Yang. Jaargang 13

[p. 51]

Wim Nimmegeers

Niet de vruchtbaarheid

in de middaghitte trad uit een diep portaal
mijn moeder in blauw en hoog gewaad naar voren
zij zong het heilig lied van watermadrigaal
handen wezen de tijd, freler dan zilvervoorn

bewoog en klonk de snelle vlucht van haar stem
over haar arm hield zij een lange oorlogsjas
en bood mij zerpe rode druiven in een helm
de jonge wijn gedronken, de deurstijl in as

fluistert zij: in het westen groeien de struiken
de bomen zijn wit van het zout, teder satijn
borduur de warmte die liefde zal gebruiken

beloken leed, sterk water verhinder mijn tong
een schijndronken parabel te geven op pijn
Kind, verster nu mijn wapens en ledig de zon

[p. 52]

Evolueert de romantiek naar klassiek?

(een bijdrage van Wim Nimmegeers)

Na mijn middelbare schooltijd en de dichtbundel Grondwater bleef ik altijd een voorliefde voor het oude, lees antieke, vers behouden. Later kreeg ik meer de gelegenheid het moderne vers te bestuderen. Ofschoon de vrijheidsliefde, het protest, het engagement hier bijzonder in doorklonken, kon ik mij nadien moeilijk thuis voelen in de richtingen vanaf de vijftigers. Een grote onvoldaanheid over de verwording van het vrije vers, de ingeslapen menselijke betekenis van de poëzie, de onmacht tenslotte van een generatie epigonen op allerlei literaire richtingen, introduceerde voor mij een periode van veel lezen en niets schrijven. Ik las zoals iemand, die zich niet aan de goede orde van de maaltijden houd. Zonder onderscheid van kwaliteit of genre. Ondertussen hadden vrienden mij aangezocht om hen te helpen bij de uitgave van het literair tijdschrift Hagelslag. Dit alles terwijl het nieuw-realisme volop bloeide.

Toen dacht ik de weg én de leer gevonden te hebben: een sterk doorgedreven experimentele dichtkunst en zo begon ik een tweetal jaren te schrijven. In die stijl stelden twee redactieleden met mij een bundel samen: 73 (Heyvaert - Nimmegeers - Vanheule). Een vorm van hermetisme, egocentrisme, woordkunst en onverzadigbaar schrijven kenmerkte de jaren 1972-1974. Naar aanleiding van het Impulsmanifest (1975) versterkte echter de wens hetgeen ikzelf in het verleden geschreven had technisch en tematisch te hernemen en uit te diepen naar een standpunt toe.

Ergens voelden meerdere mensen het keerpunt in de nieuwste poëzie aan. Iemand had een eindpunt of een limiet ontwaard achter de experimentele horizon. Nu was het ogenblik gekomen om wat gedurende ongeveer honderd jaar was uitgeprobeerd te syntetiseren. Wat generaties dichters hadden verworven door tot

[p. 53]

het uiterste door te gaan in vele richtingen mag niet worden weggeworpen. Voor mij waren het meest bepaiend de samenballing van idealen als vitalisme, natural isme, barokke patos, klassieke romantiek. Kortom een (intellektuele) renaissance van vele menselijke gevoelens en hoedanigheden die losgekoppeld van elke theorie plots het bestaan schijnen uit te maken.

poëzie opnieuw als ‘De meest sublieme dominantie van de gedachte, een waterdichte worstelgreep op de emotie’ volgens Marc Bruynseraede. Dit veronderstelt een echte techniek van het dichten met gevoel voor klank, ritme, karakter van de woorden, architektuur van vers en gedicht. Ik zeg niet dat er regels zijn om een gedicht te maken, maar wie vrij wil zijn moet zichzelf de strengste discipline opleggen.

Want het zogenaamde romantisch dichten is een gedoseerd genoegen, geen sentiment in een zondags pakje.

Zulke poëzie is een veredeling, sublimering.

Funktie en geheim schuilen in schoonheid, poëtische transformatie en het dualisme tussen idealen en de bereikte versregels, die de betrachtingen van de dichter in al hun onvolkomenheid weerkaatsen. Het dualisme van G. Reve, het verlangen, op weg zijn en moeten afwerken van een mystieke boodschap. Daar tegenover de dood, de liefde, de afwezigheid van menselijke afmetingen, het kunstmatig en mislukkend creëren van een heilig land van zinnen.

