Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Die Rose van Heinric van Aken (1976)

Informatie terzijde

Titelpagina van Die Rose van Heinric van Aken
Afbeelding van Die Rose van Heinric van AkenToon afbeelding van titelpagina van Die Rose van Heinric van Aken

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (2.69 MB)

XML (1.43 MB)

tekstbestand






Editeur

Eelco Verwijs



Genre

poëzie

Subgenre

gedichten / dichtbundel


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Die Rose van Heinric van Aken

(1976)–Hein van Aken–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 160]
[p. 160]

[Deel 3]

A. fol. 44 b.-d.

 
Ga naar margenoot+Heeftmen al haren minne verloren;
 
Want een wijf es, dat verstaet,
 
Lange te houdene alsoe quaet,Ga naar margenoot+
 
Diermen haren wille nine doet,
9290[regelnummer]
Alse es te houdene in die vloet
 
Een levende ael met sinen sterte,
 
Hoe scone gelaet, hoe scone geberte
 
Si toent, ocht hoe scone feeste.Ga naar margenoot+
 
En eist dan niet wel ene beeste
9295[regelnummer]
Van wel sonderlingen seden?
 
Ens nemmer margen alse heden
 
Met hem, so wankel sijn si
 
Ende so ongestaede daer bi.Ga naar margenoot+
 
Alselke beeste es wel tonsiene,
9300[regelnummer]
Die altoes es gereet te vliene.Ga naar voetnoot1
 
In segge dit niet om die goede,
 
Die gestaede sijn van haren moede,
 
Daer ic noit engene en vant,
 
Waer ic quam in enich lant;
9305[regelnummer]
Noch Salemon en vanter niet,
 
Diese te provene niet en liet,
 
Die ons verstaen doet op sijn lijf,
 
Dat hi en vant noit seker wijf.
 
Die hem woude maken moede
9310[regelnummer]
Om te soekene enichge goede,
 
Ende hi dan ene conste vinden,
 
Dan mochte hi hem dan sekerlike geninden,Ga naar margenoot+
 
Ende nemen die ende trouwen,
 
Ende danne hebben cure van vrouwen,
9315[regelnummer]
Ende ene allene sonderlike.
 
Maer hoedu dat si dagelike
 
Teneger stat en ga niet,Ga naar margenoot+
 
Daer si hare moege bejagen iet,
 
Ochte daermense anesoeke moge;
9320[regelnummer]
Want het ware dat u niet ne doge.Ga naar voetnoot2
 
Nu verstaet van elker maegt,
 
Die te minne u behaegt,
 
Weder si scone ocht lelic si,
 
Die hout vore goet, dat radic di,
9325[regelnummer]
Ende die dunke u wesen vroet;Ga naar margenoot+
 
Want die leget sinen moet
 
An ene joncfrouwe in eneger wise,
 
Hets wel recht dat hise prise;
 
Want hen es in erterike
9330[regelnummer]
Wijf so helich sekerlike,Ga naar margenoot+
 
Noch so reine van lichame,
 
Opdat si heeft vrouwen name,
 
Es si in cloestre ocht daer buten,
 
Diemen mach so vaste sluten,
9335[regelnummer]
Es si jonc ocht out daermede,Ga naar margenoot+
 
Mar hort si prisen hare sconhede
 
Ende hare gedane teneger tijt,
 
Si heves in hare herte delijt,
 
Hoe lelec dat si si nochtan.
9340[regelnummer]
Hier bi sal prisen een manGa naar margenoot+
 
Ende sweren, dat si scoenre si
 
Dan enichge die es verre ochte bi:
 
Sie saels geloven sekerlike;
 
Want hen es wijf in erterike,
9345[regelnummer]
Alsoe lelic van gedane,Ga naar margenoot+
 
Sie en houde hare vaste daer ane,
 
Dat si van elken, dien si kint,
 
Werdich es te sine gemint.
 
Dus selen die knapen houden
9350[regelnummer]
Hare vriendinnen onbescouden,Ga naar margenoot+
[pagina 161]
[p. 161]

A. fol. 44 d. 45 a.

 
Ga naar margenoot+Ende niet lachtren hare sotheide:
 
Dat es ene grote wijsheide.
 
Nemmermeer en roket twijf,
 
Hoe onsalich ochte hoe kaitijf
9355[regelnummer]
Hare vrient si ocht hoe ongedegen,Ga naar margenoot+
 
Daer si hare herte heeft an geslegen.Ga naar voetnoot1
 
Men mach dat wijf castien niet,
 
Maer laten gewerden wies si pliet,
 
Gelijc die catte, die bi naturen
9360[regelnummer]
Can die siencie alle uren
 
Ratten ende musen te vane,
 
Sonder leren ende tscole te gane,
 
Aldus can twijf hare jugement,
 
Dat si bi naturen vent.
9365[regelnummer]
Wat si werct ende wat si doet,
 
Dat dinct hare algader wesen goet;
 
Ende si es niet so menichvoldech,
 
Dat sine doet dinc, sine esse sculdich
 
Te doene bi naturen wale:Ga naar voetnoot2
9370[regelnummer]
Daeromme verliest hise altemale,
 
Diese castijt ende wilt blameren
 
Van dingen, die si wilt anteren.
 
Aldus, geselle, seldi u Rose
 
Wel houden moegen sonder nose,
9375[regelnummer]
Die u therte aldus verhoecht,
 
Updat gise vercrigen moecht;
 
Ende alse gise hebt in u behout,
 
Ende gi u joie hebt menichfout,
 
Soe hout die blomen in diere maniren
9380[regelnummer]
Suete ende sachte ende goedertieren,
 
Soe mogedi spelen van amoretten
 
Sonder commer ende letten.’Ga naar voetnoot3
 
Mijn vrient aldus troeste mi,
 
Daer ic groet confort nam bi,
9385[regelnummer]
Dat mi dochte in minen moet,
 
Dat hi meer can dan Redene doet.
 
Eer hi sine tale hadde voldaen,
 
So quam weder te mi gegaen
 
Seute Gepens ende Goelec Spreken,
9390[regelnummer]
Die noit sint van mi en streken.
 
Suete Anesien en brachtense niet,
 
Die mire herten doet verdriet.Ga naar voetnoot4
 
Ic nam orlof ane minen vrient,
 
Die mi dus wel hadde gedient,
9395[regelnummer]
Ende ginc allene dale neder,
 
- Scone ende clare was dat weder, -
 
Horen der vogelinen sanc,Ga naar margenoot+
 
Die daer maecten groet geclanc,
 
Dat mire herten groet goet dede
9400[regelnummer]
Van joien ende van vrouden mede;
 
Maer een dinc geft mi swaerheide,
 
Van dien dat Amijs mi seide,Ga naar margenoot+
[pagina 162]
[p. 162]

A. fol. 45. a. b.

 
Ga naar margenoot+Ende dies ic sere int herte morre:
 
Dat was dat ic niet ten torre
9405[regelnummer]
In langen comen mochte no gaen,
 
Omdat ware sere mesdaen.
 
Ende ic souds sijn van hem bescouden,
 
Ine weet hoe ics mi sal onthouden.
 
Hiermet gingic vort ende wech,Ga naar margenoot+
9410[regelnummer]
Ende liet, ten rechterhant dien weech,
 
Ende ginc ter slinker wart tien stonde
 
Op avonture, och ic iet vonde
 
Enichgen wech, daer ic quame mede
 
Binnen in die vaste stede,Ga naar margenoot+
9415[regelnummer]
Wart te watre ocht te lande.
 
Dan soudic laten om gene scande,
 
Ine soude uutlaten Sectonfane,
 
Daer mijn herte leget al ane,
 
In vonde starkeren dan ic, bi Gode,
9420[regelnummer]
Ende diet mi danne met crachten verbode.
 
God here, mochte iet gescien,Ga naar margenoot+
 
Dat ic dien casteel mochte sien
 
Cranker dan een wijngaert blat,
 
Of die poerten teenigher stat
9425[regelnummer]
Noch teneger ure open staen,
 
Ic souder emmer binnengaenGa naar voetnoot1,Ga naar margenoot+
 
Ende verlossen na minen wane
 
Dat scone kint Suete Onfane.
 
Daer vore naem ic te gere stont
9430[regelnummer]
Diese mi gave V hondert pont:Ga naar voetnoot2
 
Dies machmen mi geloven wale.Ga naar margenoot+
 
Doe gingic nederwart te dale
 
Van dien castele een luttelkin,
 
Maer niet vele en docht mi sijn,
9435[regelnummer]
Neven ene fontaine claer.
 
Sekerlike het sceen daerGa naar margenoot+
 
Ene utermaten liefleke stat.
 
Doe versagic dat daer sat
 
Ene scone vrouwe wel geraect,
9440[regelnummer]
Van vormen edellike gemaect:
 
Scoenre figure en sagic nieGa naar margenoot+
 
Alse mi wesen dochte die.
 
Hare amijs sat neven hare,
 
Maer ine weet niet oppenbare
9445[regelnummer]
Van sinen name te seggene iet;
 
Mar die scone vrouwe si hietGa naar margenoot+
 
Rijcheide, vor waer wet dat,
 
Ende hoedde enen cleinen pat,
 
Daermen in die borch mede ginc.
9450[regelnummer]
Maer si en was in warre dinc
 
Noch selve in die borch niet comen;Ga naar margenoot+
 
Mar tirst dat icse hadde vernomen,
 
So keerdic mi te hen wart,
 
Ende groette die scone vrouwe ter vart,
9455[regelnummer]
Ende si mi weder harde hovesscelike.
 
Doe badic hare oetmoedelikeGa naar margenoot+
 
Ende seide: ‘Vrouwe, dore genade,
 
Wildi mi berechten van dien pade,
 
Diemen heet Te Vele Gegeven?’
9460[regelnummer]
- ‘Ic hebbene gekint,’ seise, ‘mijn leven.
 
Het es dese pat dien ic hier hoede.’
 
- ‘Genaden, vrouwe hovesch ende goede,
 
Wilt gedogen dat ic besta
 
Desen wech ende vorwart ga;
9465[regelnummer]
Want bi hem soudic geraken
 
Tien castele, die doet maken
 
Die grote vrouwe, ver Jalosie.’
 
- ‘Vassel, dan gesciede mi nie,
 
Dat ic liet man gaen desen pat,
9470[regelnummer]
Hine was met mi becondicht bat
[pagina 163]
[p. 163]

A. fol. 45 b. c.

 
Ga naar margenoot+Dan gi noch sijt; mar mine vrient,
 
Die mi met trouwen hebben gedient,
 
Ende geven connen dat mach scinen,
 
Die laet icker in sonder pinenGa naar margenoot+
9475[regelnummer]
Baleren, dansen ende reien,
 
Ende hebben weelde na hare greien.Ga naar voetnoot1
 
Daer in es feeste ende joie;
 
Daer en come niemene hine vervroie;
 
Daer sijn vedelen ende tamburen,Ga naar margenoot+
9480[regelnummer]
Cytolen ende tymbren tallen uren;
 
Daer jagetmen hasen ende conine
 
In die scone boschgelkine,Ga naar voetnoot2
 
Daermen die vroude groet mach scouwen,
 
Beide van knapen ende van joncfrouwen.Ga naar margenoot+
9485[regelnummer]
Alsi sijn moede gaen si met staeden
 
Te gadre in die stove baden,
 
Die sie daer hebben al bereet,
 
Want elc daer sine camere weet
 
In die herberge, daer vrouwe af es
9490[regelnummer]
Sotte Meltheit, sijt seker des,
 
Die hen rekent van herbergien
 
Ende die morsele van leckernien,
 
Ende hen vercoept alsoe diere
 
Hare feeste ende hare beleciere,
9495[regelnummer]
Dat si vercopen al hare lant,
 
Ende hen no blijft no gelt noch pant.
 
Ic bringse daer met groter eren,
 
Mar Ermoede doetse wederkeren:
 
Ic hebbe dat ingaen ende si dat ute.
9500[regelnummer]
So waneer dat si sijn al ute,
 
Soe moegen si wale clinken slaen;
 
Want ic en salse meer ontfaen,Ga naar voetnoot3
 
En ware dat si tgoet vercregen,
 
Daer si den cost met mochten plegen
9505[regelnummer]
Van Sotter Miltheit ende anteren:
 
So soudiese weder wel feesteren
 
Ende gerne laten comen naer;
[pagina 164]
[p. 164]

A. fol. 45 c.d.

 
Ga naar margenoot+Maer hets ene dinc alte swaer,
 
Alse dicke te comenne alse si begeren.
9510[regelnummer]
Wane soude comen dat si verteren?
 
Alst coemt ten inde ende sie sijn bloet,
 
Sone durren si van anxten groet
 
Mi van scanden niet anesien.
 
Hets wonder hoe dit mach gescien,
9515[regelnummer]
Sie en doeden hem van rouwen;Ga naar margenoot+
 
Maer u seggict wel met trouwen,
 
Opdat gi hebt daerwaert gere,
 
Dat noit es was geberst so bere
 
Noch so gevilt in genen sinne,Ga naar voetnoot1
9520[regelnummer]
Alse gi selt sijn, mach u gewinnenGa naar margenoot+
 
Ermoede ende hebben in hare hande.
 
Sie sal u leiden achter lande
 
In winkele, in hoeke ende in straten,
 
Dies si u sal sterven laten
9525[regelnummer]
Van hongere, dats hare maniere;Ga naar margenoot+
 
Nochtanne wasse Hongeren cameriere,
 
Ende diende hare, so dat sijt bequal
 
Ende bernende was van hongere al,
 
Ende hare leerde alle quaethede.
9530[regelnummer]
Si maketse meesteresse ende voester medeGa naar margenoot+
 
Dieften, dies knapelkins,Ga naar voetnoot2
 
Die soe menichgen neemt tsins,
 
Ende sogedene met haren melke:
 
Nie en sagic voestre selke.
9535[regelnummer]
Willic u tellen hare manieren?Ga naar margenoot+
 
Sine es oetmodich noch goedertieren,
 
Oec so woent si in een lant,
 
Dat magerste datmen noit vant;
 
Daer en wast noch coren noch wijn,
9540[regelnummer]
Gars noch cruet, noch busscelkin,Ga naar margenoot+
 
Nemmer daer bome en botten.
 
Het staet op dinde van Scotten
 
Op ene starke steenroke.
 
Honger en heeft engere coke
9545[regelnummer]
Te doene om te cokene mede;Ga naar margenoot+
 
Want het es die coutste stede,
 
Diemen indie werelt weet.Ga naar voetnoot3
 
Om dat Hongere ware leet,
 
Dat om hare wiese enich cruet,
9550[regelnummer]
So trect sijt altemale uutGa naar margenoot+
 
Metten nachgelen van haren handen
 
Ende met haren scarpen tanden.
 
Nu willic u seggen hare gedane,
 
So ic best can na minen wane.
9555[regelnummer]
Idel, dunne, mager ende lanc;Ga naar margenoot+
 
Den buc inholich ende slanc,
 
Hangende ane die borst thale;
 
Die been gaen hare altemale
 
Hangende tallen leden uut,
9560[regelnummer]
Daer boven hangende ene gele huut;Ga naar margenoot+
 
Te woest so es hare dat haer,
 
Die ogen diepe ende niet claer,
 
Mager ende bleec dat anscijn:
 
En gene bleecker sone mochte sijn.
[pagina 165]
[p. 165]

A. fol. 45 d.-46 a.

9565[regelnummer]
Ga naar margenoot+Sine heeft int lijf engene humure,Ga naar margenoot+
 
Dus heeftse magerheit ter cure
 
Ende so bedwongen in allen sinne,Ga naar voetnoot1
 
Dattie plantiose goddinne
 
Ceres, die doet tcoren comen,
9570[regelnummer]
Es die wech daervart benomen;Ga naar margenoot+
 
Ende Trithelemus oec daer mede,
 
Die scepe brinct ter meneger stede,Ga naar voetnoot2
 
En can den wech daer niet geraken;
 
Noch niemen, die mach salich maken
9575[regelnummer]
Den mensche, en can gecomen daer;Ga naar margenoot+
 
Maer ic segge u vorwaer,
 
Wildi met Ledicheiden gaen,
 
Gelijc dat gi hebt gedaen,
 
Ermoede sal u daer wel bringen,
9580[regelnummer]
Die vrouwe es van desen dingen.Ga naar margenoot+
 
Enen andren wech gaet Ermoede
 
Dan den genen. dien ic hier hoede.
 
Wildi volgen Ledicheiden,
 
Diere volheit niet en geseiden
9585[regelnummer]
Alle die met tongen spreken,Ga naar margenoot+
 
Gi selt danne saen sijn gestreken
 
Tote daer gi Ermoede vinden selt;
 
Ende blijftdi danne in hare gewelt,
 
Ende u behagen hare maniren,
9590[regelnummer]
So mogedi danne wel faelierenGa naar margenoot+
 
Tassallerne dien casteel,
 
Ende oec te winne dat beter deel.
 
Maer van Hongere mochti seker wesen,
 
Die saen sal sijn an u gelesen;
9595[regelnummer]
Want Ermoede can, dats oppenbaer,Ga naar margenoot+
 
Bider herten den wech tote daer.Ga naar voetnoot3
 
Vrient, noch mogedi sijn gewes,
 
Dat die kaitivichge Honger es
 
So gediensttechtich sire vrouwe,
9600[regelnummer]
Dat hise dickent cust niet rouwenGa naar margenoot+
 
Ende daertoe in groter breken;Ga naar voetnoot4
 
Dan coemt Honger vortgestreken
 
Ende wect Dieften sijn kindekin,
 
Ende heet hem gereet dan sijn
9605[regelnummer]
Gaen te siene om sijn bejach,Ga naar margenoot+
 
Waer dat hijt gecrigen mach:
 
Dit leert hem Honger ende Ermode mede.
 
Dan geet dat kint, dien al die lede
 
Beven, ende hem droemt dan al,
9610[regelnummer]
Dat omme sine diefte hangen sal;Ga naar margenoot+
[pagina 166]
[p. 166]

A. fol. 46 a.b.

 
Ga naar margenoot+Want altoes es hem in die moet,
 
Dat die galge hebben moet.
 
Diefte pijnt hem nacht ende dach,
 
Hoet sinen vader helpen mach;
9615[regelnummer]
Mar dats ene cranke neringe.Ga naar margenoot+
 
Bi selker neringe so wart inge
 
Desen weeh, diene wille gaen;
 
Ende gi, diene wilt bestaen,
 
Gi en hebs noch niet verdient,
9620[regelnummer]
Dat gi wesen sout mijn vrient.Ga naar margenoot+
 
Nu soect enen andren wech dan desen,
 
Gine mochter aldus comen no wesen.’
 
‘Vrouwe, dore God,’ seide die minnere,
 
‘Uwe gracie eist dat ic begere,
9625[regelnummer]
So dat ic quame in dien pat,
 
Die mi leidde ter selver stat,
 
Dat ic mochte Suete OnfaneGa naar margenoot+
 
Hulpen ute dien priensoene te gane,
 
Daer hi nu ghevaen es binnen:
9630[regelnummer]
Dor God, vrouwe, laet mi ghewinnen!’
 
Rijcheit seide: ‘Ic hebbe wale
 
Gehort ende verstaen uwe tale:Ga naar margenoot+
 
Gine hebt uwen bosch niet al vercocht.
 
Soe wiene heeft ane u gesocht,
9635[regelnummer]
Gi hebs noch een vier behouden;Ga naar voetnoot1
 
Ende sonder vier en mach met vrouden
 
Leven niet die volget der minnenGa naar margenoot+
 
Ende hare seden wilt bekinnen.
 
Die minnaren wanen wesen vroet,
9640[regelnummer]
Dies sise dragen in haren moet.
 
Neen si niet, het es verwoetheide,
 
Alse Redene tote u wel seide,Ga naar margenoot+
 
Dier gi en wout horen niet,
 
Dies es u sotheit groet gesciet.
9645[regelnummer]
Wet oec wel, dat gi noit sint
 
Mi en priset niet een twent,
 
Ende dat gi te minne bestont;Ga naar margenoot+
 
Want die minnen werden oncont
 
Met mi ende haten mi mede,
9650[regelnummer]
Ende worpen mi tere ander stede;
 
Ende tirst dat icse danne begeve,
 
Ware mi leet dat hem iet bleve,Ga naar margenoot+
 
Ende warpse oec van mi verre.Ga naar voetnoot2
 
Nu vliet van mi eer ic mi erre.’
9655[regelnummer]
Doe sciedic dane; si bleef daer
 
Met haren lieve, dat was waer.
 
Nemmeer en dorstic hare vragen
 
Noch oec mi van hare beclagen;
 
Maer ginc pensende harentare
9660[regelnummer]
Int scone praieel openbare,
 
Dat liefleec was utermaten,
 
Alsic u hebbe weten laten;
 
Maer niet so gerint mi das,Ga naar margenoot+
 
Want elre mine pensinge was,
9665[regelnummer]
Hoe ic mi houden mochte gestade,
 
Ende dat ic alsoe nine daede,
 
Datmen enichgen lachter sprake
 
Iewerinc in enichge sake;Ga naar margenoot+
 
Mare emmer en vergaetic niet
9670[regelnummer]
Die stucken, die mi mijn vrient hiet;
 
Ende diende Quade Tonge oppenbaer,
 
Waer ickene vant, hier ocht daer;
 
Ende mine andre viande medeGa naar margenoot+
 
Die so eerdic telker stede,
[pagina 167]
[p. 167]

A. fol. 46 b.c.

9675[regelnummer]
Ga naar margenoot+Ende diende hen met al den sinne.
 
Niet en weet ic ocht hen ginc inne;
 
Mare sere so wasic bevaen,
 
Dat ic niet en dorste gaenGa naar margenoot+
 
Ter vaster borch utevercoren,
9680[regelnummer]
Alsic te gane plach te voren;
 
Nochtan begerdic alle dage.
 
In dit vernoi, in dese plage
 
Ende in dese penitencie medeGa naar margenoot+
 
So was mijn herte talre stede.
9685[regelnummer]
Dit so hardic langen tijt,
 
Dat ic haetscap ende nijt
 
Decken moeste met barate,
 
Om te jagene meer mine bate.
 
Mijn dogen kinde al die God van Minnen,
9690[regelnummer]
Die mi proefde in allen sinnen;
 
Noit en vant hi in mi ontrouwe,
 
Noch oec Venus die hoge vrouwe.
 
Doe mi die God dus tallen stonden
 
Hadde geproeft, ende vonden
9695[regelnummer]
In allen dienste goet ende getrouwe,
 
Quam hi te mi al sonder rouwe,
 
Ende lachende van minen sere.Ga naar margenoot+
 
Metter hant nam mi die here,
 
Ende vragede mi, ochtic altemale
9700[regelnummer]
Sine gebode hadde gehouden wale,
 
Ende hoe mi behagede die Rose,
 
Daer mijn herte om dogede die nose;Ga naar margenoot+
 
Nochtan wisti al minen moet,
 
Want God weet al datmen doet.
9705[regelnummer]
‘Mijn gebod,’ seit hi, ‘ende mijn begeren,
 
Dat ic gebiede finen minneren,
 
Dat si en elre en keren aneGa naar margenoot+
 
Dan in minnen te volstane.’Ga naar voetnoot1
 
‘Here, soe en doe ic sekerlike,
9710[regelnummer]
Mare hebbe u gedient getrouwelike.’
 
‘Hets waer, maer gi sijt wankel sere;
 
U herte steet ten menegen kere,Ga naar margenoot+
 
Ende sijt in te menich ontsien.
 
Ander dages wouddi ontien
9715[regelnummer]
Mire manscap ende sijn afgedaen,
 
Doe gi Redenen hadt verstaen,
 
Ende beclaget u sere van mi
 
Ende oec van Ledicheiden, dat si
 
In minen vergiere u hadde gelaten;
9720[regelnummer]
Want hen ware twent ure baten.
 
Gi wart met Redenen accordert,
 
Ende naleecs al van mi gekeert.’
 
‘Genaden, here, ic lie wale,
 
Dat ic horde na hare tale
9725[regelnummer]
Langer, ende hadder na verstaen,
 
Dan ic te rechte soude gedaenGa naar margenoot+
 
Hebben, haddics mi vorsien;
 
Mar doch ginc ics mi ontien,
 
Ende quaems te mi selven weder.
9730[regelnummer]
Nemmermeer en leggic neder
 
Uwen dienst om engenen noet,Ga naar margenoot+
 
Antropos, die vrouwe groet,
 
Si en beneme mi dat leven,
 
Dat mi Cloto heeft gegeven:
9735[regelnummer]
So salic u dienen getrouwelike
 
Ende Venuse der vrouwen rike,Ga naar margenoot+
 
In dien dienst dat si begert,
 
Tote dat mi die doet vertert.
 
Dan mogen seggen mine mage,
9740[regelnummer]
Die over mi maken clage:
 
“Vrient, dese doet, die gi hebt nu,Ga naar margenoot+
 
Gelijct uwen levenne, dat seggen wie u,”’
 
‘Bi trouwen,’ seit hi, die God van Minnen,
 
‘Nu dunct mi in allen sinnen,
9745[regelnummer]
Dat mine manscap in di
 
Harde wale bestaedt si.Ga naar margenoot+
 
Gine sijt niet van dien quaetdien,
 
Die mi ende mine partien
[pagina 168]
[p. 168]

A. fol. 46. c.d.

 
Ga naar margenoot+Versmaadden waer si mochten,
9750[regelnummer]
Alsi hadden dat si sochten.
 
Uwe herte es seker ende vast:Ga naar margenoot+
 
Dies seldi sonder meerren last
 
Ane die havene comen saen,
 
Daer gi lange hebt nagestaen;
9755[regelnummer]
Ende ic vergeve u mesdaet,
 
Die gi gedaen hebt sonder raet,Ga naar margenoot+
 
Ende meer om bede dan om goet;
 
Mar ic sègge u wat gi doet:
 
Wildi versoenen jegen mi,
9760[regelnummer]
So vertrect mi, hoe dat gi
 
Mine gebode hebt gedaen,Ga naar margenoot+
 
Die ic u beval ende dede verstaen.
 
Als ghi mi hier segghet wel,
 
So wert noch uwe pine al spel.’Ga naar voetnoot1
9765[regelnummer]
‘Here, gerne,’ seide die minnere,
 
‘Dorperheit seuwic harentare,
 
Ende messpreken haetic sere;
 
Gerne gruetic telken kere
 
Die liede, sijn si groet ocht clene;
9770[regelnummer]
Dorper wort ende oec onreneGa naar margenoot+
 
Dic scuwic, al wart in scerne;
 
Vrouwen eric altoes gerne,
 
Ende al dat vrouwe name heeft
 
Dien soe dien ic vor al dat leeft.Ga naar margenoot+
9775[regelnummer]
Hoverde scuwic, ende daerbi
 
Houdic jolijs ende behagel mi;
 
Milde te sine pijn ic mi mede,
 
Ende mijn herte blijft tore stede.’
 
- ‘Bi trouwen, gi con twel u lesse:Ga naar margenoot+
9780[regelnummer]
Al selc alse gise segt so esse.
 
Ic weet wel dat ic uwes seker ben.Ga naar voetnoot2
 
Hu steet hu nu in uwen sen?’
 
- ‘Here, ic leve met rouwen groet;
 
Gine troest mi saen, ic blive doet.’
9785[regelnummer]
‘Ende en hebdi die III troeste nemmeer?’
 
- ‘Nenic, here, alsic dede eer:
 
Goelijc Sien es mi ontbleven.Ga naar voetnoot3
 
Sie hadden mie alle III begeven,
 
Maer die twee sijn weder comen
9790[regelnummer]
Ende hebben te mie sint ware genomen.’
 
‘Hebdi Hope?’ - ‘Jaic, here,
 
Hi heeft mi geholpen sere,
 
Ende gehouden al sonder gile
 
In sconen gepense lange wile.’Ga naar voetnoot4
9795[regelnummer]
‘Waer es Suete Onfaen gevaren?’
 
- ‘Here, hi leit gevaen tuwaren,Ga naar margenoot+
 
Dien scone, die goede, dien ic soe minne.’
 
‘Nu blijft met rasten in uwen sinne;
 
Want gi selt noch hebben meer
9800[regelnummer]
Uwes willen, dan gi waent eer,
[pagina 169]
[p. 169]

A. fol. 46 d.-47 b.

 
Ga naar margenoot+Van daer gi omme hebt gedientGa naar margenoot+
 
Getrouwelike alse mijn vrient.
 
Ic wille ontbieden haestelike
 
Minen barone van minen rike,
9805[regelnummer]
Ende dien starken casteel beleggen
 
Sonder enich wederseggen;Ga naar margenoot+
 
Ende eer wi sceden, na minen wane,
 
Sullen wie hebben Suete Onfane.’
 
Sonder beiden die God van Minnen
9810[regelnummer]
Ontboet sijn volc in allen sinnen,
 
Selc bi geboden, selc bi beden.
 
Daer quamen bi mechtecheden
 
Vele lieden ten hogen God, Ga naar margenoot+
 
Willich te doene sijn gebod,
9815[regelnummer]
Na hare macht, waer dat ware:
 
Nu willicse u nomen openbare.
 
Ledicheit, die in den meesten deele
 
Vrouwe was van desen praiele,Ga naar margenoot+
 
Quam met sconen gesinde daer;
9820[regelnummer]
Edel van Herten openbaer,
 
Edelheit, Miltheit ende Rijchede,
 
Ontfarmicheit ende Coenheit mede,
 
Delijt, Ere ende Hovescheit,Ga naar margenoot+
 
Geselscap ende Simpelheit,
9825[regelnummer]
Sekerheit, Deduut ende Doegt,
 
Blijtheit, Jolivecheit ende Jogt;
 
Oetmodicheit quam mede daer,
 
Ende Gedoechsaemmicheit, dats waer;Ga naar margenoot+
 
Wel Helen ende Geveinst Wesen
9830[regelnummer]
Quamen daer, ende oec mettesen
 
Valsch Gelaet, die met machte
 
Geveinst Wesen met hem brachte;
 
Want sonder hare en mach hi niet,Ga naar margenoot+
 
Want hi met hare te wandelne pliet;
9835[regelnummer]
Ende wat dese twee te voren tonen,
 
Baraet moeter emmer in woenen.
 
Nu willic u laten horen
 
Van wien Valsch Gelaet es geboren.Ga naar margenoot+
 
Baraet soe was sijn vader,
9840[regelnummer]
Die der liede herte steelt algader;
 
Sijn moeder was Ypocrisie,
 
Die God onse here vermaledie;
 
Dese sogedene ende voeddene mede:Ga naar margenoot+
 
Godsat hebbe hare vule sede,
9845[regelnummer]
Dat si verraedt so menich rike
 
Bi haren abbite geestelike!
 
Ende tirst dattene die God versach,
 
Werdi heme wat hi mach,Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
 
Ende seide: ‘Valsch Gelaet, bi wies orlove
9850[regelnummer]
Siedi comen te minen hove?
 
Segt, hoe dorsti comen hier?’
 
Mettien quam vort die vrouwe fier,
 
Geveinst Wesen, alte hant,Ga naar margenoot+
 
Ende nam Valsch Gelaet bider hant,
9855[regelnummer]
Ende seide: ‘Here, en belget u niet;
 
Dat hi hier quam es bi mi gesciet.
 
Hi heeft mi menich goet gedaen
 
Ende testaden dicwile gestaen;Ga naar margenoot+
 
Hi help mi altoes ter noet;
9860[regelnummer]
Ne ware hi, ic ware nu doet
 
Van hongre, here, dies es hi
 
Al hier comen tote u met mi.
 
Hine wilt al die liede niet minnen;Ga naar margenoot+
 
Mar ic begere in allen sinnen,
9865[regelnummer]
Dat hi si vanden lieden gemint
 
Ende over helich man bekint;Ga naar voetnoot2
 
Want ic bem sine amie faitijs,
 
Ende hi es weder mijn amijs.’Ga naar margenoot+
 
‘Nu eist dan tijdt dat wie beginnen
9870[regelnummer]
Te sprekene,’ seide die God van Minnen,
 
‘Hoe dat wie moegen verweren
 
Ver Jalosien, die onse minneren
 
Doet soe over grote pine.Ga naar margenoot+
 
Hieromme hebbic u, vriende mine,
9875[regelnummer]
Ontboeden ende hier doen comen.
 
So heeft te houdene genomen
 
Jegen mi desen casteel,
[pagina 170]
[p. 170]

A. fol. 47 b.c.

 
Ga naar margenoot+Dat mire herten deert een deel.Ga naar margenoot+
 
Soe heeftene so vaste doen maken,
9880[regelnummer]
Dat ic niet en can geraken,
 
Hoe datmenne gewinnen sal
 
Sonder scade ende groet mesval;
 
Ende oec so deert mi meer der aneGa naar margenoot+
 
Vanden kinde Suete Onfane,
9885[regelnummer]
Dat so dicke te vorderen plach
 
Onse vriende, ende nu niet ne mach
 
Ute dien vangnesse coemen.
 
Sint mie Tybullus wart genomen,Ga naar margenoot+
 
Die mijn dinc kinden groet ende smal,
9890[regelnummer]
So sijn mine gescutte al
 
Gefaeliert ende mine boge,
 
Ende mijn halsberch ontwee getogen:
 
Dies hebbic om hem rouwe groet.Ga naar margenoot+
 
Mijn moeder weende om sine doet,
9895[regelnummer]
Alsi doen mochte wel te rechte.Ga naar voetnoot1
 
Nu hadden wi te doene wel onser cnechten
 
Gallus, Catillus ende Oviden,
 
Die wale consten tallen tidenGa naar margenoot+
 
Van minnen spreken wel gereet;
9900[regelnummer]
Maer si sijn doet, dat es mi leet.
 
Siet hier van Brusele Henrecke,Ga naar voetnoot2
 
Die ver Jalosie swaerlecke
 
Torment ende pijnt, bi mire trouwen,Ga naar margenoot+
 
So dat hi sterven waent van rouwen.
9905[regelnummer]
Nu es hi mi comen te rade
 
Alse een die mijn vrient gestaede
 
Es ende al eigin mijn,
 
- Dies moet ic hem gehulpich sijn, -Ga naar margenoot+
 
Ende hebbre u omme vergadren doen,
9910[regelnummer]
Om Suete Onfane, die int prisoen
 
Legt, te hulpene uter noet;
 
Want mi so ware scade groet,
 
Dat wi soe getrouwe knape verloren,Ga naar margenoot+
 
Ende ic hem mochte betren sinen toren;
9915[regelnummer]
Ende ict beent sculdich te doene mede
 
Doer sine getrouwe dienstechede,
 
Daer hi mi mede heeft gedient,
 
Ende noch wille dienen alse mijn vrient,Ga naar margenoot+
 
Ende maken te Dietsch, daer in sal staen
9920[regelnummer]
Mine gebode, die hi sal saen
 
Onbenden ende seggent Suete Onfane,
 
Opdat hire mach comen ane,
 
Die nu so vaste legt in rouwen,Ga naar margenoot+
 
Dat mi deert, bi mire trouwen;
9925[regelnummer]
Want en can ics niet ghewinnen,
 
Dat sal mi deren int herte binnen.
 
In troeste mi in niemenne el
 
Dan in u lieden, dat weet wel;Ga naar margenoot+
 
Gi sijt mijn troest in allen saken.
9930[regelnummer]
Mochten wie Henrecke gemaken
 
In hogen, die so hovesch es,
 
Ende so melde, geloeft mi des,
 
Ende mi gedient heft so walc,Ga naar margenoot+
 
Ic souts verbliden altemale.
9935[regelnummer]
Nu coemt hierna Jhan, sijn geselle,
 
Een hovesch knape, daer ic af telle,
 
Ende mi eerlec heft gedient
 
Alse een mijn getrouwe vrient,Ga naar margenoot+
 
Ende vort dienen wilt gereit
[pagina 171]
[p. 171]

A. fol. 47 c d.

9940[regelnummer]
Ga naar margenoot+Sonder nijdt ende giricheit,
 
Ende dore Redenen mine wilt laten,
 
Ende alle mine specie doet haten,
 
Die bat riect dan balseme doet:Ga naar margenoot+
 
Daer bi eist recht dat si moet
9945[regelnummer]
Faellieren ter meneger stont.Ga naar voetnoot1
 
Ende Henrec, dats mi wel cont,
 
Die dit Dietchs begonnen heeft,
 
Willet volenden, opdat hi leeft,Ga naar margenoot+
 
Ents hem God onse here dan an,
9950[regelnummer]
Want hi es mijn getrouwe man,
 
Opdat hi mach Suete Onfane
 
Vercrigen, ende die welgedane
 
Rose, die hi heft so wert,Ga naar margenoot+
 
Ende van herten so begert,
9955[regelnummer]
So dat wijt emmer moeten doen;
 
Want sijn gebotGa naar voetnoot2 ende sijn sermoen
 
Sal werden gelesen ter meneger stat,
 
Ende men saels ons dienen te bat.Ga naar margenoot+
 
Nu es wel recht sekerlike,
9960[regelnummer]
Dat wi den toename van Heinrike
 
Seggen ende condich maken;
 
Want die toenamen sie sijn saken
 
Daer die man bekint mede es.
 
Van Akene,Ga naar voetnoot3 sijt seker des,
9965[regelnummer]
Es sijn toename, ende es prochiaen
 
Te Cortbeke, alsict hebbe verstaen.
 
Nu biddic der goddinne des
 
Lucinen, die vanden brudenne es
 
Gerechte goddinne ende vrouwe,Ga naar voetnoot4
9970[regelnummer]
Dat si Heinricke, die ons getrouwe
 
Es, alsoe vorderen moete,Ga naar margenoot+
 
Dat hi lese die Rose soete;
 
Ende Jupiterre so biddics mede,
 
Dat hine behoude in die blijthede;
9975[regelnummer]
Want hi wilt desen boec al uut
 
Maken, daermen dat suete cruutGa naar margenoot+
 
Sal vander minnen moegen kinnen;
 
Ende daer na men en genen sinnen
 
Tongemake en darf wesen.
9980[regelnummer]
Die dit boec heeft gelesen,
 
Hi sal hier sien also claerGa naar margenoot+
 
Die poente der minnen ende oppenbaer,
 
Datmen dit boec in allen sinnen
 
Heten mach Spegel der Minnen;Ga naar voetnoot5
9985[regelnummer]
Want vele goets bringet den minnere,
[pagina 172]
[p. 172]

A. fol. 47 d.-48 a.

 
Ga naar margenoot+Opdat si te horne nine begerenGa naar margenoot+
 
Na Redenen der hoger vrouwen,
 
Die mi doet leven dickent met rouwen.
 
Hier omme so coem ic u te rade
9990[regelnummer]
Alse minen mannen, ende bidde genaden
 
U allen harde oetmoedelike,Ga naar margenoot+
 
Dat gi des en selven Heinrike,
 
Die oit soe getrouwe was mi,
 
So hulpt dat hi gevordert si.
9995[regelnummer]
Oec bem ic sculdich te biddene mede
 
Vore andre, die ter meneger stedeGa naar margenoot+
 
Selen noch geboren sijn,
 
Ende houden hen ane den raet mijn,
 
Diere harde vele wesen sal;
10000[regelnummer]
Want ic weet te voren al,
 
Ende benre af prophete, dats waer;Ga naar margenoot+
 
Want si selen oppenbaer
 
Venden in dit boec bescreven
 
In welker wijs dat verdreven
10005[regelnummer]
Sal wesen noch ver Jalosie,
 
Ende altemale hare partie,Ga naar margenoot+
 
Ende haren casteel gebroken soe,
 
Ende getruerit daertoe,Ga naar voetnoot1
 
Dat sise in engenen saken
10010[regelnummer]
Nemeer weder en moge maken.
 
Dies so raedt mi openbare,Ga naar margenoot+
 
Hoe ic best mijn volc scare,
 
Ende bescicke mijn orloge,
 
So dat ic gewinnen moge
10015[regelnummer]
Lichtelike den starken casteel,
 
Die noch vaste es ende geel.’Ga naar margenoot+
 
Doe dus die Goddinne was kint,Ga naar voetnoot2
 
Al sine redenne hadde geint,
 
Gingen te gadre die barone
10020[regelnummer]
Om raet te nemene, wat hem te doene
 
Stoede al met selken saken.Ga naar margenoot+
 
In vele manieren dat si spraken,
 
Want elc hi gaf sinen raet;
 
Doch bleven si, dat verstaet,
10025[regelnummer]
Op enen raet, daer si mede
 
Ten God wart keerden doe ter steede.Ga naar margenoot+
 
‘Here, her God,’ soe seiden si,
 
‘Met accorde soe sijnwi
 
Bleven altegader gemene,
10030[regelnummer]
Sonder Rijcheit die vrouwe allene,
 
Die harde diere heeft gesworen,
 
Dat si omme mensce die geboren
 
Es, nemmermee, Godeweet,
 
Ane die borch slach en sleet,Ga naar margenoot+
10035[regelnummer]
No met houwen, no met scachte,
 
No met gheenen anderen ambachte;Ga naar voetnoot3
 
Ende es gesceden met bolgenscape:
 
Alsoe sere haetsi den cnape;
 
Ende seit: sone heeftene wart no lief.Ga naar margenoot+
10040[regelnummer]
Daer omme doetse hem dit ongerief,
 
Dies hi en gadert engenen scat.
 
