wij huldigen / wij gedenken

Musicus Karel Aerts 60

De dirigent van het koor ‘Concinite’ (^o Aarschot 4.2.1922) studeerde na zijn klassieke humaniora Moderne Geschiedenis aan de K.U.Leuven. Als musicus is hij autodidact en volgde zanglessen bij Prof. Cl. Glettenberg te Keulen, aan de Sommerakademie te Salzburg en bij mevr. Vera Rozsa te Londen.

In januari 1945 trad hij bij de radio en werd in 1973 directeur van BRT3. Hij doceerde aan de K.V. Hogeschool voor Vrouwen en de K.U.Leuven. Als radioproducer realiseerde hij duizenden uitzendingen en was van meet af aan betrokken bij het Festival van Vlaanderen. Hij publiceerde talrijke artikels (naast een boekje over Mozart), gaf voordrachten, presenteerde concerten en opera's, was te gast bij Covent Garden, de Bayreuther en de Salzburger Festspiele, de Prager Frühling e.a. Hij werkte bij buitenlandse zenders (o.a. Wien, Salzburg, Genève, Parijs, München, Londen, Sofia, Washington) en werd voorzitter en/of jurylid van de Prix Italia (Milano), ‘Let the Peoples Sing’ (BBC) en de Europese Radio Unie. Zo werd hij ook de initiatiefnemer van ‘Music, Joy of youth’ en laatst ‘EDU. Youth-Prom.’ en legde contacten met de OIRT (radio-unie Oostblok). Hij was ook voorzitter van de Internationale Opera- en Bel Canto-wedstrijd Oostende. Ontelbare werken van Vlaamse componisten zijn dank zij hem over de hele wereld uitgevoerd. Evenals ook vele Vlaamse solisten en ensembles door zijn tussenkomst op vreemde zenders werden geprogrammeerd.

Voor zijn verdiensten op muzikaal en cultureel vlak ontving hij talrijke binnen- en buitenlandse onderscheidingen, o.m. de ‘Order of the British Empire’, het ‘Grosse silberne Ehrenzeichen für Verdienste um die Republik Österreich’ en het ‘Verdienstkreuz I. Klasse des Verdienstordens der BRD’; hij is ereburger van zijn geboortestad en ontving de ‘Gouden Medaille van de Stad Leuven’.

Tenslotte is Karel Aerts ook stichter en dirigent van de Cappella Concinite, het bekende jeugdkoor waarmee hij sedert 1965 tientallen concerten verzorgde o.a. voor de BRT, de RTBF, het Festival van Vlaanderen, het Festival van Albi, het Festival estival de Paris. De grammofoonplaten van Concinite werden reeds tweemaal bekroond met de ‘Grand Prix des Discophiles’ van de RTBF en zijn thans bij alle omroepen ter wereld te beluisteren. Bij Concinite leeft hij het sterkst zijn universele geest en zijn zin voor de muziek uit in het contact met jonge mensen. Alles wat hij gedurende vele jaren aan wetenschap en ervaring in zijn geest en gemoed vergaard heeft, wil hij als een kostbaar legaat overmaken aan de jeugd.

Hij heeft Vlaanderen schoonheid gebracht en Vlaanderens luister uitgedragen. Daarvoor waarderen en danken wij hem. (Naamse Vest 94, Leuven)

Vrij naar Clem De Ridder

F.R. Boschvogel 80

Letterkundige F.R. Boschvogel (Frans Ramon Aartrijke) wordt op 22 september e.k. 80 jaar. Met Conscience, Warden Oom, A. Hans, Em. Van Hemeldonck e.a. behoort hij tot de vruchtbaarste schrijvers voor het Vlaamse volk. Zijn historische romans als ‘Willem van Loo’, ‘Het Hof der drie Koningen’, ‘Niet wanhopen Maria Christina’, ‘De Brugse Mastklimmer’, enz. verder zijn volksverhalen als ‘Zandstuivers’, ‘De Beukenhage’, ‘Kom, Hermine’ enz. en ook zijn vele werken voor de jeugd als ‘Boschvogel vertelt’, ‘Vlaanderen de Leeuw’, ‘Jan-Pier de tempelier’, en de Grote Sagenboeken zullen verder door jong en oud gelezen en in ere gehouden worden.

Boschvogel legt er nog de pen niet bij neer. Eerlang verschijnt zijn reisboek ‘Italië van top tot teen’. (Davidsfonds) en een groot vertelselboek ‘Van Veurne tot Maaseik’. Nu werkt hij aan ‘Sagen uit de wijde wereld’, zijn derde groot sagenboek, dat aansluit bij zijn ‘Sagen en legenden uit Vlaanderen’ en zijn ‘Europees Sagenboek’.

Boschvogel was ook een leraar voor jeugd en volk. Paul Hardy getuigt daarover: ‘In het werk van Boschvogel ontmoeten elkaar de kunstenaar en de opvoeder van zijn volk, en geen van beiden dient zich voor de andere te schamen.’ André Demedts tekent de man en zijn werk als volgt: ‘Met de bescheidenheid die hem kenmerkt heeft hij eens verklaard dat het minder in zijn bedoeling ligt hoge literatuur



te scheppen, dan boeken te schrijven die zijn lezers, door een dieper inzicht in het leven, gelukkiger zouden maken. Hij heeft die bedoelingen overtroffen, want zijn beste werk behoort ongetwijfeld om zijn wijsheid, merkwaardige karaktertekening, menselijke waarachtigheid en kloeke stijl, tot de waarden die blijven...’ Boschvogel was ook medestichter van het Christelijk Vlaams Kunstenaarsverbond, met het tijdschrift ‘West-Vlaanderen’ (nu ‘Vlaanderen’).

Boschvogel, kort en goed: de ontelbare schare lezers en vrienden wenst je, bij Gods genade, de gloed en de moed om nog vele jaren voor je volk te schrijven. (Eernegemsestraat 21, 8260 Aartrijke).

