Yang. Jaargang 37

[p. 167]

[p. 168]

Donald Antrim
De verificationist

-

De pannenkoekensoupers waren mijn idee. Het plan, zoals ik het me voorstelde, was vrij onschuldig: eerbiedige, ongedwongen bijeenkomsten, eentje in de vroege lente, een paar dagen voor Pasen, en eentje na het Wicker Beaver Festival eind oktober. Psychopedagogen die samenkomen als vrienden, eindeloos koffie drinken, gedachten en indrukken uitwisselen over de verschillende kandidaten aan het instituut, crisissen of doorbraken van patiënten in onze privé-praktijken, nieuwe ideeën rond de schijnbaar eeuwige opgave de klassieke metapsychologie te verzoenen met onze eigen specifieke tak van de Zelf/Ander-Conflicttheorie. Ik vond dat deze pannenkoekenfeestjes luchtig moesten blijven, dus koos ik, in plaats van dat dure nieuwe ontbijtrestaurant aan Woodrow Avenue - Jane was helemaal wild van het eten maar ik was er nog nooit geweest, om redenen die waarschijnlijk niet terzake doen in de context van deze discussie - voor het bescheidener Pancake House & Bar aan Eureka Drive, ver voorbij de boekenfabriek, over de gevaarlijk steile heuvel die naar onze beroemde overdekte brug en - voorbij de brug - naar het verlaten, overwoekerde vliegveld leidt.

Dit betekende weliswaar een lange rit voor mijn collega's die aan de noordkant wonen. Een occasioneel tochtje door de verwaarloosde delen van de stad is best wat van hun tijd en moeite waard. Zoals iedere geprivilegieerde organisatie heeft het Krakower Instituut belangrijke verantwoordelijkheden tegenover de gemeenschap en ik kan me niet van de indruk ontdoen dat we, ondanks ons voorlichtingsprogramma voor tienermeisjes, niet actief genoeg zijn. Dit gezegd zijnde kan ik melden dat ons allereerste psychopedagogenpannenkoekenfeestje een groot succes was. De verachtelijke, vreemd lekkere, dreigend intieme en geheel onverwachte, vernederende omhelzing tussen Richard Bernhardt en ondergetekende zette allerminst een domper op de

[p. 169]

avond. Geen merkbare, tenminste. Het hangt er allemaal van af hoe je tegen dat soort dingen aankijkt. Ik herinner me dat ik bosbessenpannenkoeken met Canadese ham, een grote sinaasappelsap en - dit was tenslotte avondeten - de salade van het huis bestelde.

[...]

Onze serveerster, Rebecca, kwam naar onze tafel en zei, ‘Klaar, dokters?’

‘Twee spiegeleieren met rösti en extra kaneel-en-rozijnentoast met boter,’ zei Bernhardt.

‘De boerenworst met eieren dan maar,’ zei Maria.

‘Hoe had u uw eieren gewild?’

‘Geroerd. Alsjeblieft.’

Manuel vroeg nog wat koffie, gewoon koffie zwart, en toen was het mijn beurt. ‘Wel... ik sta voor een verscheurende keuze tussen de bosbessenpannenkoeken en de gepocheerde eieren à la hollandaise. Zijn de bosbessen vers?’

‘Jawel meneer.’

‘Verwen jezelf met pannenkoeken, luitenant,’ zei Bernhardt.

‘Ik vind pannenkoeken lekker, maar met pannenkoeken is een beetje al gauw teveel. Ik voel me altijd volgepropt.’

‘Ik weet wat je bedoelt.’

‘Aan de andere kant, als ik de kans heb om er te bestellen en ik doe het niet, heb ik er achteraf altijd spijt van.’

Rebecca wachtte. Mijn collega's van het instituut keken me boos aan en de lawaaierige ruimte werd, zo dacht ik, stiller. Ik liep het gevaar in acute twijfel te verzinken en voelde hoe mijn gezicht begon te gloeien, mijn huid begon te tintelen. Elke keuze, met zijn onafwendbare uitnodigingen tot verlies, is een vuurproef. Het maakt niet uit, naar mijn ervaring, of een bepaalde keuze bestaat uit het afwegen van schijnbaar onbelangrijke alternatieven. Precies het tegendeel is waar. Keuzes tussen banaliteiten behoren tot de meest intimiderende beproevingen van ons leven. We weten allemaal hoe de simpelste dilemma's, via symbolische en emotionele banen in het onbewuste, kunnen leiden tot grotere, vaak pijnlijke problemen thuis en op het werk. Laten we even een hypothetisch geval uit de huiselijke sfeer bespreken. Of beter nog, laten we dat maar niet doen. Een theoretische discussie kan alleen maar verzwakt worden door intieme, mogelijk vernederende onthullingen. Het eenvoudige voorbeeld dat ik wou geven - het betrof een ongeschilderde kamer en een lade vol verfstalen in pastelkleuren en effen witten - is niet alleen niet eenvoudig; het is overladen met huwelijksleed en de diepste mysteries van het noodlot, het toeval en de algemene zin en betekenis van het leven. Dit is wat ik bedoel. Ik zal proberen objectief te blijven. Een kamer op een bovenverdieping moet geschilderd worden. De kamer is best gezellig, met mooie vloeren en een uitzicht

