[pagina 1]

Van schelmen en schavuiten

 

[pagina 2]

Griffioen

 

Redactie: prof. dr. W. van den Berg, prof. dr. E.K. Grootes, prof. dr. F.P. van Oostrom, prof. dr. H. Pleij, dr. M.A. Schenkeveld-Van der Dussen, dr. J. Stouten. Voor dit deel: prof. dr. E.K. Grootes, prof. dr. F.P. van Oostrom.

 

Als Griffioen verschenen

 

Voorbeeldig vertellen. Middelnederlandse exempelen ed. F.P. van Oostrom

Van schelmen en schavuiten. Laatmiddeleeuwse vagebondteksten ed. Herman Pleij

Weet of rust. Proza van Coornhert ed. Henk Bonger en Arie-Jan Gelderblom

Liederen van Bredero ed. E.K. Grootes

G. Paape Het leven en sterven van een hedendaags aristocraat ed. P.J. Buijnsters

Belle van Zuylen Mijnheer Sainte Anne ed. Johanna Stouten

[pagina 3]

Van schelmen en schavuiten

Laatmiddeleeuwse vagebondteksten

Samenstelling: Herman Pleij

 

Amsterdam Em. Querido's Uitgeverij b.v. 1985

[pagina 4]

Deze uitgave is mede tot stand gekomen dank zij een subsidie van het Prins Bernhard Fonds.

 

Copyright ¬ 1985 by Herman Pleij and Em. Querido's Uitgeverij b.v., Amsterdam. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Em. Querido's Uitgeverij b.v., Singel 262, 1016 ac Amsterdam. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from Em. Querido's Uitgeverij b.v., Singel 262, 1016 ac Amsterdam.

 

isbn 90 214 0551 2

[pagina 5]

Inhoud

Woordenboek van schooiers, schelmen en schavuiten. Tevens een onderricht in de bedriegelijke praktijken van bedelaars of bedelaressen waardoor menigeen misleid wordt, zodat een ieder zich hiervoor kan leren hoeden. Zeer nuttig en profijtelijk om te lezen voor alle mensen	9
Over de Bregeren	9
Over de Stabulieren	9
Over de Loseneren	10
Over de Klinkeneren, die gewoonlijk kleine belletjes laten luiden	11
Over de Debisseren of Dofferen	14
Over de Kammesieren	15
Over de Vagieren	16
Over de Grantneren	17
Over de Dutseren	19
Over de Schlepperen	21
Over de Zickissen	22
Over de Schwanfelderen of Blikslaren	23
Over de Vopperen en Vopperinnen	24
Over de Dallingeren	24
Over de Dutsbetteren en Dutsbetterinnen	25
Over de Sondenwegheren	26
Over de Sondenwegherinnen	26
Over de Bultdragherinnen	26
Over de Jonffrouwen	27
Over de Mommen of Momsen	27
Over het gaan ‘soentsen’	27
Over de Kandieren	27
Over de Veranieren	28
Over de Cristianieren ofwel Kalmieren	28
Over de Zeperen	28

 

[pagina 6]

Over de Sweygheren	28
Over de Burckaerten	29
Over de Platschieren	29
Het volgende deel van het boek	31
Exempel	32
De dieventaal	38
De juiste route naar het gasthuis, met de zijpaden en oprijlanen die tot de bedelnap voeren	44
De beheerder van het gasthuis maakt nog tijdens zijn leven een testament	52
Hieronder worden allen uit het hof van het gasthuis verbannen, die zich niet willen voegen naar het boven omschreven reglement	53
Het leven der Aernoutsbroeders	55
Over de jonge Aernoutsbroeder en hoe hij de wereld leert kennen	55
Over de oude en de jonge Aernoutsbroeder, in de vorm van een tweespraak die vermakelijk is om te lezen	57
De wet met ongekend zware leefregels ten dienste van de arme Aernoutsbroeders; daarna over de wijze waarop een jonge Aernoutsbroeder de wereld verovert	66
Hoe Aernoutsbroeders vrouwen moeten aanspreken, wanneer hun echtgenoot niet thuis is	68
Hoe de Aernoutsbroeder moet optreden, wanneer een plattelandsvrouw klaagt dat haar boter behekst is	70
De kunst en manier om brood en vlees, vis, wijn, wildbraad, andere spijs en drank, en in het algemeen de vrije kost te krijgen zonder geld. Dit werk is zeer profijtelijk voor alle gezellen, mannen of vrouwen, die redelijk gekleed gaan maar geen geld hebben. Anderzijds is het van nut voor waarden en waardin-

 

[pagina 7]

nen, die zich moeten hoeden voor dergelijk bedrog	75
Voorwoord	75
Hieronder wordt menige stand voor de leerschool uitgenodigd	76
Van de schrijver	78
Tot de luisteraars of lezers	79
Hoe de auteur te Parijs een waard te spreken vroeg, ten einde de vrije kost zonder geld te bemachtigen	79
Hoe Meester François zijn kornuiten aanspoorde om van listen gebruik te maken	81
Over de manier waarop ze aan vis kwamen	82
Nog een techniek van onze kameraden om pensen en ook schaapspoten te bemachtigen	84
Over de trucs en gewiekste praktijken, die de kameraden hanteerden om gratis brood te krijgen	85
Over de listige wijze en behendigheid, waarmee ze wijn in handen wisten te krijgen	85
Hoe Meester François het met succes aanlegde om wildbraad te eten, en waar hij het vandaan haalde	86
Nog een listige manier om de vrije kost te krijgen, en vrolijk te kunnen opscheppen zonder geld	87
Over een andere gewiekste manier om aan de vrije kost te komen	89
Over de listige praktijk en behendigheid om de vrije kost te krijgen	93
Over nog een manier om aan de vrije kost te komen	96
Over een truc om de vrije kost te krijgen, uitgehaald bij Montfaulcon onder Parijs	98
Over een listige manier om aan de vrije kost te komen	100
Over een andere slimmigheid om de vrije kost te verwerven	100
Weer een nieuwe truc: hoe Klaas Mak nieuwe schoenen wist te krijgen zonder betalen	103
Nog een manier om aan de vrije kost te komen	104
Nog een manier om de vrije kost te krijgen	105

 

[pagina 8]

Nawoord	106
Literatuur	124