Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

De Waardy en het Belang van den Godsdienst voor den Mensch; door Joannes Lublink, den Jongen. Vryelyk bearbeid naar het Hoogduitsch. Te Amsterdam, by G. Warnars, 1803. In gr. 8vo. 175 bl.

De Heer j. lublink, de Jonge, zo bekend wegens zedekundige Vertalingen, als daar zyn: Zedekundige Lessen en andere Schriften van gellert, Zedekundige Brieven, young's Nachtgedachten, thompson's Jaargetyden, enz. - alle zulke Vertalingen, welke in onze dagen, en om den recht Godsdienstigen grondslag der Werken, en om den nauwkeurigen Styl, zeer schaars zullen gevonden worden, biedt ons hier weder aan een dergelyk Werkjen van spalding, waarin wordt aangetoond de waardy en het belang van den Godsdienst voor den Mensch.

De styl van spalding niet zeer vloeijend zynde, was eene juiste vertaling niet aan te pryzen; waaromtrent de Schryver in zyne Voorreden, aan den Heer van der palm gericht, zich aldus uitdrukt: ‘Onze geleerde Schryver heeft iets in zynen styl, waaraan men zich moet gewennen, dat ondertusschen by veele Hoogduitsche Schryvers plaats heeft, en hunne landgenooten minder dan ons schynt te hinderen, zekere gepaktheid naamelyk van denkbeelden, en het geen men misschien een' overladen styl zou kunnen noemen, naardien, door den ryken toevloed van gedachten onder het schryven, de tusschenvoegingen te menigvuldig, de volzinnen te overmaatig lang worden, en, door de afgemeten en gedrongen woordschikking en omzettingen, de leezer zich

[p. 119]

genoodzaakt ziet, eerst de geheele samenstelling te ontcyfferen; terwyl ondertusschen dit ontcyfferen, hoe zeer ook aan verscheide taalen vooräl in poëzy eigen, echter den Nederduitschen leezer, hieraan geheel ongewoon, niet alleen moeilyk voorkomt, maar ook volstrekt moet gemyd worden, wil men hem niet geheel afschrikken.’ Hoe byzonder kunstig in deeze zinsnede ons ongevoelig eene proeve van den styl van spalding gegeven wordt, zal ieder ligtelyk bemerken. Inderdaad, de Heer lublink vermag veel met zyne zuivere, ongedwongene en bevallige wending van woorden en zinsneden; zo dat uit zyne Schriften ten duidelyksten blyken kan, dat onze taal met recht op rykheid, buigzaamheid en zoetvloeijendheid aanspraak maakt.

Het Werkjen is verdeeld in vier Afdelingen, handelende de eerste over de betrekking en den invloed van den Godsdienst op de menschelyke natuur, - de tweede over aanleidingen tot, en zwakke verdediging van het onverschillige omtrent den Godsdienst, - de derde over de blyken van ernstige deelneeming aan den Godsdienst, - de vierde over de zekerste wyze om den Godsdienst voor den Mensch belangryk te maaken.

Het geheel is zo overtuigend, helder, ernstig, en echter geheel vry van dweepachtige gevoelens, dat wy hetzelve den waaren Godsdienstvriend tot eene blyde herinnering, den twyfelmoedigen tot eenen steun, gerust durven aanpryzen, en, zo immer eenig Werkjen, dan voorwaar zoude dit geschikt zyn om den Spotter tot schaamte, en den Verachter van den Godsdienst tot overtuiging en hoogachting te brengen.

Hoe eenvoudig en nadrukkelyk is, by de gemaakte veronderstellingen van den loszinnigen, dat 'er zekere geleerdheid als wetenschap zou vereischt worden, om met deelneeming Godsdienstige gevoelens te koesteren; dat de daartoe vereischte kundigheden een byzonder vak van geleerdheid uitmaken, en dus tot het beroep van den Godgeleerde en Geestelyke alleen behoren; hoe duidelyk, zeggen wy, is daaromtrent de volgende bedenking, welke wy, tot eene kleine proeve, uit de tweede Afdeling overnemen. ‘De zorg voor de ziel, voor waarheid, deugd en wezenlyk geluk, is toch, in allen gevalle, wel van zoo veel waarde, als de zorg voor de gezondheid. Indien ik nu liever gezond dan ziek wil weezen, liever myn leven bewaaren dan verkorten, zal

[p. 120]

ik het toch niet verstandig oordeelen, vooräl by eene zieklyke gesteldheid, om alle bedenkingen en oplettendheid in den wind te slaan, onder voorwendsel, dat ik geen Arts ben, en dat men van my niet kan vergen, met de oefening van zyn uitgestrekte weetenschap, myn verstand te kwellen, myn beroep te verzuimen, en 'er myne uitspanningen aan op te offeren. Ik zou immers, zonder veel inspanning van geest, uit eigen waarneemingen en ingewonnen berichten, ligtelyk kunnen opmaaken, welke leefregels en geneesmiddelen, in myne plaatshebbende omstandigheden, voor my het beste waren. Ik zou verlangen den Geneesmeester te leeren kennen, van wiens bekwaamheid ik verzekerd was, en zyn voorschristen, vooral, indien hy 'er my de nuttigheid van mogt verklaaren, zorgvuldig opvolgen. Ik behoefde my daartoe immers niet in de Artzenygeleerdheid zodanig te verdiepen, dat myn overige betrekkingen en levensgenot daaronder zouden moeten lyden,’ enz.

Wil men eene uit de derde Afdeling; hoe zeker is de volgende aanmerking. ‘Hoe veel zou 'er de goede zaak niet by winnen, indien de belyders van den Godsdienst in het algemeen, en die van het zuiver, werkdaadig en verdraagzaam Christendom in het byzonder, ten vollen overtuigd waren, dat het, ook by alle verschil van gevoelens, meer op doen, dan op weeten en twisten aankomt! Hoe ras zou dan alle verbittering van partyen ophouden, en eene minlyke eensgezindheid stand grypen!’

Onpartydig en overtuigend is, naar ons inzien, ook in deeze Afdeling, het oordeel over de nieuwe Wysbegeerte en derzelver byzondere en nog ongebruikte Kunstwoorden omtrent de kundigheden wegens het hoogste Wezen en onze betrekking tot hetzelve; zie bladz. 119 env.; waarmede men insgelyks vergelyke het laatste gedeelte der vierde Afdeling, het welk met deeze woorden eindigt, welke wy gaarne overnemen: ‘De ernstige bezorgdheid voor 's menschen hoogst belang, welke zich zelven reeds zoo ryklyk beloont, doet zoo weinig afbreuk aan de bedoeling der gezellige samenleeving, dat veelmeer elke nuttige bezigheid daardoor beter bestierd, elke aangenaamheid des levens daardoor verfraaid en verzekerd wordt. Het is dus verdienstelyk jegens het menschdom gehandeld, ter uitbreiding en be-

[p. 121]

vestiging hiervan, naar alle onze vermogens mede te werken.’

Deeze vertaling of vrye arbeid naar het Werk van spalding stelle men gerust in de boekverzamelingen naast de vertalingen der Werken van zollikofer, blair, gellert en anderen. Deeze en dergelyke Werken zullen den lieveling der Fortuin tot dubbelde waakzaamheid over zich zelven vermanen, den troostbehoevenden tot opbeuring verstrekken; met één woord, den heilbegeerigen tot de betragting van deugd en goede zeden niet weinig behulpzaam zyn.