Over waer seggen wie u dat,
 
Dat hine mesdede oppenbare
 
Noit andre saken jegen hare.Ga naar margenoot+
10045[regelnummer]
Si lijt wale, alse ict vernam,
 
Dat hi gistren margen quam
 
Tote hare, ende sochte hare ane
 
Orlof al dien pat te gane,
 
Diemen heet Te Vele Gegeven;Ga naar margenoot+
10050[regelnummer]
Maer hi es daer buten bleven,
 
Want hi was arm, doe hijs bat:
 
Dies was hem ontseit dien pat;
[pagina 173]
[p. 173]

A fol. 48 a.b.

 
Ga naar margenoot+Ende sint en es hi sekerlike
 
Van enen penninge worden rike,Ga naar margenoot+
10055[regelnummer]
Alse ons Rijchede dede verstaen;
 
Ende hieromme es ons afgegaen.
 
Nochtanne sijn wi altemale
 
Sonder hare geacordeert wale.
 
Wie hebben vonden in onsen raet,Ga naar margenoot+
10060[regelnummer]
Dat Bedect Wesen ende Valchs Gelaet
 
Metten haren te desen tiden
 
Sullen tachterste porten bestriden,
 
Die Quade Tonge houd ende hoedt
 
Met sinen quaden volke verwoedt.Ga naar margenoot+
10065[regelnummer]
Meltheit ende Hovescheit mede
 
Selen proven hare vromichede
 
Jegen die quene ende hare gaen ane,
 
Die soe nauwe wacht Suete Onfane.
 
Oec willewi dat te deser tijtGa naar margenoot+
10070[regelnummer]
Wel Helen ende Delijt
 
Scaemten bestaen vromelike,
 
Ende breken hare porte stoutelike.
 
Jegen Sorge willen wie dat varen
 
Coenheit ende Sekerheit metten haren;Ga naar margenoot+
10075[regelnummer]
Vrieit ende Ontfermichede
 
Willen wie dat Dangiere bestrede.
 
Dus es dit here wel gescart,
 
Want nemmer en es so bewart
 
Die casteel, hine worde gewonnen,Ga naar margenoot+
10080[regelnummer]
Al es ons Rijchede ontronnen,
 
Die ons allen en prijst niet sere.Ga naar voetnoot1
 
Daer omme bidden wi u, lieve here,
 
Dat gi Venuse uwer moeder
 
Al hier ontboet, want si es vroederGa naar margenoot+
10085[regelnummer]
Dan wi alle van orlogen:
 
Si sal ons wel geraden moegen,
 
Daer omme ontbietse, hets welgedaen.’
 
Die God van Minnen antworde saen:
 
‘Gi heren, mijn moeder, die goddinne,Ga naar margenoot+
10090[regelnummer]
Daer wijsheiden vele es inne,
 
Si en doet niet altemale
 
Minen wille, maer si can wale
 
Mi secorsen, alst es te doene;
 
Ende daer bi weet wel, gi baroene,Ga naar margenoot+
10095[regelnummer]
Dat ic mire moeder nine wille moyen
 
Om niet, want hare souts vernoyen.
 
Ic eerse ende werdse, waer ic mach,
 
Met wat dat ic verleesten mach,
 
Maer waenneer dats te doene si,Ga naar margenoot+
10100[regelnummer]
So salsi comen, geloves mi;
 
Al waerse hier so bi oec nu,
 
So soude hier comen, dat seggic u,
 
Ongebeden van minen wege,
 
Ende hebben saen den torre belegen.Ga naar voetnoot2Ga naar margenoot+
10105[regelnummer]
Mijn moeder es vrome in hare daet.
 
So heeft gewonnen, dat verstaet,
 
Menege borch, die vaste stont,
 
Die meer coste dan dusentich pont,
 
Daer ic niet jegenwerdich en was.Ga naar margenoot+
10110[regelnummer]
Haddicker geweest, geloeft mi das,
 
Sie en waerre niet comen inne
 
Bi coepmanscepe iu genen sinne;
 
Want hets coepmanscepe, wise doet,
 
Die minne geeft om enich goet,Ga naar voetnoot3
[pagina 174]
[p. 174]

A. fol. 48 b.c.

10115[regelnummer]
Ga naar margenoot+Gelijc datmen coept orse ende rassiden.
 
Die tgelt pait hi machse riden,
 
Wilt hi sachte, wilt hi sere;Ga naar margenoot+
 
Want hi den coepman en es mere
 
Sculdich, noch die coepman heme.
10120[regelnummer]
Aldust eist, alse ict verneme,
 
Die coept oec van enen wive
 
Die genoechte van haren live;Ga naar margenoot+
 
Ende alsise hem gelevert heeft,
 
Ende hi hare tgelt, dat hire om geeft,
10125[regelnummer]
Soe es leden al die minne:
 
Daer en es al dan coepmanscap inne.
 
Coep en es niet gegeven:Ga naar margenoot+
 
Daer omme es die danc saen bleven.Ga naar voetnoot1
 
Nochtan sijn dese coep beide
10130[regelnummer]
Ongelijc, die ic u seide;
 
Want al eist dat een diere
 
Coept een ors, hi maecht sciereGa naar margenoot+
 
Vercopen ende nemen daervan
 
Sijn gelt, ende wennen dat hi can;
10135[regelnummer]
Ten mensten sone eist al niet
 
Verloren, hine heves weder iet:
 
Tfel oec, al ware dat sake,Ga naar margenoot+
 
Dattie moert te doet stake;
 
Maer dusgedanich sone es niet
10140[regelnummer]
Die coep, die ver Venues pliet;
 
Want nemmerme sone coept geen man
 
Wijf soe diere, wat hire anGa naar margenoot+
 
Legt gelt ocht goet, hine si te voren
 
Sekerlike al verloren
10145[regelnummer]
Want die vercoept neemt die have,
 
Ende die coept geeter ave;
 
Nochtan en heeft hire so vele an,Ga naar margenoot+
 
Dat hire ave geheten can
 
Here noch oec iet gesijn,
10150[regelnummer]
Hen ware Norman ocht Poitevijn;
 
Maer quame hi ende meer dan gave,
 
Si en gingen den irsten ave,Ga naar margenoot+
 
Ende en helden hem ane den naesten.Ga naar voetnoot2
 
Twi sal hem een man dan verhaesten,
10155[regelnummer]
Dat een vreemde in sijn gewelt
 
Also saen sal hebben sonder gelt,
 
Alse een doet met sinen goede?
 
Hoe mach hem dan sijn te moede?
 
Dit sijn quade ende sotte liede,
10160[regelnummer]
Ende ene keitivichge maisniede,
 
Die hare gelt leggen daer,
 
Daer si wel weten openbaer,Ga naar margenoot+
 
Dat sijt verliesen altemale,
 
Wat sire ane leggen, grote ocht smale.
10165[regelnummer]
Maer daer bi en seggics niet,
 
Dats mijn moeder en gevet iet;
 
Maer ic segge u dat hijs heeftGa naar margenoot+
 
Na groten rouwe, die gene diet geeft,
 
Alsene dat geven van groten goede
10170[regelnummer]
Heeft bracht in swaerre ermoede,
 
Ende hem Rijcheit heeft gelaten
 
Broetbiddre achter straten,Ga naar margenoot+
 
Die nu en wege es getogen,
 
Ende mi niet helpen en wilt orlogen.
10175[regelnummer]
Maer bi mire moeder Venuse,
 
Ende bi haren oudervader Saturnuse,
[pagina 175]
[p. 175]

A. fol. 48 c.d.

 
Ga naar margenoot+Ende bi minen broderen al,Ga naar margenoot+
 
Daer niemen af en weet tgetal,
 
Die ic node versweren soude,
10180[regelnummer]
Ende biden groten elschen coude,
 
In drenke piment, dat wet te voren,
 
In enen jare, wordic versworen,Ga naar margenoot+
 
Want elc wel weet diet begert,
 
Dat een God die hem verswert,
10185[regelnummer]
Hine drinct piment in enen jare.Ga naar voetnoot1
 
Dit weetti wel dat mi ware
 
Ene quade sake, versworic mi;Ga naar margenoot+
 
Mar sint dat mi die Rijcheit si
 
In dese noet nu afgegaen,
10190[regelnummer]
Si selt ontgelden, sine neme saen
 
Enichge wapine ende doese an,
 
Ende helper mi met striden dan.Ga naar margenoot+
 
En doet sijs niet sekerlike,
 
Ende coemt dan enich man, die es rike,
10195[regelnummer]
Ocht cnecht, ocht reddre, ocht baroen,
 
Ic salne alsoe plumen doen
 
Onse mageden ende met hem spelen,Ga naar margenoot+
 
Dat hem in corten tiden selen
 
Al sine plumen bloeten,
10200[regelnummer]
Ende hi dat cleine metten groten
 
Vercopen ende oec versetten al,
 
Hen doe kenlic groet ongeval.Ga naar voetnoot2Ga naar margenoot+
 
Arm man hi heeft betren here;
 
Want in versmaetse min no mere.Ga naar voetnoot3
10205[regelnummer]
Hi en es oec geen goet man,
 
Diese lelec spreket an.
 
Daer bi so es quaet Rijchede,Ga naar margenoot+
 
Dat hise versmaedt tegener stede.
 
Sie minnen bat dan doen die rike,
10210[regelnummer]
Die thare houden gerechtelike;Ga naar voetnoot4
 
Maer bi minen vlogen beide
 
Waer ic God over die Rijcheide,Ga naar margenoot+
 
Alsic ben over die Minne,
 
Alle die gene die ic kinne
10215[regelnummer]
Mi getrouwe, die soudic maken
 
Alle rike in waren saken,
 
So sere ontfarmet mi te warenGa naar margenoot+
 
Hare weenen, hare clagen, hare mesbaren.’
 
Die baroene antworden saen:
10220[regelnummer]
‘Here, dat gi hebt doen ons verstaen,
 
Dat es waerheit altemale,
 
Ende gi selt oec behouden waleGa naar margenoot+
 
Uwen eedt, dats seker waer,
 
Updat u een rike man coemt naer,
10225[regelnummer]
Dat hi wille met trouwen minnen
 
Ende uwe mageden leren kinnen,
 
Die alle sien van diere costumen,
 
Dat sine saen so sullen plumen,
 
Dat hem ene vedre niet bliven en sal,
10230[regelnummer]
Hine salse daer laten al:
 
So selensine smeken ende striken
 
Met sueten worden ende goelike,
 
Ende helsen ende cussen mede,
[pagina 176]
[p. 176]

A. fol. 48 d.-49 a.

 
Ga naar margenoot+Ende geloven hem daer ter stede
10235[regelnummer]
Te doene al dat hi begert;
 
Ende emmer treckense te hem wart
 
Tgoet, maer emmer vaste houden thare.Ga naar voetnoot1
 
Nu, here, gebiedt ons openbare
 
Wat gi wilt, dat ment doe,Ga naar margenoot+
10240[regelnummer]
Wie sijns gereet spade ende vroe.
 
Maer Valsch Gelaet en dar hem niet
 
Met ons onderwinden iet,
 
Omdat hi van u es gehaedt.
 
Nu bidden wi, here, dat gine laetGa naar margenoot+
10245[regelnummer]
Wesen vort van uwer maisniede,
 
Ende hier wandelen met u lieden,
 
Met Gevenst Wesen siere amien.’
 
- ‘Ende wildijt alle, gi partien,’
 
Seide die God, ‘so willict mede;Ga naar margenoot+
10250[regelnummer]
Nu onthoudene hier ter stede.
 
Ic wille dat hi vort mi
 
Altoes te minen hove si.
 
Valchs Gelaet, ic houde u
 
Op selc couvent al hier nu,Ga naar margenoot+
10255[regelnummer]
Dat gi selt te hulpen staen
 
Onsen minneren ende niet afgaen,
 
Maer hen staen staeden allen tijt,
 
Ende onsen vianden derende sijt.
 
Ic geve u macht in allen asauden,Ga naar margenoot+
10260[regelnummer]
Want gi sijt comen van ribauden.Ga naar voetnoot2
 
Dus willet onse volc algadre,
 
Want sekerlike gi sijt verradre,
 
Dief ende oec versworen mede;
 
So siedi oec ter meneger stede,Ga naar margenoot+
10265[regelnummer]
Maer dat hebdi dicke gedaen,
 
Om datter bi soude ontgaen
 
U vrient ende verblijdt wesen.
 
Nu segt mi, biddic u,Ga naar voetnoot3 na desen,
 
Bi wat tekene men u salGa naar margenoot+
10270[regelnummer]
U bekinnen overal,
 
Alsmen us te doene heeft;
 
Want die behendechste die leeft
 
Siedi een, dat weet ic wale.
 
Nu so segt mi altemale,Ga naar margenoot+
[pagina 177]
[p. 177]

A. fol. 49 a.b.

10275[regelnummer]
Ga naar margenoot+Waer gi meest te wandelne plecht.’
 
‘Here, wat holpe anders gesecht
 
Dan die waerheit, die ic u sal
 
Seggen? Ic woene overal:
 
Dies en mochtic niet al vertellen.Ga naar margenoot+
10280[regelnummer]
Seidic mijn leven minen gesellen,
 
Si souden mi altemale versmaden,Ga naar voetnoot1
 
Ende onrasten alte vele beraden,
 
Want Waerheit soude mi wesen wreet;
 
Want jegen hare mijn leven geet.Ga naar margenoot+
10285[regelnummer]
Daeromme en souts hare niet twent bagen,
 
Ende soude mi wech van hare jagen,
 
Alsic hare seide die grote mort,
 
Als ic pense ende bringe vort;
 
Want hare en baget dinc negene,Ga naar margenoot+
10290[regelnummer]
Die ic segge, sonder allene
 
Die ewangelie, alsicse spreke,
 
Maer dats emmer valsceleke;
 
Want mine saken sijn so quaet,
 
Dat ic en gere, dat verstaet,Ga naar margenoot+
10295[regelnummer]
Engenen wettegen man no goeden;
 
Want waneer soe si mi verstoeden,
 
So souden sie mi alle verdriven.
 
Maer die gene, der ane bliven
 
Mine leringe vast ende gestade,Ga naar margenoot+
10300[regelnummer]
Die leven al biden rade
 
Baraets, mijns lieves vader,
 
Ende Ypocrisien, die beide gader
 
Mi wonnen ende voedden mede.’
 
Die God van Minnen antworde tier stede:Ga naar margenoot+
10305[regelnummer]
‘Dit was ene scone wenninge,
 
Die si wonnen onderlinge,
 
Daer si wonnen desen duvel,
 
Ende gaven hem tetene broet ende suvel.
 
Sint,’ seit him die God van Minnen,Ga naar margenoot+
10310[regelnummer]
‘Dat gi sijt ontfaen hier binnen,
 
Soe moetti ons seggen uwe affare
 
Ende uwe wandelinge harentare,
 
Dat onse lieden moegen hoeren
 
Ende weeten ende verstaen te vorenGa naar margenoot+
10315[regelnummer]
Van wat dienste dat gi sijt.
 
Nu segt ons in corter tijt.’
 
‘Here,’ seide doe Valsch Gelaet,
 
‘Sint dat u te wetene staet,
 
So sal ic u, wat mijns gesciet,Ga naar margenoot+
10320[regelnummer]
Seggen u ende helen niet.’
 
Valsch Gelaet al sonder beide
 
Begonste aldus ende seide,
 
Datment horen mochte wale:
 
‘Nu hort, gi heren altemale,Ga naar margenoot+
10325[regelnummer]
Die Valsch Gelaet wilt leren kinnen,
 
Sine woninge es, in waren sinnen,
 
In leecke, in clerke, in cloestre mede,
 
Mar si es te selker stede
 
Meerre dan si tere andre si.Ga naar voetnoot2Ga naar margenoot+
10330[regelnummer]
Ic salt u seggen, hort na mi,
 
Waer ic mi meest herbergen wille,
 
Dats daermen mi helet stille,
 
- Daer bem ic seker, Godeweet, -
 
Dats onder doetmodechste cleet.Ga naar margenoot+
10335[regelnummer]
Die geestelike sijn meer bedect
 
Dan die hem ter werelt trect.
 
Ic en segt oec daer bi niet,
 
Dat ic wille lachtren iet
 
Die gene van religione,Ga naar margenoot+
10340[regelnummer]
Opdat hi es van helegen doene
 
Ende alle godelijcheit begert,
[pagina 178]
[p. 178]

A. fol. 49 b.-d.

 
Ga naar margenoot+Nochtanne en hebbicse lief no wert.
 
Menich valsch cloesterere,
 
Fel ende van quaden gere,Ga naar margenoot+
10345[regelnummer]
Doen ane die cledre alsmen siet,
 
Maer therte en verwandelt niet.
 
Godeleke lieden sijn oetmodich,
 
Niet in hoverden overvloedich:
 
Daeromme willic met hem woenen,Ga naar margenoot+
10350[regelnummer]
Omdat ic moege die lieden hoenen.
 
Haren abijt so neme ic wale,
 
Maer ic scuwe altemale
 
Die werke, diere toe behoeren;
 
Want ine quame anders niet te vorenGa naar margenoot+
10355[regelnummer]
Van minen wille, ho ict verscoendeGa naar voetnoot1
 
Ende van buten iemen toende;
 
In mocht en geen sens laten,
 
In mi en mochte hoverde niet maten.
 
Metten hoverdichgen soe woene icke.Ga naar margenoot+
10360[regelnummer]
Die begeren ende pinen dicke
 
Te vercrigene die werelt ere,
 
Ende daer na so staen si sere,
 
Dat si bekint wel moegen sijn,
 
Omdat men hem geeft broet ende wijn,
10365[regelnummer]
Ende penitancie goet ende vet.Ga naar voetnoot2Ga naar margenoot+
 
Hier omme volgic altoes met;
 
Met groten heren, diemen vint,
 
Garic altoes te sine bekint,
 
Ende hen te volgene in haren sale.Ga naar margenoot+
10370[regelnummer]
Arm can ic mi maken wale,
 
Nochtanne die gode, lecker morselc
 
Si comen mi altoes te deele,
 
Ende drinke dien alren besten wijn,
 
Die mach in dien lande sijn.Ga naar margenoot+
10375[regelnummer]
U lieden so predekic aremoede,
 
Mare ic gere vloetheit van goede.
 
Dits oec ene gemeine maniere
 
Van allen moneken cloesterire,
 
Want hebben si den abijt ane,Ga naar margenoot+
10380[regelnummer]
So scinen si helich inden gedane,
 
Ende willen emmer helich wesen;
 
Maer verstaet wel mijn lesen:
 
Die cledre en maken den monec niet,
 
Diemen hem ane dragen siet,Ga naar margenoot+
10385[regelnummer]
Noch dat hi boven es bescoren:
 
Dats al meest pine verloren;
 
Want Baraet so es in hem
 
Te XII staeden ende niet men.
 
Niemenne en es so wel geleert,Ga naar margenoot+
10390[regelnummer]
Dat hi hem jegen mi iet keertGa naar voetnoot3,
 
Mar houden hem ane mine wet;
 
Want waer ic ga, mi es altoes met
 
Baraet; ine soeke niet el dan datte.
 
Gelijc niet el en soect die catteGa naar margenoot+
10395[regelnummer]
Dan die ratten ende die musen
 
Harentare ende achter huse,
 
Aldus so jagic minen staet,
 
Daer ic met decke mijn baraet;
 
Ende ine can so behendich vensen mi,Ga naar margenoot+
10400[regelnummer]
Dat so behendich iemen si,
 
Die geweten can mijn leven,
 
Ic wilt hem selven te kenne geven.’
 
Die wile Valsch Gelaet dit seide,
 
Die God van Minnen sprac sonder beide,Ga naar margenoot+
10405[regelnummer]
Ende onderginc hem sine sprake
 
Ende seide: ‘Hets ene selsiene sake,
 
Dat gi hier verstaen ons doet.
[pagina 179]
[p. 179]

A fol. 49 d.-50 a.

 
Ga naar margenoot+Vintmen helige lieden goet
 
Ter werelt ende buten abdien?’Ga naar margenoot+
10410[regelnummer]
- ‘Jaet, here, ic darf wale lien.
 
Waendi omme die cledre gemingt,
 
Dat daer omme van Goede verlingt
 
Smenscen ziele? Neen si niet;Ga naar voetnoot1
 
Want menegen helegen sant men plietGa naar margenoot+
10415[regelnummer]
Tanebedene ende menege sintinne,
 
Die Gode dienden altoes met sinne,
 
Ende werelike cledre droegen,
 
Daer si hare herte niet anesloegen,
 
Alse daeden mageden ende martelaren,Ga naar margenoot+
10420[regelnummer]
Die oec in huweleke waren,
 
Ende moeder worden van goeden kinden,
 
Ende haer leven in huwelic inden.
 
Besiet menege helichge maget,
 
Die crone vor Gode nudraget,Ga naar margenoot+
10425[regelnummer]
Ende starf in waerreliken cledre,Ga naar voetnoot2
 
Waendi datse God te ledre
 
Heeft om dat weerrelijk cleet?
 
Neen hi niet, weet dat gereet,
 
Goet herte maect goet leven;Ga naar margenoot+
10430[regelnummer]
Tcleet en cant genemen no gegeven,
 
Ende goet leven maect goet werke.
 
Nadat ict sie ende merke.
 
So leeght alleene dat religioen
 
Ant werc dat de liede doen.Ga naar voetnoot3Ga naar margenoot+
10435[regelnummer]
Waendi, die name een scaeps vel,
 
Ende daermede cleedde wel
 
Den wolf here Ysengrime,
 
Wart in dauwe ocht in rime,
 
Dat hi en gene scaep en name,Ga naar margenoot+
10440[regelnummer]
Al wart dat hire onder quame,
 
Ende daeromme gave den scapen vrede,
 
Al ware dat hire scaep scene mede?
 
Neen hi niet, maer te meer.
 
Soude hise nemen ende vele teer,Ga naar margenoot+
10445[regelnummer]
Omdat sine kinnen niet en sonden,
 
Al waert dat hi vlien oec woude.
 
Hoedt u van desen welvekinen,
 
Die nuwe apostelen scinen,
 
Helege kerke; want gi gegevenGa naar margenoot+
10450[regelnummer]
Hen in handen om u sneven.
 
Het sijn die u sonden weren,
 
Ende heimelike u verteren;
 
Sdages maken si u mure,
 
Mar tsnachts wordet hem te sure,Ga naar margenoot+
10455[regelnummer]
Hoe si u gemineren moegen
 
Ende muren breken ende poegen.
 
Dat sijn uwe gerechte prelate,
 
Daer si ane doen onmate
 
Ende overdaet al te groet.Ga naar margenoot+
10460[regelnummer]
Nu willic swigen, ic hebs noets;
 
Want si moeten mi, dats waer,
 
Wedersaken sijn te swaer.
 
Want dese, daer ic af telle,
 
Sijn wolve gecleedt met scaeps velle.Ga naar margenoot+
10465[regelnummer]
Maer ic wille u geloven wale,
 
Dat ic u vriende altemale
 
Vordren wille, waer dat si,
 
Opdat gi ontfaen wilt mi
 
Ende mine amie, want daer sonderGa naar margenoot+
10470[regelnummer]
En mochtic sijn, want ic bleve tonder.
 
Ic bem verradre sekerlike,
[pagina 180]
[p. 180]

A. fol. 50 a.b.

 
Ga naar margenoot+Ende onse Here van hemelrike
 
Hout mi over enen dief,
 
Ende versworen, dats mijn gerief,Ga naar margenoot+
10475[regelnummer]
Opdat ic minen wille volbringe;
 
Want met logenen sonderlinge
 
Bem ic bedect altemale;
 
Want niemenne en mach mi kinnen wale,
 
Hoe dicke hi mi te siene plegt.Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
10480[regelnummer]
Van Pirotheuse daermen af segt,
 
Dat hi hem sciep waer hi in woude,
 
Baraets consti so menichfoude;
 
Nochtan en constijs half so vele
 
Alse ics can te minen spele;Ga naar voetnoot2Ga naar margenoot+
10485[regelnummer]
Want ine quam noit so dicke tere stat,
 
Datmen mi daer iet kinde te bat;
 
Want alte wale ic wisselen can
 
Die cledre, die ic hebbe an.
 
Nu bem ic monec, nu bem ic nonne,Ga naar margenoot+
10490[regelnummer]
Nu bem ic riddre van hogen conne,
 
Nu bem ic canonec, nu prelaet,
 
Nu pape, nu clerc, nu advocaet;
 
Nu bem ic meester, alse nu scolier;
 
Nu bem ic borgrave, nu forestier.Ga naar margenoot+
10495[regelnummer]
Wat makic hieraf menich sticke?
 
Van allen ambochte so bem icke:
 
Nu bem ic prinche ende nu page.
 
Ic hebbe in mi ene usage,
 
Dat ic bider herten canGa naar margenoot+
10500[regelnummer]
Alle talen, die noit conste man.
 
Nu bem ic graeu, nu bem ic out;
 
Nu bem ic jonc in mire gewout;
 
Nu bem ic Robert, alse nu Robijn,
 
Nu bem ic barevoet, nu Jacopijn.Ga naar voetnoot3Ga naar margenoot+
10505[regelnummer]
Ic volge gerne mire vriendinnen,
 
Die mi hier brachte binnen,
 
Ende doe gerne, al sout mi deren,
 
Al haren wille, haer begeren.
 
Selc wile doe ic cledre aneGa naar margenoot+
10510[regelnummer]
Ende ga in vrotiwen gedane:
 
Nu bem ic vrouwe, alse nu joncwijf,
 
Nu clusenerse, die al haer lijf
 
Gedaen heeft penitencie groet;
 
Nu bem ic een Lollart ende bidde broet;
10515[regelnummer]
Alle die singen broet om Goede
 
Dat sijn diere truwanten bode.
 
Nu bem ic abt, alse nu abdesse;
 
Alse nu bem ic irst professe.Ga naar voetnoot4
 
Dus doergaic die werelt wijt,Ga naar margenoot+
10520[regelnummer]
Ende doersoke dordine talre tijt,
 
Daer ic mi best met helpen mach,
 
Om te bejagene mijn gelach;
 
Maer ic later tcoren af
[pagina 181]
[p. 181]

A. fol. 50 b.c.

 
Ga naar margenoot+Ende en soeke el niet dan tcaf;Ga naar voetnoot1
10525[regelnummer]
Want mine wart ende mine daet
 
Sijn harde divers, dat verstaet.Ga naar voetnoot2
 
Doe woude swigen Valsch Gelaet,
 
Maer die God dede den raet,
 
Dat hijs seide vele meerGa naar margenoot+
10530[regelnummer]
Dan hijs geseit hadde te voren eer,
 
Die te hem seide ende sprac toe:
 
‘Nu segt,’ seit hi, ‘waer af ende hoe
 
Gi dient den lieden achter lande,
 
Gine dorres laten dore die scande,Ga naar margenoot+
10535[regelnummer]
Gine segt al hoet met u steet;
 
Want het scijnt wel ane u cleet,
 
Dat gi sijt ene goede ermite.’
 
- ‘Hets waer, maer ic bem ypocrite,
 
Ende predecke den lieden nuttelicheitGa naar voetnoot3;Ga naar margenoot+
10540[regelnummer]
Maer emmer vullic, dats waerheit,
 
Mine pance met goeder spisen
 
Ende met wine, diemen prisen
 
Hort; dien neme ic in goede
 
Ende predecke den lieden daremoede.Ga naar margenoot+
10545[regelnummer]
Nochtan en gerics selve niet;
 
Want waer mine ogen den armen siet,
 
Dien scuwic ende hate mede:
 
Dit heeft geweset altoes mijn sede.
 
Ic hadde die contscap sekerlikeGa naar margenoot+
10550[regelnummer]
Vandien coninc van Vrankerike
 
Liever dan van een armen man,
 
Hoe vele doegeden dat hi can;
 
Want alsic sie dese arme kaitive
 
Naectende bloet ende cranc van live,Ga naar margenoot+
10555[regelnummer]
Hongerich ende dorstich, ende horse clagen,
 
Dan c[x] mi niet wale behagen.
 
Men dragense int gasthuus, ic wilt wel;
 
Van mi en mogense hebben el
 
Noch oec vercrigen anders iet,Ga naar margenoot+
10560[regelnummer]
Datse moege geloven iet;Ga naar voetnoot4
 
Maer die rike perssemert,
 
Die met siecheden es beswert,
 
Dien visenteric vriendelike
 
Ende troeste harde hovesscelike,Ga naar margenoot+
10565[regelnummer]
Want ic waens gelt gecrigen;
 
Ende doettene die quade doet dan swigen,
 
Soe leidickene toten grave.
 
Coemt iomen die mi spreect daer ave,
 
Dat ic den armen so niet en doe,Ga naar margenoot+
10570[regelnummer]
Weetti hoe ics onga dan, hoe?
 
Ic segge: die rike es meer bevaen
 
Met sonden, die hi heeft gedaen,
 
Dan die arme kaitijf si:
 
Dies behoeft hem bat dien raet van mi.Ga naar margenoot+
10575[regelnummer]
In segt oec daer bi niet te male:
 
Een arm man hine verliest also wale
 
Sine siele in sine aremoede
 
Alse die rike met sinen goede,
 
Die wel keert al sijn doen,Ga naar margenoot+
10580[regelnummer]
Want ons bescrijft Salomoen
 
In sine parablen, alse ict weet,
 
Dat in die derticste capittele steet:
 
‘God here,’ seit hi, ‘dore uwe goede,
 
Hoedt mi van rijcheden ende van aremoeden;Ga naar margenoot+
[pagina 182]
[p. 182]

A. fol. 50 c.d.

10585[regelnummer]
Ga naar margenoot+Want die rike heeft overmoet
 
So over groet op sijn goet,
 
Dat hi Gods, ons lieves vader,
 
Daerbi vergeet altegader.
 
Diegene die met aremoden leven,Ga naar margenoot+
10590[regelnummer]
Sie moegen sonde qualec begeven:
 
Die noet si houtse so bevaen,
 
Dat si moeten stelen gaen,
 
Ocht valchs sijn ochte versworen,
 
Daer si bi worden verloren.’Ga naar margenoot+
10595[regelnummer]
Dat Salomon seide van sinen wegen,
 
Daer en seide niemen jegen.
 
Doe God ginc op erterike,
 
Ende sine apostele die gelike
 
Predecten te menegen staeden,Ga naar margenoot+
10600[regelnummer]
Wine vinden niet dat si baden
 
Broet ocht andre spisen iet;
 
Want sine wouden bidden niet.
 
Dus souden die brudre laten
 
Hare bidden ende hem gematen,Ga naar margenoot+
10605[regelnummer]
Ende leven bi haren labure,
 
Daer si bat ane ter cure
 
Daeden, opdat sijt antierden,
 
Ende hem alsoe bestierden
 
Alse hare irste brudere daeden,Ga naar margenoot+
10610[regelnummer]
Die selve wrachten ende niet en baden;
 
Ende bleef hem boven den etene iet,
 
Sie gavens wech, sine hildens niet;
 
Sine stichten gene grote gesaten,
 
Si hilden hem altoes met maten.Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
10615[regelnummer]
Een starc man, nadat ict kinne,
 
Es wale recht dat hi winne
 
Sine spise met sinen handen,
 
Waer hi woent ende in wat landen,
 
Opdat hijs anders niet en heeft,Ga naar margenoot+
10620[regelnummer]
Hoe helegelike dat hi leeft,
 
Ende in wat ordenen dat hi si.Ga naar voetnoot2
 
Noch salic meer, geloves mi,
 
U vertellen noch hier naer,
 
Maer dat weet wel openbaer:Ga naar margenoot+
10625[regelnummer]
Wie dat volmaect wesen wille,
 
Hi vercope lude ende stille
 
Al dat hi heeft van den sinen,
 
Ende leve van sijns selfs pinen;
 
Want niemene en soude ledich sijn.Ga naar margenoot+
10630[regelnummer]
Hier es jegen die redene mijn,
 
Na dat die Ewangelien houden,
 
Dat wi altoes beden souden;
 
Mare dat es een cranc bedecken,
 
Dat wi dat voer ogen trecken;Ga naar margenoot+
10635[regelnummer]
Want wi moeten beden laten;
 
Doch alse wie dronken ochte aten,
 
Aldus souden wie oec tbeden begeven,
 
Alse wie wonnen daer wi bi leven.Ga naar voetnoot3
 
Ons bescrijft Justiniaen,Ga naar margenoot+
10640[regelnummer]
Dat en geen man en soude gaen,
 
Die gesont ende mechtich si,
 
Sijn broet bidden, geloves mi,
 
Opdat hijt te wenne vonde.
 
Het ware vele menre sondeGa naar margenoot+
10645[regelnummer]
Ende oec ter werelt menre scade,
 
Diese name ende verdade,
[pagina 183]
[p. 183]

A fol. 50 d.-51 a.

 
Ga naar margenoot+Dan dat si met selker quaetheit
 
Nemen der lieden arebeit.Ga naar voetnoot1
 
Alemoessene en soude niemen ontfaenGa naar margenoot+
10650[regelnummer]
Noch met rechte daer omme gaen,
 
Dan diere toe sijn geset:
 
Dat sijn die gene, ic wille gijt wet,
 
Die arm, ont sijn ende cranc,
 
Ende quale hout haer leven lanc,Ga naar voetnoot2Ga naar margenoot+
10655[regelnummer]
Noch gepinen niet en connen:
 
Daer omme was alemoessene begonnen.
 
Ende wet oec wel waerlike,
 
Dat onse Here van hemelrike
 
Gebiedt den mensche, dat hi al geve,Ga naar margenoot+
10660[regelnummer]
So dat hem niet en bleve;
 
Nochtan sone heet hi niet,
 
Dat die mensche gaet bidden iet;
 
Maer hi wilt datmen winne
 
Met sinen handen, dat meint hier inne.Ga naar margenoot+
10665[regelnummer]
Want sinte Pauwels ontboet
 
Den armen apostelen, dat si hare broet
 
Wonnen gerne met haren handen,
 
Ende varen lieten alle triwande;Ga naar voetnoot3
 
Hi en woude niet, waer si quamenGa naar margenoot+
10670[regelnummer]
Ende predecten, dat si iet namen,
 
Ende dEwangelien nine vercochten,
 
In wat lande dat sise brochten;
 
Want der geveren dire es vele,
 
Die in ernste ende in speleGa naar margenoot+
10675[regelnummer]
Geven geredre ende mere
 
Des hars dore die werelt ere.
 
Dan si doen dore onsen Here,
 
Ende daerbi verliesen sere;
 
Want si verliesen ten gewichteGa naar margenoot+
10680[regelnummer]
Loen, alemoessene ende gichte.’Ga naar voetnoot4
 
Die God van Minnen hi seide:
 
‘Nu segt mi, selp u waerheide:
 
Een stare man, die dienen wille
 
Onsen Here lude ende stille,Ga naar margenoot+
10685[regelnummer]
Ende dat sine heeft al vercocht,
 
Ende goet daer af den armen brocht,
 
Ende beden wille al in een,
 
Ende pine ende sorge doen en geen,
 
Mach hi dus Goede dienen iet?’Ga naar margenoot+
10690[regelnummer]
- ‘Jai, here, waeromme niet?’
 
‘Ende hoe? dat segge mi.’
 
Valsch Gelaet seide: ‘Dat si.
 
Hi ga in een religioen,
 
Daermen hem geeft al sijn verdoenGa naar margenoot+
10695[regelnummer]
Van haren renten, die si houden,
 
Sonder te biddene jongen ocht ouden,
 
Alse witte moneke ende swarte sijn
 
Ende ander moneke, dats wel anscijn:Ga naar voetnoot5
 
In selke ordenen soudense hem begeven,Ga naar margenoot+
10700[regelnummer]
Die op hare rente altoes leven,
[pagina 184]
[p. 184]

A. fol. 51 a.b.

 
Ga naar margenoot+Ende triwanten laten staen,
 
Daer biddende ordenen met omgaen,
 
Die bidden lopen achter lande:
 
Dits vor Gode grote scande.Ga naar margenoot+
10705[regelnummer]
Men vent selken monec nochtan,
 
Die pinen gelijc enen andren man,
 
Ende daer na Goede anebeden sere.
 
Mi gedunkt, dat wilen ere
 
Groet discort was ende swaerGa naar margenoot+
10710[regelnummer]
Op die baden, wet vorwaer,
 
Ochtment met Gode mochte anegaen.
 
Nu hort, ic saelt u doen verstaen
 
Al die waerheit in dit boec,
 
- Waerheit en soect genen hoec -Ga naar margenoot+
10715[regelnummer]
In wat dingen men bidden mach,
 
Nadat ict horde ende sach.
 
Nu hort hier die sake waerbi
 
Dat elc mach bidden, geloves mi:
 
Es soe plomp van sinne een man,Ga naar margenoot+
10720[regelnummer]
Dat hi geen ambocht en can
 
Geleren, noch en begert oec niet
 
Sonder ambacht te blivenne iet,
 
Hi mach wel bidden tote dien male,
 
Dat hi geleert sijn ambocht wale,Ga naar margenoot+
10725[regelnummer]
Daer hi sijn broet met winnen mach,
 
Sonder triwanden, nacht ende dach.
 
Ochte die so ziec es ende so out,
 
Dat hi en heeft en gere gewout
 
Sijn broet te winne in crancheiden;Ga naar margenoot+
10730[regelnummer]
Ocht een die heeft in weeldicheiden
 
Sinen tijt altoes geleeft,
 
Ende sijn goet nu al begeeft,
 
Dien so salmen bidden laten,
 
Ende niet van hongre inder stratenGa naar margenoot+
10735[regelnummer]
Sterven laten, het ware sonde.
 
Ocht die gene, die teneger stonde
 
Niet so vele conste gewinnen,
 
Dat hire hem met in enegen sinne
 
Onthouden ochte gevoeden moege,Ga naar margenoot+
10740[regelnummer]
Dese laetmen bidden bi gedoge
 
Van doren te doren ende bejaghen;
 
Want anders mach hi hem niet bedraghen.Ga naar voetnoot1
 
Ocht die sijn ambocht wille leren,
 
Daer hi sijn broet mede met erenGa naar margenoot+
10745[regelnummer]
Wennen moge, dese mach
 
Bidden tote dat coemt die dach,
 
Dat hi selve moege werken;
 
Maer gi moegt wale merken,
 
Dat ic meine: werken met handen,Ga naar margenoot+
10750[regelnummer]
Alse up sinen lichame standen,
 
In meene gheene gheestelike:
 
In souker in gheene plike.Ga naar voetnoot2
 
In dese sake, die ic u
 
Hier vertelt hebbe nu,Ga naar margenoot+
10755[regelnummer]
Machmen bidden sekerlike;
 
Maer anders en eist niet redenlike,
 
Dat ic u hier hebbe geseit,
 
Dat een mensche te biddene plegt,
 
Ocht die meester van Sent OmarsGa naar voetnoot3Ga naar margenoot+
10760[regelnummer]
Loech, ende dede wanen waers
[pagina 185]
[p. 185]

A. fol. 51 b.c.

 
Ga naar margenoot+Menegen te Parijs in die stede,
 
Daer hi las ende predecte mede,
 
Dat grote sonde anders ware
 
Bidden, ende hi hads openbareGa naar margenoot+
10765[regelnummer]
Met hem leke ende die clerke;Ga naar voetnoot1
 
Mare mijn vrouwe met haren werke,
 
Ver Ypocrisie, dede dat,
 
Datmen daer bien uter stat
 
Ende uten rike, omdat hi seideGa naar margenoot+
10770[regelnummer]
Ende predecte die waerheide,
 
Ende niet genadich en was hars,
 
So wart gebannen die clerc Omars,
 
Sint hi nouwe boeke maecte,
 
Daer hi in al besaecteGa naar margenoot+
10775[regelnummer]
Hare leven, ende woude,
 
Dat ic altoes arbeiten soude,
 
Opdat ic gnoech en ware gegoedt.Ga naar voetnoot2
 
Weende hi dat ic was verwoedt?
 
Nenic! entrouwen ende God,Ga naar margenoot+
10780[regelnummer]
Ine werde nemmer so versot;
 
Want werken es ene sware pine.
 
Ic sal buten doen in scine,
 
Dat ic goede werke doe;
 
Maer nemmeer en weerkic soe,Ga naar margenoot+
10785[regelnummer]
Ine sal mine ypocrisien
 
Mantelen wel met reinardien,’Ga naar voetnoot3
 
Die God van Minnen seide doe saen:
 
‘Wat duvle doedi ons verstaen?
 
Grote Valscheit, bi onser Vrouwen,Ga naar margenoot+
10790[regelnummer]
Geloefdi Goede?’Ga naar voetnoot4 - ‘Neen ic, entrouwen;
 
Want n'emenne en mach, hebbic vernomen,
 
Tenegen groten dingen comen
 
Op erterike, die Goede geloeft,
 
Ende die es altemale verdoeft;Ga naar margenoot+
10795[regelnummer]
Want die goede, die laten varen
 
Alle quaetheit ende metten haren
 
Hen laten genogen met paise,
 
Die donken mi mesayse,
 
Ende mi wanhaget haer leven;Ga naar margenoot+
10800[regelnummer]
Maer die persemarden, die geven
 
Moegen die borse vol van penninge,
 
Met hem so houdic wandelinge;
 
Met meyeren, met valsceren, met taverniren,
 
Die alle quaetheit antieren,Ga naar margenoot+
10805[regelnummer]
Ende al biden rove leven,
 
Die hen die arme node geven,
 
Die hen achter straten volgen
 
Ende menich anscijn sien verbolgen,
 
Ende die si toten tanden plecken,Ga naar margenoot+
10810[regelnummer]
Die ga ic striken ende lecken.
 