Remi Braeckevelt

Kunstschilder Rik Bourguignon 80

Over Rik Bourguignon (^o Geraardsbergen 1902) schreef zijn vriend de dichter Pieter G. Buckinx voor enkele jaren in ons blad een biografie waarnaar we verwijzen (nr. 157, blz. 97). Hier volgen dus enkele beschouwingen van Luk Biesemans over een belangrijk aspect van zijn kunst, de miniatuur: ‘Het is een kunst waarbij het vakmanschap en de nauwgezetheid veel dieper liggen dan in eender welke branche van de schilderkunst. De miniatuur als zodanig klimt in jaren op tot lang voor onze tijdrekening, de Egyptische dodenboeken. Heden zijn de miniaturisten dun gezaaid. Niet zelden overschilderen zij foto's of tekeningetjes zodat de artistieke aanbreng uiterst gering is. De echte miniatuur is uitgegroeid tot een heel aparte, weinig beoefende kunstvorm, waarbij nog

steeds, zoals het altijd geweest is, de allerfijnste grondstoffen worden gebruikt: edele kleuren, samengesteld uit pigmenten gemaakt met sulfaten of sulfuren van kobalt, kadmium, kwik, zilver en zelf goud. Rik Bouguignon is zo'n miniaturist. Op enkele vierkante centimeters penseelt hij de allermooiste zeegezichten, die stuk voor stuk een eigen naam meekrijgen. De grond is meestal goud of zilver, soms ook ivoor. Hij schildert daarop met uitermate zuivere kleuren waarvan het fijne besloten ligt of vermeerderd wordt door gouden stralen, die er zinderend doorheen schitteren. Het is een minutieus werkje dat van de kunstenaar zeer veel aandacht vergt. Zijn geduld is grenzeloos. Al zijn miniaturen zijn ontstaan uit de bewondering en de bezieling, ervaren bij het lezen van gedichten of het beluisteren van klassieke muziek. De vraag is wie hem in deze kunst ooit zal kunnen opvolgen.’ Ad multos annos! (Kunstwerkstede ‘Het hofke’, Woluwelaan 103, 1920 Diegem.)

Peter Cabus
Muziekcompositieprijs gebr. Durche

Peter Cabus, (^o 1923) is directeur van het Stedelijk Muziekconservatorium te Mechelen en leraar compositie aan het Koninklijk Muziekconservatorium te Brussel. Hij ontving lessen van Godfried Devreese en Marinus De Jong. Bij Leon Jongen en Jean Absil volgde hij compositie. Als zanger van het beroemde St.-Romboutskoor te Mechelen kwam hij reeds zeer jong in contact met de muziekbeoefening. Op 16 jaar schreef hij reeds een Pianocercerto. In vele van zijn opusnummers blijft iets van dit jeugdige weerklinken.

Zijn muzikale loopbaan begon hij als pianovirtuoos en leraar. De rijke ondervinding hierbij opgedaan weerspiegelt zich in werken voor alle mogelijke graden en moeilijkheden, maar steeds met een heldere vormgeving en voorkeur voor de klassieke vormen. Een tonale ondergrond is steeds als basis aanwezig ook wanneer hij moderne technieken toepast zoals dodecafonie en seriële systemen. In vele werken weerklinkt ook een humoristische noot waardoor componist Cabus zijn eeuwig optimisme laat horen en steeds tracht het speelse verstrooiingskarakter muzikaal weer te geven. Van zichzelf zegt Cabus: ‘Componeren is voor mij een heel natuurlijke bezigheid. Over het waarom van het componeren maak ik geen drukte. Ik schrijf muziek voor mijn plezier.’

Ook als directeur en leraar blijft Peter Cabus een stichtend voorbeeld door zijn eenvoud en overtuiging. Hij beseft echter dat de leerlingen er niet zijn voor de directeur en zijn ambities, doch dat daarentegen de directeur in functie staat van deze jonge leerlingen. Aan deze vorm van muziekopvoeding te kunnen meewerken schenkt hem, ondanks vele moeilijkheden, een diepe innerlijke voldoening. (Brusselsesteenweg 529, 2800 Mechelen).

Leo Van Hoof

Kunstschilder René de Lannoy 70
Prov. Medaille voor Schilderkunst Antwerpen

René de Lannoy werd op 21 januari 1907 geboren te Antwerpen. Hij volgde er de lessen aan de Akademie en het Nationaal Hoger Instituut, waar hij leerde schilderen bij Baron Opsomer.

René de Lannoy is een onzer grootste plastische kunstenaars; hij is een eenzaat, die in zijn ivoren toren zijn innerlijke gevoelens tot uiting brengt: aanklacht en kontestatie tegen de huidige maatschappij. Geobsedeerd als hij is door de techniek, heeft hij een aantal autonome en volledig originele procédés ontwikkeld, die ieder op zich geen voorgaande kennen: daarom is zijn werk zo moeilijk vergelijkbaar met dat van anderen.

Hij heeft verschillende prijzen behaald; zijn schilderijen en tekeningen bevinden




zich in vele binnen- en buitenlandse verzamelingen en in verschillende musea o.a. Utrecht, Antwerpen, Sint-Niklaas en Oostende. Van zijn werk zijn enkele individuele tentoonstellingen te bezichtigen geweest; de voornaamste waren wel: de grote huldetentoonstelling door de stad Sint-Niklaas (waar de kunstenaar sedert lang woont) in 1972, in het Casino te Oostende in 1976, in het Cultuurcentrum De Warande te Turnhout in 1978 en in Antwerpen, zijn geboortestad in 1981 (Provinciaal Centrum Arenberg). Deze laatste tentoonstelling was een hulderetrospectieve hem aangeboden door het Provinciaal Bestuur van Antwerpen, n.a.v. zijn verering met de Prov. Medaille voor schilderkunst.

