De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 13

[p. 159]

Kunst-postkaarten

INDIEN het streven om alles, wat wij dageliks gebruiken, hanteren of ook slechts onder de ogen krijgen, door het aanwenden van artistieke vormen en middelen aantrekkelik, mooi en van blijvende waarde te maken, op zich zelf in hoge maat verheugend is, dan is het niettemin jammer, erg jammer, dat zo heel heel veel van hetgeen men, hier en elders, zowat de beschaafde wereld door, voor estheties, kunstrijk en schoon verkrijgbaar stelt, met heuse kunst en ware schoonheid zo bitter weing te maken heeft.

Een van de vele mode-artiekelen van het tegenwoordig ogenblik, waarvoor men het woord ‘kunst’ in alle denkbare talen het onbeschaamdst misbruikt, is zonder enige twijfel de geïllustreerde -, of met een korter en beter woord, de prent-postkaart.

Ik geloof niet, dat er, in de laatste jaren, in het vak van de papier- en prentennijverheid een enkele ‘nieuwigheid’ bedacht werd, welke zelfs in een veel langere tijd maar half zo populeer is geworden als de prent-postkaart.

Zou er, in een enkele van onze grote steden, noch wel een enkele straat van enig druk verkeer zijn te vinden, waar in geen enkele papier-, of - waar zulk een ontbreekt - in geen enkele tabakof kleine waren-handel een ruime keuze van Ansichts-Postkarten voorhanden is?

In de noch al brede kring van mijn betrekkingen weet ik haast geen huisgezin meer te noemen, waarvan niet één, en soms twee en drie leden te gelijk, - en niet altijd kinderen of schooljongens alléén -, er een verzameling op nahouden.

Ook zou ik die verzotheid op postkaarten veeleer een zegen dan - wat anders achten, indien de goede lieden, welke ‘het artiekel’ oftewel zogezegd ‘exploiteeren’ oftewel aankopen, maar wat meer smaak, wat groter eerbied voor het schone aan de dag legden.

[p. 160]

Ik houd het er voor, dat de prent-postkaart een machtig middel zou worden tot het opwekken en louteren van het gevoel voor schoonheid, indien het maar mogelik was de uitgaaf, of ten allerminste de verspreiding tegen te werken van die honderden, neen, van die van heden af niet meer te tellen reeksen, welke, met geen ander doel zijn uitgegeven dan.... om.... duiten te kloppen en dan ook veeltijds zo onbeduidend gedacht, zo pretensieus samengesteld en zo hemeltergend lelik gekleurd zijn, dat ze..... doen walgen.

Daarom bediende ik mij hierboven van het woord: kunst-postkaarten, om op die wijze al dadelik en a priori uit te sluiten de overgrote meerderheid van de in Duitsland, Frankrijk, België en elders gedrukte kaarten met stadsgezichten, met standbeelden en openbare gebouwen, met kijkjes in tentoonstellingen en mode-magazijnen, met zinkografietjes naar schilderijen van Rubens, van Dijck en anderen, en vooral - met om het even waar - te Wenen of te Berlijn, te Amsterdam of te Brussel, te Parijs of te Londen gedrukte flauwieteiten, bloemen met vrouwekopjes er in, mode-dametjes en- heertjes met echte zijden lapjes gekleed en met juwelen in klatergoud, gezichten-bij-nacht die verlicht doen, als men ze tegen 't licht houdt, en wat dies meer.

Voor ons betekent ‘kunst-postkaart’ niets anders dan een postkaart, welke, vooreerst op de niet voor 't adres bestemde zijde, de reproduksie vertoont van een door een kunstenaar uitgevoerde ets, tekening, krabbel, - gekleurd of ongekleurd, en ten tweede noch zoveel ruimte openlaat, dat - wie de kaart wenst te gebruiken - er noch allerminst een eenvoudige mededeling, een gelukwens, een uitnodiging, een vraag op schrijven kan.