Bi minen strikenne ende leckenne
 
Pijn ic te gadre goet te treckene.Ga naar voetnoot5
[pagina 186]
[p. 186]

A. fol. 51. c.

 
Ga naar margenoot+Penninge diere hebbic oec gnoech,
 
Ende dunct mi oec mijn gevoech,Ga naar margenoot+
10815[regelnummer]
Dat ic wille maken ene nuwe zale,
 
Om mi daer in taysierne wale,
 
Dat mijn begeren es algader;
 
Want het raed mi mijn vader,
 
Dat ic aldus leven soude,Ga naar margenoot+
10820[regelnummer]
Dan comen die lieden, die menechfoude
 
Mi toegeven goede muken:
 
Dus winne ic altoes ane mijn smuken;
 
Want ane tbejach sijn mine attenten,
 
Want beter vele dan mijn rentenGa naar margenoot+
10825[regelnummer]
Es mijn bejach, dat weet wale;
 
Want al mijn gaen opentale
 
Dats al omdat ic wille winnen.Ga naar voetnoot1
 
Ic biechte keysere ende keyserrinne,Ga naar voetnoot2
 
Coninge, hertogen ende graven,Ga naar margenoot+
10830[regelnummer]
Ende die rike sijn van haven,
 
Ende mi vollen minen crop;
 
Mar in achte twent daer op
 
Wat dat doen die arme kaytive:
 
Die wisic al bi minen live,Ga naar margenoot+
10835[regelnummer]
Dat si te haren pape gaen:
 
Hare biechte en willic niet verstaen;
 
Want mine baecht niet, dat verstaet,
 
Arme lieden noch hare gelaet.
 
Dese coninge, dese keyserrinnen,Ga naar margenoot+
10840[regelnummer]
Dese gravinnen, dese hertoginnen,
 
Dese grote vrouwen, dese prelatessen,
 
Dese nonnen ende dese abdessen,
[pagina 187]
[p. 187]

A. fol. 51 c.-52 a.

 
Ga naar margenoot+Dese vrouwen, dese joncfrouwen,Ga naar voetnoot1
 
Ende begginen, diemen scone maeh scouwen,Ga naar margenoot+
10845[regelnummer]
Dese begeric sekerlike
 
Te biechtene, opdat sie sijn rike;
 
Maer om haer ziele Goede te gevene
 
Vragic hem van haren levene,
 
Den groten heren, hets mijn sede,Ga naar margenoot+
10850[regelnummer]
Ende al haren maisniden mede;
 
Ende swere hem bider crune mijn,
 
Dat alle hare papen beesten sijn
 
Jegen mi ende mine gesellen,
 
Diere ic hebbe menegen fellen,
10855[regelnummer]
Ende dien ic der liede heimelicheide
 
Segge, ende sie mi weder meide,
 
Want ic en hele een twent hem niet,
 
Noch si mi van dies men pliet.Ga naar voetnoot2
 
Omme te toenne hare quaetheit
10860[regelnummer]
Hort wat die Ewangelie seitGa naar margenoot+
 
Sinte Matheus oppenbaer,
 
- In XXIII capiteel, dats waer,
 
Daer binnen gescreven steet -
 
Die dus spreect, Godeweet:
10865[regelnummer]
Op den setel Moyses sal al in eenGa naar voetnoot3Ga naar margenoot+
 
Sitten Scriven ende Phariseen,
 
Dat sin die quade, die God verdoeme,
 
Dien ic ypocriten nome.
 
Dese seggen tgoede, dat verstaet,
10870[regelnummer]
Ende werken tselve alle quaet.Ga naar margenoot+
 
Werct na dat sie u leren,
 
Ende nemmeer en wilt u keren
 
Ane hare werke no an hare daet;
 
Want sie sijn vor Gode quaet.
10875[regelnummer]
Si leggen op u bordenen swaer,
 
Maer selve en doensire niet haer;
 
Maer sie hurtens alle wege
 
Met haren minsten vingere wege.Ga naar voetnoot4
 
Sie hoeden hem van goeden werke,Ga naar margenoot+
10880[regelnummer]
En sie daert die lieden merken;
 
Ende geen dinc en gerense bat
 
Dan tire taflen die irste stat
 
Ende in die marc die gruettinge
 
Van den lieden sonderlinge,Ga naar margenoot+
10885[regelnummer]
Ende dat voren staen in die kerke,
 
Dat alle sijn des duvels werke,
 
Ende wille meester geheten wesen;
 
Mare, na dien dat wi lesen,
 
Sone souden sijs doen meer no min;Ga naar margenoot+
10890[regelnummer]
Want dEwangelie spreect jegen hem.
 
Noch hebben wi enen andren sede,
 
Daer sijn alle gebonden mede;
 
Want so wien wi jegen ons sien,
 
Altemale so haten wi dienGa naar margenoot+
10895[regelnummer]
Bi accorde ende oec bi rade,
 
Ende beraden hem altoes scade,
 
Waer wie moegen, bedectelike.
 
Siewi dat hi sal werden rike
 
Met provenden ocht met gichten,Ga naar margenoot+
[pagina 188]
[p. 188]

A. fol. 52 a.b.

10900[regelnummer]
Ga naar margenoot+Enen raet gaen wi dan dichten,
 
Hoe wi weten moegen gereet,
 
Bi wat trappe dat hi opgeet,
 
Dan lachterwine heimelike
 
- So leet waer ons waer hi rike! -Ga naar margenoot+
10905[regelnummer]
Emmer ane die hulpe sine;Ga naar voetnoot1
 
Ende dat doen wi so stillekine,
 
Dat niet en wart geopenbaert.
 
Dan valt hi weder nederwart
 
Vanden grade, daer hi op stoet,Ga naar margenoot+
10910[regelnummer]
Ende tumelt weder ondervoet;
 
Mare wisti dat van ons quame,
 
Hi soude lachtren onse name.
 
Waert oec dat hem iemenne daeden
 
Vordeel, dat hem quame te staeden,Ga naar margenoot+
10915[regelnummer]
Van goede, van eren, ende tebaten,
 
Dan soe souden wi ons gelaten,
 
Ocht wijt al hadden gedaen,
 
Ende souden wie hem seggen saen,
 
Ende andren lieden openbare,Ga naar margenoot+
10920[regelnummer]
Dat hi bi ons geholpen ware,
 
Om te hebbene der liede prijs.
 
Oec pinen wie ons in alre wijs
 
Loselic ane dese heren,
 
Die vol sijn der werelt eren,Ga naar margenoot+
10925[regelnummer]
Dat si ons hare lettren geven
 
Ende orcontscape, dat ons leven
 
Goet ende harde helich si,
 
Waer wi wandelen, na ocht bi;
 
Ende altoes maken wie ons arm mede,Ga naar margenoot+
10930[regelnummer]
Mare hoe wi clagen onse lede,
 
Wie sijn die gene, ine logens niet,
 
Diet al hebben sonder te hebbene iet.
 
Ic warde selc tijt een makelare,
 
Ende make paixs, ho soet geware;Ga naar margenoot+
10935[regelnummer]
Huwelie vergadert wel bi mi;
 
Ic doe oec waers te doene si
 
Excecutien, hets wel mijn sede,
 
Ende bem oec procurerre mede;
 
Ic bem messagier ende bode,Ga naar margenoot+
10940[regelnummer]
Dat mi nochtanne mesteet, bi Gode;
 
Want swaer ambocht es ter core
 
Te doene anders liede orbore.
 
Ende hebbedi enege sake te doene,
 
Seggese mi ende sijs dies cone,Ga naar margenoot+
10945[regelnummer]
Dat si sal comen te goeden inde,
 
Sint dat ics mi onderwinde,
 
Ende gi mi hebt dan so gedient,
 
Dat ic wesen mach u vrient.
 
Ine minne niemene nocht en prise,Ga naar margenoot+
10950[regelnummer]
Die mi castijt in eneger wise;
 
Ine wille gecastijt niet sijn
 
Noch geblameert int herte mijn;
 
Nochtan willict blameren al,
 
Dat ic sie ocht sien sal.Ga naar margenoot+
10955[regelnummer]
Ic wille lachtren dat ic sie,
 
Want mijn sede wast oit ende ie.
 
Ine roke niet der hermitagen,
 
Der woestinen noch diere bosscagen:
 
Ic laetse Sinte Jhanne Baptisten;Ga naar margenoot+
10960[regelnummer]
Want ic ware vander lusten
 
Te verre, daer die morsele in sijn
 
Ende oec mede den goeden wijn,
 
Ende vanden borge ende vanden staeden,
 
Daer ic mi wel in can beraden.Ga naar margenoot+
10965[regelnummer]
Ic make mi daer in ere stede,
 
Daer ic in hehbe mine heimelichede,
 
Ende segge daer ic ga achter straten,
 
Dat ic die werelt hebbe gelaten,
 
Dat ic leve in ermoeden groet,Ga naar margenoot+
10970[regelnummer]
Dies ic en hebbe engenen noet;
 
Want ic mi ligge ende aisiere
 
Met groten rasten bi den viere,
 
Ende bade mine lede in warm water:
[pagina 189]
[p. 189]

A. fol. 52 b.c.

 
Ga naar margenoot+Dus bem ic ayser dan een cater.Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
10975[regelnummer]
Ic bem gerochts Ankerts bode,Ga naar voetnoot2
 
Die verstoten sijn van Gode;
 
Ic bem een van dien dieven,
 
Daer dEwangelien ave brieven,
 
Die alse een lam buten geet,Ga naar margenoot+
10980[regelnummer]
Ende binnen es een wolf wreet.
 
Dos gaen wi omme water ende lant,
 
Ende settent al na onse hant,
 
Waer wi gaen ocht waer wi comen;
 
Want ic hebbe orloge genomenGa naar margenoot+
10985[regelnummer]
Jegen die werelt altemale;
 
Want ic wilse op entale
 
Berespen van haren dingen,
 
Ende te mi wart altoes bringen,
 
Ende die nine keren ane mijn bort,Ga naar margenoot+
10990[regelnummer]
Van hem seggic altoes vort,
 
Dat buggeren ende cattren sijn;Ga naar voetnoot3
 
Mar die bort ter geselscap mijn,
 
Dat sijn altoes goede liede;
 
Van hem hebbic mine miede:Ga naar margenoot+
10995[regelnummer]
Coptine, plumieren, te minen dele,
 
Ende goede leckere morsele;
 
Conine, hasen ende pertrisenGa naar voetnoot4
 
Gevense mi te mire spisen;
 
Ende den wensch van goeden wineGa naar margenoot+
11000[regelnummer]
Bringen si mi altoes, die mine.
 
Dese absolveric ende geve pardoen;
 
Want wat quade dat si doen,
 
Eist rovere, eist dief, eist persemart,
 
Dese hebbic alle lief ende wart.Ga naar margenoot+
11005[regelnummer]
Wat si mesdoen neme ic op mi,
 
Sint ic van hem ict wennende si;
 
Ende wie ons tsins nine wilt geven,
 
Moegen wi, hi wart verdreven,
 
Ocht wie doene levende bernen;Ga naar margenoot+
11010[regelnummer]
Sine geven ons, wie sullense ernen,
 
Ochte penitensie setten so swaer,
 
Dat hem beter ware, vore waer,
 
Dat si ons penitentie gaven.Ga naar voetnoot5
 
Van haeren goede, van haerre haven,Ga naar margenoot+
11015[regelnummer]
Daer wi met haren vrienden bliven;
 
Want niemenne en weet tquaet dat wi driven.
 
Maer en daet die grote wachte,Ga naar voetnoot6
 
Die ons bi dage ende bi nachte
 
Doet die Universiteit,Ga naar margenoot+
11020[regelnummer]
Wie hadden ene andre wet geleit;
 
Want ic segge u seker waer,
 
Dat was in ons Heren jaer
 
M. CC. L ende vive,
 
Gebannen was vanden liveGa naar margenoot+
11025[regelnummer]
Een boec, dat was sere opcomen,Ga naar voetnoot7
 
En hadde ons dat niet genomen
 
Geweest, dat wet bi mire eren,
[pagina 190]
[p. 190]

A. fol. 52 c.d.

 
Ga naar margenoot+Wie hadden geweest die meeste heren,
 
Die nu in dese werelt sijn,Ga naar margenoot+
11030[regelnummer]
Dat sere dert der herten mijn;
 
Dat dUniversiteit van Parijs
 
Onse boec benam in alre wijs.
 
Wat soudic hieraf vele maken?
 
Het worde mi te lange saken.Ga naar margenoot+
11035[regelnummer]
Maer hoert een deel van minen geslachte,
 
Dat in die werelt es van machte,
 
Ondancs hebs die Helege Kerke,Ga naar voetnoot1
 
Daer ic altoes jegen werke.
 
Baraet mijn vader blijft keyser ende hereGa naar margenoot+
11040[regelnummer]
Van der werelt emmermere,
 
Ende mijn moeder Ypocrisie
 
Blijft keyserrinne, wats gescie.
 
Wie regneren in elc rike,
 
Alst wel es recht ende mogenlike;Ga naar margenoot+
11045[regelnummer]
Wie connen der liede raet ontecken
 
Heimelike, die ane ons trecken.
 
Men hout ons over soe goet,
 
Dat elc ane ons comen moet,
 
Ende wie castiense van sonden sere;Ga naar margenoot+
11050[regelnummer]
Maer wie en geren nemmermere
 
Van hen gecastijt te sine:
 
Daden sijt dat ware onse pine.
 
Segt, wat lieden soudemen eren
 
Dan ons, die vore die grote herenGa naar margenoot+
11055[regelnummer]
Ende vor ons lieden altoes beden?Ga naar voetnoot2
 
Mare wie sijn van andren seden,
 
Alse wie hem hebben gekeert den rugge:
 
Dan siwi talre quaetheit vlugge.
 
Welc es meerre verwoedthedeGa naar margenoot+
11060[regelnummer]
Danne tanteerne ridders sede,Ga naar voetnoot3
 
Ocht die edele lieden te minnene,
 
Ende daer ane niet te winnene?
 
Ware een man van selken sede,
 
Dat hi hilde vore wardichedeGa naar margenoot+
11065[regelnummer]
Ende sijn gelof al oppenbare,
 
Ende en twent daer jegen en ware,
 
Ende altoes scuwede Ypocrisie,
 
Dits volc dat ic vermaledie!
 
Mar desen langen caperoen,Ga naar margenoot+
11070[regelnummer]
Dese gerunste gebondene scoen,
 
Dese lange, wide tabbarden,
 
Dese cappen van graeuwen arden,
 
Ende lieden van simplen gedanen,
 
Dese souden die princhen ane hem tanen,Ga naar margenoot+
11075[regelnummer]
Ende geven hem al onderhanden
 
Die orboren van haren landen,
 
Wart in paise, wart in onvreden,Ga naar voetnoot4
 
Sie soudent hem in geestelijcheden
 
Berechten, want si hebbes name:Ga naar margenoot+
11080[regelnummer]
Derre est dierre ic mi niet en scame.
 
Twaren, mine roect wat ic doe
 
Om minen wille te bringenne toe.
[pagina 191]
[p. 191]

A. fol. 52 d.-53. a.

 
Ga naar margenoot+Niet en seggic u daerbi,
 
Dat ic wille dat versmaet siGa naar margenoot+
11085[regelnummer]
Oetmoedich abijt, diet hout wale;
 
Maer ic mene anders altemale,
 
Ende dat lachtert God oec mede,
 
Dat die minsce teneger stede
 
Hem geeft toetmoedichgen abite,Ga naar margenoot+
11090[regelnummer]
Ende der werelt nine werd quite,
 
Sint hise metten monde begeft.
 
Dese slacht den roden, die heeft
 
So vele geslonden tenen male,
 
Dat hijt en can gedragen wale,Ga naar margenoot+
11095[regelnummer]
Ende moet utespuwen neder,
 
Ende alse hem hongert, et hijt weder.Ga naar voetnoot1
 
Here, ine dar u liegen niet;
 
Mar mochtic gevolen iet,
 
Dat gijs niet en wort geware,
11100[regelnummer]
Gine hadt die logene oppenbareGa naar margenoot+
 
In u hant van mi gereet,
 
Ende u bedriegen, Gode weet,
 
Dan soudic laten om gene sonden.’Ga naar voetnoot2
 
Die God van Minnen doe begonde
11105[regelnummer]
Te lachene van groten wondre,Ga naar margenoot+
 
Ende elc so logre om besondre,
 
Ende seiden: ‘Dit es een scone seriant
 
Om wel te getrouwene in dit lant!’
 
Die God van Minnen seide: ‘Valsch Gelaet,
11110[regelnummer]
Sint dat gi sint in selken staetGa naar margenoot+
 
In mijn hof, ende hebt gewelt,
 
Dat gi coninc wesen selt
 
Van den Ribauden in mijn hof,
 
Seldi mi houden mijn gelof?’
11115[regelnummer]
- ‘Jaic, ende swere u, wat ic mach,Ga naar margenoot+
 
Dat uwen vader noit dien dach
 
Getrouwer en was te gere stede,
 
Noch oec uwen oudervader meede.’
 
- ‘Hoe! het es jegen u nature.’
11120[regelnummer]
‘Set u jegen die avonture,Ga naar margenoot+
 
Want sochtijs borghe, wel besiet,
 
Sone waerdijs twent te sekerre niet.
 
Al gavics lettren ende pande,
 
Ic appeleret in selken lande
11125[regelnummer]
Met orcontscape, dat weet wel,Ga naar margenoot+
 
Vor selken rechtre, dat hi te fel
 
Laten soude met ongemake
 
Ende verliesen soude al sine sake.Ga naar voetnoot3
 
Waendi, dat ic nine can liegen
11130[regelnummer]
Ende die liede wel bedriegenGa naar margenoot+
 
Onder tsimple cledre, die ic drage,
 
Daer ic ondre alle dage
 
Werke mort, dat verstaet?Ga naar voetnoot4
 
Al es simpel mijn gelaet,
[pagina 192]
[p. 192]

A. fol. 53 a.b.

11135[regelnummer]
Ga naar margenoot+Van quaet te doene en werdic sat;Ga naar margenoot+
 
Want mire amien es te bat,
 
Ende heves dicke groten noet.
 
Sie ware lange van hongere doet,
 
Hadde sijt allene moeten herden:
11140[regelnummer]
Lates mi ende hare gewerden.’Ga naar margenoot+
 
Die God van Minnen seide, ‘Dat si!’
 
Ende mettien so knielde hi,
 
Ende dankede hem utermaten sere,
 
Alse sin en God ende sinen here.
11145[regelnummer]
‘Nu nes niet el dan ons gereidenGa naar margenoot+
 
Tien asaute al sonder beiden,’
 
So sprac die God van Minnen.
 
Doe gingen si hem wapenen in allen sinnen;
 
Ende alsi alle gewapent waren,
11150[regelnummer]
Doe gingen si hare lieden scaren,Ga naar margenoot+
 
Ende ordeneerden hem in vieren,
 
Om dat si wouden assaelgieren
 
Die viere porten ende winnen;
 
Maer die gene, diere waren binnen,
11155[regelnummer]
Sine waren trage no latGa naar margenoot+
 
Omme te hoedene wel hare stat.
 
Nu willic u seggen sonder gilen
 
Van Valsch Gelaet ende sire amien,
 
Alse ic int Walsche hebbe gelesen,
11160[regelnummer]
Soe heten si Bedect Wesen.Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
 
Jegen Quade Tonge dat si quamen.
 
Onder hem beiden si raet namen,
 
In wat manieren si gaen wouden,
 
Ende ocht si hem kennen laten souden.
11165[regelnummer]
Doe vonden si in haren raetGa naar margenoot+
 
Over tbeste, dat verstaet,
 
Alse pelegrime te gane.
 
Gevenst Wesen dede doe ane
 
Graeuwe cledre alse ene beggine;
11170[regelnummer]
Si gerde in hare abijt te sine,Ga naar margenoot+
 
Ende want hare met gecrouwen doken,
 
Daer si onder wel conste loken.Ga naar voetnoot2
 
Enen ommedoec hinc si om hare;
 
Si sceen beginne doe openbare.
11175[regelnummer]
Haren soutre en vergat si niet,Ga naar margenoot+
 
Daer si dickent binnen siet,
 
Daer paternostre hingen ane
 
Met enen witten snore, ic wane,
 
Dat van gerne was geweven,
11180[regelnummer]
Dat hare een bruder hadde gegeven,Ga naar margenoot+
 
Die hare geestelike vader was.
 
Ic wane sise harde selden las,
 
Maer dicke quam hise visenteren
 
Ende goede sermoene recorderen.
11185[regelnummer]
Dan liet hi niet dore Valsch Gelate,Ga naar margenoot+
 
Hine biechte dese dore karitate,
 
Ende met so groten devosione,
 
Dat II hoefden in enen caprone
 
Waren, daer hise absolveerde
11190[regelnummer]
Ende hare sepline te nemene leerde.Ga naar voetnoot3Ga naar margenoot+
 
Van scoenre tale so wassi,Ga naar voetnoot4
 
Maer tanscijn hadde soe bleec daer bi,
 
Ende geleec wel ere puterlisen,
 
Ende den parde van Pocalisen,
11195[regelnummer]
Dat men beteekent bi quadien,Ga naar margenoot+
 
Die men heet Ypocrisien.
[pagina 193]
[p. 193]

A. fol. 53 b.c.

 
Ga naar margenoot+
 
Dat part dat es varweloes,
 
Ende doede varuwe heeft het altoes.
 
Al selke varuwe, al selke gedane,
11200[regelnummer]
So was gevaruwet, na minen wane,Ga naar margenoot+
 
Ende anders niet Gevenst Wesen,
 
Die in hare hant nam mettesen
 
Van dieften enen starken staf,
 
Die hare Baraet wilen gaf.
11205[regelnummer]
Valsch Baraet was oec gereet,Ga naar margenoot+
 
Ende hadde broeder Soyrs cleet
 
Ane gedaen ende sine gewaden.Ga naar voetnoot1
 
Sijn anscijn sceen al vol genaden,
 
Simpel ende sonder hoverdichede,
11210[regelnummer]
Ende oec harde vredeleke meede.Ga naar margenoot+
 
Ane sinen hals dat hi droech
 
Ene bible na sijn gevoech,
 
Ende nam ene crucke openbare,
 
Alse ochte hi harde cranc ware,
11215[regelnummer]
Ende die hi vaste ane hem saect,Ga naar margenoot+
 
Ende die van Veraetnessen was gemaect.
 
In sine mouwe stac hi tiere stede
 
Een scers van harder scarper sneden,Ga naar voetnoot2
 
Dat hi smeden dede gewesse
11220[regelnummer]
Te Copegule in die smesse.Ga naar margenoot+
 
Doe si beide bereet waren,
 
Gingen si henen sonder sparen,
 
Also lange dat si quamen,
 
Daer si Quade Tonge vernamen,
11225[regelnummer]
Die vore sine porte was geseten,Ga naar margenoot+
 
Om dies hi niemare woude weten
 
Van den genen die daer leden:
 
Dit so waren altoes sine seden.
 
Die pelegrime versach hi saen,
11230[regelnummer]
Die herde moede quamen gegaen.Ga naar margenoot+
 
Sie negen hem oetmoedelike,
 
Ende Bedect Wesen sekerlike
 
Gruettene irstwarf, dat was waer,
 
Ende Valsch Gelaet daer naer,
11235[regelnummer]
Ende hi hem weder, alse die hem nietGa naar margenoot+
 
Van hem ontsach, alse hise siet:
 
So helege lieden scenen si
 
Ende soe oetmoedich daer bi,
 
Dat hem dochte wel in desen,
11240[regelnummer]
Dat hi wale kinde Wesen.Ga naar margenoot+
 
Maer Gevenst en kendi niet,
 
Die hare diefs leven te heelne pliet;
 
Mare waende dat si van gebede
 
Comen ware, dore genede
11245[regelnummer]
Van sonden, die si hadden gedaen.Ga naar voetnoot3Ga naar margenoot+
 
Gelate, die hi vor hem sach staen,
 
Hadde hi gesien ter meneger stont.
 
Dat hi was valsch, was hem oncont.
 
Valsch was hi, mar met valcheiden
11250[regelnummer]
En haddene niemen connen beleiden,Ga naar margenoot+
 
Soe heimelic wrachte dat gelaet,
 
Dat al decte die valsce daet;
 
Mar dicke haddine kinnen moegen,
 
Hadde hine gesien metten ogen
11255[regelnummer]
In sine cledre alse te voren,Ga naar margenoot+
 
Gi hadt ten helegen wel gesworen,
 
Dat die gene, die te sine plach
 
In die feeste nacht ende dach,
[pagina 194]
[p. 194]

A. fol. 53 c.-54 a.

 
Ga naar margenoot+Ende van dien danse die scone Robijn,
11260[regelnummer]
Es nu worden Jacoppijn;Ga naar margenoot+
 
Maer sekerleec, hets wel in scine,
 
Dat goede lieden sijn Jacoppine.
 
Si souden qualec hare ordenen houden,
 
Waren si selke menestreerre gescouden.
11265[regelnummer]
Minderbrudere ende ScriptennerenGa naar margenoot+
 
Si gaen alle vetter danne beren,
 
Ende alle ordenen oec, wattan!
 
Daer en es engeen hine scine goet man.Ga naar voetnoot1
 
Wat help dat icker meer af seide?’
11270[regelnummer]
Doe die pelegrime beideGa naar margenoot+
 
Te Quade Tongen waren comen,
 
So hebben si hare malen genomen
 
Ende hebbense neven hem gelegt.
 
Quade Tonge die hem doe segt,
11275[regelnummer]
Die bi hem geseten waren:Ga naar margenoot+
 
‘Ic soude gerne van uwen maren
 
Weten, ende wat u bringt te mi.’
 
Gevenst Wesen seide: ‘Here, wi
 
Comen hier tu om af te doene
11280[regelnummer]
U sonden al met parodoene.Ga naar margenoot+
 
Wie sijn pelegrime, die gaen
 
Nalics altoes, sonder waen.Ga naar voetnoot2
 
Achterlande sijn wi gesent
 
Om sonderen, diemen vent,
11285[regelnummer]
Hem te leerne goede exemple;Ga naar margenoot+
 
Wie gaen predecken in menege temple.
 
Here, wine jagen ander dinc;
 
Maer om Goede, dien coninc,
 
Bidden wie u herberge tameer;
11290[regelnummer]
Maer wie wouden u seggen eerGa naar margenoot+
 
Een cort sermoen ende vertien.’
 
Quade Tonge sprac met dien:
 
‘Die herberge, die gi hier siet.
 
Sine werd u gewerent niet.
11295[regelnummer]
Wat gi begert, dat segt al:Ga naar margenoot+
 
Ic bem diet gerne horen sal.’
 
‘Danc hebt!’ seide Gevenst Wesen
 
Ende begonste die tale met desen.
 
‘Here,’ seit hi, ‘sijt seker des,
11300[regelnummer]
Die, scoenste virtut, die enege es,Ga naar margenoot+
 
Ocht die mensche hebben mach,
 
Dat es dat hi nacht ende dach
 
Breidele vaste altoes sine tonge:
 
Des souden hem pinen oude ende jonge;
11305[regelnummer]
Want hets beter, dat verstaet,Ga naar margenoot+
 
Tswigenne dan te sprekenne quaet;
 
Ende diegene, diet herne hort,
 
Ic segge, dat hi te goede nine hort,
 
Noch en mach goet man wesen;
11310[regelnummer]
Ende, here, boven allen desenGa naar margenoot+
 
Sonden, die gi hebt gedaen,
 
Soe siedi met deser meest bevaen,
 
Want gi seit, lieve here,
 
Ene truffe, daer gi mesdaet an sere,
11315[regelnummer]
Van enen knape, die hier plach te gane,Ga naar margenoot+
 
Die gi aneteecht dat Suetonfane
 
Bedriegen woude, ende daerna stoede
 
Beide met herten ende met moede,
 
Daer gi ane loecht, dat verstaet;
11320[regelnummer]
Want hi hier en coemt no gaet.Ga naar margenoot+
 
Ende wel, mochte oec dat gescien,
 
Gine soudtene nemmermeer hier sien.
 
Daer omme vaste legt gevaen
 
Die scone jonchere Suetonfaen,
11325[regelnummer]
Die met u speelde allen tijt,Ga naar margenoot+
 
Ende toende bliscap ende delijt
[pagina 195]
[p. 195]

A. fol. 54 a.b.

 
Ga naar margenoot+Sonder gepens van dorperheiden;
 
Ende den cnape, die in hovescheiden
 
Hier plach te wandelne dicke ende saecht,
11330[regelnummer]
Dien hebdi en wech gejaecht.Ga naar margenoot+
 
Wat rurde u te hem so sere
 
Om te nemene sine werelt ere,
 
Anders dan u quade gedachte,
 
Die bi dage ende bi nachte
11335[regelnummer]
Logene penst, dats seker waer,Ga naar margenoot+
 
Ende gevesse vort dan openbaer?
 
U quade tonge die rurt dit al,
 
Die roept ende crijt ende maect gescal,
 
Ende brinct der liede scande vort,
11340[regelnummer]
Daer gi hare ere met testort.
 
Hets al te grote sonde, dats waer,
 
Te trachene logenen oppenbaer,Ga naar voetnoot1
 
Dat weetti selve harde wel.
 
Gi hebt den knape ende niemen el
11345[regelnummer]
Belogen, dies wel luttel acht,
 
Dat gine tallen staeden wacht:Ga naar margenoot+
 
Arch no quaet en heft hire toe.
 
Hi soude hier gaen spade ende vroe;
 
Dies en soude hi laten niet,
11350[regelnummer]
Hadde hire therte an liggende iet.
 
Ende gi, die sijt altoes wijchgere,Ga naar margenoot+
 
Ende in u hant hout vaste u spere,
 
Vore dese porte, sonder verdrach,
 
So muest die musard nacht ende dach,
11355[regelnummer]
Ende doeget pine ende swaer verdriet,
 
Ende wat gi pijnt es al om niet.Ga naar margenoot+
 
Jalosie, die daer na wacht,
 
Es harde sottelike bedacht,
 
Dat si bederft dus Suete Onfane,
11360[regelnummer]
Ende tiet hem grotene logenen ane,
 
Ende houttene vaste in prisoenGa naar margenoot+
 
Sonder redene ende mesdoen,
 
Daer hi in quelt ende maect groet seer.
 
Al en haddi mesdaen nemmeer
11365[regelnummer]
Dan dit selve, gi waert wale
 
Werdich, datmen u altemaleGa naar margenoot+
 
Jagede ende bien uten lande,
 
Ocht datmen u bonde in yserrinen banden,
 
Ocht worpen in karkere alse een hont;
11370[regelnummer]
Ocht gi vart inder hillen gront,
 
Gi en hebbes groet berouwen.’Ga naar margenoot+
 
‘Gilieget!’ sprac Quade Tonge, ‘entrouwen,
 
Wet kerst! ter quader tijt siedi comen.
 
Hebbic die herberge u genomen,
11375[regelnummer]
Om mi te seggene dese onnere?
 
Maect u wech in tsduvels ereGa naar margenoot+
 
Herbergen elre dan met mi,
 
Die segt dat ic een logenare si,
 
Ende wilt mi van mire eren deren.
11380[regelnummer]
Gi sijt beide twee gokeleren,
 
Die mi blameren hier comen sijt,Ga naar margenoot+
 
Ende mi logene vaste anetijt,
 
Dies ic weet die waerheit wale.
 
Den duvel gevic mi altemale,
11385[regelnummer]
Ochte onse here make mi ontert,
 
Sint dese casteel was gefondert,Ga naar margenoot+
 
Sone waren X dage leden niet,
 
Men seide mi, vorwaer, nu besiet,
 
Dat hi die Rose custe tuwaren.
11390[regelnummer]
Heeft hi vorder ane hare gevaren,
 
Sekerlec, dats mi oncont;Ga naar margenoot+
 
Maer ic seit vort tier selver stont
 
Sonder beiden also saen.
 
Waeromme soudemen mi doen verstaen
11395[regelnummer]
Stucke, die niet waer en waren?
 
Ic seitse, ende sal sonder sparenGa naar margenoot+
 
Seggen noch ende blasen mede
 
In mine busine telker stede,
 
Sonder vieren ende geduren:
11400[regelnummer]
Het sal weten al mine geburen
 
Hoe dat hi hier ginc ende quam.’Ga naar margenoot+
 
Valsche Gelaet tale doe nam
 
Ende seide: ‘Here, wats u gesciet?
 
Gine souds dus lichte geloven niet:
11405[regelnummer]
En sijn niet ewangelien al,
 
Datmen segt ende seggen sal.Ga naar margenoot+
[pagina 196]
[p. 196]

A. fol. 54 b.-d.

 
Ga naar margenoot+En hebt u oren niet toegedaen,
 
Ic wille u proven ende doen verstaen,
 
Dat dit algader logene es;
11410[regelnummer]
Want niemenne en mint, sijt seker des,
 
Den genen die van hem seit quaet;Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
 
Ende oec eist waer, dat verstaet,
 
Dat die mint, gerne geet
 
Tier stat, daer hi sijn lief weet.
11415[regelnummer]
Dese heeft u wert ende doet u ere,
 
Ende es u onderdanich sere,Ga naar margenoot+
 
Ende hout u over sinen vrient;
 
Ende al en hebdijs niet verdient,
 
Ontmoet hi u, so waer gi gaet,
11420[regelnummer]
Hi gruet u ende doet goet gelaet.
 
Wat perssen, here, doet hi u nu?Ga naar voetnoot2Ga naar margenoot+
 
Gine siettene gaen noch comen tu,
 
Van hem sone siedi twent bevaen:
 
Hier comen andre meer gegaen.
11425[regelnummer]
Maer, wet wel, pensede sine herte iet
 
Ter Rosen wart, hine lietes nietGa naar margenoot+
 
Te gane ocht te comene hier,
 
Al soudemen bernen in een vier.
 
Hine es twent met hare bevaen,
11430[regelnummer]
Sone es twint oec Suete Onfaen,
 
Al heft hijs te doegene sere;Ga naar margenoot+
 
Ende woudense beide nochtan, here,
 
Ane uwen danc so souden si
 
Die Rose plucken. Ende waerbi
11435[regelnummer]
Hebdi so vele van hem messeit,
 
Beide logene ende onwaerheit,Ga naar margenoot+
 
Die u soe mint, spade ende vroe?
 
Sekerleke, hadde hire iet toe,
 
Hi en minde u nemmermeer;Ga naar voetnoot3
11440[regelnummer]
Maer soude waken ende pensen eer
 
Om te winne die borch met crachte,Ga naar margenoot+
 
Waert waer dat hire iet omme dachte.
 
Hierbi moegedi merken wale,
 
Dat al logene es die tale,
11445[regelnummer]
Die gi van hem hebt geseit,
 
Daer gi verdient hebt, en waerheit,Ga naar margenoot+
 
In die hille tsine emmermeer,
 
Daer altoes sonder inde es seer.’
 
Aldus so proefde hem Valsch Gelaet,
11450[regelnummer]
Ende hine antworde goet no quaet;
 
Maer was comen harde naerGa naar margenoot+
 
In berounessen daer,
 
Ende seide te hem: ‘Het mach wel sijn,
 
Gevenst Wesen, die herte mijn
11455[regelnummer]
So hout u beiden over vroet:
 
Nu raet mi wat u donket goetGa naar margenoot+
 
Dat ic doe: ic saelt bestaen.’
 
‘Dats dat gi selt te biechten gaen
 
Hier op tstat van dierre sonden,
11460[regelnummer]
Ende op stat selt vermonden
 
Ende belien jegen mi;Ga naar margenoot+
 
Want ic van ordenen een priester si,
 
Ende dhogeste meester, diemen weet
 
Om te biechtene: alse verre alse geet
11465[regelnummer]
Die werelt al ende gedure,
 
So es algader in mine cure.Ga naar margenoot+
 
Dese macht en hadde noit prochiaen,
 
Noch monec, noch pape so gedaen;
 
Ende ic neemt, bi onser Vrouwen,
11470[regelnummer]
Dat mi meer u sonden rouwen
 
C. werf meer, dan doen uwen pape:Ga naar margenoot+
 
Des neme ic Gode torcontscape.
 
Ic hebbe vordeel groet ende goet,
 
Prelate en sijn niet alse vroet,
11475[regelnummer]
Noch geleert oec alsoe hoge
 
Alsic bem, want ic togeGa naar margenoot+
[pagina 197]
[p. 197]

A fol. 54 d. 55 a.

 
Ga naar margenoot+Al dat ic segge bi divinen.Ga naar voetnoot1
 
Mijn meesterscap doe ic scinen,
 
Alse ic come ter disputatien;
11480[regelnummer]
Ic hebbe van Goede so vele gracien,
 
Dat ic biechtre ben gecorenGa naar margenoot+
 
Van alden besten uutvercoren,
 
Bider vroetheit die ic can.
 
En es in die werelt man,
11485[regelnummer]
Die u bat raet sal geven.
 
Wildi der sonden begevenGa naar margenoot+
 
Ende vort nemmermeer gewagen,
 
Soe moegedi aflaet van mi dragen.’Ga naar voetnoot2
 
Quade Tonge knielde doe daer
11490[regelnummer]
Voer hem neder, dat was waer,
 
Ende biechtene vanden sonden.Ga naar margenoot+
 
Die gene gegrepene doe tien stonden
 
Bider kelen met beiden handen,
 
Ende verworgedene daer te handen,
11495[regelnummer]
Ende benam hem tclappen daer,
 
Ende sneet hem sine tonge, dats waer,Ga naar margenoot+
 
Met sinen scerse uten monde,
 
Gelijc enen quaden honde,
 
Ende worpene beide met haerre cracht
11500[regelnummer]
Daer besiden in ene gracht,
 
Daer hi te clappe lettel geert:Ga naar margenoot+
 
Aldus bereidense haren waert.Ga naar voetnoot3
 
Nu hebben si dat si begeren,
 
Ende wonnen die porten sonder weren,
11505[regelnummer]
Ende gingen daer in, sonder sparen,
 
Tsoudiren, diere binnen waren,Ga naar margenoot+
 
Waren dronken ende sliepen vaste.Ga naar voetnoot4
 
Te hem so quamen beide die gaste
 
Ende verworchdense alle saen,
11510[regelnummer]
Sodat hare clappen was gedaen.
 
Mijn vrouwe ver Hoefscheit ende MeltheideGa naar margenoot+
 
Gingen ter porten inne beide,
 
Ende vergaderden alle viere
 
Verborgenlike. Dies wart sciere
11515[regelnummer]
Geware die quene, diet al sach,
 
Die Suete Onfane te hoedene plach;Ga naar margenoot+
 
Si was van dien torre gegaen.
 
Doe sise sagen, si liepen hare saen
 
Met talen op sonder verdragen.
11520[regelnummer]
Die quene en woude niet sijn geslagen,
 
Ende sprac te hem oetmoedelikeGa naar margenoot+
 
Ende seide: ‘Bi Gode van hemelrike,
 
Gi dinct mi van goeden affere;
 
Wat brinct u in dit vangnesse, here,
11525[regelnummer]
Hebbic hoede tsine gevaen?’Ga naar voetnoot5
 
‘Gevaen? moeder, dat ware mesdaen!Ga naar margenoot+
 
Wiene comen hier tu maer omme sien,
 
Alse die gene die sijn indien,
 
Dat tuwen gebode es lijf ende goet.
11530[regelnummer]
Gine wart anders noit dan goet
 
Ende goedertieren alle tijt,Ga naar margenoot+
 
Waerde moeder, dore God, nu sijt
 
Gereet te doene bi ure duecht
 
Onse bede, so dat werde verhuecht
11535[regelnummer]
Daer bi die scone Suetonfaen,
 
Ende gine laet uten prisoene gaenGa naar margenoot+
 
Met ons hier een luttel spelen;
 
Want hi te lange hier heeft liggen quelen
 
Ocht neen, so wilt gedogen,
[pagina 198]
[p. 198]

A. fol. 55 a. b.

11540[regelnummer]
Ga naar margenoot+Dat hi desen knape salt moegen
 
Een wort spreken sonder meer:Ga naar margenoot+
 
Het sal doen haerre beider seer
 
Mindren utermaten sere.
 
Het sal u vrome sijn ende uwe ere,
11545[regelnummer]
Ende gine mesdoetter twent niet an;
 
Want hi sal sijn u eigijn man,Ga naar margenoot+
 
Daer gi met selt, also helpe mi God,
 
Doen algader n gebot.
 
Het doet goet winnen enen vrient,
11550[regelnummer]
Die altoes met trouwen dient.
 