Zijn artistieke aktiviteiten gebeuren met totale inzet van zijn krachten en verbeelding: naar buiten toe verlopen zij in stilte. (Driegaaienstraat 53, 2700 St.-Niklaas)

Jozef Deleu
Prix Descartes van de ‘Association France-Hollande’ (Parijs) - 's Gravensandeprijs van de Jan Campert-stichting (Den Haag)

Jozef Deleu (^o Roeselare, 20.04.37) heeft de onloochenbare eigenschappen van zijn boerenafkomst, onvermoeibare werkzaamheid en taaie vasthoudendheid. Hij behaalde in 1956 de onderwijzersakte in Torhout en was aanvankelijk werkzaam in het basisonderwijs in Moeskroen en Menen. Maar algauw ontplooide hij een ontembare culturele en cultuurpolitieke activiteit. In 1957 stichtte hij Ons Erfdeel, een bescheiden jeugdblad, waarbij André Demedts een belangrijke rol speelde en dat in korte jaren uitgroeide tot een gedegen, uniek, pluralistisch, wetenschappelijk onderbouwd en hoogstaand tijdschrift voor de Nederlandse culturele integratie. Hoe belangrijk dit tijdschrift in het emancipatieproces van Vlaanderen ingewerkt heeft kan men reeds aflezen in de monumentale Bibliografie Ons Erfdeel 1957-1977 (samengesteld door Hilda van Assche en Richard Baeyens, 1980). Allerlei initiatieven ontplooide hij in het Algemeen Nederlands Verbond (1960), het Taalgrenscomité West-Vlaanderen (1962), de Frans-Vlaamse cultuurdagen, de Algemene Con-

ferentie van Nederlandse Letteren, de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden, het Taalunieverdrag. Een voorlopige synthese van zijn veelzijdig pogen kan men opmaken uit Nederlander en Europeër. Journaal van een ‘cultuurimperialist’ (1966). Omstreeks 1970 verbreedde nog de activiteit van Deleu. Niet alleen kwam de Stichting Ons Erfdeel tot stand, waarvan hij afgevaardigde-beheerder is, maar hij bleek een hard werkend coredacteur van de tweedelige Encyclopedie van de Vlaamse Beweging (1973-1975). Bovendien hield hij vanaf 1972 Septentrion (Revue de culture néerlandaise) boven de doopvont. De bedoeling van dit tijdschrift is informatie te verschaffen in de francofone wereld over de Nederlandse cultuur in Vlaanderen en te wijzen op de interpenetratie van de beide culturen. In het kader daarvan moet zijn bestendige interesse gezien worden voor de Frans-Vlaanderen-problematiek. Samen met Frits Niessen gaf hij in 1968 een boekje uit, Frans-Vlaanderen, werkje dat uitmunt door een ongedwongen aanpak, vrij van rancuneus, sentimenteel irredentisme. Acht jaar later (1976) zag het eerste Jaarboek De Franse Nederlanden het licht, een tweetalige wetenschappelijke publikatie. In het eerste ‘Woord vooraf’ stelde hoofdredacteur Deleu: ‘In heel Europa vindt een heropleving plaats van de regionale kultuur, die vooral in de sterk gecentraliseerde landen in de verdrukking waren gekomen’.

Men zou Deleu een immens tekort doen, indien in hem de tedere dichter en de gevoelige poëziekenner niet geëerd werd. Het Grote Gezinsverzenboek heeft in het Nederlandstalig gebied school gemaakt. De prijzen beginnen hem in de schoot te vallen. Een kwarteeuw duurzaam labeur met gezonde ambitie geeft hem daar recht op. (Murissonstraat 42, 8530 Rekkem)

Romain Vanlandschoot

Lode Devos
Prix Mondial van Montreux voor plaatopname

Docent aan de Conservatoria van Brussel en van Amsterdam, jurylid van de Internationale Zangconcours van Genève en van




's Hertogenbosch, treedt de tenor Lode Devos (dikwijls samen met zijn echtgenote Bernadette Degelin, sopraan) reeds drie decennia op in de grootste muzikale centra van Europa, Amerika en Canada o.l.v. dirigenten Dorati, Jochum, Richter, Ansermet en vele anderen. Benevens oude en klassieke werken, omvat zijn repertoire vele hedendaagse oeuvres en eerstopvoeringen van Frank Martin, Boulez, Finissy, Strawinsky, Lutoslawsky, Penderecki, e.a.

In 1974 zong en speelde Lode Devos de gezongen hoofdrol in de verfilming van ‘Moses und Aron’, van Arnold Schönberg. Dit werk zong hij eveneens voor de produktie en de plaatopname in Wenen en in het Festspielhaus van Salzburg, rechtstreeks overgenomen door alle zenders van Europa, Amerika en Canada, n.a.v. de 100ste verjaardag van Arnold Schönberg. Met zijn groep ‘Musica Polyphonica’ tracht Lode Devos de muziek van ongekende of miskende componisten weer tot klinken te brengen. Vele plaatopnamen als tenor en als dirigent getuigen van zijn bezieling en zijn artistiek kunnen.

De meest gewaardeerde bekroning die een platenproduktie te beurt kan vallen is de ‘Prix Mondial de Montreux’. De eindjury wordt er gevormd door muziekrecensenten uit een tiental landen en bekroont uiteindelijk slechts drie platenprodukties, zodat alléén het allerbeste een kans maakt. Voor het eerst werd deze prijs toegekend aan een produktie van bij ons nl. Twee dodenmissen van Marc-Antoine Charpentier door Solisten, Het Westvlaams Vokaal Ensemble, Musica Polyphonica, het geheel onder de bezielende leiding van Louis Devos (Erato STU/MCE 71291). De missen werden ontdekt en vervolledigd door de Westvlaamse musikoloog Frank Deleu en bewijzen dat M.-A. Charpentier één van de grootste religieuse toondichters van zijn tijd is.

