Yang. Jaargang 17

[p. 48]

Tekstverwantschappen

1. Paul van Ostaijen en Fritz Reuter

In de jongste wereldoorlog kocht ik ‘Het Leven op het Land’, van Fritz Reuter (1810-1874). Daar vond ik op blz. 442: ‘Goede morgen, principaal, Principaaltje, principaaltje!’ riep meneer Süssmann en zwaaide de winkel door, en ging eindelijk, met zijn hoed mooi scheef op het hoofd, op de rand van de harington zitten en vervolgde: ‘goede morgen oliekannetje, suikerpannetje, krentenmannetje’, maar met deze variaties kwam hij niet verder’...

Wie wél verder kwam met gelijkaardige ochtendvariaties, was Paul van Ostaijen, toen deze, in de jaren twintig Marc Jespers ziende, ‘Marc groet 's morgens de dingen’ schreef.

Van geen belang, of Van Ostaijen Reuter al dan niet gelezen had; maar wél van betekenis voor Van Ostaijens ‘Biedermeier’-facet.

2. Gaston Burssens en de Goncourt

In ‘Fabula rasa’ (1945, blz. 44), evenals in ‘Letterkundige Almanak voor Vlaanderen - 1930’ (blz. 121), kan men van de hand van Gaston Burssens lezen: ‘...als men een geboterde boterham vallen laat, de boterham steeds met zijn boterkant op de grond terecht komt’.

In het verhaal ‘Hippolyte’, uit het boek ‘Quelques créatures de ce temps’ (tweede druk, 1876), van Jules et Edmond de Goncourt, wordt hetzelfde zwaartekrachtgevolg aldus beschreven: ‘des tartines qui se laissaient toujours choir à terre du côté des confitures’.

Omstreeks 1850, de Goncourt; omstreeks 1930, Burssens; omstreeks 2010, nog iemand anders...

Ten minste, zolang men nog boterhammen zal eten.

3. Achilles Mussche en Leonhard Frank

In Leonhard Franks roman, ‘Der Bürger’ (blz. 171 van de tweede druk, 1929): ‘Wenn alles schlief und nur das Gaslicht summte, spielten im Hofe die Ratten, läutete fein das Glöckchen, das ein Proletarierjunge einer Ratte urn den Hals gehängt hatte’.

Dezelfde ‘sfeer’ in Achilles Mussches psalm, ‘De twee Vaderlanden van mijn Hart’ (uit de bundel ‘De twee Vaderlanden’, 1927): ‘'s avonds kroop ik naar bed op den zolder bij de muizen, die mij kenden en speelden met mij’.

4. Richard Minne en Villiers de L'Isle-Adam

Mijmerend over de gedroomde eenheid der twee geslachten of sexen, dichtte Richard Minne zijn twijfel-gedicht, ‘Geslacht ligt dieper dan Cultuur’ (in ‘Wolfijzers’, etc. 1942, blz. 125: het slotvers is tevens de titel).

Villiers de l'Isle-Adam kwam in zijn roman, ‘L'Eve future’ (1886, blz. 320), tot dezelfde bevinding: ‘les mystères féminins sont plus profonds que la pensée’.

5. Johan Daisne en Francois Coppee

Wie Gentenaar is en ‘Vooruit’ las (ik moet ‘las’ schrijven, omdat Daisnes aardse taak, helaas, volbracht is), weet hoe graag onze vriend Johan Daisne gedichten aan ‘Vooruit’ afstond.

Toevallig, François Coppée's bundel, ‘Le Cahier rouge’ (1873) ter hand nemend, vind ik daar de volgende twee regels: ‘J'éprouve une envie irritante

D'écrire en vers dans un journal’.

Een parallel Coppée-Daisne: er zijn genoeg raakpunten. Maar ik wil hier enkel zeer korte aanduidingen geven.

Jan Schepens