Siet hier dese broke, dit vingerlin,Ga naar margenoot+
 
So wilt die knape dat uwe sijn;
 
Ende goede cledre, die wel staen,
 
Die sal hie u geven harde saen.
11555[regelnummer]
Hi es hovesch ende wel beraden,
 
Gine selt van hem niet sijn verladen.Ga naar margenoot+
 
Hi es die melste diemen vint,
 
Ende van hem soe siedi sere gemint;
 
Helende es hi ende harde vroet;
11560[regelnummer]
U mach gescien van hem al goet.
 
Wie bidden u dat gi dit draechtGa naar margenoot+
 
In u allene, ende nine gewaecht
 
Menscen en genen, die nu leven,
 
Soe hebbedi hem alle vroude gegeven.
11565[regelnummer]
Nu siet, neemt hier dit hoedekin,
 
Daer scoenre bloemen vele an sijn,Ga naar margenoot+
 
Lieve moeder, draechtene heme
 
Van sinen wege ende neme.’
 
Die oude quene seide doe:
11570[regelnummer]
‘Mochtic dit gebringen toe
 
Met consten ochte met listen,Ga naar margenoot+
 
Dat Jalosie niet en wiste,
 
Ic sout harde wel toebringen,
 
En haddics blame van genen dingen;
11575[regelnummer]
Maer alte clappende es Quade Tonge.
 
Ic ben seker dat sijt songeGa naar margenoot+
 
In hare busine ende bliset,
 
Want Jalosie heeftene geset
 
Hare wachte te doene overal,
11580[regelnummer]
Hi roept ende crijt ende maect gescal
 
Van dat hi weet, ende penster medeGa naar margenoot+
 
Groete logene, dats sine sede;
 
Ende des en soude hi twint niet laten,
 
Al soude menne slepen achter straten;
11585[regelnummer]
Ende seide hijt danne Ver Jalosien,
 
Si soude mi vermaledien.’Ga naar margenoot+
 
Valsch Gelaet met sinen conrote
 
Seide: ‘Gine dorret gene grote
 
Sorge hebben van hem, dat hi
11590[regelnummer]
Van u een tweent meer clappende si,
 
Ocht dragen niemare harentare;Ga naar margenoot+
 
Want hi doet legt op die bare.’
 
Doe seide die quene: ‘Es dit waerheit,
 
Sone wart u bede niet ontseit;
11595[regelnummer]
Nu segt hem, dat hi si bereet.
 
Alsoe saen als hi weet,Ga naar margenoot+
 
Dat ic iemene om hem sende,
 
Dat hi dan come met genende
 
So stille ende soe verholenlike,
11600[regelnummer]
Dats niemenne en weet in erterike.
 
Ic sal wel vinden die passage,Ga naar margenoot+
 
Maer en pense gene outrage,
 
Dat hi sine gedochte segge al,
 
Want ic hem stade maken sal.’Ga naar voetnoot1
11605[regelnummer]
‘Vrouwe,’ seit hi, Valsch Gelaet,
 
‘Gine dorst ontsien engeen baraet:Ga naar margenoot+
 
Also gi segt, also saelt wesen.’
 
Die quene maecte hare wech met desen,Ga naar voetnoot2
 
Ende trac te Suete Onfane wart,
11610[regelnummer]
Die si te sprekene sere begart.
 
Si haeste hare dat si mochte:Ga naar margenoot+
 
Van cameren te cameren dat sine sochte
 
Updien torre, daer hi lach
 
Tere venstre, daer hi uutwart sach,
11615[regelnummer]
In swaren gepense, in droefven moede,
[pagina 199]
[p. 199]

A. fol. 55 b.-d.

 
Ga naar margenoot+Dies hi soe leefde met ongoede.Ga naar margenoot+
 
Die queue seide doe: ‘Lieve kint,
 
Mijn herte, die u met trouwen mint,
 
Es sere tebarenteert om u,
11620[regelnummer]
Om tsware gepens, dat gi hebt nu.
 
Nu willet mi seggen altemale,Ga naar margenoot+
 
Ic salre toe geraeden wale.’
 
Suete Onfaen en dorste hare niet
 
Van sinen gepense ontecken iet,
11625[regelnummer]
Ende logende hare, wat hi mach,
 
Want hi die quene alte sere ontsach,Ga naar margenoot+
 
Ende oec duchte hi verraetnesse
 
Ende tswaren van gevangnesse,
 
Ende hal hare al sine gedachte,
11630[regelnummer]
Ende toende hare goet gelaet met crachte,
 
Ende seide: ‘Lieve moeder mijn,Ga naar margenoot+
 
In hebbe om ander dinc gesijn
 
Tongemake dan om u merren:
 
Mi ware leet, woendi mi verren.
11635[regelnummer]
Lieve moeder, mine was el
 
Dan u merren, dat weet wel;Ga naar margenoot+
 
Want tuwart dragic grote minne,
 
Beide met harten ende met sinne.
 
Waer hebbedi mi dus lange begeven?’
11640[regelnummer]
‘Waer? ic segt u, sem mijn leven!
 
Die hoefste, die scoenste, die ic kinne,Ga naar margenoot+
 
Ende die volmaecste in allen sinne,
 
Die in al die werelt si,
 
Gruet u C. warf met mi.
11645[regelnummer]
Hi quam gender in mijn gemoet,
 
Ende sent u met mi desen hoet,Ga naar margenoot+
 
Ende soude u harde gerne sien
 
Ende spreken, mocht hem gescien.
 
Hem dochte, hem ware gelingt sijn leven,
11650[regelnummer]
Woudi hem die gracie geven,
 
Dat hi u enewarf spreken mochte.Ga naar margenoot+
 
Ic weet wale dat hem en rochte
 
Wat hire om dade, indien dat hi
 
Enegen dienst mochte doen, dien gi
11655[regelnummer]
Begeret dat hi dore u daede:
 
Hi wares blide vroe ende spade.’Ga naar margenoot+
 
Suetonfaen doch vragede hare
 
Om dien knape, wie dat hi ware,
 
Eer hi ontfaen woude dat prosent;
11660[regelnummer]
Want hi van daer mochte sijn gesent
 
Ende van selken wege comen,Ga naar margenoot+
 
Hi en haddene niet genomen.
 
Doe seide hem die oude quene,
 
Dat sekerleke ware die gene,
11665[regelnummer]
Daer si omme lage gevaen,
 
Ende daer die tale ware afgegaen,Ga naar margenoot+
 
Dat Quade Tonge brachte al toe,
 
Die menegen goeden man onvroe
 
Heeft gemaect. ‘Die nu legt doet:Ga naar voetnoot1
11670[regelnummer]
Dat es bliscap harde groet.
 
Wie sijn sinen clappene ontferen!Ga naar margenoot+
 
Ine gave om hem niet II peren,
 
Al waert oec dat hi levende ware;
 
Want ic can meer openbare
11675[regelnummer]
C. werven dan hi dede.Ga naar voetnoot2
 
Nu neemt dien hoet, hets hoveschede,Ga naar margenoot+
 
Ende draechtene, het es welgedaen;
 
Want hi u mint, ic hebt verstaen,
 
Met herten utermaten sere.
11680[regelnummer]
Eist oec dat u die jonchere
 
Vorder anesoect dan hi soude.Ga naar margenoot+
 
So ontseggene alse houde;
 
Maer ic bem seker, dat hi u niet
 
Anesoeken en sal, wat sijns gesciet,
11685[regelnummer]
Stucken die jegen u ere waren,
 
Want hi es een die getrouweste, teware,Ga naar margenoot+
 
Die in al dese werelt leeft:
[pagina 200]
[p. 200]

A. fol. 55 d.-56 a.

 
Ga naar margenoot+Dat seggen diegene, daer hi met heeft
 
Altoes gehadt sine wandelinge,
11690[regelnummer]
Ende ic oec selve sonderlinge
 
Orconde, dat hi noit en dedeGa naar margenoot+
 
Quaetheit noch onhoveschede,
 
Al waest dat Quade Tonge seide
 
Van hem selke dorperheide,
11695[regelnummer]
Daer si valscelike an loech:
 
Hine was niet dirste die hi bedroech,Ga naar margenoot+
 
Ende hadt den knape te voren gecomen,
 
Hi hadde hem sijn lijf genomen:
 
Des en haddi niet gelaten,
11700[regelnummer]
Want hi es stout utermaten:
 
Sine gelike sone vintmen niet.Ga naar margenoot+
 
Hi es gemint van wine siet,
 
Daertoe melde alse Alexanders,
 
Noch oec prinche en geen anders,
11705[regelnummer]
Opdat hi alse rike ware;Ga naar voetnoot1
 
Hi heeft therte wel openbareGa naar margenoot+
 
Te gevene al eens conincs goet.
 
Lieve kint, neemt desen hoet,
 
Ic raedt u in goeden rade:
11710[regelnummer]
Gi mochtene nemen sonder mesdade.’
 
‘Moeder, wart dat ickene name,Ga naar margenoot+
 
Ic duchte het soude mi wesen blame,’
 
Seide doe te hare Suetonfaen,
 
Ende waert bleec ende sere ontaen,
11715[regelnummer]
Ende verloes sine varuwe te hant.
 
Mettien so stacsoe in die hantGa naar margenoot+
 
Dat hoedekin, dat soe daer brachte,
 
Ende wout hem nemen doen met crachte;
 
Hine dorste sine hant bieden niet,
11720[regelnummer]
Dies si mochte mespensen iet;
 
Nochtanne haddine gerne genomen,Ga naar margenoot+
 
Haddi gedurren der ane comen,
 
Doch seidi: ‘Dieus! hoe scone es hi;
 
Mare vele beter so ware mi,
11725[regelnummer]
Dat al mine cledre verloren waren,
 
Dan ickene van heme name te waren,Ga naar voetnoot2Ga naar margenoot+
 
Mar ic sette soe, dat ickene neme,
 
Ende Jalosie danne verneme,
 
Wat soudic danne seggen moegen?
11730[regelnummer]
Si en worde meer in hogen
 
Ende soude verwoeden in haren moet,Ga naar margenoot+
 
Ende daertoe op mijn hoet dien hoet
 
Te stucken scuren altemale,
 
Ende mi doeden, dat weet ic wale.
11735[regelnummer]
In saels niet nemen.’ ‘Gi selt entrouwen!
 
Want ic neemt, hi onser Vrouwen,Ga naar margenoot+
 
Gine seles hebben onraste no blame;
 
Ende vragense u wane hi quame,
 
Gi hebt tantworde vele ende gnoech,
11740[regelnummer]
Ja, meer dan XX na u gevoech.’
 
‘Alle wege, als hi mi vraget,Ga naar margenoot+
 
Waer dat ickene hebbe bejaget,
 
Wat antworden sal ic hare geven?Ga naar voetnoot3
 
Dat segge mi, vrouwe, selp u leven.’
11745[regelnummer]
‘Gi selt seggen, wel lieve kint,
 
Dat ickene u gaf, en heles twint,Ga naar margenoot+
 
Sone seldi hebben niet mesdaen,
 
Ic sals wel in baten staen;
 
Want ic bem wel van selken name,
11750[regelnummer]
Dien goeden lieden es wel bequame.’
 
Suete Onfaen nam doe den hoet,
 
Ende settene op thoeft, die doe wel stoet.
 
Die quene swert hem, wat si mach,Ga naar margenoot+
 
Dat si hem noit hoet en sach
11755[regelnummer]
Dragen, die hem stoet so wel.
 
Die quene wachte dat niemen el
 
Dan si twee allene waren,
[pagina 201]
[p. 201]

A. fol. 56 a.b.

 
Ga naar margenoot+Doe ginc si sitten sonder sparenGa naar margenoot+
 
Neven heme, ende begonste
11760[regelnummer]
Een sermoen, alse si wel conste:
 
‘Ha, lieve kint Suetonfaen,
 
Hoe scone siedi, hoe welgedaen!
 
Mijn jolijs tijt es al leden:Ga naar margenoot+
 
Ic hebbe gesien so menegen heden,
11765[regelnummer]
Dat mi gaet sere mijn leven af;
 
Ine can gegaen niet sonder staf.
 
U tijt es te comene toe,
 
Gi sijt een kint, ende gine weet hoeGa naar margenoot+
 
Gi selt bestaden uwen tijt;
11770[regelnummer]
Mar ic bem seker, dat gi sijt
 
Die gene, die emmer liden moet
 
Die vlamme, die al verbernen doet
 
Algader al dat hare genaect.Ga naar margenoot+
 
Venus heeft een bad gemaect,
11775[regelnummer]
Daer gi in selt moeten baeden;
 
Maer eer gi baedt, so sijt beraden
 
Te doene dat ic u leren sal:
 
Het sal sijn u vordeel al.Ga naar margenoot+
 
Haddic geweest alse vroet, teware,
11780[regelnummer]
Doe ic was van uwen jaren,
 
Van minnen spele, alse ic mi ben,
 
Het hadde geweest mijn groet gewen;
 
Want ic was scone utermaten,Ga naar margenoot+
 
Die mi nu heeft, weet God, gelaten.
11785[regelnummer]
Nu bem ic out in al mijn wesen,
 
Cranc, verrunst ende sere gelesen,
 
Dat mi sere van herten deert,
 
Want ic lief was ende harde weert.Ga naar margenoot+
 
Om mine scoenheit volgeden mi
11790[regelnummer]
Knapen, die mi gerne bi
 
Waren ende daeden hovesebede,
 
Die ic alle crupen dede.
 
In mijn huus dat gaen, dat comen,Ga naar margenoot+
 
Dan was niewerinc noit vernomen,Ga naar voetnoot1
11795[regelnummer]
Noch dat geclop op mine dore,
 
Datter was altoes vore.
 
Ic dede hem menich swaer torment,
 
Alsic hem loech hare covent,Ga naar margenoot+
 
Dat mi menichwarf gesciede,
11800[regelnummer]
Alse ic onthaelde ander liede.
 
Daer was menich sotheit gedaen,
 
Ende dicwile groet gevecht bestaen,
 
Daer ic om hadde grote onraste.Ga naar margenoot+
 
Mijn dure en was noit so vaste
11805[regelnummer]
Besloten, sine wart ontwee geslagen
 
Vanden vrienden ende vanden magen
 
Der gere, diere binnen vochten,
 
Diet some alte diere becochten;Ga naar margenoot+
 
Want si daer lieten hant ocht voet,
11810[regelnummer]
Alsmen met stridene dicwile doet;
 
Ende selke blevenre doet geslegen,
 
Ende op berien en wech gedregen.
 
Doe wasic starc ende wel gesont;Ga naar margenoot+
 
Ic hadde meer gehadt dan M. pont
11815[regelnummer]
Ingelscer penninge dan ic nu doe,
 
Maer ic voerre alte doerlec toe;
 
Want ic was scone, jonc, kintchs ende sot,
 
Ende inne was noit, al selp mi God,Ga naar margenoot+
 
Comen in scolen vander minnen:
11820[regelnummer]
Pratique heeft mi leren kinnen,
 
Ende experimente gemaect vroet,
 
Daer ic algader minen moet
 
Hadde ane geset al mijn leven;Ga naar voetnoot2Ga naar margenoot+
 
Ende ic en sal u niet begeven
11825[regelnummer]
Van alder const, die ic weet,
 
Sie en sal u sijn altoes gereet,
 
Sonder twifelen ende faelien,
 
Want ic caent al toter bataelien.Ga naar margenoot+
 
Hi doet wel, die jongen lieden
11830[regelnummer]
Altoes ten haren besten riede.
 
Sonder twifel, hens geen wonder,
 
Al en kendi pat no vonder,
 
Daermen te rechte overgeet,Ga naar margenoot+
 
Want u die bec so geel noch steet;
11835[regelnummer]
Maer so vele es daertoe,
[pagina 202]
[p. 202]

A. fol. 56 b.-d.

 
Ga naar margenoot+Dat ic meesteresse bem alsoe,
 
Dat ic in settele lesen mach.Ga naar voetnoot1
 
Men soude onwarden engenen dachGa naar margenoot+
 
Oude lieden, wantmen in hen
11840[regelnummer]
Vint wijsdoem ende sen;
 
Ic hebbe sin ende vroethede,
 
Usage ende const der mede,
 
Die ic nine hebbe sonder scade.Ga naar margenoot+
 
Menegen vroeden man van rade
11845[regelnummer]
Hebbic bedroegen, sonder waen,
 
Also ickene in strecken hadde gevaen;
 
Maer ic was tirsten oppenbare
 
Bedrogen, eer ics wart geware.Ga naar margenoot+
 
Het was te spade, onsalich wijf!
11850[regelnummer]
Want leden was mijn jonge lijf.
 
Mijn dure si ginc op en toe
 
Dach ende nacht ende smargens vroe;
 
Nu ne coemter niemene no ne geet:Ga naar margenoot+
 
Mijn dure met gemake nn steet.
11855[regelnummer]
Met rechte magic mi wel scamen.
 
Die behagele cnapen diere camen,
 
Die mi eerden ende weerden,
 
Ende die mi so sere begerden,Ga naar margenoot+
 
Dat si van mi en sceden en conden,
11860[regelnummer]
So minneden si mi in allen stonden,
 
Die mi nu al laten liden
 
Sonder spreken, ende gaen besiden,
 
Die mine lieve gaste waren,Ga naar margenoot+
 
Ende die mi minden meest, te waren,
11865[regelnummer]
Op mi entwent sone achten si,
 
Verrunste quene hetense mi,
 
Ende seggen daertoe quaets vele meer.
 
Lieve kint, men mochte u tseerGa naar margenoot+
 
Vertellen noch geseggen niet,
11870[regelnummer]
Nochten rouwe, noch tverdriet,
 
Dat ic droech int herte binnen,
 
Alse gepens mi dede kinnen
 
Die grote bliscap, die vriendelichede,Ga naar margenoot+
 
Dat helsen ende dat cussen mede,
11875[regelnummer]
Dat saen en wech was gevloegen;
 
Gevloegen, ja! ende die nine moegen
 
Wedercomen alse te voren:
 
Ic was te tileke vele geboren!Ga naar margenoot+
 
Deus! in wat vernoie hilt mi
11880[regelnummer]
Die grote gichten, alse saen alsi
 
Mi faelierden, ende meer en gaven;
 
Ende van dien dat hen van haven
 
Iet bleven was, dat was mi leet.Ga naar margenoot+
 
Lieve kint, bi Gode, ine weet
11885[regelnummer]
Dat ic mi iet bet mochte wreken,
 
Dan u te leerne van minen treken.
 
Lieve kint, ware ic alse jonc
 
Ende alse wel op minen spronc,Ga naar margenoot+
 
Alse gi nu sijt, ic soude mi wreken.
11890[regelnummer]
Men souder emmermeer af spreken
 
Over die quade ribaude, dat si
 
Soe luttel prisen ende eren mi.
 
Ic soude doen sinken haren overmoet,Ga naar margenoot+
 
Want hen no bleve have no goet:
11895[regelnummer]
Alsoe nauwe soudicse plumen,
 
Dat si hare erve souden rumen,
 
Ende al vercopen ende liggen in stroe.
 
Ende dirste die quamen soudic alsoeGa naar margenoot+
 
Voren, biden Helegen Geest,
11900[regelnummer]
Ende daertoe die mi minden meest,
 
Ende weerden ende daeden ere,
 
Hem soudic anegaen so sere
 
Thare te nemene, dat si en soudenGa naar margenoot+
 
Enen penninc niet behouden,
11905[regelnummer]
In soudene hebben, waer ict mochte,
 
Hoe na dat ict ane hen sochte,
 
Ende soutse bringen uut haren goede,
 
Ende doen vallen in ermoede,Ga naar margenoot+
 
Ende soutse alle na mi doen lopen,
11910[regelnummer]
Ende die quaetheit sere doen copen,
 
Die si mi dicke hebben gedaen,
 
Haddicse na minen wille gevaen.
 
Mare, weet God, en mach niet dragenGa naar margenoot+
[pagina 203]
[p. 203]

A. fol. 56 d.-57 a.

 
Ga naar margenoot+Weenen, suchten ende clagen:
11915[regelnummer]
En coemt niet weder dat leden es.Ga naar voetnoot1
 
Ine salre negenen na mijn getesGa naar voetnoot2
 
Hebben, na den wille mijn,
 
Soe verrunst es mijn anscijn,Ga naar margenoot+
 
Dat si mijn dreigen nine ontsien,
11920[regelnummer]
Die quade ribaude, die van mi vlien;
 
Nochtan dore al dat verdriet,
 
Dat mi van hen es gesciet,
 
Alsic noch pense om dien tijtGa naar margenoot+
 
Ende om die feeste ende tgroet delijt,
11925[regelnummer]
Dat ic te hebbene plach met hen,
 
So verblijt mi al die sen,
 
Ende doet verlichten al mine lede;
 
Doch haddic altoes feeste mede,Ga naar margenoot+
 
Eer ic was van hem bedrogen.
11930[regelnummer]
Ene jonge vrouwe, die es in hogen
 
Ende met joie hare leven pliet,
 
Bi Gode! sone os ledich niet,
 
Namelec diegene die begertGa naar margenoot+
 
Te winne tgoet, dat si vertert.Ga naar voetnoot3
11935[regelnummer]
Lieve kint, mi dede hier comen
 
U vrouwe, ende heeft mi genomen
 
Om u te hoedene nacht ende dach.
 
God onse here, diet al vermach,Ga naar margenoot+
 
Moete geven dat ic die hoede
11940[regelnummer]
Doen moete alsoe, dat mi te goede
 
Verga, alst sal, God weet;
 
Want gi sijt altoes gereet
 
U selven te hoedene openbare,Ga naar margenoot+
 
Dat anders harde sorgelic ware
11945[regelnummer]
Om die scoenheit, die u gegeven
 
Heeft Nature, die u es bleven,
 
Ende daertoe sen ende wijsheit groet,
 
Dat niet en leeft uwes gnoet.Ga naar margenoot+
 
Om dies wi hebben staede ende stonde,
11950[regelnummer]
Datmen betre en gene en vonde,
 
Al te sprekene dat wi begeren;
 
Om u te radene ende hulpen weren
 
Van allen lachtre, bem ic gereet.Ga naar margenoot+
 
Eist dat u soe van herten steet,
11955[regelnummer]
Dat gi trecken wilt ter minnen,
 
Ic sal u al die wege doen kinnen,
 
Ende oec die pade doen verstaen,
 
Aldaer ic selve soude sijn gegaen,Ga naar margenoot+
 
Eer leden was mine joncheide,
11960[regelnummer]
Mine bliscap ende mine scoenheide;
 
Maer en houdet niet in dien,
 
Dat ic u wille ter minnen tien.’
 
Doe sweech die oude quene al stilleGa naar margenoot+
 
Een lettel, omdat si horen wille
11965[regelnummer]
Wat seggen soude Suete Onfaen.
 
Si beidde onlange, siene nam saen
 
Die tale weder daer sise liet,
 
Want si merct wel ende siet,Ga naar margenoot+
 
Dat hem wel behagede dat si seide,
11970[regelnummer]
Ende pensede, datse hem sonder beide
 
Haren wille al seggen soude,
 
Ende begonste doe alse houde
 
Ende seide: ‘Sone, wildi u kerenGa naar margenoot+
 
Ane die minne, ic wille u leren
11975[regelnummer]
Den art van minnen altemale,
 
Dat gine selt connen alsoe wale,
 
Dat gi niet sijn en moeget bedroegen,
 
Nadat ic u den art sal togen,Ga naar margenoot+
 
Ende gire u toe wilt formeren;
11980[regelnummer]
Want niemenne en mach minne anteren,
 
Noch die passage geliden moegen,
 
Hine hebbe den art altoes vor dogen,
 
Hine sal lant ende scaep vercoepen,Ga naar margenoot+
 
Wilt hire sottelec toe loepen.Ga naar voetnoot4
11985[regelnummer]
Nu hort wat ic u seggen sal,
 
Want ic can distorie al.
 
Lieve kint, die van minnen
[pagina 204]
[p. 204]

A. fol. 57 a.b.

 
Ga naar margenoot+Joie ende bliscap wille gewinnen,Ga naar margenoot+
 
Hi moet weten hare gebode,
11990[regelnummer]
Die ic u niet en seide, bi Gode,
 
En wistic niet bi scrifturen,
 
Dat gi hebt bi naturen
 
Van elken al u volle gemetGa naar margenoot+
 
Van dat gi hebben sout, dat wet.Ga naar voetnoot1
11995[regelnummer]
Tiene gebode soe sijn daer,
 
Daer dachterste twee sijn al te swaer.
 
Ic orlove u dachte altemale,
 
Maer vanden II soe hoedt u wale;Ga naar margenoot+
 
Want wiese volget, hi es in dole:
12000[regelnummer]
Hine soude oec lesen niet in scole,
 
Want het verlaetd tsere minnaren.
 
Si wilden dat si milde waren,
 
Ende tiere stat hare herte leggen,Ga naar margenoot+
 
Ende elre overal ontseggen:
12005[regelnummer]
Dit es valsch ende niet scone,Ga naar voetnoot2
 
Hier lieget die God, Venusen sone,
 
Want soe wire hem hout ane,
 
Hem stater scade groet af tonfane.Ga naar margenoot+
 
Lieve kint, en sijt niet milde:
12010[regelnummer]
Hi ware verloren diere hem an hilde.
 
Hebt u herte in vele staeden,
 
Sone saelt niet sijn tsere verladen;
 
Maer tier stat, wat uwes gesciet,Ga naar margenoot+
 
Sone seldijt leggen niet;
12015[regelnummer]
Noch niemenne geven ochte lenen,
 
Maer vercope diere altenen,
 
Ende verdieret alle dage
 
In lanc so meer, van slage te slage,Ga naar margenoot+
 
So dats man en geen die leeft
12020[regelnummer]
Van u goeden coep en heeft.
 
Dese poente hout al u leven:
 
U hant hout tuwe, alse gi sout geven,
 
Te nemenne open, hoet henegeet,Ga naar margenoot+
 
Daertoe siedi altoes gereet.Ga naar voetnoot3
12025[regelnummer]
Geven es alte grote sotheide,
 
Hen ware een lichtelic scoenheide
 
Om liede te haelne meer ane hen,
 
Ende geven tcleine omme meerre gewen.Ga naar voetnoot4Ga naar margenoot+
 
Selke gichte es gegeven goet,
12030[regelnummer]
Die meer dan dobbel winnen doet.
 
Die hallinc es een goet gewin,
 
Die den penninc bringet in:
 
Selke gichten lovic altemale.
 
Wie dat geeft, hi boeft wale
12035[regelnummer]
Te siene waer hi geven sal,Ga naar margenoot+
 
Want nine bestaet es overal.
 
Vanden boge ende vanden vleiken,
 
Die menege hoge herte doet weiken,
 
Ende die wonden heimelike,Ga naar voetnoot5
12040[regelnummer]
Daer met so condi sekerlikeGa naar margenoot+
 
Vroedeliker scieten mede
 
Dan noit die God van Minnen dede:
 
Soe goet een scottre soe een siedi,
 
Gi sciet dicke verre ende bi;
12045[regelnummer]
Nochtanne soo es u dickent oncont,Ga naar margenoot+
 
Wien u scieten heeft gewont;
 
Want alsmen sciet ter voleien,
 
Selc ontfa etna sijn greien
 
Den scote in sijn herte binnen,
[pagina 205]
[p. 205]

A. fol. 57. b.-d.

12050[regelnummer]
Ga naar margenoot+Dies die scottre en can bekinnen,Ga naar margenoot+
 
Noch geweten, noch werden geware.Ga naar voetnoot1
 
Ic merke ende sie openbare
 
Ane u manieren ende ane u wesen,
 
Dat gi comen sijt te desen,
12055[regelnummer]
Dat gi die beste scuttre sijt,Ga naar margenoot+
 
Diemen vonde verre ende wijt,
 
Ende selc mach binnen den scoete comen,
 
Dat u harde sere soude vromen.Ga naar voetnoot2
 
Ende van u te leerne vort
12060[regelnummer]
Van parmente, dat u bort,Ga naar margenoot+
 
Van cledren ende van andren saken,
 
Daer gi u mocht met behagel maken,
 
Om tscinen tsine van hogen state:
 
- Ane bagel tsine legt al u bate -
12065[regelnummer]
Gi cont te core u pareren,Ga naar margenoot+
 
Sone darf men u nemmerme leren.
 
Lieve kint, verstaet ende hort
 
Wat ic u sal leren vort,
 
Gi moegeter exempel nemen ane.
12070[regelnummer]
Hebdi wille minne tanegane,Ga naar margenoot+
 
Gi moecht bet kiesen niewerinc el
 
Dan dengenen, dien gi weet wel,
 
Ende die u dunct so hovesch, so goet:
 
Mar hout uwe herte ende uwen moet,
12075[regelnummer]
Dat gise ni ne legt ane hem te vaste:Ga naar margenoot+
 
Gestaede minne es grote onraste.
 
Mint altoes gesonnichlike,Ga naar voetnoot3
 
Ende ane die gene, die sijn rike,
 
Eist goet begonnen, dats wel inscijn,
12080[regelnummer]
Opdat si niet te vrec en sijn,Ga naar margenoot+
 
Es iemene diesc wel can plecken
 
Ende heimeleke hare goet ontrecken.
 
Wel lieve kint, Suete Onfaen,
 
Men sal u met minnen sere angaen.
12085[regelnummer]
Elken so toent goet gelaet,Ga naar margenoot+
 
Ende segt, dat u herte al staet
 
Getrouwelike ane hem allene,
 
Ende dat si niet en es gemene.
 
Noch om wennen, noch om verliesen,
12090[regelnummer]
En seldi anders gien lief kiesen;Ga naar margenoot+
 
Ende swert bi genen ende bi desen,
 
Haddi willen laten lesen
 
Die Rose, diemen heeft so wart,
 
Ende die so sere es begert,
12095[regelnummer]
Een andren dan hem, gi wart so rike,Ga naar margenoot+
 
Men vonde cume uwe gelike;
 
Maer hem soe getrouwe waerdi,
 
Dat die Rose niemen dan hi
 
Plucken en soude van haren stele.Ga naar voetnoot4
12100[regelnummer]
Al quamer C. ocht alse vele,Ga naar margenoot+
 
Elken geloefse even sere,
 
Ende segt: ‘Gi selse hebben, here,
 
Alleine sonder deilen vort.’
 
Dit salne trecken ane u bort.
12105[regelnummer]
Dit sweert hem met dieren ede,Ga naar margenoot+
 
Ende geeft hem u trouwe daermede.
 
Al eist dat gi u verswert,
 
Weet wel dat een twent niet en deert
 
Al selc sweren; God onse here
12110[regelnummer]
Laches utermaten sere,Ga naar margenoot+
 
Jupiterre ende alle die Gode gelike
 
Sie logen alle hogelike,
 
Alse hem versworen die minnaren;
 
Ende die Goede selve, te waren,
12115[regelnummer]
Versworen hem dickent sonder verdragen,Ga naar margenoot+
[pagina 206]
[p. 206]

A. fol. 57 d.-58 a.

 
Ga naar margenoot+Die tijt dat si te minne plagen.
 
Jupiter swoer Juno sinen wive,
 
Dat si soude hebben te haren live
 
Tpaleis vander hillen sekerlike,
12120[regelnummer]
Daer hi ane loech valscelike.Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
 
Dit soude versekeren die minneren,
 
Alsi hen jegen hare lief versweren,
 
Alle santen ende sentinnen,
 
Alse hen die Goede doen bekinnen,
12125[regelnummer]
Dit exsempel, dat si verswerenGa naar margenoot+
 
Beide Gode ende alle martelaren.Ga naar voetnoot2
 
Hi es dom ende harde sot,
 
Die hem geloeft, alselp mi God,
 
Want jonge lieden sijn ongestade
12130[regelnummer]
Ende onlange durende in enen rade.Ga naar margenoot+
 
Die oude hebben oec dien sede
 
Te liegene tvouwe ende eed daermede.
 
Nu verstaet ende willet mi horen:
 
Diegene die here es vander foren,
12135[regelnummer]
Hi soude van elken over volGa naar margenoot+
 
Altoes nemen sinen tol;
 
Die tere molen gemalen en can,
 
So ga tere andere malen dan.Ga naar voetnoot3
 
Die mues, die waer een hol en weet,
12140[regelnummer]
Ic seggen dat hare sorgeleke steet.Ga naar margenoot+
 
Van elken wive aldus so eest,
 
Dat si vander marc vrouwe weest.Ga naar voetnoot4
 
Elke soude nemen, waer si mochte,
 
Have ende goet datmen daer brochte,
12145[regelnummer]
Ende si ware sere uut haren sinne,Ga naar margenoot+
 
En leide si ware tere stat hare minne;
 
Want die sine herte tere stat geft,
 
Ic segge u dat hi niet en heeft
 
Vri ende quite te sinen wille,
12150[regelnummer]
Mar maket eigin, lude ende stille.Ga naar voetnoot5Ga naar margenoot+
 
Alselc wijf heft verdient te sine
 
In doegene ende in groter pine,
 
Die hare selven soe mesan,
 
Dat si hare hont an enen man.
12155[regelnummer]
Gevalt dat si verbolgen es,Ga naar margenoot+
 
Sone es man, sijt seker des,
 
Diese iet mach geconforteren:
 
Dat sijn diegene die irst faelieren,
 
Die leggen hare herte in ene stede.
12160[regelnummer]
Nochtan in dinde, het es hare sede,Ga naar margenoot+
 
Willense alle, alse hen vernoiet,
 
Ende si worden te sere vermoiet;
 
Ende noit en gewanre af vrouwe
 
Dan verdriet ende groten rouwe.Ga naar voetnoot6
12165[regelnummer]
Dat mochtemen ane Dido wel verstaen,Ga naar margenoot+
[pagina 207]
[p. 207]

A. fol. 58 a.b.

 
Ga naar margenoot+Die scone was ende wel gedaen,
 
Ende van Cartage coninginne,
 
Hadde geleit al hare minne
 
Ane Eniase, diese hadde ontfaen
12170[regelnummer]
Waerdelike ende groet ere gedaen,Ga naar margenoot+
 
Die te hare quam arm ende bloet
 
Met scepe in tempeeste groet,
 
Die van Troien was ontfaren,
 
Ende sine gesellen die met hem waren,
12175[regelnummer]
Die si groete hovescheit dede.Ga naar margenoot+
 
Haer selven gafse Eniase mede,
 
Die hare swoer wel menichfoude,
 
Dat hi nemmermee en soude
 
Van hare sceden noch begeven
12180[regelnummer]
Al dien tijt, dien hi soude leven;Ga naar margenoot+
 
Maer lange en duret niet alsoe,
 
Want die verradre hare ontvloe
 
Met sinen scepe, wat hi mochte,
 
Die hi duer met hem brochte.
12185[regelnummer]
Dit soe coste diere scoenre vrouwenGa naar margenoot+
 
Hare leven, want so starf van rouwen,
 
Ende doede haer selven met enen swerde,
 
Daer si in viel tote op die erde.Ga naar voetnoot1
 
Selc gelijc, selc ongevoech
12190[regelnummer]
Heeftmen vonden ane vrouwen gnoech,Ga naar margenoot+
 
Die ic genomen al en can;
 
Maer sekerleke wet, dat alle man
 
Sijn ribaude ende groete bedriegere,
 
Ende putire ende daertoe liegere.
12195[regelnummer]
Si doen elken wive verstaen,Ga naar margenoot+
 
Dat sise minnen sonder waen,
 
Ende proven wat sire ane venden mogen,Ga naar voetnoot2
 
Daeromme soudensi weder pogen,
 
Waer si mochten, wel te hoenne,
12200[regelnummer]
Om hare quaetheit wel te loenne.Ga naar margenoot+
 
Dat wijf es te dom van sinne,
 
Die ane enen man leit minne.
 
Si souder hebben vele ende gnoech:
 
Dat soude sijn bat hare gevoech,
12205[regelnummer]
Ende doe soe vele datse elken bage,Ga naar margenoot+
 
Maer houtse tonder alle dage;
 
Ende en heft si niet gracie, si soutse maken
 
Ende bejagen met eneger saken,
 
Ende souden sijn fier in haren sinne
12210[regelnummer]
Jegen diegene, die hare minneGa naar margenoot+
 
Dragen meest, wat haers gesciet;
 
Mar der gere en roke niet
 
Harre minnen, groet ocht clene,
 
Die salse feesteren al gemene
12215[regelnummer]
Ende halen ane hare, wat si mach,Ga naar voetnoot3Ga naar margenoot+
 
Ende scuwen ende vlien nacht en dach
 
Onraste, gescelt ende vechtinge.
 
En es niet scone oec sonderlinge,
 
Soe bestrike hare met selken saken,
12220[regelnummer]
Diese scone moegen maken.Ga naar margenoot+
 
Sage si oec ontfallen hare haer,
 
Dat si hadde blont ende goutvaer,
 
Ochte moeste afsniden van ongesonden,
 
Ochte dat haer bi enegen stonden
12225[regelnummer]
Bi bolgenscape gevallen ware,Ga naar margenoot+
 
Datse hare ribaut metten hare
 
Hadde genomen ende utegetogen,
 
Ende soe gescoert, sine hadt moegen
 
Ontwerren, wat hare mochte gescien,
12230[regelnummer]
Dan salse na andre vlechten sien,Ga naar margenoot+
 
Die gelu, blont sijn ende groet,
 
Van enen wive die es doet,
 
Ochte blonde siden ende maken borele
[pagina 208]
[p. 208]

A. fol. 58 b.c.

 
Ga naar margenoot+Ende steken vol haren forele,
12235[regelnummer]
Ende maker ave horne groet;Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
 
Ende heeft si bestrikens noet,
 
Men vent van crude waters gnoech
 
Hare te bestrikene na hare gevoech,
 
Mare doet alsoe dats engeen man
12240[regelnummer]
Ane hare geware en wordenen can,Ga naar margenoot+
 
Noch gesien ane hare gedane;
 
Want groet verlies lage haer daer ane.
 
Heeft si hare kele wit ende ront,
 
Soe doe hare hoeftslope talre stont
12245[regelnummer]
Soe sere uutsniden ende soe wale,Ga naar margenoot+
 
Datmen sien mach altemale
 
Hare witte kele: si sals wesen
 
Te bedriegeleker vele van desen.
 
Eist datse heeft hare scoudren groet,
12250[regelnummer]
Soe doe maken hare surcoetGa naar margenoot+
 
Ende al hare andre cledre met
 
Van cleinen lakene, si saels, dat wet,
 
Gescepen wesen vele te bat,
 
Waer si coemt in elke stat.
12255[regelnummer]
Heeft si oec hare handen seer,Ga naar margenoot+
 
Si salse oec decken vele te meer
 
Ende houden ane hare hantscoen
 
Ende salse dicwilen sieren doen.
 
Heeft si die mammen weec ende lanc,
12260[regelnummer]
So salsi houden in bedwancGa naar margenoot+
 
Gebonden vaste in linijn laken,
 
Dat soe sal daer toe doen maken:
 
Soe selense wesen hart ende ront;
 
Ende emmer houde reine in alre stont
12265[regelnummer]
Venus camere, dat si nine hebbeGa naar margenoot+
 
Gestubbe en geen no spinne webbe;Ga naar voetnoot2
 
Ende heeft si niet scone die voete,
 
So houtse gescoit, dat es die boete;
 
Ende dunne cousen te groten beenen
12270[regelnummer]
Die soe soudemen dragen altenen.Ga naar margenoot+
 
Heeftse over hare smette oft vlecke,
 
Ic rade hare wel dat sise decke;
 
Heeft si oec den adem quaet,
 
Soe wachte hare, dats mijn raet,
12275[regelnummer]
In nuchterne te sprekene jegen liede:Ga naar margenoot+
 
Het sonde vallen dat hare maisniede;Ga naar voetnoot3
 
Ende als soe sal spreken enichge stont,
 
Soe houde soe verre haren mont,
 
Dat hi den lieden nine come te bi.
12280[regelnummer]
Es oec dat gevalt, dat siGa naar margenoot+
 
Lachge, soe en lachge niet
 
Alsoe sere, dat si hare iet
 
Daer met ontsetten, want vrouwen souden
[pagina 209]
[p. 209]

A. fol. 58 c. d.

 
Ga naar margenoot+Alsi loegen den mont toehouden;
12285[regelnummer]
Want hen steet niet vrouwen wale,Ga naar margenoot+
 
Dat si hare kele altemale
 
Ontoe ende gaepe alsi lacht:
 
Sine daeds niet waer si wel bedacht;Ga naar voetnoot1
 
Ende hadse hare tande niet welstaende
12290[regelnummer]
Ende oneffene uut ende innegaende,Ga naar margenoot+
 
Ende tone sise met lachgene dan,
 
Het soutse ontwerden vor elken man.
 
Ane weenen oec soe behoeft manire:
 
Weenen es enen wive niet diere;
12295[regelnummer]
Sie hebben trane altoes gereet;Ga naar margenoot+
 
Maer haer weenen saen vergeet.
 