Ik heb mij, wellicht kinderachtig genoeg, - zal ik, tot eigen verdediging, aanvoeren dat de wijze niets gering is? - de moeite getroost, verscheidene honderden van de zo in het buitenland als in België ‘meest gevraagde’ kunst-postkaarten met aandacht te beschouwen, en ik ben tot de overtuiging gekomen, dat - eilaas - de drie vierden van de in de handel gebrachte voorraad meer zullen bijdragen tot het bederven - dan tot het beschaven van de volkssmaak.

Is er nu geen middel om - dit kwaad, dit met de dag al groter wordend kwaad - te keer te gaan?

Een enkel, meen ik, bestaat er:

Alwie het schone voor iets meer en beter houdt dan voor een ijdel woord, wende zijn invloed aan, om - in ieder huis, waar hij een Postkaarten-Album op de pronktafel ziet liggen, - de stem te verheffen tegen.... het kopen en voortverspreiden van de bekende afschuwelikheden, en hij bevele tevens met enkele woorden die reeksen aan, waarvan hij zelf, meer bevoegd dan anderen - een indruk van schoonheid heeft ontvangen.

[p. 161]

Tekening van E. van Mieghem.

Tekening van A. van Neste.

[p. 163]

Tekening van E, van Mieghem.

Tekening van K. Collens.

[p. 165]

En zulke kaarten, - ik bedoel: kaarten, die een indruk van schoonheid te weeg brengen, - zijn nóch moeiliker te verkrijgen nóch duurder dan alle andere.

Te München gaf het ook hier te lande niet langer onbekend ‘deutsch-völkischer Verlag Odin’, te Innsbrück in Tirol, het Verlag van het geïllustreerde veertiendaagse tijdschrift ‘Der Scherer’, elk een talrijke serie kaarten uit, waarvan verscheidene werkelik mooi zijn, zo o.a., onder die van Odin, de Sonnwendfeier-Karte, twee Duitse ‘Hunen’, staande rechtop in de rode gloed van het heilige vuur, die van Harry Schultz, n^r 28, die van O. Rosenberger, n^r 30, een geharnast vaandrig te paard, n^r 23, Zur Sedanfeier, n^r 26, Zur Jahreswende, n^r 11, Bismarck in Wahlhalle; - zo, onder die van Der Scherer, een tweetal van Czeschka, b.v. Balder en Nanna, die met de Bismarck-zuil, de Sonnwend-kaart, die met het wikingerschip en de spreuk: Durch muss des Kieles Erz, de Ostara-kaart, en die ter eer van Giordano Bruno en van Ulrich Hutten.

Van de kaarten, uitgegeven door Friederich Schalk en door Guberner en Hierhammer, beiden te Wenen, en door Fidelis Steuer, te Linz a/D., onderscheiden enige zich voordelig van de gewone ‘winkel-waar’: ik vermeld n^r 10, een Germaans krijger onder een halfnaakte herfstboom, n^r 16, met de portretten van Rudolf Alt und Ludwig Anzengruber beim Stammtisch, en de nieuwjaarkaart van 1900 onder de eerstbedoelde; de kaart met de spreuk: Nothung, neu und verjüngt, zum Leben weckt' ich dich wieder, onder die van de twede, en de kaarten Hundings Heim en Odhin onder die van de derde groep.

De Simplicissimus-kaarten, uitgegeven door Albert Langen, te München, nemen onder de artistieke Duitse kaarten een biezondere plaats in. Meest geven zij zeer goed geslaagde reproduksies van spotprenten, in het genoeg bekende sosiaal-demokratiese ‘Witzblatt’ verschenen; zo zijn er daaronder van tekenaars als Thöny, meest militeere tiepen; van Bruno Paul, tiepen uit het burgerlik-moderne, polietieke en ook wel eens kerkelike leven; van Reznicek, mondeene toneeltjes; van Schultz, Eichler, Heilemann, Th. Heine, enz..