Andere opnamen volgden: ‘Historia der Aufstehung Jesu Christi’ (H. Schutz), ‘Magnificat’ (J.D. Zelenka) in oktober II., ‘Mors Saulis et Jonathae’ (M.-A. Charpentier) een première. Alle deze opnamen worden door Erato over de hele wereld gedistribueerd. (Sijsjeslaan 15, 3078 Everberg)

Bert de Wildeman
25 jaar Theater Antigone; Frans Roggenprijs

Theater Antigone is door een dynamisch man opgericht in 1956 - het jaar dat de Vlaamse televisie van start gaat. Bert de Wildeman, de nieuwe theaterdirecteur, is ex-acteur van K.N.S. Gent (directie Staf Bruggen) en van de K.V.S. Brussel. Hij heeft een opleiding gehad aan het Studio Herman Teirlinck en zijn mentor is Fred Engelen. Het gezelschap resideert in een provincie die niet op een oude beroepstheatertraditie stoelt. Overheid en bevolking staan bekend voor hun particularisme. Er is een leider nodig met moed, doorzettings- en uithoudingsvermogen en met een klare kijk op de culturele theaterbehoeften die hij eigenlijk nog moet creëren. Maar hij heeft zijn streekgenoten lief en begint zonder verzwakken zijn harde taak. De naam die hij aan het gezelschap toekent is trouwens die van de heldin uit Sofokles meesterwerk, de zuivere heldin van de gewetensplicht.

Hij deed dingen in zijn streek die nog nooit eerder gedaan of gezien zijn. Soms werd het moeilijk. Hij presenteert voor het eerst lonesco en Beckett aan zijn publiek. Stukken van eigen bodem, waar de grote gezelschappen hun artistieke neus voor ophalen, wist hij tot ongekende kijkdichtheid te brengen. Hij gaat met zijn mensen de baan op. De dankbaarheid van zijn publiek zal lange tijd zijn enig salaris zijn. In een gebied waar men niet moet experimenteren heeft hij de juiste weg van het ‘toneel voor het volk’ ingeslagen. Daarvoor ging hij de grote namen van het internationale toneelrepertoire niet uit de weg. Hij speelt zelfs avant-garde en kan dit met zijn visie op bovengenoemd volkstheater in overeenstemming brengen.

Om in 1956 theater te beginnen in de rondte, in een restaurant, ten behoeve van de gewone volksmens, is ‘niet’ denigrerend. Als dan blijkt dat het gezelschap bestaat uit entoesiaste en gevorderde liefhebbers geleid door dezelfde man die over de ‘heilige vlam’ beschikt. Dat diezelfde groep

na 21 jaar, intussen aangevuld met beroepsacteurs, in 1976 verheven wordt door het theaterdecreet tot beroepsgezelschap, categorie C, om dan uiteindelijk de beloning te krijgen in seizoen 78-79 als B spreidingsgezelschap WTAK, moet men even stilstaan en vragen wie anders dan hij dat zou hebben gekund? De theatermaker, die met zijn groep toneel zal brengen voor de gewone volksmens - wat kan daar verkeerd aan zijn in een tijd waar iedereen de mond volheeft van de gewone volksmens? - en die het potentieel theaterpubliek naar een merkwaardige hoogte weet te brengen, is de juiste weg naar de culturele ontvoogding van zijn volk ingeslagen.

Voor deze fenomenale prestatie van 26 jaren theatergeestdrift, pionierswerk, vakkennis en socio-culturele promotie, voor de verheffing van een liefhebbersgezelschap tot een volwaardig beroepsgezelschap was de Frans Roggenstichting gelukkig hem de tweejaarlijkse Frans Roggenprijs toe te kennen. (Rijselstraat 22, Kortrijk)

Vrij naar Jules van Houtte

Letterkundige Juliaan Haest 70
V.V.N.A.-prijs 1980 voor essay

Wie aandachtig de bio-bibliografische gegevens over Juliaan Haest doorneemt (zie o.m. in Vlaanderen, 1972, nr. 130 en 1975, nr. 147), weet niet goed aan welk aspect van zijn (schrijvers)persoonlijkheid hij de voorrang zou moeten geven. Eén ding is zeker, zijn veelvuldige activiteiten monden uit in één gemeenschappelijke noemer: dienstbaarheid.

Geestelijk gevormd door de ideeën van het toenmalige A.K.V.S., heeft hij deze nooit prijsgegeven. Ze lopen als een rode draad doorheen zijn leven en werk. Zij verklaren wellicht ook de aard van en de verschuiving in zijn literaire bedrijvigheid. Proza lag minder in de lijn van wat hij met literatuur beoogde. In de poëzie vond hij daarentegen een geschikter medium om tot uitdrukking te brengen wat in hem leefde. Juliaan Haest behoort tot de generatie van o.a. Ferdinand Vercnocke, Karel Vertommen, Bert Peleman, die aanknopingspunten zocht bij de opvattingen van Albrecht Rodenbach en Cyriel Verschaeve. Hij ging mede op in de idealen van het humanitaire expressionisme. Wies Moens, Marnix Gijsen, Achilles Mussche, waren de leermeesters en voorbeelden. Hoewel Juliaan Haest een sterke bundel liefdespoëzie schreef ‘Het echtpaar’ (1948), ligt het zwaartepunt van zijn poëzie toch op het volksverbonden karakter. Na W.O. II verdween ‘volksverbondenheid’ als thema met stille trom uit het landschap van de Vlaamse poëzie. Is dit één van de redenen waarom Juliaan Haest als dichter zovele jaren ‘gezwegen’ heeft? Hij verschoof zijn werkterrein echter naar biografie en essay. De namen van de figuren die hij behandelde spreken voor zichzelf.