Ere vrouwen steet oec wale
 
Scone spreken ende suete tale,
 
Ende heblec te sine overal
12300[regelnummer]
Ende hovesch: dat maecse liefgetal.Ga naar margenoot+
 
Alsmen ten etene wart sal tien,
 
Salse hare laten wel besien
 
Ende achter huse een luttel gaen,
 
Eer dat si sal willen dwaen.Ga naar voetnoot2
12305[regelnummer]
Alsi ter tafle geseten es,Ga naar margenoot+
 
So salsi sniden ende nemen dmes
 
Vor den genen die eet met hare,
 
Ende sijns wel nemen ware;Ga naar voetnoot3
 
Ende emmer wachten hare, alsi eet,
12310[regelnummer]
Dat si haren mont nine make vet,
 
Sine makene scone wel gereet,
 
Want vette lippe sere mesteet;Ga naar margenoot+
 
Ende wachte hare, alsi edt bruëtd,
 
Datse hare vingre over dledtGa naar margenoot+
12315[regelnummer]
Daer in en steke, het ware mesdaen,
 
Want het soude hare sere mestaen;Ga naar voetnoot4
 
Ende wachte hare in alre stont,
 
Dat si en steke in haren mont
 
Grote morsele, hets giricheideGa naar margenoot+
12320[regelnummer]
Ende daertoe grote onhovescheide.
 
Hare morsele salse sniden clene,
 
Vore met hare vingeren allene
 
Nemen gestadelike ende sachte;
 
Ende dat si hare altoes wachte,
12325[regelnummer]
Datse nine bedrupe vor hare cleet,Ga naar margenoot+
 
Want sekerleke niet wale en steet.
 
Men sal oec soe hovesscelike drinken,
 
Ende niet so vol en laten scinken,
 
Dats een dropel en storte op hare,
12330[regelnummer]
Dies men worden mochte geware;Ga naar margenoot+
 
Want over ongenoechtich ende ruut
[pagina 210]
[p. 210]

A. fol. 58 d.-59 a.

 
Ga naar margenoot+Mochtse iemen houden ende trecken uut,
 
Dat si ware hare ongeleert.Ga naar voetnoot1
 
Eer si den nap ten monde keert
12335[regelnummer]
Om drinken, si en sal niet drinken,Ga naar margenoot+
 
Si en sal tirst laten sinken
 
Dmorseel tote dat sijt heeft geten:Ga naar voetnoot2
 
Dit soude elke vrouwe weten;
 
Ende oec soc soude si hoeden hare,
12340[regelnummer]
Dat hare mont vet en ware;Ga naar margenoot+
 
Want ware hi vet ende dronke si,
 
Die wijn hi worde vet daer bi;
 
Ende cleinlic salsi drinken mede,
 
Het steet wale, het es hovesscede,
12345[regelnummer]
Ende hoede hare wel van dronkenscape.Ga naar margenoot+
 
Men vint bescreven bi orcontscape
 
Van meestren, die seggen openbare,
 
Dat niemene en es die dronken ware,
 
Dat hi helen mach een twent.
12350[regelnummer]
Die vrouwe sere haer selven scent,Ga naar margenoot+
 
Datse hare verwinnen laet dien wijn;
 
Want alle wijf die dronken sijn,
 
Siene en connen hem niet geweren
 
Jegen diegene diese begeren;
12355[regelnummer]
Maer clappen algader dat si weten.Ga naar margenoot+
 
Des moegen si hem allen wel vermeeten,
 
Dat si sijn van diere naturen.Ga naar voetnoot3
 
Oec sullen si hem wachtea tallen uren,
 
Ter taflen alsi sijn geseten,
12360[regelnummer]
Van slapene, alsi souden eten;Ga naar margenoot+
 
Want hets scande ende grote onnere,
 
Ende sins min te prisene sere.
 
Ene vrouwe en soude niet lange beiden,
 
Sine soude ter minnen hare gereiden;
12365[regelnummer]
Want si soe lange wel beiden mochte,Ga naar margenoot+
 
Datmen op hare twent en rochte.
 
Sie soude soeken die joie van minnen
 
Overal ende leren kinnen
 
Die wile datmen acht op hare,
12370[regelnummer]
Ende si jonc van dagen ware;Ga naar margenoot+
 
Want als outheit den wive anegeet,
 
Ende hare anscijn tebroken steet,
 
Soe verliest si in allen sinne
 
Die joie ende dat asaut van minnen.
12375[regelnummer]
Die vrocht van minnen sal si lesenGa naar margenoot+
 
Alsi in hare joeget sal wesen,
 
Want si verliesct harde vele,
 
Beide van joien ende van spele,
 
Van dien tiden, die si laet liden
12380[regelnummer]
Sonder minnen ende hare verbliden;Ga naar margenoot+
 
Ende en doesse niet desen raet,
 
Haer salre af comen al quaet,
 
Alse outheit assellieren sal;
 
Maer ic gelove dat si mi al
12385[regelnummer]
Hier of geloven sullen, hoet gaet,Ga naar margenoot+
 
Ende houden hem ane minen raet,
 
Ten mensten die gone, die vroet wesen,
 
Ende paternostre connen lesen
 
Vore mine siele, alse ic doet ben,
12390[regelnummer]
Dore die wijsheit, die ic henGa naar margenoot+
 
Hebbe geleert met goeder onste.
 
Ic bem seker dat dese conste
 
Met wiven sal sere verheven wesen,
 
Ende noch in menege scole gelesen.
12395[regelnummer]
Lieve kint, ic sie harde wale,Ga naar margenoot+
[pagina 211]
[p. 211]

A. fol. 59 a. b.

 
Ga naar margenoot+Dat gi mine leringe altemale
 
Vaste in u herte bescrijft,
 
So datter twent buten en blijft,
 
Waer bi gi mocht, bi minen orlove,
12400[regelnummer]
Coenlike lesen in allen hoven,Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
 
Sonder rusten ende vieren,
 
Ondancs allen cansellieren,
 
Beide in cameren ende in spenden,
 
In salen, in kelren, waer gijt cont venden,
12405[regelnummer]
Daert scone ende delytabel si.Ga naar margenoot+
 
Lieve kint, aldaer seldi
 
Informeren al uwe scoeliere,
 
Ende wisen ende leren die maniere,
 
Ende hoet u, dat u scole niet vaste
12410[regelnummer]
En si gesloten jegen die gaste;Ga naar margenoot+
 
Want soe men u liede sagen,
 
Soe men u scoenheit ware uutgedragen;Ga naar voetnoot2
 
Van lieden diemen niet en siet,
 
Op hem en plechmen tachtene niet,
12415[regelnummer]
Noch oec besocht ende begert.Ga naar voetnoot3Ga naar margenoot+
 
Dicke geet ter hoger kerken wert,
 
Ende doet daer u visitasien
 
Ten outre enter prosessien;
 
Ten feesten, ten dansen ende ten reien
12420[regelnummer]
Daer seldi gaen u vermeien;Ga naar margenoot+
 
Want u scolen liggen meest daer,
 
Ende daer sinct messe openbaer
 
Die God van Minnen ende die Goddinne
 
Haren dissiplen met bliden sinne;Ga naar voetnoot4
12425[regelnummer]
Ende ere diere gaet, seldi u makenGa naar margenoot+
 
Behagel met al selken saken,
 
Die u ten besten siren mogen,
 
So dat gi alder lieden ogen
 
Na u doet capen,Ga naar voetnoot5 waer gi gaet.
12430[regelnummer]
Op strate sijt van scoenre gelaet,Ga naar margenoot+
 
Ende gaet rechte ende niet te sere:
 
Het steet wel ende oec eist ere;
 
Ende gingedi tsachte, het soude mestaen.
 
Mare gi selt soe cuescelike gaen,
12435[regelnummer]
Ende tarden soe moielec die cassiede,Ga naar voetnoot6Ga naar margenoot+
 
Dat u merken al die liede.
 
Feitise, nauwe, gerene scoen
 
Die seldi dragen ende maken doen,
 
Want nouwe gescoite steet wel vrouwen,
12440[regelnummer]
Die moieleke gaen in rechter trouwen.Ga naar voetnoot7Ga naar margenoot+
 
Sloit u iet te lanc u cleet,
 
So dat u verre op derde geet,
 
So heffet op, en lates niet,
 
So datmen uwe voeten siet.
12445[regelnummer]
Effene ende lichtelike seldi gaen,Ga naar margenoot+
 
Gi sulles prijs te meer ontfaen.
 
Eest dat ere vrouwen baecht,
 
Dat si enen mantel draecht,
 
Siene sal hare alsoc decken niet,
12450[regelnummer]
Datmen hare anscijn niet en siet.Ga naar margenoot+
 
Dien mantel sal si met beiden handen
 
Houden, hets sede in vele landen,
 
Ende sal selcwile hare arme ontpluken,
[pagina 212]
[p. 212]

A. fol. 59 b. c.

 
Ga naar margenoot+Ende niet so saen den mantel luken,
12455[regelnummer]
Maer pensen om den sconen steertGa naar margenoot+
 
Vanden paeu, die hi heeft weert,
 
Ende maken vanden mantele den haren,Ga naar voetnoot1
 
Die gevodert es altewaren
 
Met cleinen bonten harde wale,
12460[regelnummer]
Ende tonen hare selven altemaleGa naar margenoot+
 
Den genen, die comen in haer gemoet,
 
Ende diese op hare musen doet.
 
Ende heeftse niet scone haer anscijn,
 
Soe saelt meer te deckene sijn.
12465[regelnummer]
Grote vlechten van sconen hare,Ga naar margenoot+
 
Ende die gedragen openbare,
 
Dat steet vrouwen harde wel.
 
Ene vrouwe en soude pensen el
 
Danne te slachtene der wolvinnen,
12470[regelnummer]
Die scape gaet stelen ende gewinnen.Ga naar margenoot+
 
Om een, dat sire hebben wilt,
 
Sal siere hondert op een velt
 
Lopen op ende assallieren,
 
Om dat si niet en wilt faellieren,
12475[regelnummer]
Ende niet en weet welc si hebben sal,
 
Vor dat sijt heeft te hare wart al.
 
Dus souden wiven hare netten slaenGa naar margenoot+
 
Bi liste ende die manne vaen,
 
Dies si geweten niet en can
12480[regelnummer]
Den welken, die hare sire minnen an:
 
Ten minsten omme te hebbene enen,
 
Souden si hare netten slaen altenenGa naar margenoot+
 
Om al te vane; sine soude niet messen,
 
Siene soude enen vander kermessen
12485[regelnummer]
Hebben ochte meer bi avonturen;
 
Want daer help sere der naturen,Ga naar voetnoot2
 
Die hare sere soude maken den nodinnay,Ga naar voetnoot3
 
Daer si af wesen soude gay.Ga naar margenoot+
 
Waert dat sire meer na hare toge,
12490[regelnummer]
Die werken woude in hare boge,Ga naar voetnoot4
 
Hoede hare dat soe spade no vroe
 
Tere uren comen doe:Ga naar margenoot+
 
Sie souden hen bedroegen houden,
 
Alsi hen te gadre vinden souden,
12495[regelnummer]
Ende souden hen daer bi verleden,
 
So dat si souden van hare sceden,
 
Datse lachtren soude wel sere.Ga naar margenoot+
 
Ene vrouwe verliest lichte hare ere,
 
Ende selke mochte hare ontfaren:
12500[regelnummer]
Het soude hare rouwen sere te waren.
 
Men soutse smeken ende lecken,
 
Ende al hare goet van hem trecken,Ga naar margenoot+
 
Ende bringense in scoude ende in ermoede;Ga naar voetnoot5
 
Ende selve dan varen alse die vroede,
12505[regelnummer]
So dat si blive van haven rike,
 
So dat si namaels niemenne en wike.
 
En armen man en salse nietGa naar margenoot+
[pagina 213]
[p. 213]

A. fol. 59 c.-60 a.

 
Ga naar margenoot+Minnen, so wat dat haers gesciet:
 
Hets al verloren dat men mint
12510[regelnummer]
Den genen, die en mach geven twent.
 
Sine sal hare herte niet leggen vaste
 
An en gene vremde gaste:Ga naar margenoot+
 
Alsoe alse hi sine herte legt,
 
Neemt hijt weder ende ontsegt.
12515[regelnummer]
Gelijc dat hi te herberge es
 
In menege herberge, sijt seker des,
 
So es sijn herte oec ongestadeGa naar margenoot+
 
Ende van harden onvasten rade;
 
Mare alle wege, alse hi quame
12520[regelnummer]
Ende hare iet brachte, dat sijt name
 
Ende sluten in hare coeffre vaste:
 
Men sal nemen altoes van gaste.Ga naar margenoot+
 
Hoede hare oec dat si nine minne
 
Noch en doe in haren sinne
12525[regelnummer]
Dese behagalerde, diemen vint,
 
Want si en minnen nemmer twint.
 
Wat si der ere laten verstaen,Ga naar margenoot+
 
Dat selve seggen si ere andre saen;
 
Ende wat si seggen, alle sie liegen,
12530[regelnummer]
Want si doent al om bedriegen,
 
Ende hen te rovene alle daghe.Ga naar voetnoot1
 
Ic hebs gehort menege clageGa naar margenoot+
 
Van mageden, die si dus bedroegen
 
Ende met logenen ane hem togen.
12535[regelnummer]
Coemt iemene met gelove vort,
 
Die hare gerne trocke ane sijn bort
 
Met sinen gelove, ende bidt hare minne,Ga naar margenoot+
 
Si sal hem metten selven sinne
 
Weder doen een goet beheet;
12540[regelnummer]
Maer hoede hare dat si niet en geet
 
In stat, daer hi heeft gewelt,
 
Si en hebbe tirsten tgelt.Ga naar margenoot+
 
Ontbiet hi hare met lettren iet,
 
Sie salse besien, en latens niet,
12545[regelnummer]
Wat dat daer in gescreven staet;
 
Ende ochte si es sonder baraet
 
Gescreven al, ende op trouwe,Ga naar margenoot+
 
So sal hem weder scriven die vrouwe;
 
Mar dat en sal niet sijn gedaen
12550[regelnummer]
Sonder beiden, alsoe saen;
 
Want beiden stoect, sijt seker des,
 
Den minneren, daert te lanc nine es;Ga naar margenoot+
 
Ende alsi hoert van die bede,
 
En haeste hare niet te sere daer mede
12555[regelnummer]
Hare minne tonthetenne altemale,
 
Mar salse houden in die wegescale.
 
Met sconen worden, die nine letten,Ga naar margenoot+
 
Salsiene in goeder hoepen setten.
 
So hise meer besoect van minnen,
12560[regelnummer]
Ende sie hem niet en laet gewinnen,
 
Hi salse minnen vele meer
 
Dan hi dede te voren eer.Ga naar margenoot+
 
Maer dat die vrouwe emmer wachte,
 
Dat sine houde met worden sachte,
12565[regelnummer]
Ende sinen hope meerren doe.
 
Gevalt dat si coemt daer toe,
 
Dat hi acordert met hare,Ga naar margenoot+
 
Si sal hem sweren openbare
 
Die doet van Goede menichfoude,Ga naar voetnoot2
12570[regelnummer]
Dat si hare minne noit en woude
 
Niemen geven noch en onste,
 
Die so wale bidden conste,Ga naar margenoot+
 
‘Dan u allene, wel lieve here,
 
Want mi dwinct u minne sere,
12575[regelnummer]
Dat ic mi selven u geven moet,
 
Dat ic en daede om en geen goet
 
En genen man, die es so geboren.Ga naar margenoot+
 
Menich heeft sine bede verloren
 
Ane mi, die ic hebbe ontseecht
12580[regelnummer]
Ende altoes van mi geweecht;
 
Ende, bi Gode, ic wane dat gi
 
Algader hebt betovert mi.’Ga naar margenoot+
 
Dan es wel tidich sekerlike
 
Helsen ende cussen vriendelike;
[pagina 214]
[p. 214]

A. fol. 60 a.b.

12585[regelnummer]
Ga naar margenoot+Maer salsi doen minnen raet,
 
Dats datse na tgoet emmer staet.
 
Sijs sot die hare lief nine pluemtGa naar margenoot+
 
Van sinen goede ende scuemt;
 
Want wiene meest geplumen can,
12590[regelnummer]
Salre doegt meest vinden an.
 
Sine geve hare niet goet penewert:
 
Datmen coept diere, dats wert;Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
 
Want men prijst harde luttel iet
 
Die dinc, diemen heeft om niet.
12595[regelnummer]
Verliest ment oec, men achtes twint,
 
Diesmen goeden coep gnoech vint:
 
Daeromme soutse hare vercopen diere.Ga naar margenoot+
 
Maer ane tplumen soe legt maniere:
 
Si sal doen comen haerre joncfrouwen,
12600[regelnummer]
Haren cnecht ende haerren vrouwen;
 
Hare voestre die ware quaet vergeten.
 
Om dat si die stueke weten,Ga naar margenoot+
 
Ende hem condech sijn die saken,
 
Selense alle uut hem maken
12605[regelnummer]
Cledren, pelsen, vedren ende gelt,
 
Na dien dat elc hebben welt.
 
So selen sijt hem al ontien,Ga naar margenoot+
 
Tote dat sine in dermoede sien;
 
Want proie vele teer tegeet,
12610[regelnummer]
Datmen in menege hant ontfeet.
 
Daerna sal comen die cameriere,
 
Ende hare tale beginnen sciereGa naar margenoot+
 
Ende seggen: ‘Here, bi wat saken
 
En doedi niet mire vrouwen maken
12615[regelnummer]
Cledre? - gi siet sire breke heeft, -
 
Hoe coemt dat gise hare nine geft?
 
Woude sijt doen dore selke, die giGa naar margenoot+
 
Wel kent ende hier woent bi,
 
Sie ware gecleedt in allen sinne
12620[regelnummer]
Alse wel alse ene coninginne,
 
Ende soude met sambusen riden.Ga naar voetnoot2
 
Vrouwe, gine sout u niet vermidenGa naar margenoot+
 
Hem cledre te eischene, gi hebter breke;
 
Hets om sine ere dat ics hem spreke,
12625[regelnummer]
Want u scamelheit es so groet,
 
Dat gijs sout alte groten noet
 
Hebben, eer dat gijs hem claeget.’Ga naar margenoot+
 
Hoe wel dat hare diere tale behaget,
 
Si salse heten swigen stille.
12630[regelnummer]
Bi avonture, es hi tonwillen
 
Om tgoet dat hi hare heeft gegeven,
 
Ende hem selven so luttel es bleven,Ga naar margenoot+
 
Ende si ane heme wart geware,
 
Dat hi en wilt leggen meer an hare,
12635[regelnummer]
Dan sal si hem ernstelike bidden altenen,
 
Dat hi hare X illustratie wille lenen:
 
Si salse hem weder geven saen.Ga naar margenoot+
 
Dat salsi sweren ende doen verstaen;
 
Mare hets jegen mijn gebot,
12640[regelnummer]
Gevent weder, sepmi Got!Ga naar voetnoot3
 
Alse coemt hare ander lief te hare,
 
Diere si heeft vele binnen den jare,Ga naar margenoot+
 
En genen en salsi trouwe dragen,
 
Maer sal hem met rouwen clagen,
12645[regelnummer]
Dat hare beste cledre staen
 
Te persseme, ende si sullen saen,
 
Staen si lange, verpersemt wesen:Ga naar margenoot+
 
Des en conste si niet genesen,
 
Soe rouwich es hare therte binnen,
[pagina 215]
[p. 215]

A. fol. 60 b.c.

12650[regelnummer]
Ga naar margenoot+Ende hi en mach van hare gewinnen
 
Stucken, die hi ane hare begert,
 
Hine quite die cledre, die si heeft so wert.Ga naar margenoot+
 
Die knape, hi en si al te vroet,
 
Ocht hem en si ontfallen sijn moet,
12655[regelnummer]
Hi sal quiten haren pant
 
Op die stat aldaer te hant,
 
Ochte hi sal elre tgelt finieren,Ga naar margenoot+
 
Daer hise met sal dilivereren;Ga naar voetnoot1
 
Maer alsi heeft van hem dat gelt,
12660[regelnummer]
So mach si met hem doen dat si welt.
 
Den derden sal si dus voren mede
 
Ende eischen hem cledre ende scoenhede,Ga naar margenoot+
 
Ende gelt dat si verteren moet,
 
Ende om sinen wille verdoet.
12665[regelnummer]
Eist dat hi hare nine geeft,
 
Ende seit dat hijs daer nine heeft,
 
Ende hi hare sweert wat hi mach,Ga naar margenoot+
 
Dat hijt hare op den andren dach
 
Bringen sal, hets al gelogen:
12670[regelnummer]
Geloeft sijs hem, si blijft bedroegen;
 
Want si maken alle haer sceren,
 
Wat si geloven ende wat si sweren;Ga naar margenoot+
 
Namelic die gene, die sijn putiere,
 
Hebben menichwerven diere
12675[regelnummer]
Meer sante versworen, valscer wijs,
 
Dan daer nu es int paradijs.
 
Gevalt dat hi mach geven niet,Ga naar margenoot+
 
Van hem so trect emmer iet;
 
Ten mensten doettene al te hant
12680[regelnummer]
Om wijn senden sinen pant,
 
Ochte ga elre clinken slaen,Ga naar voetnoot2
 
- Daer en mach hi niet langer staen-Ga naar margenoot+
 
Ende gaen en wege sire straten.
 
En gene en sal hare bloedelike laten,
12685[regelnummer]
En ware alsi hare lief ontfingen:
 
Dan soutsi beven sonderlinge
 
Met alden leden, ende doen verstaen,Ga naar margenoot+
 
Dat sine met ancsten heeft ontfaen
 
Dore haren man ocht dore hare mage,
12690[regelnummer]
Dat si alte sere ontsage;
 
Want wisten sijt, si ware verloren.
 
Sie salne inlaten ter venstre vorenGa naar margenoot+
 
Al heimelic met groten vare,
 
Alse ochte soe in groten ancsten ware,
12695[regelnummer]
Ende sweren, hine mach daer bliven niet
 
Om dinc negene, die hare gesciet,
 
Ende salne emmer van hare weren:Ga naar margenoot+
 
Hi salse alse vele te meer begeren.
 
Ende als sine wel te hare wert heeft,
12700[regelnummer]
Dat hi hare grote gichten geeft,
 
Dan so radic wel, bi Gode,
 
Dat soe blive te sinen gebode;Ga naar margenoot+
 
Maer altoes gedunke des,
 
Alse hare lief te hare comen es,
12705[regelnummer]
Dat si tirsten wachten sal
 
Die strate voren ende over al,
 
Ende alsi niemene can gesien,Ga naar margenoot+
 
Diese wachten mach ochte spien,
 
Dan salsine bloedelike laten inne,
12710[regelnummer]
Ende sal hem met erren sinne
 
Lopen op met talen sere,
 
Ende sal seggen: ‘Waer hebbedi, here,Ga naar margenoot+
 
Dus lange gemerret? nu wetic wel,
 
Dat gi elre hebt gehadt u spel
12715[regelnummer]
Met ere andre dan met mi,
 
Die ic nine weet wie sie si,’
 
Ende dat hi sere es ondeert,Ga naar margenoot+
 
Sint hi sine herte heeft gekeert,
[pagina 216]
[p. 216]

A. fol. 60 c.d.

 
Ga naar margenoot+Ane ene andre dan ane hare,
12720[regelnummer]
Dies si wel worden es geware;
 
Ende alse dese tale hort die sot,
 
Hi sal wanen, alselpmi God,Ga naar margenoot+
 
Dat hare coemt van starker minnen,
 
Die si te hem draecht in allen sinnen,
12725[regelnummer]
Ende es van hem jaloser meer
 
Dan was Wulcanus wilen eer
 
Van Venuse sinen getrouweden wive,Ga naar margenoot+
 
Die Marse vant bi haren live
 
Recht op tspel vander minnen.
12730[regelnummer]
Die een wijf waent gewinnen
 
Allene ende hebben, hi es onvroet.
 
Venus en hadde herte no moet,Ga naar margenoot+
 
Dat si minnen mochte Wulcane:
 
Soe lelic soe was sine gedane
12735[regelnummer]
Vander smesse, daer hi in wrachte.
 
Die vrouwe si was suete ende sachte,
 
Ende wiste al die conste van wiven,Ga naar margenoot+
 
Ende wat si jagen ende wat si driven.
 
Nu verstaet ende willet horen:
12740[regelnummer]
Alle wijf sijn vri geboren,
 
Die hen die loy heeft benomen,
 
Waneer dat si te huweleke comen,Ga naar margenoot+
 
Die hem nature hadde gegeven
 
Om te durne al haer leven.Ga naar voetnoot1
12745[regelnummer]
Nature si es harde vroet;
 
Waendi, dat si wassen doet
 
Ende leven gevet MarioneGa naar margenoot+
 
Allene omme Robechone,
 
Ochte Robbechone om Marietten,
12750[regelnummer]
Ochte Tibaut omme Piretten? Ga naar voetnoot2
 
Si heeft ons allen, dats openbaer,
 
Gemeine gemaect, dat es waer,Ga naar margenoot+
 
Alle omme alle jegen welken,
 
Deen omden andren gereet tsine elken.Ga naar voetnoot3
12755[regelnummer]
So alsi ter wet wart tien
 
Met huweleke, die hem mach gescien,
 
Om te scuwene dorperhedeGa naar margenoot+
 
Ende om te voedene die vrocht mede
 
Dan doensi grote behendicheit
12760[regelnummer]
Om weder te comene in hare vriheit.
 
Sinse vrouwen ochte joncvrouwen,
 
Dit poent hebbense alle, en trouwen,Ga naar margenoot+
 
Datsi hare vriheit na harre macht
 
Houden willen met haerre cracht,
12765[regelnummer]
Daer menich quaet af es comen,
 
Datmen hier vormaels heeft vernomen,
 
Dier ic meer dan hondert soudeGa naar margenoot+
 
Nomen, opdat ic woude.
 
Hier voren over menegen dach,
12770[regelnummer]
Alse een man een wijf sach,
 
Die hem behagede, hi namse saen,
 
Ende wart hi niet wederstaenGa naar margenoot+
 
Van iemenne, die starker was dan hi,
 
So hilt hise ende lager bi.
12775[regelnummer]
Dicke vochten sire omme ende bleven doet,
 
Die wijf bleven in sorgen groet,
 
Ende lieten hare kinder dwalen int lant.Ga naar voetnoot4Ga naar margenoot+
 
Dit duerde tote datmen huwelic vant,
 
Die vonden was vanden vroeden,
12780[regelnummer]
Die altoes na wijsdoem stoeden.
 
Menige bataelge heeft om vrouwe
[pagina 217]
[p. 217]

A. fol. 60 d.-61 b.

 
Ga naar margenoot+Geweest ende noch sal, en trouwe,Ga naar margenoot+
 
Alse lange alst die werelt sal duren.
 
Besiet die craeht van naturen,
12785[regelnummer]
Hoe dat si werct menichfoude:
 
Vaet enen vogel vanden woude,
 
Ende doettene in ene gaiole vermaken,Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
 
Ende plechtene wale van allen saken,
 
Ende singe daer in ende es blide,
12790[regelnummer]
Nochtan sal hi tallen tide
 
Weder begeren int wout te sine,
 
Ende sal soeken ende doen pine,Ga naar margenoot+
 
Hoe hi van dane ontfaren mach:
 
Dats sine begerte nacht ende dach,
12795[regelnummer]
Om weder te comene in sine vriheit.
 
Dit es bi allen wiven geseit,
 
Die altoes pinen ende pogen,Ga naar margenoot+
 
Hoe si weder vercrigen moegen
 
Hare vriheit, die si hadden te voren,
12800[regelnummer]
Daer si met waren geboren.
 
Aldus soe eest vanden man,
 
Die geet in dordenen ende doet anGa naar margenoot+
 
Dabijt, dat hem es namaels leet,
 
Ende van rouwen hem versleet,
12805[regelnummer]
Ende claecht ende weent nacht ende dach,
 
Ende penst hoe hi vercoveren mach
 
Die vriheit, die hi verloren heeft.Ga naar margenoot+
 
In wat ordenen hi hem begeeft,
 
Die wille hine sal niet tegaen,
12810[regelnummer]
Men houdene nemmer so vaste gevaen.Ga naar voetnoot2
 
Hi slacht den sotten visch te waren,
 
Die inden aelcorf sonder sparenGa naar margenoot+
 
Cruep dore die kele, ende hine can niet
 
Weder gekeren, wat sijns gesciet.
12815[regelnummer]
Namelic aldus gedaen leven
 
Hebben die gene die hem begeven;
 
Sine connen caprune so groet gemaken,Ga naar margenoot+
 
Nature sine moet emmer waken
 
In elcs mans herte. Dan es hi doet,
12820[regelnummer]
Alse hem falliert die vriheit groet,
 
En doe onse Here bi sire genaden,
 
Diene in doegeden wille beraden:Ga naar voetnoot3Ga naar margenoot+
 
Nature en lieget niet, si es so vroet,
 
Die hem vriheit kinnen doet.
12825[regelnummer]
Orasius doet ons verstaen,
 
Dat Nature es so gedaen,
 
Dat alreande creatureGa naar margenoot+
 
Trecken wille na hare nature:
 
Dat en selense laten niet,
12830[regelnummer]
So wat vernoye dat hem gesciet.
 
Hier bi terechte Venus soude
 
Onsculdich sijn, want si woudeGa naar margenoot+
 
Hanteren ende doen hare vrihede,
 
Ende oec allene vromichede,Ga naar voetnoot4
12835[regelnummer]
Die hare vriheit willen plien,
 
Al brekense huwelic mettien;
 
Want die Nature doetse wecken,Ga naar margenoot+
 
Diese ter viheit wart wil trecken.
 
Lieve kint, die name ene catte,
12840[regelnummer]
Die noit ne sach mues no ratte,
 
Ende nauwe van musen ware gehoedt,
 
Ende verweindeleke ware gevoedt,Ga naar margenoot+
 
Ende worde si ere mues geware,
 
Dat si liepe neven hare,
12845[regelnummer]
Si soudse sonder twifel vaen
 
Ende al hare gerechten laten staen:
 
Men mochte met en genen sakenGa naar margenoot+
 
Tusschen hem beiden den pays maken.
[pagina 218]
[p. 218]

A fol. 61. b.c.

 
Ga naar margenoot+Die oec een volen houden woude,
12850[regelnummer]
Dat en gene merie sien en soude,
 
Vor dat tsinen tide quame,
 
Ende die dan merien name,Ga naar margenoot+
 
Ende daedse te hen wart gaen,
 
Het soude jegen hem lopen saen,
12855[regelnummer]
Ende soude neyen alse hise sage,
 
- Ende dit en es noch truffe no sage, -
 
Niet allene jegen grisen,Ga naar margenoot+
 
Dat hise soude vor dandre prisen:
 
Jegen hem allen loept hi gemene,
12860[regelnummer]
Niet sonderlinge jegen ene;
 
Maer loept te blassen ende te lierde,
 
Ende salse alle willen aneverden,Ga naar margenoot+
 
Ende alle springen ende assellieren.
 
Ende liearde en soude niet vieren,
12865[regelnummer]
Sine soude lopen te blassarde,
 
Ente morrele ente beiarde,
 
Ende den irsten dien si quamen an,Ga naar margenoot+
 
Dien cosen si te haren man.
 
Si en heeft en genen bespiet
12870[regelnummer]
Dan dengenen, diese ontbonden siet.Ga naar voetnoot1
 
Ende dat ic segge van baiarde,
 
Ende van brunen ende van blassarde,Ga naar margenoot+
 
Dan seggic niet bi hein allene,
 
Ic segt bi al den beesten gemene:
12875[regelnummer]
Elc loept ten andren sonder sparen.
 
Alsoe soude doen tuwaren
 
Alle wijf ende alle man,Ga naar margenoot+
 
En daede van huwelic die ban,
 
Daer si sijn gebonden met;
12880[regelnummer]
Want huwelic es alsoe geset:
 
Waneer getrouwet sijn sie twee,
 
Sine moegen sceden nemmermee,Ga naar margenoot+
 
Alse lange alse beide leven.
 
Aldus es huwelic hem gegeven,
12885[regelnummer]
Daer si mede sijn bedwongen,
 
Beide die oude metten jongen;
 
Mare allewege, lude ende stille,Ga naar margenoot+
 
Es hare begerte ten vrien wille:
 
Dit kinnic bat dan iemen el.
12890[regelnummer]
Het hoedt hare selke harde wel:
 
Dat doet die lachter ende die onnere,
 
Die si daer af ontsiet soe sere,Ga naar margenoot+
 
Nochtan so leitse die Nature
 
Gelijc den beesten, ende heeft in cure.
12895[regelnummer]
Dat weet ic bi mi selven wale,
 
Want wat ic jagede was altemale
 
Van elken man gemint te sine;Ga naar margenoot+
 
Daer na stoedic ende dede pine,
 
Want ic begerde vore alle dinc,
12900[regelnummer]
Alsic achter straten ginc,
 
Daer ic te gane gerne plach,
 
Dat ic dan die cnapen sach,Ga naar margenoot+
 
Die mi toenden vriendelijc sien:
[pagina 219]
[p. 219]

A. fol. 61. c. d.

 
Ga naar margenoot+Mijn herte vermurude so van dien,
12905[regelnummer]
Dat icse gerne al meest hadde onfaen;
 
Soe haddense mi oec weder gedaen.
 
In legger ute monec noch pape,Ga naar margenoot+
 
Riddre, portre, clerc noch cnape,
 
Noch prelaet van hogen doene,
12910[regelnummer]
Ine hadse ute haren religione
 
Doen springen al, en hadden si
 
Niet geducht fallieren ane mi;Ga naar margenoot+
 
Mar haddense mie gehadt heimelic,
 
Sine hadden ordine no huwelec
12915[regelnummer]
Gehouden een twint, dat weet ic wale,
 
Sine haddense tebroeken altemale.
 
Aldus Nature ons allen stoect,Ga naar margenoot+
 
Ende legt int herte ende joect,
 
Ende trect ons tien delite wart,
12920[regelnummer]
Dien van ons allen es begart.Ga naar voetnoot1
 
Lief kint, verstaet mijn Latijn:
 
Een wijf en soude niet milde sijn.Ga naar margenoot+
 
Es si melde, si doet onnere
 
Harer naturen, ende sondecht sere.
12925[regelnummer]
Late den mannen die melthede,
 
Want wijf melde, dats sothede;
 
Mar mine roec, men venter nietGa naar margenoot+
 
Die iet gerne geven iet.Ga naar voetnoot2
 
Helase! dat en dedic twent,
12930[regelnummer]
Want tgrote goet ende tprosent,
 
Datmen mi gaf, dat gavic henen
 
Enen ribaut vort altenen,Ga naar margenoot+
 
Die mi groten lachter dede,
 
Ende menichge grote onwerdichede.
12935[regelnummer]
Het was die gene, die ic minde
 
Vor alle die gene die ic kinde,
 
Soe, mi nes een twent niet bleven:Ga naar margenoot+
 
Ic bem so arm, in weet wat geven.Ga naar voetnoot3
 
Mi en dochte der outheit niet,
12940[regelnummer]
Die mi dus in daremoede liet.
 
Haddic geweest van herten vroet,
 
Ic ware rike ende hadde groet goet,Ga naar margenoot+
 
Want ic was becondicht wale
 
Met groten heren op entale,
12945[regelnummer]
Die ic alle lieve hiet.
 
Ic en minnese anders niet,
 
Mar dien allene, dat weet wel,Ga naar margenoot+
 
Dien mindic ende niemene el,
 
Ende was sere van mi begert;
12950[regelnummer]
Nochtan en hadde hi mi lief no wert.
 
Het was die quaetste diemen vant
 
Verre ocht bi in enich lant;Ga naar margenoot+
 
Hi dede mi onwarde ende despijt,
 
Ende hiet mi dicke ende menichge tijt
12955[regelnummer]
Quade, vule, gemeine hoere,
 
Ende sloiede mi achter vloere,
 
Die quade ribaut, metten hare:Ga naar margenoot+
 
En wijf es ene cranke were.Ga naar voetnoot4
 
Bi Gode, ic bem te rechte een wijf,
12960[regelnummer]
Want mijn herte noch mijn lijf
 
En minden noit man die mi minde;
 
Maer die ribaut, die mi scinde,Ga naar margenoot+
 
Al haddi mi so sere geslegen,
 
Dat ic in onmacht hadde gelegen,
12965[regelnummer]
Alsic, bi Gode, dicwile dede,
 
Ende maecte mi moeru al mine lede,
 
Ende swarter dan een aterment;Ga naar margenoot+
 
Ende noit en was dat perlement
 
Tusscen ons beiden alsoe groet,
12970[regelnummer]
Hine viel tachterste in mine scoet,
 
Ende bat mi grote genade,
 
Dat hijs nemmermee en daede,Ga naar margenoot+
 
Ende ginc mi joien doe gereet;
 
Ende eer dat spel ten inde leet,
12975[regelnummer]
Haddi al sinen pais gemaect:
[pagina 220]
[p. 220]

A. fol. 61 d.-62 a.

 
Ga naar margenoot+Soe haddi mi ane hem gesaect,
 
Want hi was brudere alte goet;Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
 
Weet God, dat sceen wel ane mijn goet,
 
Dat hi algader ontbruede mi,
12980[regelnummer]
Ende ic wart arm, soe dede hi;
 
Want hi dreef grote overdaet
 
Ende groten cost ende sonder raetGa naar margenoot+
 
Vanden gichten, diemen mi gaf,
 
Ende en wouts niet comen af,
12985[regelnummer]
Ic hadde hem te gevene gnoech,
 
Ende dat was oec wel sijn gevoech.
 
Ic wist wel waer ict nemen soude:Ga naar margenoot+
 
Mine rentemeestre waren jonc ende oude,
 
Een ocht twee niet allene,
12990[regelnummer]
Maer al die werelt wast gemene:
 
Ine hadde noit getrouweden man.
 
Mar dore die doeget, die ic u an,Ga naar margenoot+
 
So hebbic u hier vertrocken al
 
Mijn doegen ende mijn ongeval,
12995[regelnummer]
Dat gi exsempel neemt bi mi,
 
Alse comen sal die tijt, dat gi
 
Selt willen plegen van dien spele,Ga naar margenoot+
 
Soe onthoudes tgoets so vele,
 
Dat gi blijft rike al u leven.
13000[regelnummer]
Hets onnere wiven dat si geven,
 
Ende dat si milde heten souden.
 
Ic rade u dat gi tuwe wilt houden;Ga naar margenoot+
 
Want alse u rose verwelkert steet,
 
Ende u doude vaste an geet,
13005[regelnummer]
Die gichten sallen u fallieren,
 
Want u niemene sal antieren.’
 
Dus heeft die quene gesermoneertGa naar margenoot+
 
Suete Onfane ende wel geleert,
 
Hoe dat hi hem houden sal,
13010[regelnummer]
Diet harde gerne doen sal;
 
Want hi nu hem vele min ontsach
 
Van hare dan hi te voren plach,Ga naar voetnoot2Ga naar margenoot+
 
Ende seide: ‘Vrouwe, bi onsen Here,
 
Ic danke u utermaten sere,
13015[regelnummer]
Dat gi so vriendelike uwen art
 
Mi hebt getoent al ongespart.’Ga naar voetnoot3
 
Alse die oude quene hordeGa naar margenoot+
 
Van Suete Onfaen so sachte worde,
 
So sende si om dien minnare,
13020[regelnummer]
Dat hi vollec quame te hare;
 
Ende hi deet al dat hi mach.
 
Ende tirst dattene comen sachGa naar margenoot+
 
Suete Onfaen, hi ginc hem jegen,
 
Alse noch hovessce lieden plegen,
13025[regelnummer]
Ende hietene wellecome wesen,
 
Ende danckede hem vanden hoede met desen.
 
Die minnare seide: ‘Scone jonchere,Ga naar margenoot+
 
Ic danke u C. warf alse sere,
 
Dat gi den hoedt naemt van mi,
13030[regelnummer]
Ende sal doen, waer dat ic si,
 
Dat gi mi daedt die hovesscede
 
Ende alselke ere mede,Ga naar margenoot+
 
Dat u al eigijn bliven moet
 
Lijf ende ziele ende al mijn goet,
13035[regelnummer]
Dien tijt dien ic leven sal.’
 
‘Ere ende geluc ende goet geval
 
Moetti hebben,’ seide Suetonfaen,Ga naar margenoot+
 
‘Ende sijt dies seker, sonder waen,
 
Dat gi u betrouwen mocht
13040[regelnummer]
Van stucken, die gi ane mi socht,
 
Dat icse doen soude harde gerne
 
Sonder tonseggene ende te werne;Ga naar margenoot+
 
Ende ic en hebbe engene scoenheide
 
So goet, dat ict u ontseide,
13045[regelnummer]
Gine mochtet nemen, alselp mi God!’
 
Alse die minnare dat gebod
 
Horde, wart hi harde vroe,Ga naar margenoot+
[pagina 221]
[p. 221]

A. fol. 62 a.-c.

 
Ga naar margenoot+Ende dankede hem C. werven doe,
 
Dat hi so coenlike nemen mochte
13050[regelnummer]
Sijn scoenheide, opdat hijt sochte,
 
Ende pensede in sinen moet,
 
Dat quaet te lange beiden doet,Ga naar margenoot+
 
Sint dat hi daer hadde scoenhede gereet,
 
Daer sine herte so sere toe steet:
13055[regelnummer]
Dat was die Rose die hi woude
 
Plucken. Alse hijs beginnen soude,
 
Soe verboed hem die wech Dangier,Ga naar margenoot+
 
Die vilain stout ende fier.
 
