De Vlaamse Gids. Jaargang 61

[p. 63]

Hugo Meert
Willemsfondsers stichtten Vlaamse Schouwburg

Dankbare hulde aan Vader Hoste

Het is helemaal geen toeval dat de geboortedatum van de thans eeuwfeestvierende Koninklijke Vlaamse Schouwburg slechts een paar jaar na de stichting van de Brusselse Willemsfondsafdeling te vinden is. De eerste zelfstandige toelage van de stad Brussel aan de vlaamstalige afdeling van de ‘Nationalen Schouwburg’ in 1877, het startjaar van de Vlaamse schouwburg, betekende immers een uitzonderlijke overwinning voor die nijvere Vlamingen, Julius Hoste sr. en Felix Van de Sande, die als actieve Willemsfondsers ijverden voor de culturele ontvoogding van de hoofdstedelijke bevolking, in die tijd nog voor 80 t.h. vlaamssprekend.

De stichting van de Vlaamse Schouwburg was inderdaad het werk van Vader Hoste. Voor hem was dit een middel om de Vlaming taalbewust, dus zelfbewust te maken. Het kaderde volledig in de lijn van de betrachtingen van deze Vlaamse voorman, tevens oprichter van het weekblad ‘De Zweep’ en later van het dagblad ‘Het Laatste Nieuws’. Uit de rotsvaste overtuiging dat de Vlaamse ontvoogdingsstrijd diende begonnen bij de taal, resulteerde dan ook de enkele eis bij het stembusakkoord tussen de franstalige liberalen en de ‘Vlaamse Kiezersbond’, vereniging van de 750 vlaamse cijnsstemmen: Brussel had een eigen Vlaamse schouwburg nodig.

Dat was reeds duidelijk gebleken uit de herhaalde, door de stad steeds financieel gefnuikte pogingen in die richting van Jacob Kats, Van de Sande en Mulders.

Telkens weer stuitten deze theater-bezetenen op de weigering van een fransdol stadsbestuur om enige noemenswaardige toelage aan die Vlaamse initiatieven te verlenen. Uit het stembusakkoord met de Vlaamse Kiezersbond, waar Vader Hoste secretaris van was, is uiteindelijk een door de stad betoelaagd beroepsgezelschap kunnen ontstaan.

Zulks is uiteindelijk dan nog slechts mogelijk geworden dank zij een thans wel erg onmogelijk lijkende blitzinzamelactie: op amper veertien dagen slaagde Julius Hoste er immers in 21 Vlamingen te vinden, die bereid waren samen een bedrag van 60.000 fr., thans zou dat zowat 6 miljoen fr. zijn, bij elkaar te brengen. Met deze waarborgsom is het gezelschap in de

[p. 64]

Alhambra-schouwburg kunnen beginnen.

Dat de KVS dit eeuwfeestseizoen ingezet heeft met een schitterende montering van ‘De Brusselse Straatzanger’ van Julius Hoste, dient dus voor alles gezien als een dankbare hulde aan de stichter van deze schouwburg.

Vader Hoste heeft echter nog heel wat meer op zijn actief, met betrekking tot wat de latere directeur Vic De Ruyter steeds ‘zijn Vlaamse bak’ noemde.

‘De Brusselse Straatzanger’ is immers een stuk dat als een rode draad doorheen de honderdjarige geschiedenis van de KVS loopt. Steeds duikt dit volksdrama, geschreven in een periode dat de schouwburg wat publieke belangstelling betrof aan de grond zat, op wanneer de KVS in een financieel dieptepunt zit. Dit is nu wel niet het geval, maar toch is andermaal gebleken dat Hoste's ‘draak’ er ook nu weer in geslaagd is de toeschouwers, ook andere dan de gewone abonnees massaal naar de schouwburg aan de Lakenstraat te lokken.

Ten slotte ligt Vader Hoste ook aan de grondslag van het gebouw. Door zijn toedoen kon burgemeester Karel Buls, wellicht de enige Vlaamsvoelende burgemeester van Brussel, er toe aangezet worden stappen te doen bij het ministerie van Landsverdediging om het Wapenarsenaal te bemachtigen. Dat deze pogingen slaagden en men in 1887 een ‘eigen cultuurtempel’ kon openen, was andermaal een overwinning voor de Vlamingen.

[p. 65]

Klap op de vuurpijl was echter wel dat Koning Leopold II, een week na de officiële opening, een bezoek bracht aan de nieuwe schouwburg en bij die gelegenheid voor het eerst in de geschiedenis van ons koningshuis een officiële redevoering in het Nederlands hield. En net als negentig jaar later bij de galavoorstelling voor het eeuwfeest, eveneens in aanwezigheid van ons koningspaar, werd toen voor Leopold II ‘De Brusselse Straatzanger’ van Julius Hoste opgevoerd.

Wanneer wij de geschiedenis van eeuweling KVS overlopen, kunnen wij beamen wat Karel Hemmerechts en Fons van Impe in het Theaterjaarboek 10 schrijven: ‘In de strijd om een Vlaams beroepstoneel te Brussel hebben de liberale flaminganten altijd vooraan gestaan... De liberalen zijn altijd een grote drijvende kracht geweest van de Vlaamse Beweging te Brussel...’ Zonder enige schroom kunnen we stellen dat het de Willemsfondsers zijn geweest.