Juliaan Haest kon aan zijn idealen trouw blijven en ook verder met poëzie omgaan. In zijn essays over René Verbeeck (1971), Karel Vertommen (1973) en Wies Moens (1976) streefde hij geen wetenschappelijke studies na. Hij poogt in deze werken de mens in zijn innerlijke wereld te volgen en bij een groter publiek te introduceren. In heldere uiteenzettingen schetst hij het werk in de context van leven en streven. Juliaan Haest verwerkt hierbij feiten- en bronnenmateriaal, weegt de bestaande kritische beschouwingen over hun werk op objectieve wijze tegen elkaar af, zodat zijn studies meer betekenen dan de gebruikelijke ‘eerste inleiding’. Diezelfde kwaliteiten treffen we aan in zijn recent - en inmiddels met de V.V.N.A.-prijs bekroond - werk over Ferdinand Vercnocke (1981). Aan de hand van een aantal voorbeelden volgt hij de ontwikkelingsgang en de hoofdthema's in het werk van Vercnocke en hij doet aldus recht aan de persoonlijkheid van de toch wat in de schaduw gebleven ‘Dietsche’ dichter.

Als geen ander mag de thans zeventigjarige Juliaan Haest aanspraak maken op het haast gevleugelde vers van zijn vriend en door hem bewonderde dichter René Verbeeck: ‘Vlaanderen, ook de stillen werken aan u...’ Het weze meteen een blijk van waardering en hulde. (Roeselbergdal 11, 3010 Wilsele)

Rudolf van de Perre

Plastisch kunstenaar André Mathys
1ste Prijs Cartoonale van Izegem e.a.

Deze nog jonge kunstenaar (^o St.-Truiden 1946) heeft een ingeboren all-round begaafdheid, die hij ontwikkeld heeft tijdens zijn studie aan het Hoger Provinciaal Instituut te Hasselt, waar hij naast schilderkunst ook kunstambachten studeerde, zoals glazenierskunst, keramiek, design en grafische kunsten. Hij behaalde bovendien het aggregaat voor Hoger Kunstonderwijs. Hij doceert aan het St.-Jozefscollege en de Stedelijke Academie te Hasselt, maar ontwikkelt daarnaast een intense activiteit op diverse terreinen.

Als glazenier in lood en beton werkte hij vele jaren samen met de bekende Hasseltse meester Roger Daniëls, bij wie hij de stiel in al zijn aspecten, met inbegrip van het louter ambachtelijke, inoefende. Zo beperkt hij zich niet tot het ontwerpen en kleuren-kiezen, maar staat zelf in voor de volledige uitvoering. In de Glasraamwedstrijden uitgeschreven door de Nationale Commissie voor Kunstglasraam behaalde hij één maal de 1ste, drie maal de 2de en één maal de 4de prijs. Hij kreeg zopas van de stad Hasselt de vererende opdracht een glasraam te maken voor de Virga Jesse-kerk, n.a.v. het 800-jarig bestaan van de stad en het 350ste uitgaan van de Zevenste-Jaar-processie. Het glasraam wordt geschonken door de vele uitgeweken Hasselaren.

Keramiek is een kunstambacht dat hij spelenderwijze beoefent om de bizzare wereld die hij aldus uit klei en vuur kan doen ontstaan, zoals die grauwe wangedrochtelijke wezens, oervormen van de moederaarde, chtonische modderfiguren, waarmede hij in 1972 te Faenza, het Mekka van de Keramiek, de Gouden Medaille behaalde. Er moet bijgezegd worden ter zijner ere dat pedante woorden zoals die uit vorige frase prikkelend inwerken op zijn zeer ontwikkelde zin voor humor.

Bij gelegenheid doet hij ook aan schilderkunst, waabij hij voorkeur vertoont voor constructivistische samenstellen, die de leerling van Vincent van den Meersch verraden. Maar aan exposeren geraakt hij slechts zeer uitzonderlijk. Misschien omdat het vlugger gaat zijn ideeën uit te tekenen. Eigenlijk via ons tijdschrift is hij er toe gekomen zijn krabbels, beladen met humor en sarcasme, geregeld in te sturen naar de vele Cartoonales in binnen- en buitenland. Vanzelfsprekend met succes, want zijn bekroning te Izegem is maar de laatste uit een reeds lange reeks onderscheidingen: eens zelfs drie op een jaar. Dan hebben we nog niets gezegd over zijn eigengereide opvattingen op het gebied

van binnenhuisarchitectuur, maar daarvoor moet u maar eens gaan kijken bij hem thuis. (Runkstersteenweg 143, 3500 Hasselt)

A.S.

Kunstschilder Karel-Jan Melis 80

Karel-Jan Melis werd in 1901 te Borgerhout geboren en is op vrij gevorderde leeftijd nog lessen gaan volgen aan de Academie. De voornaamste drie kenmerken die de persoonlijkheid van kunstschilder Karel-Jan Melis bepalen, vindt men ook in zijn werk weerspiegeld: hij is een scherpe observator, een rusteloze denker en een warmhartig iemand. Schilderen impliceert voor hem een fysiek, een mentaal en vaak ook een moreel proces. In een brede waaier van onderwerpen beoefent hij een kunst die tot het oog, het hart en de geest spreekt. De jongste jaren wordt hij daarin een weinig gehinderd, omdat knagende spierpijnen hem vaak van de schildersezel weghouden. Toch geeft deze op 10 december 1981 tachtig jaar geworden kunstenaar het schilderen niet op. Het onblusbaar vuur van de inspiratie blijft in hem branden en het blijft onverpoosd de vertolking verbeiden, in weerwil van de lichamelijke obstakels. Ideeën blijven hem bestormen. Hij registreert ze direct in krabbels en tekenkunstige aantekeningen; in de mate van het mogelijke wil hij ze ook nog schilderen, bij voorkeur op heel grote formaten. Stemmige hoekjes en close-ups op bloemen. Serene naakten en de rake observatie van het dier. Intieme taferelen en rustige snapshots van figuren, met een voorliefde voor het kind. Landelijke inspiratie en stadsgezichten.