[p. 170]

op bomen en de grasperkjes van de buren. Maar de muren, bezoedeld door schaafplekken, spetters en vuil, zijn al lang, heel lang, een doorn in het oog, sinds de huidige eigenaars (Jane en ik, natuurlijk) hun intrek namen in dit kleine huis (Granite Farm Road 17, tweede op je linkerkant na de lege, dichtgetimmerde zwemgelegenheid van het wijkcentrum, waar tieners uit de buurt komen neuken en drugs roken), dit kleine huis met zijn felrode voordeur en ‘kachelpijp’-brievenbus en de mooie dakkapellen die doen denken aan patrijspoorten wanneer je de oprijlaan oploopt met aan weerszijden stenen omheiningen, overblijfsels van toen deze heuvels landbouwgrond waren. Het zal een namiddag duren, hooguit twee, om de kamer achter de mooie ramen klaar te maken en te schilderen. Als ze geschilderd is, zou de kamer comfortabel dienst kunnen doen als een kleine, zonovergoten studeerkamer. Niettemin zijn er jaren verstreken en blijft de kamer leeg, berooid, rommelig; de deur gaat zelden open. Beneden, in de keuken, onder messen in een la, ligt een manillapapieren envelop met verfstalen. De kleuren gaan van koele witten en babyblauwen tot citroengelen en tere zalmkleuren. De vrouw in kwestie (Jane) houdt vol dat elke kleur voor haar prima is. Haar (Janes) man (ik) vermoed(t) heimelijk dat dit niet het geval is. Hij (ik) denk(t) dat zij (Jane) een robuust, mannelijk blauw wil, omdat hij (ik) meen(t) dat zij (Jane) heimelijk hoopt op een kind (het onze) voor deze kamer, en hij (ik) vermoed(t), op basis van andere dingen die hij (de man) over haar (de vrouw) weet - dingen die op dit ogenblijk beter niet in de diepte uitgespit kunnen worden - dat zij (mijn geliefde), zonder enige twijfel, een jongen zou verkiezen. Ik (zelf een jongen, ooit; inmiddels een volwassen man die, zoals alle mannen, heel wat conflicten, twijfels en onzekerheden in het leven ervaart) heb (heeft) de gebruikelijke, wellicht stereotiepe angsten en bezwaren tegen kleine kinderen en jongens in het bijzonder - de extra financiële druk; de onvermijdelijke verdringing van de man (ik alweer!) door een andere (niemand minder dan mijn eigenste baby), met als gevolg minder seksuele betrekkingen, toenemende jaloersheid, vlagen van algemene vertwijfeling en uiteindelijk paniek, met als gevolg (als ik mijzelf ook maar enigszins ken) vlucht (hoogswaarschijnlijk naar een van de motels langs de snelweg ten westen van de stad) als een vorm van vergelding, te gepasten tijde gevolgd door terugkeer, berouw, verzoeningen, de pogingen om het weer goed te maken uit gewetensnood en uiteindelijk counseling met Maria als tweede-kanskoppel - naast bepaalde uiterst persoonlijke angsten die teruggaan op mijn eigen verleden als kind, opgegroeid in een omgeving (huis van afkomst met al zijn problemen) die momenteel herzien wordt en grotendeels herbeleefd - in mijn huwelijk, in mijn werk met patiënten, in mijn eigen lopende analyse bij de oude Dr. Mandelbaum - een omgeving waarin het mij (de zwaarmoedige, onzekere jongen die ik ooit was) kennelijk niet gelukt is de depressieve positie te

[p. 171]

bereiken en vervolgens een aantal van de cruciale intermenselijke inzichten en vaardigheden te ontwikkelen die geassocieerd worden niet volwassen gedrag. Zoals je kan zien, is dit blijkbaar toch niet zo'n simpel voorbeeld - de ongeschilderde kamer als opslagplaats voor onuitgesproken gedachten, als symbolische thuis en speelkamer voor ongeboren generaties die ons zullen verdringen en uiteindelijk begraven als we stokoud, afgeleefd en ijlend sterven - vooral als je bedenkt hoe innerlijke conflicten zich in nauwe relaties als gevoeligheden manifesteren. Jane past zich aan mijn angsten en verlangens aan, zoals ik dat met de hare doe; met z'n tweeën, als man en vrouw, spannen we samen in een wederzijds complot om elkaar te beschutten en te beschermen tegen onze eigen en elkaars onvermijdelijke en definitieve veronachtzaming. De simpele vraag ‘In welke kleur wil je die kamer boven schilderen?’ zou, als we de dingen tot hun logische conclusie voeren, kunnen luiden: ‘Hoe leef ik, in de wetenschap dat ik ooit zal sterven en jou zal verlaten?’

‘Ik weet niet! Ik weet niet!’ riep ik tegen mijn tafelgenoten in liet Pancake House. Ik was kort van adem en mijn handen waren koud; het zweet brak mij uit op mijn armen en mijn rug en ik werd overmand door schuldgevoelens.

‘Rustig, Luitenant,’ zei Bernhardt. Hij klonk oprecht bezorgd en ook een beetje geschrokken. Hij stelde voor: ‘Kijk, maat, je kan van beide kanten van het menu kiezen.’

‘Ja?’

‘Ja,’ zei Rebecca.

‘Echt?’

Het was waar. Waarom had ik dat niet overwogen? Ik vroeg: ‘Kost dat meer?’ ‘Combinaties kosten twee dollar extra.’ Rebecca had zo'n schattige manier van doen.

‘Twee dollar. Dat valt nog meee,’ zei Maria met een kinderachtige stem; ze was mij, zoals wij dat in de psychohandel noemen, onder de tafel aan het praten. Ik haalde diep adem. Nog eens. ‘Okay. Dit is een pannenkoekenrestaurant. Geef mij maar een paar pannenkoeken met bosbessen.’

Makkelijk als wat, het was gebeurd en ik voelde de afschuwelijke spanningen afnemen en ik was op bijna miraculeuze manier in staat om nog meer, kleinere keuzes te maken. Ademtocht na voorzichtige ademtocht keerde mijn kalmte terug. Ik plaatste mijn bestelling terwijl aan de andere kant van het raam de wereld duister werd.

[vertaling] Gert Morreel en Dirk Van Hulle