Tijdschrift van het Willems-Fonds. Jaargang 5

[p. 177]

Uit Noord-Nederland.

‘Beter laat dan nooit,’ denken de vereerders van Frans Hals.

Toen twee jaar geleden de Rembrandt-tentoonstelling overal zooveel sympathie verwekte en in Zuid-Nederland verleden jaar de van Dyckfeesten zoo goed geslaagd waren, kwam het den Hollanders voor, dat Frans Hals, de groote guit der Hollandsche schilderkunst, de man, die wat koloriet en breedheid van toets betreft, dadelijk op Rembrandt volgt, toch ook wel een beurt mocht hebben, dat't niet meer dan billijk wezen zou, indien ook zijne nagedachtenis werd gevierd. En rijke, ondernemende vereerders vormden een commissie, besloten, indien goede gevers wilden medewerken, een standbeeld voor Frans Hals op te richten, een tentoonstelling van zijne werken te organiseeren.

Eerst was de liefhebberij niet groot; er werd maar matigjes geteekend op de lijst voor het standbeeld. Zou dit plan moeten schipbreuk lijden uit gebrek aan medewerking?

De pers begon er zich een beetje mee te bemoeien. Zij verwonderde zich over de onverschilligheid van een volk, dat zoo weinig er voor over had om zijn groote mannen te eeren en te herdenken. Zij prikkelde een beetje het eergevoel der menigte.

Dat hielp; zachtjes aan en gestadig meer kwamen de bijdragen in en verleden week is het standbeeld van den meest schalkschen onzer schilders onthuld door niemand minder dan Hare Majesteit de Koningin.

Destijds werd er een prijsvraag uitgeschreven en de bekroonde was de heer Henri A. Scholz, aan wien tevens de

[p. 178]

uitvoering in brons werd opgedragen. Dat bronzen beeld nu werd voor enkele dagen den volke getoond.

En als we dit eenvoudige beeld aanzien, dan kunnen we ons zoo goed Frans Hals voorstellen, den man, die, bij wijze van spreken, spelende schilderde, die onder lach en scherts, fluitend en zingend een portret maakte, zóó sprekend, zóó welgelijkend, zóó vol leven en uitdrukking, dat 't model zelf er verbaasd over was.

Als wij slechts denken aan zijn satirieken nar, zijn drinker vol humor. Men is geneigd te gelooven, dat de man met den grooten hoed, die genoten heeft van zijn glaasje malvezij, zoo aanstonds een kostelijken kwinkslag zal ten beste geven; men verwacht van den grijnzenden nar straks den honenden schaterlach, den lach, die ligt in 't gelaat, den lach vol bitterheid en weemoed, den lach van droeve pret.

Het is waarlijk niet te veel wat wij voor dezen schilder doen, een hulde hem brengen, een blijvende hulde, nadat meer dan twee eeuwen over zijn leven zijn heengegaan.

_**_*

Er is hier in Nederland een begin gemaakt met 't doen verschijnen van een werk, dat voor ons van groot belang is op 't gebied èn van kunst èn van industrie, n.l.: ‘De batikkunst in Nederlandsch-Indië en hare geschiedenis’ door de heeren G.P. Rouffaer en Dr. H.H. Juynboll, waarbij gevoegd vele platen. Het werk komt in afleveringen uit en de 1^e aflevering is pas verschenen.

En daarom juist is deze uitgave van belang, wijl batikken een speciaal Javaansche kunst is. Ook andere Oostersche volken hebben de gewoonteomde stoffen voor hunnekleeding bestemd te kleuren, maar 't mooie batikken behoort tot de talenten der Javaansche vrouw.

Men heeft dat soort werk eerst niet voor kunst aangezien, eerder voor een primitieve wijze van bedrukken der katoen-

[p. 179]

stoffen, maar toen men Javanen aan 't werk zag, kwam men tot andere inzichten, ja, nu is men zoover, dat zelfs Hollandsche artisten als Lion Cachet, Dysselhof, Nieuwenhuys en Thorn Prikker het bij ons zijn begonnen om alzoo de batikkunst populair te maken.

Er is reeds een groote beweging om het bedrukken van katoenstoffen meer in artistieke richting te sturen. De Engelsche ‘art-muslins’ hebben bij ons burgerrecht verkregen en voor draperiën, gordijnen, wandbekleeding en vloerbedekking zijn decoratieve patronen algemeen in gebruik. Nu en dan ziet men zelfs japonstoffen versierd met teekeningen van gestyleerde bloemen, of mooie arabesk-figuren. De batikkunst nu zal aan 't bedrukken dier stoffen weer een heel andere richting geven en 't zou me niets verwonderen, zoo over eenigen tijd gebatikte japonnen, gebatikte dunne gordijnen algemeen in zwang komen. Het is een verblijdend teeken in het artistiek beweeg onzer dagen. Daarom mag bovengenoemde uitgave met vreugde worden begroet.

Zeer duidelijk en uitvoerig wordt in dit werk alles omtrent het batikken behandeld. In hoofdstuk I, waarvan de eerste aflevering een deel bevat, wordt, na een inleiding over het woord batik het geheele procédé uitvoerig en duidelijk verteld, haast al te uitvoerig zou men zeggen. Afbeeldingen van de werkhuizen, van batikkende vrouwen en vooral van gebatikte stoffen in verschillende stadiën van bewerking maken deze beschrijving zoo duidelijk mogelijk. Het werk wordt buitengemeen goed geïllustreerd, o.a. door reproducties van bijzonder mooi bewerkte stoffen.

