De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 1

Boekenaankondiging

Schimmen en Schetsen, door Joh. M. Braus, lid van 't Kunstgenootschap ‘De Distel’, schrijver der afdeeling: ‘Fraaie Letteren’, van het Taalverbond Uitgever, J. Minkman, Arnhem, 1888.

Schetsen: dit zijn kleine tafereeltjes uit het werkelijke leven. De heer Brans kiest zijne helden onder de ellendigen, die zwoegen voor hun dagelijksch bestaan, of gebukt gaan onder zielepijn. Een paar dezer schetsen zijn wat meer uitgewerkt, en kunnen bijkans aanspraak maken op den naam van novelle, als Slachtoffers en Liesje. Munten zij niet uit door nieuwheid van vinding, hun kan de lof niet ontzegd worden, dat zij keurig gestyleerd en met zorg bewerkt zijn.

Door Schimmen verstaat de schrijver eene soort allegorische verhaaltjes, waarin historische of mythische personen optreden, als Pindaros, Terpsichore, Socrates enz. Naar strenge geschiedkundige waarheid werd niet gestreefd: het zijn veeleer beelden van 's dichters fantazij, de dragers zijner ideeën, de belichaming van zekere wijsgeerige begrippen. Door strekking en vorm beide herinneren zij aan zekere sproken van Multatuli. De heer Brans doet zich hierin kennen, niet alleen als geestdriftig bewonderaar van dezen Meester, - getuige zijn opstel In memoriam Multatuli, - maar ook als een volgeling van den schrijver der Ideën, wien hij met dankbare bewondering zijne hulde bewijst.

Liefde voor waarheid en recht, voor het goede en schoone, haat al wat kleingeestig en onedel is, straalt uit deze Schimmen, evenals uit de Schetsen een diep medegevoel voor allen die honger of verdrukking lijden.

C.

Cilia, door Is. Teirlinck, 2 deelen. Gent, Ad. Hoste, uitgever. 1888.

Wij zullen den inhoud van dezen roman niet vertellen: wij hebben daarvoor geene voldoende ruimte, en willen overigens het genot van den lezer niet bederven of verzwakken, door hem op voorhand bekend te maken met de lotgevallen der arme, zwaarbeproefde Cilia.

Wij beschouwen het nieuw boek van den heer Teirlinck als eene zeer degelijke aanwinst voor onze romantische letterkunde, en stellen het namelijk zonder aarzelen boven Arm Vlaanderen, van denzelfden schrijver (in samenwerking met R. Stijns). Hoe verdienstelijk het laatstgenoemd werk ook mocht heeten, toch was het niet vrij te pleiten van gerektheid en langdradigheid. Met Cilia is dit ook nog wel eenigszins het geval, maar in veel mindere mate. In 't algemeen is het verhaal bondig en boeiend. Op eene enkele bladzijde slechts wordt nog een preektoon aangeslagen: waarom de feiten niet voor zich zelven laten spreken? Immers, de gebeurtenissen zijn treffend en vol beteekenis; de moraliteit zal elke verstandige lezer er zelf wel uittrekken, al wordt

[p. 150]

hij daarin niet geholpen door de bespiegelingen van den schrijver of van.... mijnheer Lowie.

In het optreden van zekere personages is er soms iets eentonigs.

Dit is vooral het geval met zotte Melia, wier herhaald: ‘Nacht!... de wind!... huilen, huilen!... het kindje.... oei!... oei!.. oei!..’, steeds terugkeerend met de onvermoeibare aanhoudendheid van een Wagneriaansch leitmotiv, op den duur wel wat zenuwtergend wordt.

Voegen wij er nog enkele spelfouten bij - het zijn misschien maar drukfouten. - als struis (p. 111) voor struisch, torschen (p. 145) voor torsen; eenige stadhuiswoorden, die, volkomen op hunne plaats in eene wetenschappelijke verhandeling, valsch klinken in een roman, als altruïsmus en egoïsmus (p. 101), de phrenologen en hunne amativiteit (p. 241); enkele vlekjes in den stijl en eenige, voor kiesche ooren misschien wel wat platte uitdrukkingen, - dan hebben wij het kleine zondenregister afgelezen.

Over de goede hoedanigheden van het boek zouden wij veel breedvoeriger kunnen uitweiden, doch achten dit nauwelijks noodig: het zal immers zijnen weg wel vinden, ook zonder nadrukkelijke aanbeveling. Naam en trant des schrijvers zijn sinds jaren reeds gunstig gekend; Cilia zal zijne faam als verteller bevestigen en uitbreiden.

Bij den hooger uitgesproken lof willen wij alleen nog dit voegen, dat er waarheid en afwisseling is in de karakterteekening: boer Geuens en zijn zoon Vital, boer Leemans en zijn Rikus, mijnheer Lowie, de arme schoenmaker Mandus en zijne ongelukkige Cilia, zotte Melia, zelfs de bijkomende figuren, als de brave oude pastoor, het zatte metserken, de schoolmeester, de koster enz., zij zijn allen afgeteekend met scherpe lijnen, met krachtigen uitsprong.

Het verhaal zelf is kunstig ineengezet, behoorlijk ingewikkeld om de aandacht te spannen, en het ontbreekt er vooral niet aan treffende, aangrijpende tooneelen, met dramatische kleuren geschilderd.

Daarbij - en dit is eene hoofdzaak - Cilia geeft ook wat te denken: het is eene droevige bladzijde te meer uit de lijdensgeschiedenis van het arme Vlaamsche volk, eene bladzijde geschreven door eenen kunstenaar, die dit volk kent en bemint.

C.