Een heel bijzondere plaats nemen de marines, de havengezichten, de pittoreske vaartuigen en het vissersvolk in zijn werk in.

Vele schilderijen zijn opgeborrelde jeugdherinneringen, reflexies op ons bestel, de resultaten van dromen, traumata en een kritische mentaliteit (die evenwel positief gericht is). Karel-Jan Melis is zo eerlijk als goud, in de menselijke omgang én in zijn werk. Zijn verbluffende openhartigheid netelt sommigen soms, maar dat zal hem een zorg wezen. Zijn markantste schilderijen stoelen op ideeën, symbolen en het semi-surreële. Wij denken o.a. aan ‘Oorlogswee’ met een dominerend treurend gezicht, aan het apocalyptische ‘Atoomaanval op Antwerpen’, aan ‘Een mens is geboren’. Er is zoveel brand, foltering, moord en agressie, dat men het leven als zinloos zou gaan beschouwen.

Karel-Jan Melis is echter altijd een gelovige mens gebleven. Hij wéét dat Christus' hart bloedt bij dit alles en hij hunkert naar een wereld, ontdaan van zinloos geweld. Een schilderij dat een oorlogssituatie toont, laat soldaten zien die mensen doden én simultaan een vallende Christus onder het kruis, dit laatste beeld in hersenen verwerkt. Men denkt aan Pascal: de agonie van Christus tot het einde van de wereld... Het schilderij ‘Twijfel’ heeft de consequenties van een optie in het leven als onderwerp: de liefde van de celibataire priester en de liefde van het getrouwde paar. Van Paulus tot Hans Küng is dit probleem inderdaad niet op dezelfde manier benaderd. Vriend Karel-Jan Melis: van harte nog vele jaren doorzettingsvermogen! (J. Van Beylenstraat 11, 2200 Borgerhout)

René Turkry

Letterkundige Leo Mets 70

Leo Mets werd geboren te Beveren-Waas op 20 december 1911. Wanneer ik zeg dat niemand hem die leeftijd zou aangeven, dan mag dat helemaal niet als een gemeenplaats beschouwd worden. Begonnen met een novellenbundel (1943), schreef deze auteur daarnaast zestien romans en nog een afzonderlijke novelle. Hij heeft een gestadige opgang gekend en was reeds vier maal het voorwerp van een bekroning voor de romans: Christiaan Reinland, Mathilde, Het paard van Elia en Wilde krachten.

Leo Mets heeft hard gewerkt om zijn natuurlijk talent verder te doen ontplooien. De laatste tijd is hij vaak in het nieuws gekomen door toedoen van zijn jongste roman ‘Terminus Palingkreek’. In dit boek, verteld in de ik-vorm, loopt de levensdraad van de hoofdfiguur en nierpatiënt Teofiel Vercammen - alias Julien Ivens - intens vooruit. Deze roman bevat een brede, uitgebreide aanloop. Het tweede deel verloopt in een sneller tempo en in golven die niet te stuiten zijn. Anders uitgedrukt: een groot tableau of fresco wordt gevolgd door taferelen of panelen van beperkter formaat. Op ware gebeurtenissen heeft Leo Mets zijn schrijversfantasie laten inwerken. Trouwens in ieder literair werk zijn Wahrheit und Dichtung courant met elkaar vervlochten. Bij wijze van boutade kan men zeggen dat het boek ‘Terminus Palingkreek’ een autobiografie is van Teofiel Vercammen (Julien Ivens) gevloeid uit de pen van romancier Leo Mets, die verbeelding en werkelijkheid weet te versmelten. Een levendige taal, een verrassende beeldspraak, sfeerschepping, snedige




dialogen, puntige en pientere uitdrukkingen behoren tot het literaire instrumentarium waarmede Leo Mets dagelijks omgaat, ook in ‘Terminus Palingkreek’. Deze roman behoort tot de betere - misschien wel tot de beste - romans van Leo Mets. Wij verwachten van deze springlevende jubilaris nog menig boek waarin lectuur en literatuur harmonisch hand in hand gaan, zoals het bij hem de goede gewoonte is. (Adh. Borinstraat 32, 2730 Zwijndrecht)

Roger Geerts

Hektor van Gijsel
Prozaprijs Kunstenaars voor de Jeugd 1981

In het najaar van 1980 schreef de vereniging Kunstenaars voor de Jeugd, met de steun van het Noordstarfonds, culturele stichting van Noordstar en Boerhaeve, een Prozaprijsvraag uit. Deze wedstrijd werd gesplitst in een prijs voor een jeugdverhaal en een verhaal voor volwassenen. De Prozaprijs voor een verhaal voor volwassenen werd met unanimiteit door de jury toegekend aan Hektor van Gijsel voor zijn beklemmend verhaal ‘Vlucht SR-889’. In het juryverslag lezen we: Het verhaal is zeer boeiend geschreven in een vlot tempo. Het thema is actueel en de spanning wordt tot het einde toe volgehouden. De auteur geeft pregnant het gevoel van onmacht weer van het hoofdpersonage. Het hele verhaal is opgebouwd naar het doel toe.

Wie met het werk van Hektor van Gijsel vertrouwd is, weet dat deze beoordeling niet overdreven is. Hektor van Gijsel is een rasverteller... die jammer genoeg te weinig tijd heeft om te schrijven. Zijn boeken voor de jeug, o.a. ‘De verdronken Amerikaan’, ‘Wie is van Veen?’, ‘En Wouter speurt verder’, waren telkens voltreffers. Hij schreef ook een hele reeks Vlaamse Filmpjes bij elkaar. Bijna altijd spelen zijn verhalen zich af in de boeiende wereld van de auto, een wereld waarmee

Hektor van Gijsel beroepshalve zeer vertrouwd is. Voor het bekroonde verhaal heeft hij zijn inspiratie letterlijk ‘in hogere regionen’ gezocht, nl. in en om een vliegtuig. Maar ook de wereld van luchthavens en vliegtuigen heeft voor Hektor van Gijsel nog weinig geheimen.