Vakmanschap en eerlijkheid spelen dus een zinvolle rol.

In deze kontekst begon ik sonnetten te schrijven, niet om per se op rijmende verzen een bepaalde vorm te bereiken. Wel sonnetten omdat zij de beste uitdrukking garandeerden van een doorleefd klassieke voorstelling. De nodige vrijheid ervaarde ik niet als tegenpool van een opgelegd geheel van regels, maar uit die wisselwerking bekwam ik een geraffineerder instrument, een precieser werktuig om de materie taal te vatten. Tegelijk geeft het sonnet mij meer vrijheid, paradoksaal misschien, om aandacht te besteden aan klank, ritme en gevoelsassociatie. Om te beginnen en dit voor de eerste regel van een sonnet op papier

[p. 54]

stond besloot ik een soort ars poëtica op te stellen in een tiental gedichten, waarnaar ik later kon verwijzen. Die gedichten vormen dan meteen de sleutel voor het uitgesponnen geheel. Zodoende heb ik na lang en nauwgezet geschaaf in 1976 een bundel persklaar gemaakt De Taal van Donatello.

In heilige vreze nog niet het beste, het uiterste te hebben gehaald uit het romantische bewustzijnsarsenaal blijft de bundel, waaruit nochtans gedichten zijn gepubliceerd in tijdschriften, verder op mijn werktafel liggen. Het is meer bepaald de overweging dat De Taal van Donatello moeilijk kan leven zonder nabestaanden of buren, die mij huiverig maakt de bundel nu al uit te geven. In feite ligt de opleving van een autentieke klassiek-romantische schrijfstijt nog voor mij. Het is best mogelijk dat ook op prozaterrein een belangrijke doorbraak op handen is van de klassiek-romantische roman. Van een nieuwe dichtersgeneratie spreken is vroeg en het blijft even moeilijk een nieuwe klassieke roman te voorspellen. Meteen zou het overdreven zijn te beweren dat alle jonge schrijvers romantici of klassici zijn of worden. De eksperimentele trend zet zich voort in bepaalde richtingen als visuele teksten of klankteksten en toneel. Meer nog: het bestaan van de media op grote schaal laat een overgangsfase, ook op literair gebied, vermoeden.

De klassieke schrijver zal zeker niet weigerig mogen staan t.o.v. film, radio, T.V., platen en video. In deze zin acht ik het waarschijnlijk dat het belang van het literaire tijdschrift zal stabiliseren. Wat het literaire tijdschrift als epifenomenaal verschijnsel betreft is de rol van het literair tijdschrift een factor te zijn van toenadering tussen de schrijvende generaties en tevens zijn de tijdschriften een vrij makkelijke spiegel van de gebeurtenissen op het schrijversfront. Ondertussen moet de dichter met zijn moeilijk genre, kieskeuriger worden. Zijn zelfkritiek moet levendig zijn. Zo de gevestigde of zelfs de kleine uitgeverijen het niet meer zien zitten met de poëzie mag de huidige generatie geenszins een algemene verbetering verwachten.

[p. 55]

Het mediumspectrum dient opengetrokken te worden en het peil van zowel gedrukte kultuur als beeldkultuur zou dé zorg van elke publicist moeten worden. Tenslotte mag de dichter niet vergeten dat zijn kunst niet altiid voor het grote publiek hoeft bedoeld te zijn. poëzie is nooit een echt produkt voor de massa geweest. Dus moedeloosheid omtrent dit feit is niet gerechtvaardigd. Gelukkig is er binnen de zogenaamde massamedia nu meer en meer ruimte voor kleine interessegroepen, goed omschreven aktiviteitsklassen en neemt de specialisatie binnen die pakketten of programma's toe. De jonge schrijver moet naast zijn drukwerk uitkijken om zelf andere middelen ter hand te nemen. Poëtisch video-, klank-, film- of scenariowerk kunnen worden geïnspireerd. Het geschreven woord mag zeker niet versmaad worden. De gedrukte poëzie blijft op beperkte schaal een eigen specifieke functie behouden en waarmaken.