- Dat sotte pensen dies blijft vele!Ga naar voetnoot1 -
13060[regelnummer]
Hi waende die Rose met groten spele
 
Hebben gepluct al sonder weren,
 
Maer hi vant te groete derenGa naar margenoot+
 
Ane Dangiere, die daer lach
 
Verborgen, diese te wachtene plach
13065[regelnummer]
Ente bescrivene al hare warde,
 
Was nu comen op die wardeGa naar voetnoot2
 
Ende riep lude: ‘Vliet vech, vliet!Ga naar margenoot+
 
Gine moeget hier langer duren niet.
 
Die duvel brochte u hier so na.
13070[regelnummer]
Hets wonder dat ic u niet ne sla
 
U hoeft ontwee ende al uwe lede!’
 
Doe quam Vrese ende ScamelhedeGa naar margenoot+
 
Vort gesprongen, sine scaemden hem niet,
 
Sine quamen daer hi riep: ‘Vliet, vliet!’
13075[regelnummer]
Gram ende erre ende sere testort,
 
Ende vielen te gadre in een acort,
 
Ende hurten sine handen achterwart,Ga naar margenoot+
 
Alse die gene diet hadden ontwart,
 
Ende seiden: ‘Qualec condijt verstaen
13080[regelnummer]
Die duecht, die u Suete Onfaen
 
Boet te doene dore hovescheide,
 
Ende socht hem ane dorperheide,Ga naar margenoot+
 
Ende verstoet averecht sine tale.
 
Elc soude te rechte weten wale,
13085[regelnummer]
Alse sinen dienst biet een goet man
 
Sinen vrient, dien hijs wel an,
 
Dat niet en es dan al in goede,Ga naar margenoot+
 
Ende alsoe verstaen mi di vroede.
 
Gi sijt van harden plompen verstane,
13090[regelnummer]
Gi wedermaect na minen wane
 
Den sot, die van sinne es vroet;
 
Want hi en hadde therte no den moetGa naar margenoot+
 
Die Rose u te gevene iet,
 
Want hen ware sire eren niet.
13095[regelnummer]
Haddi geweest van hovesscen sede,
 
Die Rose en haddi hem niet gebeden.
 
Gi hadtene harde gerne bedroegen,Ga naar margenoot+
 
Dat wi node souden gedoegen.
 
Nu maec u wollec wech ende vliet,
13100[regelnummer]
Gine moecht hier langer bliven niet.
 
Gaet vollec af den graet hier neder,
 
Ende en coemt hier nemmeer weder;Ga naar margenoot+
 
Want hier selc toe comen mochte,
 
Die u bereiden soude onsochte
13105[regelnummer]
Ende stucken slaen, het ware recht.
 
Gi sieter toe te quade een knecht,
 
Dat gi na sine onnere sout staen,Ga naar margenoot+
 
Die u soe gerne hadde lief gedaen.
 
Te rechte mach hi u haten sere,
13110[regelnummer]
Want, bi Gode onsen here,
 
Hi sal so vaste sijn nu gevaen,
 
Hine sal meer so verre gaen,’Ga naar margenoot+
 
Suete Onfane namen si doe,
 
Ende mesfoerdene ende sloegene soe,
13115[regelnummer]
Dat hem sijn leven rouwen mochte,
 
Ende leidene int prisoen onsochte:
 
Nochtan en dochte hem dit niet gnoech,Ga naar margenoot+
 
Siene daeden meerre ongevoech
 
Den minnaren, die daer stont allene,
13120[regelnummer]
Bevaen met rouwen ende met gewene,
 
Ende liepen hem op alle drie
[pagina 222]
[p. 222]

A fol. 62 c. d.

 
Ga naar margenoot+Met tormente, dat hem so weeGa naar margenoot+
 
Dede te sire herten binnen,
 
Dat hem dochte, hi soude ontsinnen.
13125[regelnummer]
Doe seidi: ‘Dangier, heb mijns genade,
 
Ende vergeft mi mine mesdaede
 
Gi sijt hovesch ende so vroet,Ga naar margenoot+
 
Soe wetende ende so wel gemoet,
 
Ende daertoe soe ontfarmich mede;
13130[regelnummer]
Ende gi, Vrese ende Scamelhede,
 
Die al vol doegeden sijt gemaect,
 
In wesene, in talen so wel geraect,Ga naar margenoot+
 
Wilt gestaeden in enichgen saken,
 
Dat ic minen pais mach maken
13135[regelnummer]
Jegen u: ic wille mi geven
 
In gevangnesse al mijn leven,
 
Ende legt mi met Suetonfane,Ga naar margenoot+
 
Sonder emmermeer tongane,
 
Opdat gi vint onttrouwe in mi
13140[regelnummer]
Met enichgerande dinge, die gi
 
Begert ende wilt dat ic doe,
 
Allentijt spade ende vroe.’Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
 
Doe riep harde lude Dangier:
 
‘Dieus, wat beden horic hier!
13145[regelnummer]
Dat gi sout sijn met hem gevaen,
 
Dies so scone, so wel gedaen,
 
Ende daertoe so hovesch ende so goedertieren;Ga naar margenoot+
 
Ende gi, diet herte hebt ende manieren
 
Jolijs ende blide ende gay van minnen,
13150[regelnummer]
Soe settic Reinarde biden hinnen!
 
Nu gaet en wech u elre bejagen,
 
U sermoen en mach niet dragen:Ga naar margenoot+
 
Wie kinnen wel al u baraet,
 
Dat gi na onsen lachter staet.
13155[regelnummer]
Wine willen des nemmeer gedoegen:
 
Maect en wech van vor onse ogen.’
 
Ende assallierdene anderwerven,Ga naar margenoot+
 
Ende sloegene soe, hi waende sterven,
 
Ende tormentene harde onsachte,
13160[regelnummer]
Ende namen alle drie met crachte,
 
Ende daedene van daer rumen saen
 
Met rouwen ende sere ontaen,Ga naar margenoot+
 
Ende daeden heme groet verdriet.
 
Hi riep: ‘Genaden!’ henne halp hem niet,
13165[regelnummer]
Maer niet lude sone riep hi,
 
Ende ginc en wech al seggende: ‘Ai mi!’
 
Sere geslagen ende sere gescoudenGa naar margenoot+
 
Ten genen diene succoersen souden.
 
Dus ginc hi en wech in groten vare
13170[regelnummer]
So lange, dat sijns worden geware
 
Die gene die de sciltwachten daeden,
 
Die lude riepen: ‘Al verraden!Ga naar margenoot+
 
Nu op, gi heren, gi baroene!
 
Om den minnare succoers te doene,
13175[regelnummer]
Want sekerlike hi heves noet:
 
Die portiere si slaenne doet.
 
Want ic dies wel seker bem,Ga naar margenoot+
 
Hi leget soe ende crijt vor hem,
 
Ende bidt genaden ende verdrach,
13180[regelnummer]
Ende es so heesch dat hine mach
 
Lude geropen, noch en can:
 
So gaen si hem met slagen an,Ga naar margenoot+
 
Ende verworgenne na minen waen.’
 
Ende soe haddens oec gedaen,
13185[regelnummer]
Ende daertoe sijn lijf genomen,
 
En ware hem niet thaire te hulpe comen
 
Dat gewapent was wel saen,Ga naar voetnoot2
 
Omdat hem woude in staeden staen;
[pagina 223]
[p. 223]

A. fol. 62 d.-63 a.

 
Ga naar margenoot+Ende die minnare hi sach altoe,Ga naar margenoot+
13190[regelnummer]
Dat die bataelge began daer doe,
 
Ende die strijt sonder verdragen.
 
Ende alse die portiere dat sagen,
 
Dat thaire was om hem so groet,
 
Sie maecten te gadre een conroet,Ga naar margenoot+
13195[regelnummer]
Alle drie, ende sworen in een,
 
Dat si en scieden haer en geen
 
Deen vanden andren, nacht no dach,
 
Alse lange als hi leven mach.
 
Dit sach al toe die minnare,Ga naar margenoot+
13200[regelnummer]
Die hier af lach in groten vare,
 
Dat si so vaste waren verbonden.
 
Doe swoeren oec tien selven stonden
 
Die vanden here met ede groet,
 
Dat si eer alle bleven doet,Ga naar margenoot+
13205[regelnummer]
Sine soudense scoffieren ochte vaen,
 
Ende vanden stride den prijs ontfaen,
 
Om te werpene ondervoet
 
Haren groten overmoet.
 
Vriheit die quam jegen Dangier,Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
13210[regelnummer]
Die lelic, fel was ende ongehier,
 
Die ene grote colve brachte,
 
Daer hi met sloech harde onsochte.
 
En was noit scalc alsoe gedaen,Ga naar voetnoot2
 
Die sinen slach hadde wederstaen,Ga naar margenoot+
13215[regelnummer]
Hine sloegene stucken altemale,
 
So dat die gene, dat weet ic wale,
 
Die jegen hem quam, verwonnen bleef,
 
Alse hine met sire colven dreef,
 
Hine hadde dan geconnen welGa naar margenoot+
13220[regelnummer]
Van wapine ende doreproeft dat spel.
 
Dangier was fel, stuer ende lochs,Ga naar voetnoot3
 
Hi nam sine machuwe in dbochs,Ga naar voetnoot4
 
Dat Ontseggen was geheten.
 
Sine targe was, wildijt weten,Ga naar margenoot+
13225[regelnummer]
Van stouterne al gemaect,
 
Die haddi vaste ane hem gesaect,
 
Ende al gebordert met onwerden:Ga naar voetnoot5
 
Qualic mochtene iemenne aneverden.
 
Vriheit si was bandersideGa naar margenoot+
13230[regelnummer]
Wel gewapent oec ten stride,
 
Jegen Dangiere quam si vort.
 
In hare hant brochte si, nu hort,
 
Ene glavie scone ende slecht,
 
Ende utermaten lanc ende recht,Ga naar margenoot+
13235[regelnummer]
Ute dien foreeste van Gerechticheide.Ga naar voetnoot6
 
Ic wille u seggen sonder beiden:
 
Dyser, dat in die glavie stoet,
 
Dat was van biddenne suete ende goet,
 
Ende gebordert met groten loveGa naar margenoot+
13240[regelnummer]
Met covenanse ende met gelove,
 
Ende daertoe met sekerheden;
 
Beide met trouwen ende met eeden
[pagina 224]
[p. 224]

A. fol. 63 a.b.

 
Ga naar margenoot+Was die gelavie wel gescreven:Ga naar voetnoot1
 
Ic wanetse hare Meltheit hadde gegeven;Ga naar margenoot+
13245[regelnummer]
Ende enen scilt, na minen wane,
 
Soe brochte met hare die welgedane,
 
Daer si hare wel decte mede.
 
Dangier hi stoet buten vrede
 
Vor hare met overmoede groet,Ga naar margenoot+
13250[regelnummer]
Die scudde die glavie ende scoet
 
Dangiere rechte op sinen scilt,
 
Dien hi vaste vor hem hilt,
 
So dat hem die scoete nine derde.
 
‘Quade dierne, vule onwarde!’Ga naar margenoot+
13255[regelnummer]
Seit hi, ‘hoe waerdi noit soe coene,
 
Dat gi dorst bestaen te doene
 
Op te lopene enen goeden man?’
 
Mettien hi sloechse wat hi can
 
Op haren scilt so onsochte,Ga naar margenoot+
13260[regelnummer]
Dat hise achterwart met crachte
 
Springen dede harde verre.
 
Die vilain was fel ende erre,
 
Ende verspracse sere ende sloech,
 
Ende dede hare groet ongevoech,Ga naar margenoot+
13265[regelnummer]
Ende seide: ‘Quade teve, ic hebbe u
 
Anderwerf geloeft dan nu,
 
Daer ic mede bem verraden;
 
Want bi u liet ic gestaden,
 
Dat die ribaut custe die Rose,Ga naar margenoot+
13270[regelnummer]
Daer mi af quam so grote nose.
 
Hi vant mi musart ende quaet,
 
Dat ic gestaedde sinen raet.
 
Ter quader tijt,’ seit hi, Dangier,
 
‘Quaemdi noit ten wapinen hier,Ga naar margenoot+
13275[regelnummer]
Want u costen sal u leven.’Ga naar voetnoot2
 
Vriheit ginc van ancsten beven,
 
Ende bat hem grote genade,
 
Ende seide dat hijs niet en dade.
 
Het was wonder harde groet,Ga naar margenoot+
13280[regelnummer]
Dat hise daer nine sloech te doet;
 
Doch sloechhise datse vorder en mochte,
 
Dies si harde luttel rochte.
 
Hi verwoedde ende knicte thoet,Ga naar voetnoot3
 
Ende hi seide, hi soudse slaen te doet.Ga naar margenoot+
13285[regelnummer]
Dit hadde onwert Ontfermicheiden,
 
Ende liep te hulpen sonder beiden
 
Hare gesellinne, wat si mach,
 
Die si harde sere tonder sach.
 
Ontfarmicheit, die te doegeden horde,Ga naar margenoot+
13290[regelnummer]
Brochte in hare hant ene miserecorde
 
Besprinet met trane ende met weene,
[pagina 225]
[p. 225]

A. fol. 63 b.c.

 
Ga naar margenoot+Daer si meede daymante stene
 
Breken soude, daedde sise daer ane.Ga naar voetnoot1
 
Hare scilt was na minen waneGa naar margenoot+
13295[regelnummer]
Geboert alomme met groten clagen
 
Ende met suchtene, dien woutsi dragen.
 
Ontfarmicheit, die menichgen traen
 
Weende, heeft Dangiere bestaen,
 
Ende stackene al over al om deren;Ga naar margenoot+
13300[regelnummer]
Mar die vilain hi ginc hem weren
 
Seerre dan noit liebart dede;
 
Maer si bedauwene so op die stede
 
Met so menegen heten traen,
 
Dat hi onder begonste te gaen,Ga naar margenoot+
13305[regelnummer]
Ende te moruwene menichfoude.Ga naar voetnoot2
 
Hem dochte dat hi verdrinken soude
 
In ene vloet van watre groet;
 
Hine hadde nie soe menichge noet
 
Van laste noch van waerden meede;Ga naar margenoot+
13310[regelnummer]
Want hem faellieren al sine lede,Ga naar voetnoot3
 
Ende wart so cranc, dat hi woude vlien,
 
Ende Scamelheit riep lude mettien:
 
‘Dangier, seldi worden vonden
 
Verwonnen hier te desen stonden,Ga naar margenoot+
13315[regelnummer]
Dat u ontfare Suete Onfaen,
 
So seldi ons doen betrapen saen,
 
Dat hi die Rose soude geven,
 
Die wi hoedden op onse leven.
 
Ende wart dat hise den lecker gave,Ga naar margenoot+
13320[regelnummer]
Sie mochter geblammeert sijn ave,
 
Ende werden ontferut ende ontaen.Ga naar voetnoot4
 
Ende selc mochte hier binnen gaen,
 
Wart dat hi vonde den inganc open,
 
Hi souder in sijn saen geslopen,Ga naar margenoot+
13325[regelnummer]
Ende hi dan mingde tsere dat saet:
 
Dat ware ons scade ende quaet;
 
Ende dan daer regende ander saet mede,
 
Daer die Rose met op die stede
 
Alte sere met bleve verladen.Ga naar margenoot+
13330[regelnummer]
Nemmer sone moete God gestaeden,
 
Dat al selc saet vallen moet,
 
Want hen ware ons nutte no goet:
 
Die Rose mochter af versterven.
 
Ende ontgincse sonder bederven,Ga naar margenoot+
13335[regelnummer]
Ende die wint ene vlage brachte,
 
Die de sade mingeden met crachten,
 
So dat die last der blomen derde,
 
Ende hi die blader sonder hoverde
 
Die selke wide cleven dade,Ga naar margenoot+
13340[regelnummer]
So bleven daer die ydele stade
 
Vanden bladeren, elc na sijn doen,
 
Daermen dore sage den bottoen:
 
Dan soudemen seggen sonder sparen,
 
Datse hadde gehadt te warenGa naar margenoot+
13345[regelnummer]
Die glottone in hare behout.Ga naar voetnoot5
[pagina 226]
[p. 226]

A. fol. 63 c.d.

 
Ga naar margenoot+So ware algader onse scout,
 
Ende Jalosie daede ons ontliven:
 
Dat en mochte niet achter bliven.
 
Ic wane gi slaept ende niet en waect,Ga naar margenoot+
13350[regelnummer]
Heeft u die duvel dronken gemaect?’
 
Dangier riep: ‘Hulpe, o wach, ai mi!’
 
Doe was daer Scamelheit daerbi,
 
Ende dregede sere, wat si mach,
 
Ontfarmicheiden, die ontsachGa naar margenoot+
133155[regelnummer]
Hare gedreich met erren moede.
 
Scamelheit sprac met overmoede
 
Ende seide: si hadde te lange geleeft,
 
Si soude hare dien scilt, die si heeft,
 
Noch heden alte stucken houwen,Ga naar margenoot+
13360[regelnummer]
Ende so slaen, het soude hare rouwen,
 
Dat si noit torloge bestoet.
 
Scamelheit was wijs ende vroet,
 
Ende brachte met hare een goet swert,
 
Dat si lief hadde ende weert,Ga naar margenoot+
13365[regelnummer]
Dat gesmeedt was met ontsiene:
 
Hare en stoet niet wel te vliene.
 
Ene targe hadsi, wildijt weten,
 
Die Ontsien was geheten
 
Over al van quaden name,Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
13370[regelnummer]
Dies si hebben mochte blame.
 
Menege tonge was daer, nu hoert,
 
Gescreven al omme endomme dat bort,Ga naar voetnoot2
 
Ontfarmicheit sloechse metten swerde,
 
Dat sise deden tumelen op die erde,Ga naar margenoot+
13375[regelnummer]
Ende hadse nalics daer verwonnen,
 
Maer datter Blijtheit quam geronnen,
 
Een baetceleer starc ende coene,Ga naar voetnoot3
 
Ende van harden groeten doene.
 
Van levene plaisant was sijn sweert,Ga naar margenoot+
13380[regelnummer]
Dat hi menege marke prisede weert.
 
Sijn scilt so starc, men mochtene ploien,
 
Ende was gebonden alomme van loyen.Ga naar voetnoot4
 
Scamelheit gaf hi enen slach,
 
Die hare luttel goet verwach,Ga naar margenoot+
13385[regelnummer]
Ende die si hem wale wedergout;
 
Want si doresloechene menichfout
 
Den scilt, dien si draecht daer jegen;Ga naar voetnoot5
 
Ende hi ware daer doet bleven,
 
En ware hem niet te hulpe comenGa naar margenoot+
13390[regelnummer]
Wale Helen, die hadde vernomen
 
Tusscen hem beiden dien groten strijt,
 
Ende die haetscap ende dien nijt.
 
Wale Helen was goet orloeges man,
 
Ende daer vele doegeden lage an.Ga naar margenoot+
13395[regelnummer]
Een swert haddi van stille gewere:
 
Beter en was engeen int here.
 
Het was vaste te gadre gedwongen
 
Alse van afgesneden tongen.Ga naar voetnoot6
 
Hoe dicke ment scudde ende trac uut,Ga naar margenoot+
[pagina 227]
[p. 227]

fol. 63 d.-64a.

13400[regelnummer]
Ga naar margenoot+Het ne maecte engeen geluut.
 
Sijn scilt was gemaect van rasten,
 
Men sach niene genen so vasten,
 
Alomme gebort met sekeren gane,
 
Sonder niemare daer of tonfane.Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
13405[regelnummer]
Wel Helen verhief tswert ende sloech
 
Scamelheiden, hi nine verdroech,
 
Enen slach, dat hi spranc vort,
 
Ende bleef staende al verdort.
 
‘Scamelheit,’ seit hi, ‘ver Jalosie,Ga naar margenoot+
13410[regelnummer]
Die God onse here vermaledie,
 
Wildi u hier geven verwonnen,
 
Sine saels niet vernemen connen.
 
Ic versekere u dies te waren
 
Bi mire trouwen sonder sparen:Ga naar margenoot+
13415[regelnummer]
Hier ane soude seker sijn elc man.
 
Sint dat doet es die felle tyran
 
Dangier, so blijftdi gevaen,
 
Gi en moegt mi niet ontgaen.’Ga naar voetnoot2
 
Scamelheit en antworde niet.Ga naar margenoot+
13420[regelnummer]
Alse dit van harre nichten siet
 
Vrese, so spranc si op te hant,
 
Diemen noit coene en vant
 
Dan namelic op desen dach.
 
Si quam gelopen wat si mach,Ga naar margenoot+
13425[regelnummer]
Ende brachte een swert van goeden snede,
 
Die si die name geven dede
 
Anx Sorge ende Sere Verweren.Ga naar voetnoot3
 
Die scilt, daerse hare met soude weren,
 
Was al gemaect van sere onsiene,Ga naar margenoot+
13430[regelnummer]
Ende van mesvalle te gesciene,
 
Alomme gebort met sorgen groet.
 
Si sloech Wel Helen op sijn hoet
 
Met willichger hant so groeten slach,
 
Dat hi en horde noch en sach.Ga naar margenoot+
13435[regelnummer]
Dit versach Coenheit die here,
 
Ende quam gelopen harde sere.
 
Coenheit was dapper ende stout,
 
Ende fier van herten menichfout,
 
Ende hadde een swert van finen stale:Ga naar margenoot+
13440[regelnummer]
Van verwoetheiden altemale
 
Soe hadt gemaect een meester smet;
 
Ende enen scilt soe brachti met,
 
Die was geheten Sotheit tanegane,
 
Ende die doet gereet tonfane.Ga naar voetnoot4Ga naar margenoot+
13445[regelnummer]
Soe quam te Vresen, die hi noech,Ga naar voetnoot5
 
Ende die den scilt daer jegen droech,
 
Soe dat die slach ginc te dale,
 
Want si conste scermen wale,
 
Ende lonet heme sonder lettenGa naar margenoot+
13450[regelnummer]
Met slagen ende soe tonder setten,
 
Dat hi genaden bat dore noet.
 
Sekerheit seit: ‘Vrese, gi blijft doet,
 
Nu doeter toe al dat gi cont.Ga naar voetnoot6
[pagina 228]
[p. 228]

A. fol. 64 a.b.

 
Ga naar margenoot+Gi plaget te hebbene talre stontGa naar margenoot+
13455[regelnummer]
Die quarteine ocht den rede,
 
Ende wart C. warfven bloeder mede
 
Dan noit hase was, te waren.
 
Hebbedi uwe bloetheit laten varen?
 
Die duvel maecte u noit soe coene:Ga naar margenoot+
13460[regelnummer]
U ware beter pais ende sone
 
Dan jegen Coenheiden die bataelgen,
 
Die mint tornieren sonder faelgen;
 
Ende gine quaemt noit te genen tide
 
In tornoie noch in stride,Ga naar margenoot+]
13465[regelnummer]
Dan allene om dese saken,
 
Gine vloot ende ginct u hene maken,
 
Ocht gi en gaeft u verwonnen:
 
Gine selt u niet verweren connen.
 
Sekerheit hadde een swert so vast,Ga naar margenoot+
13470[regelnummer]
Dat in stride wel sinen last
 
Dragen conste sonder mesval.
 
Sinen scilt was versekert al
 
Met goeden paise, sonder ontsien
 
Van dingen die hem mach gescien,Ga naar margenoot+
13475[regelnummer]
Alomme gebort van acorde.Ga naar voetnoot1
 
Vresen sloech hi metten worde
 
Metten swerde, daer hise mede
 
Waende hebben doet daer tier stede;
 
Mar Vrese warper jegen den scilt,Ga naar margenoot+
13480[regelnummer]
Die altemale dien slach onthilt,
 
Dat hare die slach niet en derde,
 
Ende gout hem wel sine hovarde
 
Met enen slage, die was so groet,
 
Dat hem scilt ende swert ontscoet.Ga naar margenoot+
13485[regelnummer]
Alse dit alle dandre sagen,
 
Vergaderden sie hem met groten slagen.
 
Daer waert die strijt so groet onderlinge
 
Met hustinerne ende met gedinge:
 
Men wranc hier ende men wranc daer,Ga naar margenoot+
13490[regelnummer]
Elc riep den sinen openbaer.Ga naar voetnoot2
 
Ine sach noit snee noch hagelsteen,
 
Noch regen vallen so dicke in een,
 
Alse daer die grote slage waren:
 
Daer was hustijn al sonder sparen.Ga naar margenoot+
13495[regelnummer]
Men sach noit en genen tijt
 
Van alse vele lieden soe groeten strijt;
 
Maer altoes waren, dats seker waer,
 
Die vanden here tachter daer,
 
Die dien casteel hadden belegen,Ga naar margenoot+
13500[regelnummer]
Sie waren gewont ende sere geslegen.
 
Die God van Minnen hadde sorge groet,
 
Dat bliven souden sine lieden daer doet,
 
Ende ontboet doe sonder beiden
 
Siere moeder met VriheidenGa naar margenoot+
13505[regelnummer]
Ende met Suete Anesiene, dat si
 
Hem quame te hulpen ende stoede bi,Ga naar voetnoot3
 
Ende nam vrede binnen desen,
 
Soe dat X dage pais soude wesen.
 
Mar hadt geweest sijn vordeel iet,Ga naar margenoot+
13510[regelnummer]
Hine hads vrede gegeven niet;
 
En hadden niet die portiere
 
Ontsien, sine hadden soe sciere
 
Gegeven niet den vrede so saen,
 
En hadt mijn vrouwe Venus gedaen.Ga naar margenoot+
13515[regelnummer]
Men heeft dickent ende vele gesien
 
Die worstelen alluttel achter tien,
 
Ochte bi vliene ochte bi vrede:
 
En machment niet op die steede
 
Van stucken te boven comen,Ga naar margenoot+
[pagina 229]
[p. 229]

A. fol. 64. b.c.

13520[regelnummer]
Ga naar margenoot+Soe moetmen beiden om meer vromen.Ga naar voetnoot1
 
Uten haire soe voeren sciere
 
Alle beide die messaelliere,
 
Ende voren recht te Chiserone,
 
Daermense ontfinc met groten done.Ga naar margenoot+
13525[regelnummer]
Chiceron es ene hoge montaenge,
 
Die int wout legt van Cartaenge.Ga naar voetnoot2
 
Venus dede daer sonderlinge
 
Stichten ende maken die woninge,
 
Dies si daer selve woenen woude.Ga naar margenoot+
13530[regelnummer]
Waert dat ic u vertrecken soude
 
Die porprise, het worde te lanc.
 
Int wout, daer menich vogel sanc,
 
Soe was Venus met haren honden
 
Varen jagen tien selven stonden.Ga naar margenoot+
13535[regelnummer]
Met hare so was hare amijs,
 
Die jonge, die scone Adonijs,
 
Die sere kints was ane dat jagen,
 
Want alle sine vordre gerne plagen.Ga naar voetnoot3
 
Middach so was lange leeden,Ga naar margenoot+
13540[regelnummer]
Ende waren gebeedt van moetheden
 
Onder enen sconen boem,
 
Onder scadewe, ende namen goem
 
Om hare honde, die moede waren,
 
Die in die riviere sonder sparenGa naar margenoot+
13545[regelnummer]
Liepen drinken, om hem verculen
 
Van hitten die si groet gevulen.
 
Hare qurelen, have bogen, hare daren
 
Leiden si neven hem tu waren.Ga naar voetnoot4
 
Daer waren si met groten spele,Ga naar margenoot+
13550[regelnummer]
Want daer songen voglen vele,
 
Daer si na horden, menegen sanc.
 
Int gars, dat niet en was te lanc,
 
So sat Venus met feesten groet,
 
Ende hadde hare lief up hare scoet,Ga naar margenoot+
13555[regelnummer]
Ende helset ende cusset menichfout,
 
Ende leerde hem al cussende, hoe hi int dwout
 
Jagen soude, ende die maniere
 
Sonderlinge van elken diere.
 
‘Alse u honde, lief, sijn bereetGa naar margenoot+
13560[regelnummer]
Ter beesten, daer u herten to steet,
 
Die seldi porren, eest dat si vliet,
 
Ende volget hare, en lates niet;
 
Maer jegen die beeste, die hare wert
 
Fierlike, so trect achterwart;Ga naar margenoot+
13565[regelnummer]
Daer si bloede ende gemate:
 
Het es een vordeel ende u bate;
 
Want daer twee cone te gadre striden,
 
Daer eist te fel in beiden siden.
 
Maer herte, deinen ende hinden,Ga naar margenoot+
13570[regelnummer]
Conine, hasen, die wilt geninden
 
Te jagene, dats mijn wille wel:Ga naar voetnoot5
 
Siene sijn te wreet no te fel.
 
Maer wolve, everswine ende beren,
 
Dese so setten hem ter weren,Ga naar margenoot+
13575[regelnummer]
Ende quetsen winde, brecke ende honde,
[pagina 230]
[p. 230]

A. fol. 64 c.-65 a.

 
Ga naar margenoot+Ende geven hem menichge wonde;
 
Ende oec selc wile den jagere mede
 
Soe hebbense doet in menege stede.
 
Dese en seldi jagen niet:Ga naar margenoot+
13580[regelnummer]
U mochter of comen groet verdriet.’
 
Aldus castiede Venus sere
 
Adonyse den jonchere,
 
Ende hat hem dat hi pensede ende dachte
 
Om hare castien, ende daerna wrachte.Ga naar margenoot+
13585[regelnummer]
Adonys prisede lettel goet
 
Al dat castien, dat si hem doet;
 
Wat sine castiede, nine besloet
 
Twent ane heme, cleine no groet;
 
Want eist dat hi sceedt van daer,Ga naar margenoot+
13590[regelnummer]
Sine setenne nemmermeer daer naer.
 
Hine geloefde niet sire amien,
 
So wat dat sine mochte castien;
 
Want hi voer tenen evere jagen,
 
Diene niet en woude verdragen;
13595[regelnummer]
Maer rechte hem op ende scudde thoet,
 
Ende sloech Adonyse te doet.Ga naar margenoot+
 
Hier bi so willic u castien,
 
Gi heren, die hebt uwe amien,
 
Ende hen en wilt geloven niet,
13600[regelnummer]
Dit exempel so besiet:
 
Gi selt hem allen geloven wale,Ga naar margenoot+
 
Want wat si seggen es altemale
 
Alse waer alse pater noster es:
 
Niemene sone twifele des.
13605[regelnummer]
Swert oec enich, dat sie u sal
 
Houden trouwe, geloves al.Ga naar margenoot+
 
Na dit castien, dat sie hem seide,
 
Keerden si weder Chiseroen beide.
 
Die boden die quamen uten haire,
13610[regelnummer]
Ende seiden Venuse al daffare
 
Van haren sone, dat hise ontboet,Ga naar margenoot+
 
Ende hoe hi hadde hulpen noet.
 
‘Bi Gode!’ seit soe Venus doe,
 
‘Ic salre mine macht soe doen toe,
13615[regelnummer]
Dat ic ver Jalosien casteel
 
Verbernen sal, daer en blives deelGa naar margenoot+
 
Staende, mine geven die portiere
 
Die sluttele, ocht ic verbernesse sciere;
 
Ocht ine prise niet minen art
13620[regelnummer]
Noch mi selven eens pennincs wart.’
 
Doe dede si haesten ende bereckenGa naar margenoot+
 
Haren wagen, ende dedene trecken
 
VI witte duven van snellen vloege,
 
Diesi nam op haren vloege.Ga naar voetnoot1
13625[regelnummer]
Doe ginc si sitten op haren wagen.
 
Die duven gingen vlederslagen,Ga naar margenoot+
 
Ende vlogenre mede in die locht
 
So lange, dat sise hebben brocht
 
Te haren sone in dat here;
13630[regelnummer]
Ende alse hi wiste die niemare,
 
Haestelicke hi gelopen quamGa naar margenoot+
 
Te sire moeder, die hi nam
 
In sinen arme, ende heeftse ontfaen
 
Met groter bliscap, ende deedse gaen
13635[regelnummer]
In sine tente, daer hi lach.
 
Hine hilt noit vrede en genen dach,Ga naar margenoot+
 
Noch eed, noch trouwe, noch sekerhede,
 
Hine assellierde altoes mede.Ga naar voetnoot2
 
Doe began daer die baetaelge,
13640[regelnummer]
Groet ende starc ende sonder faelge.
 
Selc rechte ten mure ene pederire:Ga naar margenoot+
 
Die stene groet ende oec ongehiere
 
Werpmen daer jegen om falleren.Ga naar voetnoot3
[pagina 231]
[p. 231]

A. fol. 65 a.b.

 
Ga naar margenoot+Die portiere gingen orderen
13645[regelnummer]
Haren muer met horden vaste
 
Jegen die wrede felle gaste.Ga naar margenoot+
 
Die horden waren geloken wale
 
Met ontseggene altemale,
 
Ende van stouterne was elke gerde,
13650[regelnummer]
Ende afgehouwen tote ane derde,
 
Ende in Dangiers hage genomen.Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
 
Die strale, die van buten comen,
 
Waren gevedert met gelove
 
Ende met gichten van groten love;
13655[regelnummer]
Ende oec met dienste menichfout
 
Soe was gemaect algader thout,Ga naar margenoot+
 
Ende tyser was gemaect met ede
 
In trouwen ende in sekerheden.Ga naar voetnoot2
 
Dese scoten die van buten inwart,
13660[regelnummer]
Ende die portiere, die onvervart
 
Waren ende hem cleine ontsagen,Ga naar margenoot+
 
Want si hare targe daer jegen dragen,
 
Die starc waren ende harde fier,
 
Ende van dien houte, dat Dangier
13665[regelnummer]
Hadde gehouwen in sine hage;
 
Ende wat si scoeten alle dage,Ga naar margenoot+
 
En mochte hem een twent niet deren,
 
Soe wel constense hem verweren.
 
Alse dit sach die God van Minnen,
13670[regelnummer]
Dat hi niet en conste gewinnen
 
Dien casteel noch die portiere,Ga naar margenoot+
 
Vaert hi te sire moeder sciere,
 
Ende bat hare dat si hem stoede tstaeden,
 
Want hi ware tsere verladen.
13675[regelnummer]
Doe swoer si utermaten sere,
 
Dat si in wive nemmermereGa naar margenoot+
 
Reinnicheit en liete geduren,
 
Die Jalosie hoet tallen uren,
 
‘Die ons pijnt daer met te sere;
13680[regelnummer]
God geve hare lachter ende onnere!
 
Lieve kint, doet uwe baroene,Ga naar margenoot+
 
Die gi hier hebt, stout ende coene,
 
Sweren dat si u volgen selen,
 
Ende met nerste u nawe hevelen.’
13685[regelnummer]
‘Bi Gode, vrouwe, dit doe ic gerne,
 
Dit en es niemene sculdich te werne;Ga naar margenoot+
 
Want niemene en mach goet man heten,
 
Hi en moet van minnen weten,
 
Ochte hebben geplogen ocht plegen nu.
13690[regelnummer]
Dat proverbium seggic u,
 
Want hets jamer dat si leven,Ga naar margenoot+
 
Die gene die hare herte nine geven
 
Ter minnen, ende ic haetse soe sere,
 
Dat ic hem lachter ende onnere
13695[regelnummer]
Altoes doen sal, waer ic mach,
 
Sonder twifel nacht ende dach,Ga naar margenoot+
 
Om haren groeten overmoet
 
Te werpene neder onder voet.’
 
Doe swoeren int thaire die barone
13700[regelnummer]
Dat vaste te houdene ente doene
 
Op hare bogen ende op hare daren,
 
Want daer andre helegen en waren
 
Dan hare strale ende hare brandone:Ga naar voetnoot3Ga naar margenoot+
 
Sine hadden andre helegen te done,
13705[regelnummer]
Daer si op sworen, dat si souden
 
Die gebode wel vaste houden.
 
Nu willic hier laten bliven4
[pagina 232]
[p. 232]

A. fol. 65 b.c.

 
Ga naar margenoot+Mine materie, ende wille bescrivenGa naar margenoot+
 
Alluttel vanden wiven vort,
13710[regelnummer]
Anders dan gi hebt gehort.
 
Virgilius seide, die wijf wel kinde:
 
En waerre engene soe gesinde,
 
Noch so hovesch, noch so goet,Ga naar margenoot+
 
Noch soe wetende, noch so vroet,
13715[regelnummer]
Sine ware onwandel ende ongestade,
 
Ende onvaste in haren rade.
 
Die wijf sijn alle vreseleke beesten,
 
Men mochte getellen in genen geestenGa naar margenoot+
 
Beide hare seden ende hare manieren:
13720[regelnummer]
Sie sijn alle soe putertieren.
 
Ende oec seget Titus Livius,
 
Dat jegen hare seden ende hare us
 
En gene bede so goet en esGa naar margenoot+
 
Alse wel smeken, sijt seker des:
13725[regelnummer]
Soe bedriegelic sijnse alle uren,
 
Ende soe vermuruwende bi naturen.Ga naar voetnoot1
 
Wie venden elre tere andre stede,
 
Dat fundament es van hem vrechede.Ga naar margenoot+
 
Soe wie dat sine heimelicheit
13730[regelnummer]
Sinen wive algader seit,
 
Hi maecse vrouwe van sinen live.
 
Niemenne en soude sinen wive
 
Al seggen sinen nausten raet,Ga naar margenoot+
 
Noch stucken die te heelne staet,
13735[regelnummer]
Hine wilt ontmoeten ende horen.Ga naar voetnoot2
 
Soe wie dat doet, hi blijft verloren,
 
Want sie en es nemmer soe goedertiere,
 
Noch soe getrouwe in hare maniere,Ga naar margenoot+
 
Sine salt vort seggen altemale
13740[regelnummer]
Iemenne els, dat wetic wale;
 
Ende hare soude dunken, soude sijs helen,
 
Si sout besterven oft bequelen:
 
Het moet al uut dat si weet.Ga naar margenoot+
 
Alsi te haerre gevadren geet,
13745[regelnummer]
In biechten sal sijt hare seggen al,
 
So watter ane geliggen sal,
 
Wart van morde, wart van dode;
 
Si salt seggen al, bi Gode!Ga naar margenoot+
 
Ende die gene diet seit hare,
13750[regelnummer]
Hi si dies seker ende openbare,
 
Eist dat hise blout ende slaet,
 
Si sal hem verwiten sine mesdaet,
 
Niet heimelike vor hem allene,Ga naar margenoot+
 
Maer voer al die lieden gemene.
13755[regelnummer]
Soe wie die hem in wive betrouwet,
 
Weet wel dat hi die wisse houwet,
 
Daer hi hem bi mede bint die hande,
 
Als soene hebben wille in bande,Ga naar margenoot+
 
Ende snijdt hem selven die kele ontwee.Ga naar voetnoot3
13760[regelnummer]
Ende ert hise daerna nemmermee,
 
Ochte verbelget met enegen saken,
 
Si sal ane dien rechtre maken,
 
Opdat die daet es so groet,Ga naar margenoot+
 
Dat hi heft verdient die doet,
13765[regelnummer]
Dat hine hangen sal ochte greven,
 
Daer hi bi sal verliesen tleven.Ga naar voetnoot4
[pagina 233]
[p. 233]

A. fol. 65 c.d.

 
Ga naar margenoot+Mar alse geet slapen die keytijf
 
Op sijn bedde neven sijn wijf,Ga naar margenoot+
 
Daer hi gerusten niet en can
13770[regelnummer]
Om tgepens, dat hem coemt an,
 
Van morde, die hi heft gedaen,
 
Ocht andre quaetheit wilt bestaen,
 
Daer hi omme dlijf verliesen mochte,Ga naar margenoot+
 
Ende sucht ende carmt harde onsochte;
13775[regelnummer]
Ende sijn wijf die danne begeert
 
Van hem te wetene wat hem deert,
 
Omdat sine tonrasten weet,
 
Dan helst sine ende cust gereet,Ga naar margenoot+
 
Ende leiddene sonder lange vursten
13780[regelnummer]
Vriendelike tusschen haren bursten,
 
Ende geet hem met smekene ane,
 
Ende segt: ‘Here, na minen wane
 
So duncti mi sijn harde sere tonvreden:Ga naar margenoot+
 
Wie sijn allene hier tusscen ons beden,
13785[regelnummer]
Nu segt mi u deren al.
 
Dat u God geve goet geval,
 
Dat gi dus sucht ende carmt,
 
Dat mi alsoe sere ontfarmt,Ga naar margenoot+
 
Dat ic niet en can geduren.
13790[regelnummer]
Wi en hebben en gene geburen,
 
Diet horen moegen, dan ic ende gi:
 
Nu betrouwet u, here, te mi,
 
Ende wilt mi seggen ende gewagenGa naar margenoot+
 
U deren, ic salt u helpen dragen.’
13795[regelnummer]
‘Vrouwe, bi Gode, wat mijns gesciet,
 
Ic en machs u seggen niet,
 
Want het sijn stucken, die ic en mach
 
Niemenne en seggen noch doen gewach.’Ga naar margenoot+
 
‘Ai mi, here, nu sie ic wel,
13500[regelnummer]
Dat gi getrout bat iemen el
 
Dan gi doet mi, die bem u wijf.
 
