Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 15

[p. I]

[nummer 89]

Chronologisch overzicht van het leven van Erasmus

Naar de ‘Geïllustreerde Ephemeriden van het Leven van Erasmus’ door Daniël Van Damme.

[p. II]

GEBOORTE
1469 (?)	28 oktober. Geboorte van Erasmus in Rotterdam. De Erasmuskenners gaan thans meestal akkoord om de geboortedatum in 1469 te situeren (vroeger 1466).
JEUGD
1473	Zwakke gezondheid. Gaat naar de school van Peter Winkel in Gouda.
1475	Zijn vader plaatst hem in de school der Broeders van het Gemene Leven’ te Deventer en later te Den Bosch. Hij ontmoet er de beroemde Rodolphus Agricola, de bezieler der Griekse letteren in Duitsland, die op hem de grootste indruk maakt.
1485	Dood van zijn ouders. Drie harteloze voogden drijven hem naar het kloosterleven.
1488	Erasmus treedt in het klooster der Augustijner koorheren te Stein bij Gouda.
DE MONNIK
1489	Erasmus leeft in de geestdrift voor de letteren, bestudeert de klassieken, schrijft Latijnse verzen.
1492	Op 25 april wordt Erasmus priester gewijd.
1493	De bisschop van Kamerijk, Hendrik de Glimes, Heer van Bergenop-Zoom, vraagt aan Erasmus zijn secretaris te worden voor een eventuele Rome-reis.
1494	Erasmus volgt de bisschop naar Brussel, Mechelen. Hij beëindigt te Halsteren (bij Bergen-op-Zoom) zijn eerste werk: de Antibarbari.
PARIJS
1495	Erasmus krijgt toelating van de bisschop, door tussenkomst van Jacobus Batt, lessen te volgen aan de beroemde universiteit van Parijs. Hij krijgt onderdak in het ‘Collège Montaigu’ voor behoeftiga studenten (Jan Standonck van Mechelen is er provisor). In vele brieven klaagt Erasmus over het slechte voedsel.
1496	Lente. Erasmus geeft een dichtbundel uit. Hij gaat terug naar het klooster van Stein, maar keert in de herfst terug naar Parijs, niet meer naar het Collège Montaigu, maar om private lessen te geven aan zonen van illustere families.
1498	Reis naar Nederland, terugkeer naar Parijs.
EERSTE VERBLIJF IN ENGELAND
1499	Erasmus geeft zijn plan op naar Italië te gaan, want door toedoen van zijn jonge leerling, Lord Mountjoy, wordt hij uitgenodigd naar Engeland. Het groot evenement van dat jaar was zijn ontmoeting met Thomas Morus. Hij ontmoet er ook de toekomstige Hendrik VIII, toen negen jaar oud. Hij doet vooral aan bijbelstudie, onder invloed van J. Colet.
ZWERFTOCHTEN
1500	Keert terug naar Frankrijk, verblijft enkele maanden te Orléans (bij Jacob Voecht van Antwerpen). Later vindt men hem terug te Parijs waar de eerste editie verschijnt der Adagia (met 800 spreuken).
1501	Hij vlucht uit Parijs waar de pest heerst, verblijft enkele tijd in zijn klooster in Stein, verder te Haarlem en te Veire. Verblijf in het kasteel te Tournehem bij zijn trouwe vriend Battus en in het klooster te Sint Omaars bij Jean Vitrier. Uitgave: Enchiridion militis Christiani. Overlijden van zijn beschermers Hendrik Bergen en Anna van Vere.

[p. III]

EERSTE VERBLIJF TE LEUVEN
1502	Erasmus vestigt zich te Leuven. Adrianus van Utrecht, rector der Universiteit van Leuven, de latere paus Adrianus VI, biedt hem een leerstoel aan, doch Erasmus weigert.
1504	Erasmus vindt in de bibliotheek van Leuven een manuscript van Lorenzo Valla's Annotationes in Novum Testamentum. Dit geeft de eerste stoot voor zijn latere uitgave van het Nieuw Testament, in het Latijn en het Grieks.
TWEEDE VERBLIJF IN ENGELAND
1505	Na de uitgaven van Annotationes te Parijs bij Jodocus Badius (een Vlaming uit Asse) en de heruitgave der Adagia bij Johannes Philippi (Parijs), vertrekt hij voor een tweede maal naar Engeland. Ontmoet er benevens More, de beroemde theoloog John Colet, de bisschoppen John Fisher en William Warham. In april 1506 treedt hij in dienst van Battista Boerio uit Genua, lijfarts van Hendrik VII, om diens zonen als preceptor te vergezellen naar Italië.
ITALIË
1506	Na Parijs doet hij te paard de overtocht der Alpen en componeert een merkwaardig poëem: Carmen. Te Turijn bekomt hij het diploma van Doctor in de Theologie.
1507	Te Bologna verblijft hij een vol jaar, waarna hij te Venetië de beroemde drukker Aldus Manutius ontmoet.
1508	Definitieve uitgave der Adagia met 4251 spreuken en historische gezegden uit de oude Klassieken. Dit beroemde werk kreeg de naam van ‘het arsenaal van Minerva’. Erasmus publiceert uitgaven of vertalingen van Plato, Pindaros, Pausanias, Plautus. Terentius, Seneca. Erasmus verblijft te Padua, Rome en Napels.
1509	Uitgenodigd door Mountjoy naar Engeland, verlaat Erasmus Italië te paard en begint in de rusturen aan zijn meest bekende werk: de Lof der Zotheid.
DERDE VERBLIJF IN ENGELAND (1509-1514)
1510	Einde 1509 te Londen aangekomen, neemt hij zijn intrek bij Thomas Morus. In enkele dagen tijds beëindigt hij zijn Lof der Zotheid (Stultitiae Laus, Moriae Encomium), opgedragen aan Thomas Morus.
1511	Reis naar Frankrijk voor de uitgave der Lof der Zotheid bij Gilles de Gourmont te Parijs en bij Mathias Schürer te Straatsburg. Op 24 augustus terug in Engeland, vestigt zich te Cambridge.
1512	Benoemd door Aartsbisschop Warham tot rector van Aldington in Kent.
1513	Schrijft onder anonymaat een pamflet tegen de oorlogsvoering van de paus: ‘Julius exclusus’.
1514	Vertrek uit Engeland langs Kales, Leuven, Mainz (waar hij Ulrich von Hutten ontmoet) naar Basel.
EERSTE VERBLIJF IN BASEL (1514-1516)
1514	Erasmus wordt vol eer in Basel ontvangen. Men noemt hem ‘Lumen Vitae’. Leert de drukker Jan Froben kennen, die zijn vriend wordt. Eerste uitgaven van Froben: Plutarchos en Seneca.
1515	Kortdurende reis naar Engeland en terugkeer naar Basel. Ontmoeting met Hans Holbein. Uitgave van de Lof der Zotheid bij Froben.
1516	Erasmus wordt benoemd tot Raadgever van Karel V (met een jaarlijks van 200 gulden) en schrijft voor hem: Institutio principis Christiani en Querela pacis. Uitgave van het Nieuw Testament - een revolutie en een revelatie - naar de originele Griekse tekst en in een eigen Latijnse vertaling.

