Victory

[p. 38]

De karnzaal.

De karnzaal met d'r moderne karns, d'r vele buizen en stangen, d'r groote koeltrommels en d'r bedrijvige werklieden was een gezellige plaats. ‘Dat is wat anders dan bij jou thuis,’ zei meneer Harders tot z'n vrouw. ‘Ja, onze karnkamer was zoo groot niet,’ stemde ze nederig toe.

‘En ook wat eenvoudiger ingericht.’

‘Ook dàt!’

‘En toch,’ zei de vriendelijke geleider, ‘hoe samengesteld u dit deel van ons bedrijf ook lijken mag, toch vindt u hier terug, wat u thuis eenmaal had. Maar het paard, dat bij u geblinddoekt rondliep en een gangpad in de bevloering liep, is hier vervangen door een motor. Elke karn heeft er een, gemonteerd op het deksel. De pols met gaten, die bij u op en neer danste, heeft hier plaats gemaakt voor twee groote van openingen voorziene vleugels, welke tegen elkaar indraaien. En de karn zelf is dubbelwandig en heeft een anderen vorm dan die, welke u kende. Maar drijfkracht, pols, karn, geroomde melk, tot zelfs het boterkleursel toe, alles is er, even als vroeger.’

Een werkman sloeg het deksel van een der karns open. Ze was leeg.

[p. 39]

Maar even daarna stroomde door een aanvoerbuis met ruischend geluid de melk naar binnen en vulde een groot deel van de open ruimte.

‘En nu het vet, Jansen!’

Uit een andere opening viel nu als een kleine waterval een stroom doorzichtig vocht omlaag en verdween in de melk.

‘En nu het kleursel!’ Even later was dat in geringe hoeveelheid aan melk en vet toegevoegd; de motor werd aangezet, de vleugels begonnen te wentelen en brachten het nu roomkleurig geworden mengsel in hevige beroering.

‘Nu karnt u,’ zei mevrouw. ‘Gemakkelijker en beter dan mijn moeder indertijd, maar toch bijna evenzoo. Hoe lang duurt dat nu?’

‘Ongeveer twintig minuten.’

‘En dan?’

‘Laten we een paar stappen verder gaan, dan kunt u 't zien’.

Het karnen was daar juist afgeloopen en een dikke op slagroom gelijkende emulsie vloeide door den uitloop uit de karn en werd meteen bespoten door een krachtigen straal ijswater. Daardoor kristalliseerde ze en in parelvormige bolletjes vloeide ze met het ijswater in groote bakken. ‘Ziet u den vorm van de kristalletjes?’ vroeg meneer Van Dalen.

[p. 40]

‘Precies pareltjes, nietwaar! Daaraan heeft de margarine haar naam te danken.’

Mevrouw Harders keek hem vragend aan.

‘Margarine is gevormd van margaritite, dat is: versteende parel.’

‘O, nu begrijp ik het!’

Het ijswater was intusschen weggevloeid en als een korrelig duin bleef de reeds op boter gelijkende massa liggen. Korten tijd slechts! Want even later zonk de bodem van het reservoir weg en het duin stortte naar beneden. Het werd opgevangen in een transportwagen en naar een koelkamer gebracht.

‘Wat gaat dat allemaal toch mechanisch!’ merkte meneer Harders op. ‘Van begin tot eind machine, machine. Die is koning, en de werkman is de nederige dienaar van deze majesteit.’

‘Ja, de werkman mag de grondstoffen, nadat ze gezuiverd zijn, zelfs niet aanraken. Hier niet en later bij 't inpakken evenmin. De zindelijkheid en de hygiëne worden hier uitgebuit. Je zult gemakkelijk begrijpen, dat het noodzakelijk is.’

Meneer Harders knikte.

‘Wat zijn dat voor groote dingen?’ vroeg hij.

[p. 41]

‘Dat? O, dat zijn koeltrommels. Die worden afgekoeld tot minus 18° en draaien dan door een bak, waarin de emulsie uit de karns is gepompt. Ze nemen een dun laagje mee, dat dadelijk kristalliseert en aan de andere zijde wordt afgeschrapt. Die trommels doen dus denzelfden dienst als het ijswater van zoo pas.’

‘Nog één vraag,’ zei mevrouw.

‘Tien als u wilt.’

‘Straks misschien de andere. Maar waarom hebben die karns een dubbelen wand? Dat was bij ons thuis toch niet het geval.’

‘Natuurlijk was de oude manier van karnen primitiever. Om een smakelijk product te krijgen, is het gewenscht, dat de emulsie onder 't karnen steeds dezelfde temperatuur heeft. Dat bereiken we met een dubbelen wand. Daar wordt stoom tusschen geperst van een constanten warmtegraad, zeer eenvoudig, zooals u merkt.’

Mevrouw lachte.

‘Ja, ja, per slot van rekening is alles eenvoudig,’ zei ze, ‘maar met zulke eenvoudigheid hebt u een prachtinrichting gekregen.’

Meneer Van Dalen boog beleefd, gevleid door het compliment, doende toch, alsof hij er slechts scherts in speurde.