Yang. Jaargang 13

[p. 41]

Luuk Gruwez

Cimetiere du boisde-vaux

(voor Hans Lodeizen)

men placht allicht al eens te zeggen:
hij was nog jong, nog bitter jong.
maar je ware leeftijd kent men niet.

men stelt je wel eens voor, dat wel,
als omgekomen aan een minnespel,
met nog radeloze glimpjes van wat lijkbleek leven,
liggend in haast lusteloze slaap,
(de slaap, de enige, eeuwige geliefde).

of werd je door de Dood soms in het ootje genomen,
en gaf de tijd geen mild respijt? of wat al niet?
dat wou ik weten.

kon jij mij nu de hand maar reiken
met iets van een matroos, iets van een heer,
bereid tot ingewijde en geheime spraak.

maar Lausanne is ver, te ver,
van een verte zonder wederkeer.
en te veel spreken heb je reeds verleerd.

er zal, goddank, wel altijd iets zijn om te rouwen.

[p. 42]

De massa is lelijk en weet het niet

Daniël Billiet: Je debuteerde met Stofzuigergedichten, poëzie die tracht naar zuiverheid, opperste schoonheid, heiligheid... Ben je het met deze veralgemening eens?

Luuk Gruwez: Ik ben het nooit met veralgemeningen eens, maar ze ma ken het leven eenvoudiger en hebben soms wel hun charme. Het ging inderdaad om poëzie met een ambitieuze opzet van die strekking, geschreven met het vurig enthousiasme van een zestien-zeven-tienjarige (althans een gedeelte ervan), maar thans dan ook voor de helft achterhaald. Die poëzie stamt uit een tijd toen ik dacht dat schrijven vergelijkbaar was met het voeren van een interzonaal telefoongesprek met God, terwijl ik nu niet eens weet of God over een interzonale telefoon beschikt of goed genoeg voorzien is om zich een telefoon tout court aan te schaffen. Het zal in elk geval wel een privé-nummer zijn. Niettemin blijven deze doelstellingen ook nu nog wel bestaan, maar dan met deze primordiale nuance: ik kan mij zuiverheid, schoonheid, heiligheid niet voorstellen in ‘état pur’. Schoonheid en zuiverheid bv. zullen wellicht alleen langs de weg van de perversie bereikbaar zijn; heiligheid langs de weg van de zonde. Ik kan me vergissen. Let niet op mijn woorden en evenmin op mijn daden.

In een recensie noemde ik je ooit de ‘authentiekste Zuidnederlandse romanticus’ (zie Poëziekrant 05). Akkoord?

Ja. Of toch niet? Wat denk jij? Dat is in elk geval heel vriendelijk van je. Je kunt wel gelijk hebben. Maar ik ben toch een nieuw-realist: ik schrijf over de werkelijkheid van de droom. Daniël Van Ryssel, dat is een nieuw-romanticus: hij schrijft over de nachtmerrie van het leven. Maar goed, laten wij het niet moeilijker maken dan het al is: al ben ik geen groot

[p. 43]

zanger, ik ben de eerste en enige waarlijk romantische dichter in het Nederlandse taalgebied sinds priesterdichter Gezelle. Ik heb er alles van: de melancholie die steeds weer mooi en gezellig is, de nekrofilie, enz. Alleen het korreltje zout - de ironie - heb ik meer. Ik hou van het melodrama met een korreltje zout. Maar niet teveel zout, want dat is slecht voor het hart. Ook acht ik het nuttig dat de dichter op een voetstuk geplaatst wordt, op voorwaarde dat het voetstuk in een put geplaatst wordt, want zo nederig en zo hoogmoedig ben ik. Ik ben een huis met veel kamers.

Ik heb vrij goed de evolutie van jouw poëzie kunnen volgen. In je tweede nog te verschijnen bundel Ach, wat zacht geliefkoos om een mild verdriet heb je je thematiek nog verfijnder, bijnamaniëristischer verwoord. Het esthetisch aspekt gaat steeds zwaarder doorwegen in jouw gedichten, lijkt me.

Dat is slechts waar voor enkele van mijn jongste gedichten, maar wellicht geen teken aan de wand voor een verdere evolutie. Ik ben het eens met de opvatting dat poëzie nutteloos is. Sociaal engagement aan de hand van poëzie vind ik in dit land, waar een bundel hoogstens op 700 eksemplaren verspreid wordt, een schromelijke zelfoverschatting van de dichter. Engagement van die aard eist efficiëntie. Dit terzijde. Uit mijn opvatting van de nutteloosheid van de poëzie spruit inderdaad ook voort dat ik veel belang hecht aan het esthetische aspekt van het gedicht. poëzie is niet voor de massa; de massa moet maar veranderen, want de massa is lelijk en weet het niet. Zal zij het ooit weten? Ik geef er mij ook wel rekenschap van dat niet enkel het esthetische aspekt een gedicht maakt tot was het is. Een verwijt van maniërisme kan mij - dacht ik - over het algemeen niet gemaakt worden. Toch vind ik dit niet steeds een verwijt. Maniërisme is eigenlijk een niet te versmaden vorm van ironie, van afstandelijkheid en onthulling. Als het maar een sluier blijft waardoor je steeds kunt zien, een doorkijksluier.