Wie sijn met rechte beide een lijf
 
Ende al ene herte sekerleke.Ga naar margenoot+
 
Biden gebode van huweleke
13805[regelnummer]
Soe hebbic dan duwe, ende gi die mine,
 
Ende sone staet niet in duwe te sine
 
Rouwe, noch bliscap, noch geval,
 
Die mine ontseit dan weten al.Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
 
Daer omme soe biddic u, lieve here,
13810[regelnummer]
Dat gijt mi segt, want nemmermere
 
Mijn herte, mijn sin te paise steet, Vor dat ic al die waerheit weet.
 
Ende en wildijs mi seggen nietGa naar margenoot+
 
Van stucken, die u sijn gesciet,
13815[regelnummer]
So weet ic wale, ine bem niet blint,
 
Met wat herten gi mi mint,
 
Gi die mi heet vriendinne,
 
Ende segt dat ic bem al u minne.Ga naar margenoot+
 
Nu geefdi mi te kinnen wale,
13820[regelnummer]
Dat es bedriechnesse altemale,
 
Dat gi mi doet verstaen ende toent.
 
Gi hebt mi jamerlike gehoent,
 
Ende oec verraden alte sere:Ga naar margenoot+
 
Dat clagic Gode onsen here,
13825[regelnummer]
Want ic u noit dinc ne hal,
 
Die mi gesciet sijn, gine wetes al,
 
Ende ic en hebbesse al geseit:
 
Dat es sekerleke waerheit.Ga naar margenoot+
 
Ic late om u vader ende moeder,
13830[regelnummer]
Mire suster ende minen broeder,
 
Ende al mine mage gemeenlike:
 
Ic hebbe ane u sekerlike
 
Enen quaden wissel gedaen,Ga naar margenoot+
 
Want gi mine herte hebt so gevaen,
13835[regelnummer]
Dat ic u minne voer alle die leven.
 
Waendi dat ic uut soude geven
 
U heimelicheiden ende vort seggen?
 
Ic liete mi eer int dyser leggen,Ga naar margenoot+
 
Dat mi vuelden bede die been,
[pagina 234]
[p. 234]

A. fol. 65 d. 66 a.

13840[regelnummer]
Ga naar margenoot+Eer ics gewoge wart en geen.Ga naar voetnoot1
 
Besiet u wale ende segt, vondi
 
Noit enegerande trouwe in mi
 
Van enegen stucken die moegen wesen?Ga naar voetnoot2Ga naar margenoot+
 
En laeti u niet gecust mettesen,Ga naar voetnoot3
13845[regelnummer]
Ende mi ontecken hoet u staet,
 
Soe bem ic boven allen wiven quaet;
 
Want ic wel sie ane alle vrouwen,
 
Dat hem hare man so wel getrouwen,Ga naar margenoot+
 
Dat si hem een twent nine helen,
13850[regelnummer]
Mar al hare heimelicheit bevelen.
 
Nochtan soe hebbic dicke gehort
 
Van vele vrouwen, dat sijt mi vort
 
Seiden al dat si vernamen,Ga naar margenoot+
 
Alsi tonsen spele quamen.Ga naar voetnoot4
13855[regelnummer]
Waendi, goet man, bi uwer trouwen,
 
Dat ic bem van selken vrouwen?
 
Nenic, bi Gode van hemelrike!
 
Het en es engene mijns gelike,Ga naar margenoot+
 
Want ic en bem en gene clappersse,
13860[regelnummer]
No wreet, no fel, no vriesse,Ga naar voetnoot5
 
Die andren mannen leenen haer lijf.
 
Ic bem een goet reine wijf,
 
Gine horet noit van mi gewach,Ga naar margenoot+
 
Dat ic anders mans iet plach
13865[regelnummer]
Quam enich sot die u oec seide,
 
Hi liet u logene ende onwaerheide
 
Van mi verstaen, dat weetti wel.
 
Gi kint mi bat dan iemen el,Ga naar margenoot+
 
Ende hebt geproeft te menegen stonden.
13870[regelnummer]
In wat ontrouwen hebdi mi vonden?
 
Dat segt mi ende doet verstaen.
 
Ic hebbe u alle trouwe gedaen
 
Ende gehouden, sint ic u namGa naar margenoot+
 
Ende met huweleke ane u quam.
13875[regelnummer]
Mi wondert utermaten sere,
 
Dat gi u te mi wart, here,
 
Soe qualic betrout, alse gi mi toent.
 
Bi Gode, gine wart van mi gehoentGa naar margenoot+
 
Alle dien tijt dien ic sal leven.
13880[regelnummer]
Ic wille u sweren ende geven
 
Mine trouwe ende mine sekerheide,
 
Dat ic om en geen goet en seide
 
Stucken, die gingen ane u ere.Ga naar margenoot+
 
Nu segt mi, wel lieve here,
13885[regelnummer]
U onraste, die gi hebt so groet,
 
Ochte neen, ic blive doet.’
 
Dan geet soe hem weder met cussene ane,
 
Ende weent menege gevensede trane,Ga naar margenoot+
 
Die hem vallen int dansichte
13890[regelnummer]
Harde groet ende harde bedichte.
 
Die sot ginc hare doe tellen al
 
Sijn vernoi ende sijn mesval,
 
Ende hangt hem selven met sire sprake.Ga naar margenoot+
 
Ende alse hi heeft geseit die sake,
[pagina 235]
[p. 235]

A. fol. 66 a.b.

13895[regelnummer]
Ga naar margenoot+Berouwes heme daer na saen;
 
Maer alse heme uten monde gaen
 
Die waerde ende en wege gevloegen,
 
Men salse meer herhalen moegen.Ga naar margenoot+
 
Dan bidt hi hare wat hi mach,
13900[regelnummer]
Dat sijs niemenne en doe gewach,
 
Hem lager ane grote onraste,
 
Ende si gelovet hem wel vaste,
 
Dat sijt niemene seggen en soude.Ga naar margenoot+
 
Nu heeft hi hem bi sire scoude
13905[regelnummer]
Geworpen onder haren voet
 
Met sire tongen, alse menich doet.
 
Die vrouwe, die hare nu kint te boven,
 
Ginc Goede danken ende loven,Ga naar margenoot+
 
Dat sine dus heeft tonder al;
13910[regelnummer]
Want si wel weet dat hine sal
 
Op hare greinsen noch scelden dorren,
 
Noch onraste te hare wart porren;
 
Want si nu heeft na haren willeGa naar margenoot+
 
Materie, om hem te doene swigene stille.
13915[regelnummer]
Maer hare gelof, dat lange sal duren,
 
Dat steet sere ter avonturen;
 
Want alse saen alse wast onraste,
 
Soe es dat helen harde onvaste.Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
 
Dit sermoen soe souden kinnen
13920[regelnummer]
Die manne die wive willen minnen,
 
Om te scuwene groet verdriet:
 
Die dit wel hout hine dart hem niet.
 
Ghi heren, nu hoed u van wiven,Ga naar margenoot+
 
Ocht gi wilt behouden bliven;
13925[regelnummer]
En segt hem niet noch en doet cont
 
Algader uwer herten gront,
 
Noch dinc oec, die te heelne staet;
 
Want gi u selven daer met verslaet.Ga naar margenoot+
 
Gi kindre, die wilt blomen lesen,
13930[regelnummer]
Gi moet in uwer hoeden wesen:
 
Hier legt int gars dat coude serpent,Ga naar voetnoot2
 
Die quaetste beeste diemen vent,
 
Dat hem heimelic int cruut strect,Ga naar margenoot+
 
Ende sijn venijn bercht ende dect,
13935[regelnummer]
Tote diesmaels dat u steken mach:
 
Daerna staet nacht ende dach.
 
Gi kindre, nu penst hem tonvliene,
 
Want het es harde sere tontsiene,Ga naar margenoot+
 
So dat gijt u niet en laet gerinen:Ga naar voetnoot3
13940[regelnummer]
Het soude u altemale veninen.
 
Ende wient genaect, het steectene doet,
 
Want sijn venijn geeft hitte so groet,
 
Dat triacle nine can gestelpen,Ga naar margenoot+
 
Noch cruit en geen en mach helpen,
13945[regelnummer]
Noch meester, die noit wart gesien,
 
Dan namelike allene dat vlien.Ga naar voetnoot4
 
Gine selt niet in dietsce verstaen,Ga naar voetnoot5
 
Dat mine meininge si so gedaen,Ga naar margenoot+
 
Gine selt u te wiven keren,
13950[regelnummer]
Ende met redenen werden ende eren,
 
Ende met hem te bedde gaen,
 
Hoe scone si sijn, hoe welgedaen;
 
Maer en getrouwet heme so verre niet,Ga naar margenoot+
 
Dat ghi heme wilt ontecken iet
13955[regelnummer]
Stucken die te heelne waren;
 
Maer emmer seldi soe gevaren
 
Met duegeden jegen hem so groet,
[pagina 236]
[p. 236]

A. fol. 66 b.-d

 
Ga naar margenoot+Dat si nine begeren die doet.Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
 
Gi selt gedogen dat si anteren
13960[regelnummer]
U herberge ende wel pareren;
 
Eest dat si comanscape can,
 
Gelijc si ware een coman,
 
Ochte conste si enich ambacht el,Ga naar margenoot+
 
Dies so mochte si plegen wel,
13965[regelnummer]
Ende weten die dinge openbare;
 
Mare niet die te heelne ware.2
 
Geftdi hen macht bi gedoge,
 
Dat gise clemmen laet te hoge,Ga naar margenoot+
 
Gi seles u bedinken tspade,
13970[regelnummer]
Alsi toent hare overdade,
 
Ende hare treken ende hare quaetheit;
 
Want ons die scrifture seit:
 
Alse wijf herscap hercrigen can,Ga naar margenoot+
 
So es si jegen haren man
13975[regelnummer]
Altoes contrarie van allen saken,
 
Die hi doen wille ochte maken.
 
Gi, die hebt uwe vriendinnen,
 
Houtse met rasten ende met minnen,Ga naar margenoot+
 
Ende laet hem weeten, het voecht wel,
13980[regelnummer]
Gemeine orbare ende niet el;
 
Maer emmer so hebt vore uwe ogen
 
Wat gelate dat si u togen,
 
Dat gi swijcht ende hout u tonge.Ga naar margenoot+
 
Wart dat u een wort ontspronge,
13985[regelnummer]
Gine mochtes niet genesen,
 
Soe fier soutse in haer selven wesen.
 
Dit machmen proven bi Samsone,
 
Die so starc was ende soe coene,Ga naar margenoot+
 
Doe Dalida sine cracht al wiste,
13990[regelnummer]
Die met traisone ende met liste
 
Op haren scoet sijn haer af scoer,
 
Daer met al sine cracht wech voer:
 
Dus haddene sine amie bedroegen,Ga naar margenoot+
 
Die hem uutsteken dede sine ogen,
13995[regelnummer]
Dat jammer was ende scade groet.
 
Maer wive en ontsien die doet
 
Nochten duvel in die hille,
 
Opdat si vordert haren wille.Ga naar margenoot+
 
Van menegen mochtic exsempel seggen,
14000[regelnummer]
Maer ic wille nu nederleggen
 
Dese tale, ende vort mijn liet
 
Weder beginnen daer ict liet.’Ga naar voetnoot3
 
Nu verstaet ende wilt mi horen:Ga naar margenoot+
 
Doe die barone hadden gesworen
14005[regelnummer]
Voer dien casteel, daer si lagen,
 
En wouden si niet langer dagen,
 
Sine gingen tien asaute gereet,
 
Ende Venus die was al gereetGa naar margenoot+
 
Tien asaute ende sprac hem ane,
14010[regelnummer]
Dat si hem opgaven om te vane.
 
Doe sprac Vrese ende Scamelheit:
 
‘Bi Gode, gi hebt ons niet geseit
 
U tale, Venus; wat us gesciet,Ga naar margenoot+
 
Gine set uwen voet hier binnen niet
14015[regelnummer]
En gere wise groet noch clene’
Ga naar voetnoot5
[pagina 237]
[p. 237]

A. fol. 66 d-67 a.

 
Ga naar margenoot+‘Al en waer ic hier maer allene,’
 
Seide Scamelheit, ‘ic bleve verwart.’Ga naar voetnoot1
 
Venus hadde dese tale onwartGa naar margenoot+
 
Ende seide: ‘Quade dierne, wat gaes ane u,
14020[regelnummer]
Waendi mi wederstaen hier nu?
 
Gi selt saen sien dat u casteel
 
Onlange duren sal dus geel,
 
Hine sal tumelen ende vallenGa naar margenoot+
 
Onder die grachten met allen,
14025[regelnummer]
Hi en werde mi opgegeven,
 
Ende u allen nemen tleven,
 
Ende oec verbernen altemale
 
Torre, cameren ende sale;Ga naar margenoot+
 
Ende al tporprijs, alsoe alst steet,
14030[regelnummer]
Sallic doen slechten, Godeweet,
 
Ende doen vullen alle die grachte,
 
Ende afwerpen doen met crachte
 
Die barbecanen ende die pilare,Ga naar voetnoot2Ga naar margenoot+
 
Ende Suete Onfane doen openbare
14035[regelnummer]
Geven die Rosen ende die bettone
 
Al sinen wille met te doene.
 
Ende gine wert nemmer so gedaen,
 
Daer en sal al die werelt gaen,Ga naar margenoot+
 
Sonder u te makene diere,
14040[regelnummer]
Beide ten Rosen enten Rosiere.Ga naar voetnoot3
 
Alsic dat vorboech hebbe gewonnen
 
Ende tebroken ende ingeronnen,
 
Sone sal daer bliven staende geelGa naar margenoot+
 
Cruit, noch rose, noch praiel,
14045[regelnummer]
Ine salt al doen affoleren,
 
Om te done meer onneren
 
Jalosien van allen saken;Ga naar voetnoot4
 
Want ic sal so wijt doen makenGa naar margenoot+
 
Die passage overal,
14050[regelnummer]
Dat daer elc toelopen sal;
 
Sijn si ridderen, sijn si papen,
 
Sijn si porteren, sijn si cnapen,
 
En geen en salre achtergaen,Ga naar margenoot+
 
Hine salre penitencie ontfaen.
14055[regelnummer]
Dan sal niet wesen onbesceden:Ga naar voetnoot5
 
Selc sal comen in heimeleken cleden,
 
Die ander sal comen oppenbare.
 
Die heimelike comen sonder mare,Ga naar margenoot+
 
Sie sijn goede lieden genaemt,
14060[regelnummer]
Ende dandre alte sere geblaemt.’
 
Doe seide Venus: ‘Scamelheit,
 
Ic prise cleine mine behendicheit,
 
En can ic u bedriegen niet.’Ga naar margenoot+
 
Mettien si hare spreken liet.
14065[regelnummer]
Venus scorste hare wel hoge,
 
Ende nam dien brant ende dien boge,
 
Ende togene in wat si mach,
 
Ende scoet daerse een maisire gat sachGa naar margenoot+
 
In dien casteel verborgen staen,Ga naar voetnoot6
[pagina 238]
[p. 238]

A. fol. 67 a.b.

14070[regelnummer]
Ga naar margenoot+Die nature daer haer gedaen,
 
Ende wassen tusscen tween pilaren,
 
So datmens cume wart gewaren.
 
Die pilare van selvre waren,Ga naar margenoot+
 
Ende droegen ene scone beelde te waren,
14075[regelnummer]
Alse ocht hadde geweest ene casse.Ga naar voetnoot1
 
Dat beelde was bi conpasse
 
Gemaect, te groet noch te clene:
 
Men sach beelde noit negeneGa naar margenoot+
 
Van allen leden so wel geraect;
14080[regelnummer]
Ende binnen hare so stoet gemaect
 
Een helichdoem, dat sueter roec
 
Dan balseme dede ocht wiroec;
 
Ende recht in midden dat borch so stoetGa naar margenoot+
 
Dat beelde scone, diere ende goet.Ga naar voetnoot2
14085[regelnummer]
In sach noit so scone ene stat,
 
Noch die mire herten behagede bat,
 
Die ic so gerne soude sien,
 
Ja! ende knielen, mocht mi gescien,Ga naar margenoot+
 
Vore thelichdoem in die maisiere,Ga naar voetnoot3
14090[regelnummer]
Daer mi te comene es wel diere.
 
Nochtan hebbic mine bedevart
 
Daer geloeft, ic sal die vart
 
Bestaen, als ic irst mach, te doneGa naar margenoot+
 
Beide met scarpen ende met bordone.
14095[regelnummer]
Venus en woude cleine no groet
 
Langer letten, sine scoet
 
Den brant al bernende genendichlike
 
Tote in die borch heimelike,Ga naar margenoot+
 
Dats hare en geen en wart geware,
14100[regelnummer]
Vore dat si sagen openbare
 
Die borch ontsteken in allen sinnen.
 
Doe liepen si neder vanden tinnen,
 
Ende riepen: ‘Hulpe! wie sijn verraden,Ga naar margenoot+
 
Wiene moegen ons meer staen te staden;
14105[regelnummer]
Gaen wi lopen vaste en wege,
 
Wie hebben verloren al den sege!’
 
Doe die felle vilain Dangier
 
Gevoelde die hitte ende dat vier,Ga naar margenoot+
 
Ginc hi vaste henen vlien
14110[regelnummer]
Sonder enich achtersien.
 
Soe daeden oec alle dandre met,
 
- Daer en was een twent gelet -
 
Deen na den andren, mar vloen henen,Ga naar margenoot+
 
Wat si mochten, vort altenen,
14115[regelnummer]
Ende dat vier dat ginc uutbreken,
 
Ende heeft al die werelt ontsteken,
 
So datment geblussen en can,
 
Ende bernt vaste wijf ende man,Ga naar margenoot+
 
Ende sal bernen sonder vergaen
14120[regelnummer]
Alse lange alse die werelt sal staen.
 
Het es dat vier vander Minnen,
 
Dat al die lieden doet ontsinnen,
 
Nochtan in lanc so meer begeren.Ga naar margenoot+
 
Al doet hem haren sin verteren,
14125[regelnummer]
Elc soe sleter ane sine hant,
 
Ende stoect tfier ende oec den brant.
 
Doe die borch was al ontsteken,
 
Soe quam mettien vort gestrekenGa naar margenoot+
 
Mijn vrouwe ver Hovesscede,
14130[regelnummer]
Die hare sere daer toe dede,
[pagina 239]
[p. 239]

A. fol. 67 b.-c.

 
Ga naar margenoot+Doe si die sconfelture sach,Ga naar voetnoot1
 
Om te helpene, wat si mach,
 
Uten viere haer lieve kint;Ga naar margenoot+
 
Dat si sere van herten mint;
14135[regelnummer]
Ende met hare so quam Vriede,
 
Ende soe dede oec Ontfarmichede,
 
Dies nine lieten en gere wise,
 
Sine sprongen binnen den proprise,Ga naar margenoot+
 
Dat si dore tfier nine lieten staen,
14140[regelnummer]
Sine quamen te Suete Onfane gegaen.
 
Hovescheit sprac irst die tale:
 
‘Suetonfaen’, seit hi, ‘weet wale,
 
Dat ic gehadt hebbe groet onraste,Ga naar margenoot+
 
Om datmen u heeft so vaste
14145[regelnummer]
Gehouden tuwen onwille so sere.
 
God geve hem lachter ende onnere,
 
Die gene diet u heeft gedaen!
 
Goddanc, gi seles nu ontgaen,Ga naar margenoot+
 
Sint dat Quade Tonge es doet;
14150[regelnummer]
Hine mach clappen cleine no groet.
 
Gine dorst niet Jalosien ontsien,
 
Mar selt met uwen lieve plien
 
Al heimelike een goet leven;Ga naar margenoot+
 
Want hier en es nu niemene bleven,
14155[regelnummer]
Die u mach letten ocht mesdoen,
 
So sijnsi alle wech gevloen.
 
Lieve kint, dore God, nu siet,
 
En laet u hier verbernen niet,Ga naar margenoot+
 
Want ic u bidde, ende Vriheide,
14160[regelnummer]
Ende mijn vrouwe ver Scamelheide,
 
Dat gi den minnare wilt ontfaen.Ga naar voetnoot2
 
Hi heft u altoes onderdaen
 
Geweest, ende sal sijn levenGa naar margenoot+
 
Met goeden trouwen sonder begeven.
14165[regelnummer]
Nu verstaet mi, lieve kint,
 
Ic segge u dat die Minne verwint
 
Alle dinc, waeromme dat wi
 
U bidden vriendeleke, dat giGa naar margenoot+
 
Jegen dien minnare wilt gematen,
14170[regelnummer]
Ende hem die Rose plucken laten.’
 
Suete Onfaen was al bedocht,
 
Hem was sijn evelmoet gesocht,
 
Ende seide: ‘Gi vrouwen, ic doet gerne;Ga naar margenoot+
 
Sonder tonseggene ente werne
14175[regelnummer]
Mach hise plucken op die stede,
 
Want wie sijn heimelic hier bede.’
 
Doe dankede hem die minnere sere
 
Met Goede, onsen lieven here,Ga naar margenoot+
 
Ende nam doe scarpe ende bordoen,Ga naar voetnoot3
14180[regelnummer]
Alse die gene die wilt doen
 
Sine bedevart, ende quiten sciere
 
Sinen wech in die maisire;
 
Ende droech met hem dien selven stafGa naar margenoot+
 
Ende die scarpe, die hem gaf
14185[regelnummer]
Nature, die hare wel verstaet,
 
Van enen velle ende sonder naet.
 
Die scarpe en was oec niet te waren
 
Idel, want daer binnen warenGa naar margenoot+
 
Twee welgemaecte hamerkine,
14190[regelnummer]
Die Nature hadde sonder pine
 
Gemaect ende heme gegeven,
 
Dies hi hare dankede al sijn leven;
 
Want hi verstoet, dat hire met soudeGa naar margenoot+
 
Beslaen sine paerde, als hi woude,
14195[regelnummer]
Alse hi dickent dede inden jare.
 
Hine hadde so wel ludende snare
[pagina 240]
[p. 240]

A. fol. 67 c.d.

 
Ga naar margenoot+Op sine sytole noch op si no harpe,
 
Die hi hadde liever dan sine scarpe.Ga naar margenoot+
 
Nature hadde hem groet ere gedaen,
14200[regelnummer]
Die hom selke wapine dede ontfaen,
 
Ende leerde hem dien us ende dien sede,
 
Dat hire was goet wercman mede,
 
Dies hi dancte ter meneger urenGa naar margenoot+
 
Van diere gichten diere Naturen;
14205[regelnummer]
Want hi hadder dicke raste biGa naar voetnoot1
 
Ter meneger stat, al daer hi
 
Heimelike woude gaen
 
Dien wech, dien hi hadde bestaen.Ga naar margenoot+
 
Sijn bordoen hi te stekene plach
14210[regelnummer]
In die gracht, daer hi nine sach,
 
Om te versoekene dat gewat.
 
Dan was hi versekert, dat
 
Hi daer niet verliggen en soude,Ga naar margenoot+
 
Alse hi daer binnen varen woude,Ga naar voetnoot2
14215[regelnummer]
Nochtan en was niet sijn bordoen.
 
Also lanc, dat hijt gedoen
 
Noch gesteken conde te gronde,
 
Dat hi den bodem vinden conde.Ga naar voetnoot3Ga naar margenoot+
 
Mar hoe hi vort altoes gevart;
14220[regelnummer]
Willic swigen, mar van sire vart
 
Sallic u seggen al sine gedachte.
 
Thaernasch, dat hi met hem brachte,
 
Pensedi dat hi striken soudeGa naar margenoot+
 
Ane dat helichdoem menichfoude.Ga naar voetnoot4
14225[regelnummer]
So lange ginc hi harentare,
 
Dat hi tusscen tween pilaren
 
Quam gaende, alse een degen cone,
 
Met sinen groeten stiven bordoene,Ga naar margenoot+
 
Ende knielde neder ten beelde wart,
14230[regelnummer]
Alse die gene die sere begert
 
Vor thelichdoem tsprekene sine bedinge
 
Met groter devotie sonderlinge.
 
Dat helichdoem was gevallen nederGa naar margenoot+
 
Van groter hitten, want tweder
14235[regelnummer]
Dat vier en conste gestaen,
 
Hen moeste te neder vallen saen.Ga naar voetnoot5
 
Alse die pelegrime dat sach,
 
Dat thelichdoem ter erden lach,Ga naar margenoot+
 
Doe trac hi al stillekine
14240[regelnummer]
Achter weder die gordine,
 
Ende dranc ane dat helichdoem vaste,
 
Dat hem dede grote raste,
 
Ende cusset met groten devotione,Ga naar margenoot+
 
Ende stact met sinen stiven bordone,
14245[regelnummer]
Daer die scarpe hinc achter ane,
 
Op die maisiere. Met goeden wane
 
Haddire gerne in vloechs gescoten;
 
Maer hi moeste dickent herstoten,Ga naar margenoot+
 
Om dat hem harentare ontfloe.
14250[regelnummer]
Sone conster niet in comen soe;
 
Want een palais vant hire oec vore,
 
Dat versekert hadde die dore,
 
Dies hi gevoelde ende niet en sach;Ga naar margenoot+
 
Want, van op dien irsten dach
14255[regelnummer]
Dat die maisiere was gefondert,
 
Was si van binnen soe gordert
 
Tote harde nalics biden borde,
[pagina 241]
[p. 241]

A, fol. 67 d.-68 a.

 
Ga naar margenoot+Daer die minnare sere op borde.Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
 
Starkelike ginc hi assaellieren,
14260[regelnummer]
Ende dicke hurten ende dicke faellieren.
 
Die dat hustin hadde wel gesien,
 
Ende hem hadde gedacht van dien,
 
Hoe Hercules woude Calcuse verslaen,Ga naar voetnoot2Ga naar margenoot+
 
Die III warf vor sine porte ginc staen,
14265[regelnummer]
Ende III warf dat hise assaellierde,
 
Ende III warf hurte, ende III warf faellierde;
 
Ende III warf ginc hi sitten neder
 
Van moetheden, om te hebbene wederGa naar margenoot+
 
Sijn adem, dien hi hadde verloren.
14270[regelnummer]
Mar die minnare alse te voren,
 
Die op die maisiere lach ende vacht
 
Met algader sire cracht,
 
Dat hem al overal dat sweetGa naar margenoot+
 
Liep uten live wel gereet,
14275[regelnummer]
Hi was alse moede, sijt seker des,
 
Ochte moeder vele dan Hercules.
 
So lange hurti, dat hi vant
 
Enen nauwen pat te hant,Ga naar margenoot+
 
Al daer hi waent wel comen binnen;
14280[regelnummer]
Maer hi moet tpalais ontginnen.Ga naar voetnoot3
 
Bi desen selven pade allene,
 
Die soe nauwe was ende soe clene,
 
Die passage hi daer sochte.Ga naar margenoot+
 
Met aldien dat hi vermochte
14285[regelnummer]
Brac hi tpalais, hi was soe coene;
 
Met sinen starken stiven bordoene
 
So warp hi hem selven in die maisiere,
 
Daer dincomen was nauwe ende diere;Ga naar margenoot+
 
Nochtan soe was hem ongereet
14290[regelnummer]
Al integane, dat was hem leet.
 
Doch croet hi ende hurte alsoe lange,
 
Dat dbordoen al in ginc bi bedwange,Ga naar voetnoot4
 
Mar die scarpe daer buten bleef,Ga naar margenoot+
 
Daer hi met dbordoen in dreef,
14295[regelnummer]
Ende metten tween hamerkinen,
 
Dat in ginc met groter pinen:
 
Soe inge was die pas te waren,
 
Om datter niemene en was gevarenGa naar margenoot+
 
Te voren dan hi almoeder ene;
14300[regelnummer]
Maer hi en weet, ocht men en gene
 
Iemen els sint vordeel dede,
 
Gelijc heme op hoveschede,
[pagina 242]
[p. 242]

A. fol. 68 a.b.

 
Ga naar margenoot+Dies hi niet hadde geloven moegen,Ga naar voetnoot1Ga naar margenoot+
 
Al hadde hijt gesien met ogen;
14305[regelnummer]
Want die dinc, diemen begert
 
Ende harde lief heeft ende wert,
 
Sone mestroutmen lichtelike niet,
 
Al eest datmenre blame an siet.Ga naar margenoot+
 
Maer doch so was hi seker wel,
14310[regelnummer]
Dattene te voren niemenne el
 
En hadde geslagen daer den pat,
 
Dan hi allene tier selver stat.
 
Daer en was andre intreie engene,Ga naar margenoot+
 
Dan die selve al moeder ene,
14315[regelnummer]
Daermen te poente af mochte doen
 
Van sinen stele dien bottoen.Ga naar voetnoot2
 
Nu mogedi horen ende verstaen,
 
Hoe hi den rosenknop ginc bestaen,Ga naar margenoot+
 
Doe hine hadde na sijn begeren.
4320[regelnummer]
Dat gijt wet, en mach niet deren,
 
Ocht gijs noch iet hadt te doene.
 
Alst coemt inden sueten saisone,
 
Dat gi knapen wilt plucken gaenGa naar margenoot+
 
Cnoppen ende rosen, die scone staen,
14325[regelnummer]
Ic rade u dat gise so behendelike leest,
 
Dat gi niet bedroegen en weest.
 
Doet alse gi hier moeget horen,
 
Opdat gijs bat nine cont te voren;Ga naar margenoot+
 
Ende condijt niet, so doet u wisen,
14330[regelnummer]
Dat lovic wel ende prise.
 
Die minnare, die bedwongen lach
 
Ane die rosere, soe vasts mach,
 
Hi mochte sine hant nu steken opGa naar margenoot+
 
Dore die telger tote ane dien knop.Ga naar voetnoot3
14335[regelnummer]
Doe bat hem vriendelic Suete Onfaen,
 
Dat daer niet en worde gedaen
 
Oudtrage engene noch overdaet.
 
Die minnare hadde wel dien raet,Ga naar margenoot+
 
Dat hijt geloefde harde vaste,
14340[regelnummer]
Om hem te doene meerre raste.
 
Binnen den middel soe nam hi
 
Dien roselere, ende dwanker hem bi
 
Ende begonste die telgre ruren,Ga naar margenoot+
 
Ende seudde ende hudste sonder mesfuren
14345[regelnummer]
Die telgre, dat si braken niet;
 
Mar hine conde gelaten iet,
 
Hine moeste die scurse een lettel ontginnen;
 
Want hine hadde anders moegen winnenGa naar margenoot+
 
Vander Rosen sijn gerief,
14350[regelnummer]
Die hi so wart hadde ende so lief.
 
Soe verre gevort, geloves mi,
 
Een luttel saeds so sturte hi,
 
Doe hi den cnop hadde ontaen,Ga naar margenoot+
 
Ende daer binnen was gegaen;
14355[regelnummer]
Om die bladere omme te keerne
 
Ende dien wech daer in te leerne,
 
Ende die pade recht ende cromme,
 
Ginc hi cherken binnen al omme.Ga naar voetnoot4Ga naar margenoot+
 
Hi dede mingen daer die sade
14360[regelnummer]
Soe, men hadse met genen rade
 
Noch met lusten gesceden weder;
 
Maer die cnop hi was neder
[pagina 243]
[p. 243]

A. fol. 68 b.c.

 
Ga naar margenoot+Gevallen daer int scone gras,Ga naar margenoot+
 
Die weec ende moru was.
14365[regelnummer]
Dien upende hi ende wijdde mede:
 
Dit was al dat hi mesdede,
 
Ende voer daer alsoe met listen,
 
Dat hijs hem ondanc niet en wiste,Ga naar margenoot+
 
Noch daertoe geen arch en pensede,
14370[regelnummer]
Alse die gene die hem nine vensede,
 
Ende geduechden hem lude ende stille
 
Algader te done sinen wille.
 
Mar doch clagedi blodelike,Ga naar margenoot+
 
Ende seide te hem al die gelike
14375[regelnummer]
Met enen nedren sachten woerde,
 
Dat hi gebroeken hadde vorwoerde,
 
Ende overdaet ane hem gedaen,
 
Daer hi te sere met hadde mesdaen,Ga naar margenoot+
 
Ende dies hi sere ware tongemake.
14380[regelnummer]
Nochtan, hoe sere hi clagede die sake,
 
Hi lietene plucken alte gadre
 
Rosen, telgen, blomen ende bladren,
 
Ende alle te sinen wille leggen,Ga naar margenoot+
 
Sonder enich wederseggen.
14385[regelnummer]
Doe hi hem saeh in desen staet
 
Ende in alsoe boegen graet,
 
So dankede hi in allen sinnen
 
Venuse ende dien God van Minnen,Ga naar margenoot+
 
Ende alle sinen baronen mede,
14390[regelnummer]
Ende sprac sine gracie daer ter stede
 
Met cussene harde vriendelike.
 
Hem en gedachte niet sekerlike
 
Van Redenen, die hare pine verloes,Ga naar margenoot+
 
Diene plach te castiene altoes;
14395[regelnummer]
Ende nemmer sone hebs Rijchede danc,Ga naar voetnoot1
 
Die hem ontseide dien inganc
 
Van dien pade, dien si hoedde,
 
Die hare dies weges nine bevroedde,Ga naar margenoot+
 
Al daer hi es daer binnen comen,
14400[regelnummer]
Ende heeft dien sconen cnop genomen;
 
Ja, ondancs ver Jalosien,
 
Die God moete vermaledien,
 
Dies si die rosen van dien minnarenGa naar margenoot+
 
Altoes wilt hoeden ende bewaren.
14405[regelnummer]
Te waren sine salse alsoe hoeden niet,
 
Het es so menich diere na spiet,
 
Ende oec dore hare en liet hijs niet,
 
Hine dede dat hare die Minne riet,Ga naar margenoot+
 
Ende plucte met joien harde groet
14410[regelnummer]
Van dien rosere die Rose roet,
 
Die hi daer scone gewassen sach.
 
Ende ic ontspranc, ende doe wast dach.
[tekstkritische noot]9286 H. bare gracie v. 89 Dier wille men niet al en d. 90 Als te h. es in eene v. 91 Die a.m.s.s. 92 H.s.g. ende g. 93 Soe toghet of. 95 wonderliken. 96 morghin. Vs. 9298-9311 bij C:
 
In hem es gheene trauwe, gheloves mi.
 
Dit en segghe ic om de goede niet,Ga naar margenoot+
 
Dien men altoes doocht pleghen siet.
 
Die sijn vast simpel ende reene,
 
Maer diere en vandic noit eene.
 
Ja dat es van minen rade,Ga naar margenoot+
 
Dat ic noit vant wijf ghestade.
 
Wilddi hu pinen ende maken moede
 
Om te soukene eene goede,
 
Ende ghise dan mocht ghevinden.
12 D. so soudi hu g. 13 E.n.d. want bi mier t. 14 Ghi sout dan h.c.v.v. 15 sonder ghelike. 16 M. hoet hu d. soe d.A. hoede. 18 soe haer. 19 Of d. an souken m. 20 W. dat w. Tusschen Vs. 9320 en 21 bij C:
 
Maer eer ic ende mire redenen make,
 
Willic hu segghen eene andre zake.
21 Cortelike elkere m. 23 W. soe s. of l.s. 24 over g. 25 Entie dincke. 27 eenighe j. 29 erderike. 31 zuver. 32 Updat soe. 33 soe i.c. of. 34 Of d. 35 Es soe hout of jonc mede. 36 hoort so. 37 stede. 38 Sone h. 39 soe si. 40 salse p. elc m. 41 soe. 42 die ontbr., of. 43 Ende soe sals g. lichtelike. 44 erderike. 45 So l. dat weetic wale. 46 Haren dinket al te male. 47 Datsoe v.e. diese k. 49 Aldus sullen. 50 vriendinne.
margenoot+
(9130)
margenoot+
(9135)
margenoot+
C. fol. 55 b. c
margenoot+
[9120]
margenoot+
[9125]
margenoot+
[9130]
voetnoot1
Rose, I. 328, 10660 (9346):
 
N'est donc bien privée tel beste,
 
Qui de foïr est toute preste;
 
Tant est de diverse muance,
 
Que nus n'i doit avoir fiance.
margenoot+
[9140]
margenoot+
[9145]
voetnoot2
Rose, I. 329, 10682 (9368):
 
Et se du querre vous penés,
 
Se la trouvés, si la prenés,
 
S'aurés lors amie à eslite,
 
Qui sera vostre toute quite,
 
S'el n'a pooir de tant tracier,
 
Qu'el se puisse aillors porchacier.
 
Ou s'el ne trueve requérant:
 
Tel fame à Chastée se rent.
margenoot+
[9155]
margenoot+
[9160]
margenoot+
[9165]
margenoot+
[9170]
margenoot+
[9175]
margenoot+
[9180]
[tekstkritische noot]9351 zothede 52 Dats. 53 rouket wijf. 54 of. 55 Haer v.s. of h.o. 56 D. soe. Vs. 9356-94 bij C:
 
Hier bi so salse een man prisen
 
Ende lachtren in gheere wisen,
 
Wat so wille, dit of datte;
 
Want soe es alse de catte,Ga naar margenoot+
 
Die bi naturen muse veet;
 
Diet hare verbiet so heeftem leet.
 
Dus haet een wijf lude ende stille
 
Die hare verbiet haren wille
 
Aldus, gheselle, van huwer Rosen,Ga naar margenoot+
 
Die ghi saecht so scone blosen,
 
Als ghise hebt tuwaert al te male,
 
Also ghi noch hopet wale,
 
So houtse wel, dat radic hu,
 
Als ic hu gheseit hebbe nu.Ga naar margenoot+
 
Want dan hebdi zekerlike
 
Eene Rose, diere ghelike
 
Men niet en vonde in XII steden,
 
Dan daet in die weerel meden.
 
So scone es soe, so wel ghemaectGa naar margenoot+
 
Ende daertoe so wel gheraect,
 
Als mi aldus mijn vrient
 
Van goeden rade adde ghedient,
 
Want sine redene ende sine tale
 
Behaghede mi utermaten wale,Ga naar margenoot+
 
Met desen quamen met ghemake
 
Soete Ghepeins ende Soete Sprake,
 
Ende ghinghen beede bi mi staen.
 
Nie sidert, dats sonder waen,
 
Ende lieten si ghenesen minen sin;Ga naar margenoot+
 
Maer niet en brachten si met hin
 
Soete Ansien, dats mi te lanc;
 
Want ic weet wel in waren dinghen,
 
Dat sine niet consten ghebringhen.Ga naar margenoot+
 
Ic nam orlof ende sciet
 
Van hem, daer icse alle liet.
95 alle die d. 96 claer. 97 voghelkinen. 99 Groet goet hi haer sanc d. 9400 Int herte ende grote grote joye m. 1 M. ene d. dochte m.s. 2 mi ontb.
margenoot+
[9190]
margenoot+
[9195]
margenoot+
[9200]
margenoot+
[9205]
margenoot+
[9210]
margenoot+
[9215]
margenoot+
[9220]
margenoot+
C. fol. 55 c. d.
margenoot+
[9185]
voetnoot1
Vs. 9353-56 komen in het oorspronkelijke niet voor.
voetnoot2
Rose, I. 330, 10720 (9404):
 
Ainsinc fait fame, tant est fole,
 
Par son naturel jugement,
 
De quanqu'el fait outréement,
 
Soit bien, soit mal, soit tort, soit droit,
 
Ou de tout quanqu'ele vodroit;
 
Qu'el ne fait chose qu'ele doie,
 
Si het quicunque l'en chastoie.
voetnoot3
Rose, I, 331. 10742 (9428):
 
Lors si jorrés de l'amorete.
 
A qui nule autre ne comper:
 
Vous ne troveriés son per,
 
Espoir, en quatorze cités.
De tekst van C is hier wederom getrouwer dan die van A.
voetnoot4
Rose, I. 331, 10755 (9441):
 
Dous-Pensers, Dous-Parlers revindrent,
 
Qui près de moi dès lors se tindrent,
 
N'onc puis gaires ne me lessièrent,
 
Mès Dous-Regars pas n'amenèrent.
margenoot+
[9225]
margenoot+
[9230]
[tekstkritische noot]9403 Van d. 4 d.i. omme dien torre. 5 Niet mochte gaen spelen no mi vervrouden. 6 Dat was dat ic om dien torre. 7 Niet mochte gaen spelen no mi vervrouden. 8 In w. 9 Hier mede g. voert w. 10 ter r. minen w. 11 E.g.t.s. te diere s. 12 Up a. of. 13 Wech d. 15 Waert bi w. waert bi l. 16 D. lietic dor ne g.s. 17 In liet uut Scone O. bi Gode. Vs. 9418-19 ontbr. 20 In vonde sterkeren diet mi v. 21 mocht hiet. 22 den. Vs. 9423-24 ontbr. bij A. 25 Mochte zien o.s. 27 E. laten hute Scone Ontfane. 28 Ver Jalousien ghevane. 29 D. voren n. niet teser s. 30 Hondert waerven M.p. 32 D.g. met deser tale. 33 V. den c.e. lettelkijn. 34 Maer niet v.d.A. Daer, doch. 37 E. arde lievelike s. 38 D. vernamic datter s.A. dat dat. 42 Dan mi. 44 inne. 45 Haers amijs namen niet. 46 M.d. hedele v.h. 47 Rijcheit so es zeker d. 50 soene w.i. warer d. 51 N.s. niet daer in c. 52 Ende teerst d. ics hebbe v. 53 K.m.t. hare w. 54 E.g.d. s v. waert. 55 E. soe m.w. met haesten groet. 56 Dat lettel goet mi besloet. 57 Ic seide v. doet mi g. 58 Moochdi m.b. vanden p. Vs. 9459-73 bij C:
 
Enten wech die ghereet
 
Te Vele Ghevene waert gheet,
 
Ende der Miltheden pat.Ga naar margenoot+
 
Rijchede andwoerde mi ter stat:
 
‘Dits de wech, ic hoeden hier.’
 