Ondanks zijn drukke beroepsleven is Hektor van Gijsel ook nog de zeer verdienstelijke voorzitter van het Davidsfonds, afdeling Ekeren. Wat al werk heeft hij voor deze vereniging al niet gepresteerd! Hoeveel initiatieven gerealiseerd! Ook dat mag wel eens vermeld worden. Zijn lezers, zijn vrienden, hopen dat Hektor van Gijsel in de toekomst zijn schrijversopdracht niet zal vergeten en dat hij hen geregeld zal vergasten op verhalen in de trant van ‘Vlucht SR-889’. Hij is het hen, na deze bekroning, eigenlijk verschuldigd. (De Beukelaerlaan 18, 2070 Ekeren)

Christina Guirlande

Kunstschilder Remi Vanhoutte, 70
Medailles van de M.A.E. en de V.B.K.B.; Medaille Deglume (1981)

Remi Vanhoutte is zeventig geworden. De jaren liegen er niet om. Zijn haartooi is getuige. Een krans vol zilverglans omkranst zijn glorievol verschijnen. In Sint-Lodewijk-Deerlijk geboren en getogen, is en blijft hij het koningskind in het rijk van de kunst. De mensen uit zijn buurt, zijn dorp, zijn er gelukkig mee. De stad heeft van zijn roem gehoord. Kunst in Europa bracht hem de hulde die hem toekomt. Stroomopwaarts, de tijd ten spijt, droomt hij voort, loopt in de wolken en vertelt ons van de zon en de maan en de sterren. Een engel knipoogt van ver en doopt zijn penseel. En zie, Remi in zijn prieel, verwoordt het paradijs. In de lommer van de stoere knotwilg, het hout waaruit hij is gesneden, leeft hij mee met het landschap, verlegen aan zijn voeten. De hooimijten beleven zijn speels gedoe. Licht en schaduw dansen vooruit. De vogels zingen zijn vreugde uit. Aan de bron lest hij zijn dorst. Daar plukt hij een bloem, een bundeltje bottende mei. Hij telt er de blaadjes:

Verliefd, verloofd,

God zij geloofd,

Wat zal het zijn,

Een nieuw refrein...

En met de kracht van zijn geest en de zegen van zijn hand, omtovert hij het voorbeschikt verslensend zijn, tot een éénmalig onsterfelijk dáárzijn. Een stille vaas wordt er nog stiller bij, het open haardvuur gezelliger, het huis een thuis om er te leven. Zo spreekt Remi Vanhoutte mij aan.

Laat de wereld maar slapen gaan, een kunstenaar heeft nog zóveel te doen. Voor Remi is het achtste tientje nog maar begonnen. (Kerkstraat 242, 8740 Sint-Lodewijk-Deerlijk)

Ivo Van Yvezele

In memoriam Joris Declercq (Djoos Utendoale)

Op vrijdag 4 december 1981 is in een Roeselaars ziekenhuis Djoos Utendoale, bij zijn echte naam Joris Declercq, pastoor van Haringe overleden. Hij was op 23 april 1921 geboren, trad in 1943 in het noviciaat in Bitsingen (Lb.) en werd in 1950 priester gewijd. Van 1953 tot 1974 was hij missionaris in Burundi. Terug in Vlaanderen werd hij in 1975 tot pastoor van Haringe benoemd. Weldra zou hij als dichter en schilder een beroemdheid worden; als mens en priester, door zijn volkse levensopvattingen en onvergetelijke eenvoud een dierbare vriend.

Door zijn afkomst en kennis van taal en gewoonten was hij evengoed thuis in Frans- als in Belgisch-Vlaanderen. De opleving van het Vlaamse bewustzijn in die delen van de oude Nederlanden heeft hij een onschatbare dienst bewezen. Toen op 16 januari 1955 ‘De Verbroedering’ van Westouter, het latere ‘Volkstoneel voor



Frans-Vlaanderen’ te Sint-Janskappel zijn eerste optreden in Frans-Vlaanderen hield, was het met ‘En waar de ster bleef stille staan’ van Felix Timmermans, het kerstspel dat Djoos Utendoale in de volkstaal had overgebracht. Het werd zo'n groot en blijvend sukses, dat de toneelopvoeringen van het ‘Volkstoneel voor Frans-Vlaanderen’ na een kwarteeuw steeds even belangrijk blijven.

Intussen was Djoos Utendoale ook als dichter een bewonderd man geworden. Hij werd medewerker aan ‘Notre Flandre’ (1952-1969), een orgaan van de herlevende Vlaamse Beweging in Frans-Vlaanderen; zijn poëzie en verhalen verschenen in boekvorm en Willem Vermandere maakte als zanger zijn mooiste gedichten in het hele Nederlandse taalgebied bekend.

Op het grafmonument van Joris Declercq staan onder het letterkruis AVV VVK en de gegevens over zijn levensloop zes regels galgenhumor van Djoos Utendoale:

We mogen en zullen hem nooit vergeten.

André Demedts

In memoriam kunstschilder-graficus Frans Magriet

Frans Magriet, de ons op 26 februari 1981 ontvallen kunstschilder en graficus, was een buitenbeentje en een gevoelsgeladen artiest. Hij werd op 22 maart 1928 te Bonheiden bij Mechelen geboren. Hij vertelde ons, met de openheid die hem eigen was en die hem zijn levenlang heeft gesierd, dat zijn vader lezen noch schrijven kon, en dat zijn moeder altijd gezegd had, van als hij klein was en pas lopen kon, hij enkel met papier en potlood kon worden tegengehouden. Hij werd na jaren lagere school naar de beroepsoriëntering gestuurd. Hij moest echter op aanraden van de pastoor, die het in het dorp voor het zeggen had,

naar Mechelen gaan om er de stiel van meubelmaker te leren. Hij deed dat één jaar, waarna hij ‘op 't Arsenaal’ ging werken. Hij trok 's avonds naar de Mechelse Akademie, al verliet hij die voorgoed, na enkele onvriendelijke woorden met zijn leraar te hebben gewisseld...

