Yang. Jaargang 17

[p. 11]

Dionyse internationaal

De zeer persoonlijke kwaliteiten van Dionyses oeuvre liggen in de onvervangbare materiële verwezenlijking van een al even specifieke inhoud. Afgezien van deze zeggingskracht (in dit nummer op andere bladzijden omschreven) is het zinnig de etappes na te gaan waarbij dit werk in dialoog is getreden met het artistieke, meer bepaald keramische gebeuren dat sinds de laatste wereldoorlog moeilijk anders dan internationaal kan gezien worden.

Dit sluit geen nationale gedetermineerdheid uit. Ook op dat vlak onderschat, is de beeldende keramiek het enige artistieke domein waarin ons land een volkomen eigen gelaat vertoont. De pioniersrol van Pierre Caille blijft hierbij primordiaal.

Maar van 1947 af had Picasso aangetoond hoe een kwijnend ambacht drager kon worden van een rusteloze scheppingsdrang: keramiek bleek nog iets anders dan vaatwerk te kunnen zijn. Parallel met dit besef ervoer ons land de inslag van de nieuwe skulptuur: de gepolijste monumentaliteit van Henry Moore en de gestyleerde figuratie van de Italianen.

Belgie

Met potterstraditie had men in België geen last: verouderde overblijfsels of alleenstaande probeersels daargelaten bestond die niet meer. De stuwende kracht was die van de skulpturale keramiek, oorspronkelijk alleen uitgaande van het Terkamerenatelier van Caille en van 1953 af ook van de Antwerpse Akademie waar de 23-jarige Olivier Strebelle de werkplaats had gesticht. Weldra ontstond een aktieve groep die mits vrijwaring van de persoonlijkheden toch stijleenheid vertoont. Figuren zoals Dries, Meysmans, Verheyen, Franque, Van de Kerckhove en anderen beoefenden een gave, binnen een hecht kurven-systeem te vatten plastiek, technisch gevestigd op de methode van het afdrukken van de klei in gipsvormen, Deze figuratie heeft nooit haar ontstaan uit het potprincipe verloochend: het typebeeld kan ‘vaasvrouw’ heten.

De afdeling Kunstkeramiek aan de Gentse Akademie startte moeizaam in 1955. Dionyse (die haar overige Akademiestudies afgesloten had in 1945) liet zich onmiddellijk inschrijven maar besefte spoedig dat daar toen weinig te leren viel. Ze ging te rade bij vrienden-kunstenaars (Vindevogel, Poetou e.a.m.) en ving dus aan binnen de gebruikelijke stijl, gekonditioneerd door de aangeleerde techniek. Haar Grote Prijs in Expo 58 behaalde ze nog met schalen en vaasvrouwtjes.

Maar de omslachtigheid van de aangehaalde werkwijze (kleimodel - gipsvorm - afdruk - samenvoeging) zat haar dwars. Hier was meer sprake van ambachtelijkheid dan van kreativiteit en de onmiddellijkheid van de handgreep ging verloren in afwerking en herhaalbaarheid. Ze begon de klei veel direkter aan te pakken: slaan, rollen, strekken, kneden, bouwen, voegen, stapelen, schrapen, scheuren, opwelven tot barstens toe. Haar ‘rotsvrouw’ werd voor de tentoonstelling van de International Academy of Ceramics te Oostende geweigerd in 1959 (‘te skulptureel’!) maar het Museum van Gent verwierf het ‘Paar’ in 1961 en in de Gentse Forums van 61, 62 en 63 sloot ze aan bij de internationale avant garde: de Zerogroep, de Parijse Nieuw-Realisten en de opkomende krachten in ons land en erbuiten.

Praag en Firenze

In de keramiekgeschiedenis blijft 1962 het jaar van Praag. De grote tentoonstelling van de International Academy bracht tweehonderdduizend bezoekers op de been. Meteen ging voor het plaatselijke kultuurleven een raam op de wereld open. Een granieten Stalin beheerste nog de Moldau maar voor de kunstenaars werd de Westerse, meer in het bijzonder de Belgische inzending een openbaring. Een zekere graad van absurdisme en brutalisme liet Dionyses ‘Overbodige Wachters’ uitgroeien tot

[p. 12]

een aanvankelijk schokkend, weldra uitermate boeiend voorwerp van onthutsing. De tegenstand van de officiële kritiek kon niet beletten dat haar één van de zeldzame ‘gouden medailles’ (onder de vorm van 'n papieren diploma) werd toegekend. Op slag werd zij belangrijk voor de keramiek in de CSSR.

Toen het keramiekstadje Bichyne in 1964 voor het eerst een internationaal werksymposium inrichtte, behoorde Dionyse tot de eerste genodigden. Ze bracht ruim een maand door in dat internationale gezelschap en schiep er zeven grote werken (waaronder één van haar eerste ‘Pilaarheiligen’) die mede het aanvangspatrimonium gingen vormen van het pas gestichte Museum van hedendaagse Keramiek. Meteen ontstonden relaties van waardering of vriendschap met vakgenoten zoals de intussen overleden Kurt Ohnsorg, verder Spurey, Schulze, Mateescu, professor Eckert en het echtpaar Rada.

In 1965 behaalt Dionyse de prijs van de ‘Ente provinciale per il Turismo de Ravenna’ in de beroemde wedstrijd van de keramiekstad Faenza. Ze sluit vriendschap met de Italiaanse topfiguur Carlo Zauli. Voortaan behoort ze tot de beperkte groep die de keramische beweging bepaalt op universeel vlak.