Wat betekent poëzie eigenlijk voor jou?

[p. 44]

Poëzie is een denkbeeldige ziekte die niettemin besmettelijk is. Geneest men ervan, dan wordt men pas echt ziek. poëzie is slechts gevaarlijk als men er niet tegen ingeënt is. Of zoek maar iets uit. Als het monster van Loch Ness: bestaat het nou of niet? Dat bestaan-of-niet-bestaan is eigenlijk één van mijn vrijetijdsbestedingen. Een mens moet zich met iets onledig houden. In mijn derde debuutbundel (ik schrijf slechts debuutbundels; mijn leven lang zal ik er schrijven) heb ik het over het Vleermeisje (‘Aan het Vleermeisje’): bestaat zij nou of niet, of bestaat zij slechts bij de gratie van de poëzie die al dan niet bestaat. En heeft zij niet alles aan mij te danken, ik, haar uitvinder, de uitvinder van een uitvinding die niet bestaat misschien. Het wordt wel erg wanordelijk, dit antwoord. Neen, het enige volstrekt volmaakte gedicht dat ik ken munt tegelijk uit door absolute onvoltooidheid: het is ‘la page blanche’. Ik weet dus niet wat poëzie voor mij betekent. Een twijfelachtig houvast misschien.

Waar ik me ernstig zorgen over maak, is het feit dat tegenstanders van romantische gedichten nu reeds deze poëzie bekladden als sentimentele rijmelarij m.a.w. de romantiek is een dunne dichtdraad. De kans op vallen in het ravijn der stroperige poëzie is enorm. Voel je dit ook zo aan?

Je hoeft je daar geen zorgen over te maken. Ken je één kunstwerk dat zijn eretitels gehaald heeft, dat niet wezenlijk romantisch is, en dat geen akrobatieën uitvoert op het randje van het ravijn, tussen kitsch en kunst. Ik overdrijf misschien, maar wat mij het meest aanspreekt is dat kunstwerk en die poëzie die zich gedraagt als de koorddanser boven het randje van het ravijn. Het risiko van het vallen ligt niet hoger dan op de vlakke grond, de kans dat je je nek breekt bij het vallen natuurlijk wel. Maar als het lukt, is dat dan geen prestatie om trots op te zijn?

Overigens vind ik de beschuldiging van sentimentaliteit een der meest modieuze en onbeduidende foefjes. Er is niets tegen sentimentaliteit, alsze maar met de nodige stijl vertolkt wordt. Sentimentaliteit is net

[p. 45]

zo goed een deel van de mens, als om het even welk ander gevoel. Het is volstrekt niet minderwaardig, wat de deurwaarders van het moderne taboe der sentimentaliteit er ook over mogen denken.

Sommigen spreken van een nieuwe dichtersgeneratie. Dit themanummer is o.a. een beetje een verkenning daarvan. Kunnen wij volgens jou inderdaad van een nieuwe lichting spreken?

Ja en neen. Dit valt nu nog moeilijk te bevestigen. Eerst moeten een aantal namen aan belang winnen en meer op de voorgrond treden. Je kunt pas van een lichting spreken als er kopstukken zijn, en die zijn er nog niet, of ze worden nog niet als dusdanig erkend. Overigens behoort de jongerenpoëzie die thans in bv. de tijdschriften verschijnt tot de meest uiteenlopende strekkingen. Veel originaliteit in vergelijking met de twee vorige generaties is er meestal niet uit af te lezen. Misschien is de tijd van de evolutie van de poëzie en van de literatuur in het algemeen voorbij, en kunnen wij ons enkel nog troosten door terug te grijpen naar wat reeds geschreven is, lang voor ons, en naar de manier waarop het toen geschreven werd, lang voor ons. Alles is gezegd.

Tot welk Vlaams dichtwerk voel je je vooral aangetrokken?

Poe, is dat een Vlaming? En Emily Brönte is dat een Vlaming? En Hesse, Wilde, Stendhal, Rilke, Shakespeare, Baudelaire, Rimbaud, Proust, Alain-Fournier, Nabokov, Toergeniew, Nescio en Couperus, zijn dat Vlamingen? En schreven zij allen poëzie? Ik vernoem slechts enkele namen. In het Nederlandse taalgebied voel ik mij voornamelijk aangetrokken tot de poëzie van Hans Lodeizen en tot de poëzie en het proza van Maurice Gilliams. Er zijn er nog anderen. Gerard Reve bijvoorbeeld. Tussen romantiek en decadentie, om een charmante veralgemening te gebruiken.

Wat heb je tegen het nieuw-realisme?

Alles, ondermeer dat het voor 99 procent geen poëzie is.

[p. 46]

Uitgevers zien steeds minder brood in het uitgeven van poëzie. De eerste slachtoffers daarvan zijn mijns inziens de jonge dichters. Ga je hiermee akkoord en zie je een mogelijk alternatief, bv. tijdschriften?

Ik ga ermee akkoord en ik zie geen waardevol alternatief. Ook het literaire tijdschrift is slechts een zeer gedeeltelijk alternatief.

Vanwaar je voorkeur voor ontwijkende antwoorden?

Omdat ik een zeer kuis persoon ben.