Frans Magriet kwam in 1967 voor het eerst met zijn werk naar buiten. Hij trok een drietal keren naar Hasselt, waar hij op aandringen van een paar lokale kunstliefhebbers, de verdwenen hoekjes van Hasselt, via zijn tekeningen uit de vergetelheid haalde, wat meteen de aanloop werd om Mechelen in hon-der-den Magrieterige visies, in drie zeer fraaie mappen te vangen en alzo in de openbaarheid te brengen.

Frans Magriet was een bijzonder begaafd man. Hij stond echter zeer kritisch tegenover zijn eigen werk. Hij wist, met het Benedictijnergeduld dat hem eigen was, ‘zijn’ wereld te tekenen zoals hij die wereld zag. En hij trok met ‘die wereld’ naar zowat overal in het land. Hij exposeerde te Zichem, te Heist-op-den-Berg, te Ruisbroek en te Willebroek, waar hij in 1980 naar aanleiding van Willbroek 800 jaar de erepenning van de gemeente kreeg. Frans Magriet was stichter en ondervoorzitter van kunstkring ‘Helikon’, die momenteel door zijn vrouw Celine Van Moer wordt geleid. Hij was ook lid van het Beatrijsgezelschap en als geen ander op Vlaanderens rijke verleden verliefd. Hij was een artiest apart en een mens van goeden wil, om van te houden...

Karel De Decker

In memoriam Jan Meulepas

Op 17 januari 1982 overleed te Duffel Jos Meulepas (^o 21 maart 1926). Wie hem heeft gekend, bewaart de herinnering aan een altijd aktieve, dynamische, bezielende en blijmoedige man, hulpvaardig en vindingrijk in zijn dienstvaardigheid. De gemeenschap verliest in hem een begaafde, bescheiden kunstenaar met een onvermoeibare en inspirerende werkijver. Hij kon het leven ook voor anderen schoner en rijker maken, en dat heeft hij gedaan op een wijze, die zelfs een veel langer mensenleven ruimschoots zou gevuld hebben. Hij was medestichter en voorzitter




van de Duffelse kunstkring ‘De Pelicaen’ (1962) en met zijn kring bracht hij goede en schone kunst in talloze tentoonstellingen.

Als kunstenaar had Jos Meulepas een scherp oog om treffende typen en figuren, natuurbeelden, huizen en hoekjes, een gevel, een poort, een boom, een bloem, met sierlijke en zekere hand te schetsen. De eigen omgeving kende hij door en door. Daarom was hij er ook met hart en ziel aan gehecht en het was voor de graficus Jos Meulepas een intense vreugde, met enkele lijnen en zorgvuldige pennetrekken - fijn en sierlijk zoals zijn eigen verschijning - het typerende en het karakteristieke ervan vast te leggen. Ook op reis kon hij genieten van de weelde en de bekoorlijkheid van een landschap, van een gebouw, van de bevallige houding van een figuur, wat hij dan met vaardige hand uittekende. Jos was zich bewust van de grenzen van zijn kunstenaarschap, maar evenzeer was hij zich bewust van de diepe zin van élk kunstenaarschap: het waarlijkartistieke bij de medemens te brengen. Dat heeft hij in ruime mate gedaan en met de hem kenmerkende bescheidenheid: hij sloot zich niet op in de ivoren toren van een zelfgenoegzame artisticiteit, maar schonk eenvoudig en als vanzelfsprekend met de erkende en welbewuste beperking van zijn kunstenaarschap en met de onbeperkte gaven van zijn kunstenaarshart wat hijzelf als een gezegende levensverrijking beschouwde.

A. Keersmaekers

In memoriam Renaat Verbruggen

Op 28 oktober II. overleed te Antwerpen, zijn geboortestad, de 72-jarige zeer bekende baritonzanger Renaat Verbruggen. Als gediplomeerd scheepsbouwkundige behaalde hij tevens het brevet van beëdigd landmeter en het diploma van architect. Renaat Verbruggen had een prachtige natuurstem en tegelijkertijd met zijn hogervermelde studies nam hij privélessen in zang bij Adolf Corijn, directeur van de toenmalige Kon. Franse Opera te Antwerpen en bekend zangpedagoog. Na enkele liederenrecitals, voornamelijk met werk van Vlaamse componisten begon hij in 1933 zijn vruchtbare carrière in de radio o.m. als oratoriozanger.

In 1944 debuteerde hij als Lescaut in ‘Manon Lescaut’ en daarna als Marcel in ‘La Bohême’, beide van Puccini. Het was een opmerkelijk debuut en sindsdien was Renaat Verbruggen een begrip geworden als operazanger. Het zou ons te ver leiden om hier de circa 60 opera's te citeren waarin hij optrad.

Zijn interpretaties van de Christuspartij in de ‘Passionen’ van Bach staan onuitwisbaar in ons geheugen gegrift. In 1957 nam hij deel aan het ‘Glyndebourne Festival’ en in 1961 werd hij benoemd tot directeur van de K.V.O. te Antwerpen. Inmiddels was hij leraar zang aan het Kon. Vlaams Muziekconservatorium geworden.

Samen met twee collega's werd hij door het gemeentebestuur van Antwerpen als architect aangeduid voor de bouw van de nieuwe K.N.S. te Antwerpen.

Een 100-tal grammofoonplaten kunnen gelukkig blijven getuigenis afleggen van zijn onvergetelijke gouden baritonstem. Renaat Verbruggen heeft een druk kunstenaarsbestaan gehad. Zijn heengaan is een groot verlies voor onze kunstwereld.

Ernest van der Eyken