Ze wordt opgenomen in de reeds genoemde International Academy te Genève. Deze groepering van uitgelezen kunstenaars, kenners en promotoren bevordert de aktiviteit van de hedendaagse keramiekkunst door jaarlijks in een ander land te vergaderen en op ongeregelde tijdstippen belangrijke exposities in te richten: bv. in Ankara, Genève, Londen, Kyoto en Tokio. Dionyses werk is er steeds aanwezig. Zelf volgt ze de bijeenkomsten in voldoende mate om haar persoonlijke relaties uit te breiden tot Nederland, Duitsland, Zwitserland, Spanje, Engeland, Letland en Japan.

Amerika

Evenzeer voor de Academy als voor Dionyse blijft 1973 een uitzonderlijk jaar. Voor het eerst wordt een universele tento ingericht op het Amerikaanse kontinent en wel in het afgelegen Calgary (Alberta, Canada). Voor het eerst ook wordt de expositie begeleid door een wedstrijd met aanzienlijke geldprijzen, gaande van 4.000 tot 250 dollar.

In de overwegend Amerikaanse jury zetelen wereldfiguren als Ruth Duckworth en Peter Voulkos. 660 keramiekers uit 32 landen zenden meer dan 1500 stukken in. Uit België halen enkel Dionyse, de Vinck en Culot de eindselektie. Dionyse krijgt de Grand Prize met één van haar Stylieten en vertegenwoordigt ons land op het kongres.

Eveneens in 1973 laat het Hoger Instituut van Hasselt zich gelden te Faenza: de Eerste Internationale Prijs voor kunstscholen gaat naar Dionyses leerling Ludo Thys. Het volgende jaar zal de pas afgestudeerde Georges Blom de hoogste onderscheiding in de wacht slepen: de Gran Premio Faenza.

Zoals Praag '62 de uitnodiging voor Bechyne tot gevolg had, krijgt de kunstenares na Calgary rechtstreeks kontakt met de Amerikaanse skulptuur en keramiek. Samen met de Gentse beeldhouwer Vic Temmerman wordt ze aangezocht om op de Sculpture Conference aan de universiteit van Lawrence (Kansas) een diavoordracht te geven.

Opnieuw neemt ze deel aan een werksymposium, gehouden in Gatlimburg (Tennessee) onder de auspiciën van de International Academy. Onder de vooraanstaande Amerikaanse kollega's dienen James Darrow, Joe Bova en Bob Winokur geciteerd alsook de Australische Joan Campbell.

Duitsland

In Frechen (bij Keulen) is de keramische industrie van Gottfried Cremer gevestigd. Meteen verzamelt Cremer er hedendaagse kunstkeramiek, aanvankelijk beperkt tot de even rijke als traditievaste Duitse produktie. Ten einde zijn kollektie onder te brengen heeft hij naast z'n buizenfabriek het Keramion laten bouwen, een glazen kultuurcentrum in de vorm van een draaischijf.

[p. 13]

In 1976 besluit Cremer de Duitse belangstellenden (en die zijn uitermate talrijk) een blik op het steeds belangrijker wordende internationale gebeuren te gunnen door het kruim van de Europese keramiekers in het Keramion uit te nodigen. 76 kunstenaars uit 19 landen nemen deel. Duitsland en Engeland overwegen (uiteraard) kwantitatief; uit België worden alleen de Vinck en Dionyse opgenomen.

Eens te meer verzekert de menselijke diepgang van haar befaamd geworden bustes haar een volstrekt uitzonderlijke plaats binnen deze prestigieuze verzameling.

De poort van de Duitse orthodoxie wordt haar definitief ontsloten: in 1977 behoort ze tot de tien Europese eregasten in de tot dan toe exklusief Duitse ‘Westerwaldpreis’; het daar getoonde werk staat thans in het nieuwe museum van het keramiekstadje Höhr Grenzhausen, een tegenhanger van Faenza. Aldus zijn de uitstekende verhoudingen met de Duitse kollega's bezegeld: ze wordt opnieuw buitenlandse eregast binnen het cenakel van de ‘top tien’ (Scheid - Kuhn - Weigel - Schott enz.) die tweejaarlijks in Höchst (bij Frankfurt) hun beste werk aan een geestdriftig kennerspubliek voorstellen. Na reeds deel te hebben uitgemaakt van de vijftig Vlaamse genodigden bij de ‘grosse Winterausstellung’ in Düsseldorf (1978) volgt een persoonlijke expo in het Hetjensmuseum. Ook daar wordt één van haar borstbeelden in de kollektie opgenomen.

Nederland

Berust een ‘kop’ van Dionyse sinds 1971 in het museum Boymans-Van Beuningen te Rotterdam, dan ontstaan meer volgehouden relaties met de Noorderburen pas jaren later. De uitstraling van de Hasseltse werkplaats bereikt Breda en persoonlijke vriendschappen binden de Gentse kunstenares met Jan Van Leeuwen, Anne Van der Waerden, Francine Timmers, Marianne Franken en Kees Hoogendam. In 1978-79 stelt ze 75 stukken tentoon in de kulturele centra van Hilversum en Zwolle. Bij de inhuldiging van de nieuwe exporuimte in het Keramisch Werkcentrum van Heusden/Maas op 28 mei 1979 zet ze voor een vol huis de toestand uiteen van de beeldende keramiek in België.

Kort daarop levert ze bij de ‘Nederlandse Vakgroep Keramiek’ een werkdemonstratie die zoveel indruk maakt dat de deelnemers een bustocht ondernemen naar haar tegelijk lopende exposities in Düsseldorf en Höchst.

Tot de rijke en gevarieerde bloei van de aktuele kunstkeramiek in het Westen levert Dionyse een bijdrage die niet alleen om haar eigen waarde geschat wordt maar meteen door persoonlijke aanwezigheid en inzet een voor ons land uitzonderlijke uitstraling kent.

Fons De Vogelaere

[p. 14]