[p. IV]

TWEEDE VERBLIJF TE LEUVEN (1517-1521)
1516	Erasmus keert terug naar de Nederlanden. Krijgt van Leo X de langverwachte dispensaties (ontslaging van het monniksleven en van de priesterklederdracht; toestemming om prebenden te mogen ontvangen). Verblijf te Brussel, Gent, maar meest bij Peter Gilles, de stadssecretaris van de stad Antwerpen. Begin 1517 schildert Quinten Metsijs Erasmus en Gilles, het beroemde dyptiek aangeboden aan Morus.
1517	In augustus komt Erasmus te Leuven aan bij Paludanus, rector der Universiteit. Hij zet zich volledig in voor het Collegium Trilingue.
1518	Korte reis naar Froben in Basel. Keert op 21 september terug te Leuven, zwaar ziek. Dirk Martens verzorgt hem. Twist onder theologen.
1519	Luther schrijft naar Erasmus te Leuven.
1520	Erasmus wordt gemengd in de strijd tegen Luther, veroordeeld in juli 1520 door Leo X. In oktober is Erasmus tegenwoordig te Aken op de kroning van Keizer Karel.
ANDERLECHT (31 mei 1521 - 28 oktober 1521)
1521	Na het edikt van Worms, waaraan Luther weigert zich te onderwerpen, wordt Erasmus aangevallen door de faculteit omwille van zijn neutraliteit ten opzichte van Luther. Hij neemt zijn intrek in de ‘Swaene’ te Anderlecht (gebouwd in 1515, nu genoemd Erasmushuis). Hij schrijft er zijn beroemde 21 brieven en vele bijbelstudiën. Op 28 oktober vlucht hij om zich aan de theologische twisten te onttrekken.
TWEEDE VERBLIJF TE BASEL
1522	Geroepen door Froben, bereidt hij de uitgaven van de Kerkvaders voor: Cyprianus, Ireneus, Ambrosius, Augustinus, e.a.
1523	Holbein maakt de drie beroemde schilderijen van Erasmus.
1524	Erasmus publiceert zijn De libero Arbitrio (over de vrije wil) tegen Luther.
1526	Luther antwoordt scherp met ‘De servo arbitrio’ (over het knechtschap van de wil). Epiloog van Erasmus met Hyperaspistes. Erasmus schrijft Institutio Christianl Matrimonii. Nieuwe vermeerderde uitgave der Colloquia. Dürer maakt de fameuze ets van Erasmus.
1527	Erasmus publiceert Cideronianus, een pleidooi voor een Bijbels humanisme.
1528	Overlijden van zijn drukker Froben.
1529	Godsdienstoorlog te Basel, vanwaar hij vertrekt op 13 april.
FREIBURG-IM-BREISGAU
1530	Het gemeentebestuur biedt hem onderdak in huize ‘Zum Walfisch’, gebouwd door Maximilianus. Koopt later een huis in Freiburg. Briefwisseling met gans Europa.
1530	Uitgaven van Chrysostomus. Heruitgaven van de Colloquia en de Adagia.
DERDE VERBLIJF TE BASEL
1535	Erasmus komt einde juni toe te Basel bij de zoon van Froben, die de drukkerij nog heeft uitgebreid. In juli wordt zijn vriend Th. Morus onthoofd in Londen. Erasmus weigert de kardinaalshoed. Hij wil onafhankelijk sterven. Vanaf einde oktober komt hij nog zelden uit bed. Schrijft zijn laatste werk: Over de Zuiverheid van Christus' Kerk.
1536	Hij sterft in de nacht van 11 op 12 juli met als laatste woorden in het Nederlands: ‘lieve God’. Hij werd begraven in de Munster te Basel. Nomen Erasmi numquam peribit (John Colet).