ieder zijn beste beentje vooruitzet.’

Maar wij, bezadigde, voorzichtige, degelijke, rustige Hollanders, die toch ook wel weten wat handel is, houden ons een beetje verre van dien wedstrijd, al is de afdeeling Nederland er toch ook wel, maar wat bescheiden en achteraf.

De groote invloed der reclame is wèl al tot Nederland doorgedrongen, en de muren der huizen, zoowel als de planken schuttingen voor wordende gebouwen, krijgen een meer en meer kleurig aanzien door reclameplaten of groote letterannoncen.

Toch zullen wij, Hollanders, nooit in dien grooten reclamenstroom meevaren als andere groote natiën wel doen. Op den duur zal men in soliede firma's zijn connectlen niet baseeren op tentoonstellingkennismakingen.

Het buitenland weet over 't algemeen vrij wel wat men aan Nederland heeft. We zijn misschien niet zoo voortvoerend, maar we zijn soliede. En wat heeft op den duur meer waarde?

_**_*

In de Kamer is men met woorden aan het vechten over de ouderlijke macht en voogdij, en de vrouw speelt hierin een voorname rol, dat wil zeggen, nu de feministen zich tegenwoordig zoo roeren, wil men de macht der vrouw, vooral in voogdijkwesties rijkelijk verhoogen en van ouderwetsche, conservatieve leden ontmoet dat heel wat tegenkanting.

[p. 112]

Heden was er in parlement staking van stemmen over dë vraag of de vrouw, zonder schade voor eigen gezin de voogdij van vreemde kinderen op zich zou kunnen nemen. Er waren er evenveel vóór als tegen en Dinsdag zal overgestemd moeten worden.

Heel droog-komiek voegt de verslaggever hieraan toe:

‘Inmiddels moeten de heeren thuis den raad van de dames maar eens trachten in te winnen over dit punt.’

En met dit weinigje zal ik voor ditmaal mijn brief moeten besluiten, wijl er weinig meldenswaardigs te vertellen valt nòch op sociaal, noch op politiek, noch op wetenschappelijk, nòch op kunstgebied.

Als ik dezen zomer te Scheveningen ben, hoop ik er wat te kunnen vertellen van deze cosmopolitische badplaats, die sedert hare laatste gedaanteverwisseling voor Oostende zeker niet behoeft onder te doen.

Amersfoort.

Egb. C.v.d. Mandele.