Twee voortreffelike reeksen zond in het licht de firma Munck te Wenen. Onder het opschrift: Alt-Wien, een viertal zeer karakteristiek gekozen hoekjes uit ‘de oude stad’ en onder dat van Pallas-Athene acht geestig bedachte en keurig uitgevoerde toneeltjes uit het leven van de helleense hetaeren.

In Frankrijk verschenen er geen mooier dan die, waarvoor de wellicht wel wat te zeer gevierde Hongaarse kunstenaar, Mucha, de ontwcrpjes uitvoerde. Vier daarvan, De Jaargetijden, zijn in elk geval modelletjes van goede smaak, - heuse gedichtjes met lijn en kleur.

Van de door Zuidnederlandse artiesten ontworpen kaarten zagen

[p. 166]

enkele reeksen, o.a. die naar veeltijds zeer aardige akwarelletjes van Cassiers, in Noord-Nederland het licht. Deze reeksen acht ik te algemeen bekend, om er meer biezonder op aan te dringen.

Ook de Boeren-Postkaarten, uitgegeven door de ‘Antwerpse Tak’ van Het Algemeen Nederlands Verbond, - Collens, Baetes, van Offel, van Mieghem en van Averbeke leverden de tekeningen, - zijn, sedert een zestal maanden in ieders handen.

Veel minder bekend bleven tot heden de kaarten, welke E. van Averbeke voor de zelfde zoeven genoemde Tak uitvoerde, en de kunst-postkaarten, welke de jonge firma, de Vos & van der Groen, te Antwerpen, onder de tietel: Tuisko-kaarten, in de handel bracht.

Twee van de drie kaarten, welke van Averbeke tekende, zijn voortreffelik: de ene stelt voor twee handen, die een kroon opsteken, met de leus: Geen rijker kroon - Dan eigen schoon; de andere een gekroond vrouwefieguur, aflossend op wat bomen, met Gezelle's verzen: Wees Vlaming, die God Vlaming schiep, - Wees Vlaming zeg ik u.

De Tuisko-kaarten omvatten - tot nu - vijf reeksen, elk van 6 kaarten. Van Mieghem behandelde, in gelukkig getroffen populeere trant, de hoofdtoestand uit de kindersprookjes van Doornroosje, Blauwbaard, Janneken en Mieken, Duimpje, Asschepoester, Roodkapje; Karel Collens vond geestige prenten bij enige van de belangrijkste plaatsen uit Reinaart de Vos; - wel geslaagd vooral de Biecht van Reintje, de Vossenfamilie die de haas oppeuzelt en de Vlucht van Reinaart; Alfried van Neste gaf een zeer verdienstelike voorstelling van oud-duitse godheden: Wodan, Donar, Balder, Braga, Freia, en van een Walkure; - vooral Wodan en Walkure vallen in onze smaak; E. van Offel bracht met veel dichterlik gevoel in beeld enige toestanden uit het leven van de oude Duitsers: een moeder met haar kinderen op weg door een boomrijk landschap, - een jager, die een ever doodt, - de viering van het Ostara-feest, - spinnende vrouwen, - weerbare mannen en een skald, zingend voor toeluisterende krijgers; en Karel Doudelet illustreerde, op zijn gekende nauwgezette, smaakvolle wijze, zes oude liederen en balladen. Van hem bevallen ons verweg het best De Twee Koningskinderen en De Spinster. De firma de Vos & van der Groen vergunde ons een zestal van deze Tuisko-kaarten in dit nummer af te drukken.

Met dankbaarheid maakt De Vlaamse School van deze gelegenheid gebruik, om zowel deze kaarten als die, welke onder het etieket van Het algemeen Nederlands Verbond verschenen, ten warmste aan te bevelen.

Deze zowel als gene mogen stoutweg worden medegerekend tot het tot nu toe niet bijster groot getal van de enigsins wel geslaagde kunst-postkaarten.

[p. 167]

Tekening van K. Doudelet.

Tekening van E. van Averbeke.

[p. 169]

Tekening van K. Collens.

Tekening van E. van Offel.