_**_*

Ik weet niet hoe het daarmee in Zuid-Nederland gesteld is, maar bij ons is, vooral onder de meer beschaafde standen een groote vermindering van alcoholgebruik waar te nemen.

Hoeveel ellende en hemeltergende onrechtvaardigheid er ook

[p. 180]

in deze dagen van Engeland uitgaat, het is niet te loochenen dat de ‘afternoon-tea’ en de wereldberoemd geworden ‘lemonsquash’ - kwast zooals het volk, hier zegt - een grooten stoot hebben gegeven tot deze beweging.

Reeds menigmaal heb ik arbeiders ontmoet, die, als zij bij ons thuis werkten, een kopje koffie of thee verkozen boven een borrel of een glas bier. Sedert de drankwet de invoering der vergunningen in 1881, - is het aantal tapperijen niet vooruitgegaan; toch, volgens statistieken, bedraagt het aantal herbergen, nog 1 op elke 210 bewoners. Bij de invoering der wet was 't 1 op elke 100 bewoners, vrouwen en zuigelingen meegerekend, dus 't getal is verminderd voor meer dan de helft.

Doch de regeering heeft niettemin weer een wijziging op de drankwet voorgesteld, waarbij 't aantal vergunningen nog zal worden verminderd. Ofschoon het te betreuren is, dat menig bestaan te gronde zal gaan - de Staat is van plan daarvoor schadevergoeding uit te keeren - zoo geeft het toch reden tot juichen, dat de regeering meewerkt in een beweging als deze, die niet nalaten kan de welvaart van land en bewoners te bevorderen.

Niet voor niets heet jenever de ‘volkskanker’.

_**_*

Is de Vredesconferentie een droom geweest of spottende werkelijkheid?

Bijna een jaar geleden had ieder zijn mond vol over vrede en - nu heerscht oorlog alom.

Ginds, in Zuid-Afrika, worden dagelijks gruwelen afgespeeld. In 't verre Oosten is China in oorlog met de Europeesche mogendheden. Ieder zendt oorlogsmateriaal - wat hij heeft - om de boxers te straffen en gewelddaden te keeren.

O vredesengel! Zijn uwe wieken lam geslagen, of wendt ge droevig 't gelaat af van deze wereld, die u paaide met schoone

[p. 181]

woorden, die u vele beloften gaf en dure eeden zwoer, maar ze zoo slecht in vervulling bracht? Uw vriendelijk wuivende palmtak vermag zoo weinig tegen 't flikkerend zwaard. En de duivel der tweedracht is helaas machtiger, zijn stem klinkt luider, heftiger dan uw zacht roepen, dan uw lied van vrede. Ik vrees, ach ik vrees, dat men u eerst hooren, naar u luisteren zal, wanneer de volkeren zijn moe gestreden in der wereld strijd.

Het kleine Nederland zendt ook een oorlogsbodem naar China en al heeft 't niets kunnen doen tot 't wel van Zuid-Afrika en 't gezantschap met veel geestdrift en mooie woorden ontvangen en met veel vriendelijke buigingen uitgeleide gedaan en zoetjes laten aftrekken, het heeft toch een plan, een mooi plan om - nog vóór de vacantie, vóór de verkiezingen in 1901, de legerorganisatie te behandelen. Of het er van komen zal, of 't nu heusch niet alleen bij een plan zal blijven?

De ‘Standaard’, een behoudend orgaan, maar een courant, die secuur is en die meer houdt van één vogel in de hand, dan van tien in de lucht, zegt, dat er een zeer sterke wil voor noodig is om dat door te zetten.

Het gevaar van uitstel en afstel is groot en men vreest, dat de generaal Eland (minister van oorlog) alleen zijn werk zal hebben gedaan voor het archief. Maar daar staat tegenover, dat de gruwelen in Zuid-Afrika meer dan ooit ons volk toonen, dat we in geval van nood weinig op anderen en alleen op eigen hulpmiddelen hebben te rekenen. Dit zal niet weinig invloed hebben op de stemming der gemoederen.

En daarom staat de kans om - als zij behandeld wordt - de leger-organisatie ‘er door’ te krijgen misschien nooit beter dan nu.

_**_*

Nu de kieswet weer herzien zal worden gaan de vrouwen zich weren om ook een duit in 't zakje te mogen gooien. Zij voelen dat zij veld winnen en aangezien ‘de gestadige jager

[p. 182]

het wild vangt’, denken zij: aanhouden - en van haar standpunt hebben zij gelijk.

In de wet van ouderlijke macht en voogdij zijn reeds enkele bepalingen in 't voordeel der vrouw opgenomen, al vinden de feministen nog lang niet genoeg.

De Synode der Ned. Herv. kerk, die eind Juli bijeen komt wordt geprest om ook stemrecht te verleenen aan de vrouwelijke lidmaten dier kerk, opdat zij zelve iets kunnen bijbrengen tot het kiezen van een dominé voor hare gemeente, wijl 't voor haar en hare kinderen geenszins onverschillig is, welke leiding en onderwijs deze genieten. Er is door de ‘Vereeniging van Vrouwenkiesrecht’ een groote adres beweging op touw gezet, die der Synode zal worden aangeboden.

Voor degenen, die er belang bij hebben en 't bepaald niet zonder kiesrecht kunnen stellen, hoop ik, dat ze zullen slagen. Ik voor mij voel meer voor den indirecten invloed der vrouw, dat wil zeggen voor den invloed der vrouw op den stemgerechtigden man.

Door alle eeuwen heen is die invloed vrijwel almachtig geweest; en zou hij nu opeens zijn kracht verloren hebben?

Amersfoort.

Egb. C.v.d. Mandele.