‘Hoe dor God, vrauwe fier!
 
En vernoye hu niet mine bede
 
Ende laet mi gaen al hier ter stede,Ga naar margenoot+
 
In dien dat hu eere ghescie,
 
Ter borch, die maecte ver Jalousie.’
 
‘Vassael,’ seide Rijcheit, ‘dan mach nu
 
Niet sijn, want in kenne niet hu.
 
Ghi sijt an mi qualijc gheraect,Ga naar margenoot+
 
Ghine waert mi heimeliker ghenaect.
 
Bi mi en comdire niet binnen,
 
Emmer moestic hu bet kinnen,
 
Ende moest oec wesen van den minen,
margenoot+
[9285]
margenoot+
[9290]
margenoot+
[9295]
margenoot+
C. fol. 56 a. b.
margenoot+
[9235]
margenoot+
[9240]
margenoot+
[9245]
voetnoot1
Rose, I. 332, 10785 (10071):
 
Dès que ge verrai le chastel
 
Plus fiéble qu'un rosti gastel,
 
Et les portes seront ouvertes,
 
Ne nus n'es me desfendra certes.
margenoot+
[9250]
voetnoot2
Rose, I. 333, 10792 (10078):
 
N'en prendroie cent mile livres.
margenoot+
[9255]
margenoot+
[9260]
margenoot+
[9265]
margenoot+
[9270]
margenoot+
[9275]
margenoot+
[9280]
[tekstkritische noot]9476 haer. 77 D. es in. 78 D. nes niemen in te vernoye. 79 D.s. in v. 80 C. cymbren. A. tymbren. 81 jaecht men. 83 Daer es bliscap in en trauwen. 84 Daer gaen de c. ende de j. Vs. 9485-9513 bij C:
 
Als si sijn van speelne moede,
 
In die camere met groten goede,
 
Daer die baden sijn ghemaect,
 
Ende gaenre binnen al moedernaect
 
Met feesten ende met groter ioyen,Ga naar margenoot+
 
Ende doen de herberghe hem verfroyen,
 
Daer zotte Miltheit vrauwe af si,
 
Die hem rekenen gaet so bi,
 
Als eene vrauwe die niet ontfarmt,
 
Maer quetse so ende veraermt,Ga naar margenoot+
 
Dat sijs ghenesen niet en connen.
 
So zeere es so up hem gheronnen,
 
Dat si moeten al te diere
 
Int hende ghelden hare belechiere
 
Ende vercopen al haer lant,Ga naar margenoot+
 
Eer si ghequiten haren pant:
 
Seere becopen si hare feeste.
 
Dan comt die onghescaepte beeste,
 
Aermoede, dat wijf ongheraect,
 
Cout, bevende ende al naect,Ga naar margenoot+
 
Ende ontfaetse als si huut comen.
 
Dan werden si mi ghenomen,
 
So dat icker mi en onderwinde
 
Nemmermeer woert tote minen inde.
 
Ic en seght oec niet daer bi:Ga naar margenoot+
 
Maecten si noch pays jeghen mi,
 
Ic lietse noch comen daer;
 
Maer hets eene dinc alte zwaer
 
Also dicken te comen als si gheeren;
 
Want so groot es haer deerenGa naar margenoot+
 
Int ende, dat si sijn so bloot,
 
Dat si en dorren van anxte groot
 
Mi van scanden an ghesien
margenoot+
[9315]
margenoot+
[9320]
margenoot+
[9325]
margenoot+
[9330]
margenoot+
[9335]
margenoot+
[9340]
margenoot+
C. fol. 56 b. c.
margenoot+
[9300]
voetnoot1
Greie, begeerte, lust, van het Fr. gré, bij Kil. grete, greyte, aviditas, greten, greyten, greyden, appetere, placere, gratum esse.
margenoot+
[9305]
voetnoot2
Rose, I. 335, 10843 (10129):
 
Là vont vallez et damoiseles
 
Conjoint par vielles maquereles,
 
Cerchant prés et jardins et gaus,
 
Plus envoisiés que papegaus.
De vertaling is hier geheel van het oorspronkelijke afgeweken.
margenoot+
[9310]
voetnoot3
Rose, I. 335, 10863 (10149);
 
Jà, puis d'eus ne m'entremetré,
 
Tant soient sages ne letré.
 
Lors s'i puéent aler billier,
 
Qu'il sunt au darrenier millier.
S'en billièr is (zie Du Cange (Ed. Henschel) VII. 63.) s'enfuir, blijkbaar ontleend van bille, van het balspel. De speler gaat den bal achterna, s'en bille, balt op, of, zoo als wij aan een ander spel ontleenen: hoepelt op. Doch wat beteekent hier de uitdrukking clinken slaen? 't Is kennelijk een spreekwoord, dat ook voorkomt in der Minnen Loep, I. 2703. Daar is het kennelijk: ‘waar de min het spel regelt, de zaak bestuurt,’ Huydecopers verklaring op Stoke, III. 281-85 is er in overdrachtelijken zin toepasselijk, en de spreekwijs aan de blijde ontleend. In de Rose gaat evenwel die beteekenis niet door. Meent de dichter misschien: aan de klink slaan, aan de deur kloppen? ‘Zij mogen vrij aankloppen, ik laat ze toch niet binnen.’ Of, want er staat clinken in het mv., ziet het misschien op eenig balspel, waarbij de bal door het wegslaan eener klink werd geworpen? (Verg. L Sp. Gloss. op Soudsspel). Dan zou het kunnen zijn: ‘dan mogen ze voor mijn part loopen spelen’, m.a.w. ophoepelen.
[tekstkritische noot]9514 dat. 15 Sine. 16 M. hu so segghic w. in t. 17 Up. 18 D. nie veriacht so was b. 19 ghevleghen i.g. zinnen. 20 Als g sult. 21 Aermoede in haren handen. 22 Soe s. hu leeden. 23 Van houke te houke van straten tstraten. A. strake. 24 Tes soe hu. 26 Nochtan was soe Honghers. 27 E.d. hem so d. soet b. 28 berrende. 29 E.l. haer. 30 So m. meesterigghe. 31 Diefte haers sonekijns. 32 tsijns. 33 soghede. 35 maniere. 36 Soe e. oemoedich ende goedertiere. 37 Soe woende oec in e.l. 39 no - no. 40 Bome no c. no bosschelkijn. 41 Nemmermeer. 42 H.s. recht upt ende v. Scotte. 43 sterke stenine r. 44 gheene. 45 T.d. noch oec cokens m. 46 W. hets eene de c.s. 47 in de. 49 wiese. 50 Ende treekent al te mal huut. 51 naghelen. 52 bitenden. 53 N.w. u gheven te verstane. 54 Hare faiture ende hare ghedane. 55 Een deel moede m.e.l. 59 in hoel. 57 an 58 beene hanghen h. a 59 T.l. hanghende u. 60 D.b. gaet maer de h. 61 Teroest. 62 diep. 63 Maer b.d. anescijn. 64 Gheene leeliker beeste m.s.A. Ende.
margenoot+
C. fol. 56 c.d.
margenoot+
[9345]
voetnoot1
Rose, I. 336, 10882 (10618):
 
Nus ours, quant il est bien betés,
 
N'est si chétis ne si alés
 
Cum vous serés, s'ous i alés.
Gevleghen in de Var. is van vlaghen, vlaen = villen. Zie Kil.
margenoot+
[9350]
margenoot+
[9355]
margenoot+
[9360]
voetnoot2
Volgens het origineel was de Honger cameriere der Armoede; doch ook daar is de plaats eenigszins onduidelijk. Rose, I. 336, 10888 (10174):
 
el vous fera morir de fain,
 
Qui jadis fu sa chamberière,
 
Et l'a servi de tel manière,
 
Que Povreté par son servise,
 
Dont Fain iert ardent et esprise,
 
Li enseigna toute malice,
 
Et la fist mestresse et norrice
 
Larrecin, le valeton lait.
margenoot+
[9365]
margenoot+
[9370]
margenoot+
[9375]
voetnoot3
Vs. 9537-47 is in het oorspronkelijke veel korter. Rose, I. 336, 10900 (10186):
 
Fain demore en un champ perreus
 
Où ne croist blé, buisson ne broce:
 
Ces chans est en la fin d'Escoce,
 
Si frois que por noient fust marbres.
margenoot+
[9380]
margenoot+
[9385]
margenoot+
[9390]
[tekstkritische noot]9565 Sone h i.l. gheene humore. 66 heefsoe m.t. core. 67 Ende ontbr., zinnen. 68 Dat der plenineuser g. 70 E.d. waert die w.b. 71 Noch Trikolomuse m. 72 te. 73 A. Ende en c. 74 mach ontbr. 75 Dien meinsche e.c. comen d. 76 M. eene dinc segghic u.v. 77 Ledecheden. 80 meesterigghe. 81 Want e.a.w. hout E. 82 hier ontbr. 83 Ledicheden. 84 D. vulheit ic n. ghezeden. 85 No a. 86 sult dan. 87 Aermoeden. 88 E.b. daer dan i. haer g. 90 S. suldi moghen w. faelgieren. 91 Tassaelgierne. 92 minste d. 93 moghedi. 94 A. Dien. 95 dat o. 96 herte d.w.d. 97 noch ontbr. 98 keytiveghe. 99 ghedienstich s. vrauwen. 9600 dicken A. en C. hi. 2 Ende d.c.H. toe g. 3 Diefte dat k. 8 gaet, de l. 9 dan ontbr. 10 Om tzeel dat noch hebben s.
margenoot+
C. fol. 56 d.-57 a.
margenoot+
[9355]
voetnoot1
Rose, I. 337, 10911 (10197):
 
Longe est et megre et lasse et vaine,
 
Grant soffrete a de pain d'avaine;
 
Les cheveus a tous hériciés,
 
Les iex crués, en parfont gliciés,
 
Vis pale et balievres séchies,
 
Joes de rooille entechies;
 
Par sa pel dure qui vorroit,
 
Ses entrailles véoir porroit.
 
Les os par les illiers li saillent,
 
Où trestoutes humors défaillent;
 
N'el n'a, ce semble, point de ventre,
 
Fors le leu qui si parfont entre,
 
Que tout le pis à la meschine
 
Pent à la cloie de l'eschine.
 
Ses dois li a créus maigresce,
 
Des genous li pert la rondesce;
 
Talons a haus, agus, parens,
 
Ne pert qu'el ait point de char ens,
 
Tant la tient maigresce et compresse.
margenoot+
[9400]
voetnoot2
Rose, I. 337, 10933 (10219):
 
Ne cil qui ses dragons avoie,
 
Tritolemus n'i set la voie.
Triptolemus bracht wel den akkerbouw over de aarde, en reed met zijnen wagen niet draken door de lucht; doch van schepen is er bij hem geen sprake. Zie Ovid. Fast. IV, 507, Metam. V, 646.
margenoot+
[9405]
margenoot+
[9410]
margenoot+
[9415]
margenoot+
[9420]
margenoot+
[9425]
voetnoot3
Rose, I. 338, 10957 (10243):
 
Car Povreté set le chemin
 
Miex par cuer que par parchemin.
margenoot+
[9430]
voetnoot4
Vs. 9597-9601 zijn in het origineel veel beter en duidelijker dan in de vertaling. Rose, I. 348, 10959 (10245):
 
Si sachiés que Fain la chétive
 
Est encores si ententive
 
Envers sa dame et si cortoise,
 
Si ne l'aime-ele ne ne proise,
 
S'est-ele par li soustenue,
 
Combien qu'ele soit lasse et nue,
 
Qu'el la vient toute jor véoir,
 
Et se vet avec li séoir,
 
Et la tient au bec et la baise
 
Par desconfort et par mésaise.
margenoot+
[9435]
margenoot+
[9440]
[tekstkritische noot]9611 den m. 12 Die g. diet h.m. 14 Hoe hi sire moeder. 16 sulker n. waert u i. 17 Dese w. ende moet altoes wesen. 18 Nu souct eenen andren wech dan desen. 19 Want ghine hebbets n.v. Vs. 9621-22 ontbr. 24 Hu g. 25 den p. 26 Daer ic mede ghinghe t. st. 27 Daer i.m. Scone O. 28 Huten prisoene helpen tontgane. Vs. 9629-30 ontbr. bij A. 32 Nu v.u.t. 33 G.h. nu u b.n. al te male. 34 Vercocht tgroete ende tsmale. 35 hebbets. 37 Niet l.d. volghen. 38 Willen ende h. macht e. 39 D. minres w.v. sijn. 40 Als si leven in dit ghepijn. 41 Maer n.s. hets eene v. 42 Als R. hu w.s. 43 wildet. 44 Dies es hu sottenlijc ghesciet. A. Diere. 45 Weet, nie. 47 doe g.t. minnen. 50 werpen, andre, 51 E. teerst d.i.b. 52 So w. 53 E. werpse v.m.v. Vs. 9655-58 bij C:
 
Die minre, die doe van hare
 
Sciet, hi bleef in groten vare
 
Ende liet die joncfrauwe daerGa naar margenoot+
 
Ende haren vrient, weet vor waer.
 
Te hem selven seide die minneere:
 
‘Hier scuwet mi dat ic begheere,
 
In dar over de vrauwe niet claghen,
 
No bidden hare no ghewaghen.’Ga naar margenoot+
59 Peinsende g. ic h. 61 scone. 63 M.n. en greide m.d. 64 peinsinghe. 65 H.i. nu h. 66 Dat i.a. niet en d. 67 D. mi eenighe l.s. 70 Der zaken. 71 Tonghen openbaer. 72 ic ken, of.
margenoot+
[9485]
margenoot+
[9490]
margenoot+
C. fol. 57 b.c.
margenoot+
[9445]
margenoot+
[9450]
margenoot+
[9455]
margenoot+
[9460]
voetnoot1
Rose, I. 340, 10994 (10280):
 
Et sai que n'avés pas vendu
 
Tout vostre bois gros et menu:
 
Un fol en avés retenu.
margenoot+
[9465]
margenoot+
[9470]
margenoot+
[9475]
margenoot+
[9480]
voetnoot2
Rose, I. 340, 11007 (10293):
 
Voire ains que Raison i venist,
 
N'estoit-il riens qui vous tenist;
 
N'onques puis riens ne me prisastes
 
Dès-lors que par amors amastes;
 
Qu'amans ne me vuelent prisier,
 
Ains s'esforcent d'amenuisier
 
Mes biens, quant ge les lor despart,
 
Et les regietent d'autre part.
 
Où déable porroit-l'en prendre
 
Ce qu'uns amans vodroit despendre
Vooral de laatste verzen zijn zeer slecht vertaald.
margenoot+
[9495]
margenoot+
[9500]
margenoot+
[9505]
[tekstkritische noot]9675 E.d. hem al m. minen s. 76 of hem yet i. 77 Maer s.s. hildic mi over ondaen. 78 na en d. 79 Der. 81 begherde. 84 Mine h. te sine t.s. Vs. 9685-92 bij C:
 
Also wel wiste de God der Minnen,
 
Die mi proefde in allen zinnen;
 
Maer noit en vant hi in mi quaet,
 
Noch ontrauwe, noch verraet.Ga naar margenoot+
93 D.m. de Minne t. stonde. 94 Dus h.g. 95 Talre tijt g.e.g. 96 al ontbr. 97 Al l. 98 Nam mi bider h de h. 99 of ic wale 9700 Sijn ghebod h. ghedaen alte male. 2 die ontbr. 3 N.w. wel m.m. 5 seit hi ontbr. 7 Dats d. s hem niewerinc k.a. 8 minne. 9 so doe. 10 Ic h. u g. zekerlike. 12 staet in m.k. 13 menic. 14 Sanderdaegs wildi hu o. 15 of ghegaen. 16 Redene. Vs. 9717-22 bij C:
 
Ende hare wort, ende hilter hu an:Ga naar margenoot+
 
Dan was niet als een ghetrauwe man.
25 L.e. wasser bi ghestaen. 31 gheenen. 32 Atropos. 33 Sone. 34 Clote. 37 Dienen int werc d. soe b. 38 de d. 40 om. 42 leven d. segghic hu. 43 Binnen hoofde sprac d.G. der M. 46 wel bestadet. 47 quadien.
margenoot+
[9520]
margenoot+
[9545]
margenoot+
C. fol. 57 c.-58 a.
margenoot+
[9510]
margenoot+
[9515]
margenoot+
[9525]
margenoot+
[9530]
margenoot+
[9535]
voetnoot1
Rose, I. 342, 11069 (10355):
 
Sunt fait, dist-il, tuit mi comans
 
Que ge as fins amans comans,
 
Qu'aillors n'es voil-ge départir,
 
N'il n'en doivent jà départir?
De vraag in het origineel is in de vertaling niet gevolgd, maar de vier verzen, door den God der Min gesproken, zijn een appositie van vs, 9699-9700.
margenoot+
[9540]
margenoot+
[9550]
margenoot+
[9555]
margenoot+
[9560]
margenoot+
[9565]
margenoot+
[9570]
[tekstkritische noot]9749 wat s.m. 51 Huwe h. 52 suldi. 53 An d.h. ariveren. 54 Die langhe gheweest heeft hu begheren. 55 hu huwe m. 57 Meer omme b.d. omme g. 59 W. acorderen met m. 60 S. vertelt m. alsoe alst si. Vs. 9761-67 bij C:
 
Mijn ghebod ende mine tale;
 
Want dit bouc saelt houden wale
 
Langhen tijt, hebdijt verstaen.
 
Ende houdijt dan alsoe ghedaen,
 
Als ghi mi hier segghet wel,
 
So wert noch huwe pine al spel.’Ga naar margenoot+
 
‘Ic seght hu gherne,’ seide de minare.
 
’Dorperheit scuwic harentare.‘
Vs. 9763-64 ontbr. bij A. 68 G. groetic int ghemeene. 69 of. 70 Dorpere w.e. onreine. A. Dorpar. 71 D.s. ende oec vileine. 72 eere ic. Vs 9773-74 bij C:
 
Dies en staet mi niet tomberne,
 
Ende al dat vrauwen name heeft,
 
Dien diene ic voer al dat leeft.
75 e. oec d. 77 pine ic. 79 B Gode g.c.w. huwe l. 80 Al sulc als ghi s. Vs. 9781-92bij C:
 
Ende [hoe] comt dat ghi zwighet dan?
 
‘Ic leve met rauwen, ic en can,
 
Sint mijn herte levende niet ne si.’
 
‘Ende hebdi dan niet, dat seght mi,Ga naar margenoot+
 
Die trooste?’ - ‘Neenic, entrauwen!
 
Soete Ansien es mi ontblauwen,
 
Die mi brochte bliscap vore
 
Met sinen oversoeten gore.
 
Maer dander II helpen mi zeere.’Ga naar margenoot+
 
‘Hebdi hope?’ - ‘Ja ic, heere.
93 Die heeft mi g.s.g. 94 I. goeden payse. 95 Scone O. 96 leeght g. te waren. 97 D. edele d. zoete die. 98 rusten. 99 sult. 98 0 Huwen wille.
margenoot+
[9590]
margenoot+
[9610]
margenoot+
[9615]
margenoot+
C. fol. 58. a.b.
margenoot+
[9575]
margenoot+
[9580]
margenoot+
[9585]
voetnoot1
Deze twee verzen komen bij A niet voor. Rose, I. 345, 11151 (10437):
 
Et se bien retenus les as,
 
Tu n'as pas geté ambesas.
d.i.: dan hebt gij de twee azen niet gegooid.
margenoot+
[9595]
margenoot+
[9600]
margenoot+
[9605]
voetnoot2
Kausler in zijn III D. 269 merkt terecht aan, dat in vs. 9781 Var. het zwijgen in den tekst is gekomen door verkeerd begrijpen van den vertaler, die in de vraag
 
Comment t'est-il?
daarin taist van taire heeft gelezen.
voetnoot3
Rose, I. 346, 11170 (10456):
 
Dous-Regars fault, qui le venin
 
Me seult oster de ma dolor
 
Par sa tres doucereuse olor.
De tekst van C. is hier vollediger.
voetnoot4
Bij Méon en Michel komt na deze vraag een andere naar de Rose, die er blijkbaar niet in hoort en ook in onzen tekst en in het Fransche HS. te Stuttgard gemist wordt. Zie Kausler, t.a.p. De Rose toch behoort niet tot de drie trooste.
margenoot+
[9620]
[tekstkritische noot]9802 als. 3 ombieden. 4 Mine. 5 Enten sterken. Vs. 9807-08 ontbr. bij C. 9 beide de G. der M. 10 Omboot tsijn heere. 11 Sulc bi ghebode sulc. 12 met moghentheden. 14 Ghewillich. 16 noemen. 17 in m. 18 dien. 20 ende o. 21 Edelhede Milthede e. Nijthede. 22 Ontfaermichede e. Coenhede. 23 Hoveschede. 24 Simpelhede. 25 Sekerhede, D.e. duecht. 26 Blijthede, Juecht. 28 Ghedoechsamhede. 30 met desen. 31 Quam V.G. 33 W.s. hem e. dede soe n. 34 so met hem 35 Want w.d.t. verdonen. 37 Hier w. 38 was. 39 B.w. Valschs Ghelaet v. 40 lieder. 42 vermalendie. 43 soochde e. voedde. 44 vule ontbr. 45 soe v. soe. 47 teerst d. de. 48 Werdi. A. Eerdi. 51 dordi. 52 voert de. 51 Ghelaet metter h.A. Baraet. 58 dicken. 59 Ic hebbe sijns altoes n. 60 En w.h.i.w.d. 61 hongher. 62 Tote hu c. al hier m.m. 63 H. wille alle de l. 64 Dies begheere ic in minen zinne. 65 van hu g. 66 heleghen. 67 sijn. 69 dan ontbr. 70 sprac d.G. der M. 71 verwaren 72 onsen minnaren. 75 Omboden.
margenoot+
C. fol. 58 b.-d.
margenoot+
[9625]
margenoot+
[9630]
margenoot+
[9635]
margenoot+
[9640]
margenoot+
[9645]
margenoot+
[9650]
margenoot+
[9655]
margenoot+
[9660]
margenoot+
[9665]
voetnoot1
Rose, I. 348, 11234 (10520):
 
Quant le diex d'Amors l'a véu,
 
Tot le cuer en ot esméu.
margenoot+
[9670]
margenoot+
[9675]
margenoot+
[9680]
margenoot+
[9685]
voetnoot2
Rose, I. 349, 11247 (10533):
 
Tout ne vueille-il les gens amer,
 
S'ai ge mestier qu'il soit amés
 
Et prodons et sains hons clamés.
margenoot+
[9690]
margenoot+
[9695]
[tekstkritische noot]9879 heeften s. vast. 82 Dat dert miere herten boven al. 83 Oec leeght miere herten zwaer a. 84 Scone. 85 dicken te voerderne. 86 vrienden e. niet. 87 Uter vanghenessen. 88 Tybulus waert. 89 mine d. kenden. 90 ghescutten. 91 Ghefaelgiert. 95 Also d.m. met r.A. mochten. 96 wel ontbr. 97 Gallusen Catilluse. 98 wel. 9900 dats. 1 Brucele Heinrike. 2 Dien v. Jalousien. 4 Dat. 5 N. es h. comen te mi t.r. 6 Als teenen sinen v.g. 7 Want hi es al e.m. 8 ghehelpich. 9 hebber. 10 Scone. 11 Leeght te gheerighene. 12 A. sware sc. 13 D.w. sulken cnape v.A. knapen. 14 E.i.h.b. mochte s.t. 15 bemt. 16 Dor s. grote ghedienstichede. A. dientsechede. 18 als. 19 E.m. Tiedsch. A. tie D. 20 Sijn ghebod ende oec s. 21 Sal hijt segghen Scone O. 22 Mach hire hiet ghecomen ane. 23 D.n.v. leecht. 26 in allen zinnen. 27 Nu en ghetroestic mi in niemen el. 30 Heinricke. 31 si. 32 milde gheloves mi. 35 Nu comt Mechiel s.g. 36 E.h. poertere d.i. of t.A. knap. 37 E. die m. eerlike hevet g. 38 een ontbr. 39 wille.
margenoot+
C. fol. 58 d.-59 a.
margenoot+
[9700]
margenoot+
[9705]
margenoot+
[9710]
margenoot+
[9715]
voetnoot1
Rose, I, 349, 11267 (10553):
 
Puisque Tibulus m'est faillis,
 
Qui congnoissoit si bien mes tesches,
 
Por qui mort ge brisai mes flesches,
 
Cassai mes ars, et mes cuiries
 
Traïnai toutes desciries,
 
Dont tant ai d'angoisses et teles,
 
Qu'à son tombel mes lasses esles
 
Despenai toutes desrompues,
 
Tant les ai de duel débatues;
 
Por qui mort ma mère plora
 
Tant, que presque ne s'acora;
 
N'onc por Adonis n'ot tel paine,
 
Quant li sanglers l'ot mort en l'aine,
 
Dont il morut à grant hascie.
 
Onques ne pot estre lascie
 
La grant dolor qu'ele en menoit;
 
Mès por Tibulus plus en oit.
Het origineel loopt ook hier wederom vrij wat uiteen met de vertaling.
margenoot+
[9720]
voetnoot2
Rose, I. 350, 11291 (10577):
 
Vés-ci Guillaume de Lorris.
Over deze plaats en de later volgende verzen zie de Inleiding.
margenoot+
[9725]
margenoot+
[9730]
margenoot+
[9735]
margenoot+
[9740]
margenoot+
[9745]
margenoot+
[9750]
margenoot+
[9755]
margenoot+
[9760]
[tekstkritische noot]9941 E. dor R. niet wille l. 42 Die al m. cuelne d.h. 43 bet. 44 soe m. 45 Faelgieren dats mi wel cont. 46 E. Heinric te menigher stont. 48 Wilt henden updat. 49 Ende up dats h.o.h. ian. 51 Up dat h.m. Scone O. 52 Ghecrighen entie w. 53 heeft so weert. 54 soe begaert. 55 Dat wi. 56 W.s. bouc. 57 in m.s. 58 sals 59 A. rech. Vs. 9959-66 bij C:
 
Ende so onse zaken doet verstaen
 
Dat si nemmermeer en vergaen.
 
Doch quaemt dat Heinric niet vuldede,
 
Ende Michiel hi endet mede,
 
Entie Heinric was prociaen,Ga naar margenoot+
 
Ende Mechiel adde de name ontfaen.
 
Ende bedi dat dese Heinrijc
 
Ons dienen sal ghetrauwelijc,
 
Als hi de Rose heeft te sinen wille,
 
Die nu van wanhopen zwighet stille.Ga naar margenoot+
67 Biddic d. Goddinnen vri. 63 Lutinen d.v.b. si. 70 soe. 72 de. 73 E.J. biddic oec m. 74 sine b. 75 Want hi ende Mechiel willen maken uut. 76 Dit bouc d. 77 in m.k. 78 E.d. na en darf in allen zinnen. 79 Minre t.w. 80 desen b. 81 Want h.s.h.s. so c. 82 ende ontbr. 84 H sal Spieghel. 85 brinct hi d. minneren.
margenoot+
[9785]
margenoot+
[9790]
margenoot+
C. fol. 59 a. 4 b
margenoot+
[9765]
voetnoot1
Rose, I. 352, 11333 (10619):
 
Qui à saoul et à géun
 
Me servira toute sa vie,
 
Sans avarice et sans envie,
 
Et sera si très-sages hon,
 
Qu'il n'aura cure de Raison,
 
Qui mes oignemens het et blasme,
 
Qui olent plus soef que basme,
 
Et s'il avient, comment qu'il aille,
 
Qu'il en aucune chose faille,
 
(Car il n'est pas homs qui ne pèche,
 
Tous jors a chascun quelque tèche),
 
Le cuer vers moi tant aura fin,
 
Que tous jors, au mains en la fin,
 
Quant en cope se sentira
 
Du forfet se repentira.
Lees in vs. 9942 met C: Die.
margenoot+
[9770]
margenoot+
[9775]
voetnoot2
Lees met C: boec.
margenoot+
[9780]
voetnoot3
In het HS. staat niets dan:
 
Sijt seker des,
dat even als de andere verzen met een hoofdletter begint. Zie de Inleiding.
voetnoot4
De bede aan Lucina, die in het oorspronkelijke zeer natuurlijk is, mist hier alle reden van bestaan. Zie de Inleiding.
margenoot+
[9795]
margenoot+
[9800]
margenoot+
[9805]
voetnoot5
Rose, I. 354, 11406 (10592):
 
Il fléutera nos paroles
 
Par quarrefours et par escoles,
 
Selonc le langage de France,
 
Par tout le règne en audience,
 
Que jamès cil, qui les orront,
 
Des dous maus d'amer ne morront,
 
Por qu'il le croient fermement;
 
Car tant en lira proprement,
 
Que trestuit-cil, qui ont à vivre,
 
Devroient apeler ce livre
 
Le Miroer as amoreus:
 
Tant i verront de biens por eus.
Lees in vs. 9978:
 
Ende daerna minre en genen sinnen.
[tekstkritische noot]9986 Updat s.t. hoerne niet b. 87 Redene d. valscher. 88 dicken. 89 so ontbr. 90 bidden. 91 Hu arde oemoedelike. 94 Helpt. 95 bidden. 96 Voer a.d. te m.s. 97 Sullen. 98 E.h. an d. 99 Die. 10001 E. bem er of p.w. 2 sullen. 3 Vinden in desen b. ghescreven. 5 S. werden v.J. 7 haer c. tebroken s. A gebrosen. 8 gedestruweert d. 9 soese. 10 Nemmeer moghe w.m. 12 heere ghescare. 13 bestichte. 15 dien c. 16 vast e.e. gheheel. 17 Dus doe die God die niet w.k. 18 Al ontbr. 19 gader 20 hem ontbr. 21 Stoete met al zulken s. 22 V. niemaren. 23 W.e.g. daer s.r. 24 D. so b. 25 In e. rade. 26 T. Gode k. van dier stede. 27 heer, soe ontbr. 28 A. sien. Vs. 10029-30 bij C:
 
Van huwen hove, sonder een,
 
Al ghedraghen over een,
 
Dat so es alleene Rijchede.
 
Dese en wildem niet volghen mede.
31 Ende heeft wel d.g. 32 soe om meinsche die es g. A menscen geboren. 33 Nemmermeer Godweet. 34 An. Vs. 10035-36 ontbr. bij A. 37 So e.g.m. gramscape. 38 So s. haet soe dien c. 39 Soe s. hine hadse noit l. 40 Dies doet soe. 41 Soe haettene ende sal noch bat. 42 Bedi hine gadert gheenen scat. 43 Noit en m. hi jeghen hare. 44 Ander zake openbare. 45 Soe liet wel als ic v. 46 D. hi eerghistren q.A. ic. 47 haer, haer. 48 Al den p. in t.g. 49 Die gheheeten es Te vele Gheven. 51 arem.
margenoot+
C. fol. 59 b.-d.
margenoot+
[9810]
margenoot+
[9815]
margenoot+
[9820]
margenoot+
[9825]
margenoot+
[9830]
voetnoot1
Lees met C: gedestruweert. De vorm truerien is ons althans nergens voorgekomen.
margenoot+
[9835]
margenoot+
[9840]
voetnoot2
Lees:
 
Doe dus die God, diene was kint,
De vertaling van Chaucer, die bij vs. 4988 plotseling afbreekt, vangt hier weder aan.
margenoot+
[9845]
margenoot+
[9850]
margenoot+
[9860]
voetnoot3
Deze twee verzen, die bij A ontbreken, moeten er blijkens het oorspronkelijke ingevoegd worden. Rose, I. 355, 11457 (10643):
 
Ne jà, ce dist, cop n'i ferra
 
De dart, de lance ne de hache,
 
Por home qui parler en sache,
 
Ne de nule autre arme qui soit.
margenoot+
[9865]
margenoot+
[9870]
margenoot+
[9875]
[tekstkritische noot]100052 wart h.o. de p. 54 niet werden. 55 Als o.R. dade. 56 es soe o. ave g. 57 Ende daeromme. 59 Nu h.w. 60 Valsch. 62 die achterste poerten. 65 Milthede e. Hoveschede m. 66 Sullen prouven haer. 67 de. 68 Scone. 69 willen wi. 72 E. bestriden haer poerte rike. 73 J.S. willic d. ware. 74 Coenhede c. Zekerhede met ware. A. met. 75 Vrihede. 76 Willic. 77 ghescaert. 78 N. sone e. soe bewaert. 79 wert. Vs. 10080-82 bij C:
 
Up dat sire toe ghedoen connen
 
Haren neerenst ghetrauwelike.
 
Maer wi willen zekerlike.
83 D.g. ver V. 84 omboot w. so. 85 Van sulker zaken v.o. 86 Soe. 87 Dies ombietse dats. 88 der Minnen. 89 godinne. 90 wijshede. 91 Sone. 92 soe. 93 soccoersen. 95 niet wil. 98 In doe haer noede overlach. 99 datter. 10100 soe. 1 Ende ware soe h. 2 Soe s c. 3 weghen. 4 So gherne helpt so mi des zeghen. A. hebbe. 5 vroet van menigher d. 6 verwonnen. 8 dan M.p. 9 D.i.j. niet e.w. 10 Maer en addic ghesijn. 11 Sone. 12 B. negherande s. Vs. 10113-15 bij C:
 
Bi minen rade in dier maniere;
 
Want hets comanscap te diere,
 
Ende oec en eist comanscap maer.
 
Ghelijct dat een coopt openbaer
 
Groete orsen ofte rossiden.
margenoot+
C. fol. 59 d.-60 a.
margenoot+
[9880]
margenoot+
[9885]
margenoot+
[9890]
margenoot+
[9895]
margenoot+
[9990]
margenoot+
[9905]
voetnoot1
De lezing van C komt hier meer met het oorspronkelijke overeen dan die van A.
Rose, I. 357, 11505 (10691):
 
Par ceus iert li chastiaus cassés,
 
Se chascuns i met bien s'entente.
margenoot+
[9910]
margenoot+
[9915]
margenoot+
[9920]
margenoot+
[9925]
voetnoot2
Lees in vs. 10101 met C: Ende.
Rose, I. 357, 11528 (10714):
 
S'el fust si près, tost i venist,
 
Que riens, ce croi, ne la tenist.
margenoot+
[9930]
margenoot+
[9935]
voetnoot3
Rose, I. 358, 11531 (10717):
 
Ele a pris mainte forteresce
 
Qui coustoit plus de mil besens,
 
Où ge ne fusse jà présens,
 
Et si le me metoit l'en seure;
 
Mès ja n'i entrasse nule eure,
 
Ne ne me pleust onques tel prise,
 
De forteresce sans moi prise,
 
Car il me semble, que qu'en die,
 
Que ce n'est fors marchéandie.
Verg. Chaucer, 253. b.
[tekstkritische noot]10116 Paeit hi tg. men laten r. 17 Wille hi ghemackelijc of s. 18 coman e.e. nemmeere. 19 n. oec d. coman. 20 Dus so e. als. 21 oec ontbr. 23 Also h. 24 E.h. haer tg. ghegheven heeft. 26 Want d. nes coep maer i. 27 Coop dan nes n.g. 28 Die d. van cope es lichte b. 29 die cope. 31 W.a. es d.e. coopt d. 32 Coept ontbr. 33 nemen der van. A. wennen daer an. 34 ghewinnen of. 35 minsten. 37 T.a.w. oec d.s. 38 Dat die m.t. hant s. 39 dusghedaen. 41 nemmer s.c. een m. 42 So d.w.h. leghet a. 43 Goet ende ghelt oec alsoe wale. 44 Hine verlieset al te male. 45 Maer d. vercopere n. de h. 46 Entie copere esser have. 47 Ende en heefter s.v.a. 48 of. 49 H.n. so na g. 50 E.w.N. no P. 51 dan ontbr. 52 Deerste en ware haers al have. 53 E. hilde hare an de n. 54 haesten. 55 sire. 56 Heeft a.s. al s.g. 57 Als. 59 ende ontbr., lieden. 60 Die ane k. meisnieden. 61 H.g. so l.d. 62 Die w.w. voer waer. 63 si 64 W.s. an l. groot ende s. 65 Daer bi sone s.n. 66 en ontbr. A. ende. 67 segghu. 68 de g.d. heeft. 70 Bracht h. ter groter e. 71 E. hen. A.E. denne. 72 bidden. 73 D.n. es w.g. 74 E.n.h. wille o. 75 ver V.A. Vernuse. 76 vader.
margenoot+
C. fol. 60 a.-c.
margenoot+
[9945]
margenoot+
[9950]
margenoot+
[9955]
voetnoot1
Rose, I. 358, 11544 (10730):
 
Ge n'apele pas vente, don;
 
Vente ne doit nul guerredon.
margenoot+
[9960]
margenoot+
[9965]
margenoot+
[9970]
margenoot+
[9975]
margenoot+
[9980]
voetnoot2
Rose, I. 358, 11559 (10745):
 
Mès trop par est li marchiés pires,
 
Dont Vénus se vuet entremetre;
 
Car nus n'i saura jà tant metre,
 
Qu'il n'i perde tout le chaté
 
Et tout quanqu'il a achaté.
 
L'avoir, le pris a li vendierres,
 
Si que tout pert li achatierres;
 
Que jà tant n'i metra d'avoir
 
Qu'il en puist seignorie avoir,
 
Ne que jà puisse empéeschier,
 
Por doner ne por préeschier,
 
Que maugré sien autant n'en ait
 
Uns estranger, s'il i venoit,
 
Por doner tant, ou plus ou mains,
 
Fust Bretons, Englois ou Romains:
 
Voir espoir trestout por noiant,
 
Tant puet-il aler flaboiant.
margenoot+
[9990]
margenoot+
[9995]
margenoot+
[10000]
[tekstkritische noot]10177 broeders. 78 of ne. 80 zwaren. 81 drinken p. weet. 82 weet w. dies b. A dit. 85 Ende d. 86 Dies. 88 die ontbr. 89 I. d n. ave ghegaen. 90 So salt o. sone. 91 Hare w. 92 mede. 93 Dat wel vel zwaerlike. 94 Want comt nemmermee m.r.A. dies r. 95 Te mi riddre knape no b. 96 so. 97 Onsen magheden, A. magen. 98 D.h. cortelike s. 99 S. ruwe p. al b. 10200 cleene. 1 oec ontbr. 2 Het en beneemt g. gheval. 3 Arem m. heeft b.h. 4 W. hine v. 5 Hine. 6 Die hem leelike. 8 soese. A. hise. 9 bet d.d. de r. 10 ghierechlike. 11 vloghelen. 12 Ware, de. 13 Alse ic bem o. de m. 14 de. 15 M. dus g.s.m. 17 ontfaremt m. al in een. 18 Haer ghecarem e. haer gheween. 19 Doe seiden die baroen s. 20 ons h.d.v. 21 Dats. 22 G sult huwen heet houden w. 26 A mage. Vs. 10223-37 bij C:
 
Maer comt an hu een rike man,
 
Hine doeter gheene wijsheit an,
 
Want ghine sult niet verzworen wesen,
 
Want hoe mochti wel ghenesen,
 
Dat ghi pyment te drinken liet.Ga naar margenoot+
 
Maer huwe vrauwen, of ghijt ghebiet,
 
Sullen hem sulc peper maken,
 
Dat sise te hem sullen zaken.
 
Want die vrauwen sijn goedertieren
 
Ende so hovesch van manieren,Ga naar margenoot+
 
Dat si hu wel quiten souden
 
Ende in goeden payse houden,
 
Ende hem so vele weten laten,
 
Dat ghi hu heere sout ghematen.
 
Si souden hem tellen vele zaghen,Ga naar margenoot+
 
Daer si hem mede souden vaghen,
 
Ende souden hem vraghen nauwe vreghe,
 
Ende hem oec bieden alle weghe
 
Haren mont te cussen ghereet
 
Ende hare scoenheit, die wel steet.Ga naar margenoot+
 
Dus sullen hem de vrauwen loven
 
Entie man daer mede verdoven,
 
Ende behouden wel dat hare.
margenoot+
[10055]
margenoot+
[10060]
margenoot+
[10065]
margenoot+
[10070]
margenoot+
C. fol. 60 c.d.
margenoot+
[10005]
margenoot+
[10010]
voetnoot1
Rose, I. 361, 11604 (10790):
 
Or ne bevré ge de piment
 
Devant un an, se ge ci ment;
 
Car des diex savés la coustume:
 
Qui en parjurer s'acoustume,
 
N'en boit tant que l'an soit passés.
margenoot+
[10015]
margenoot+
[10020]
margenoot+
[10025]
voetnoot2
Rose, I. 361, 11626 (10812):
 
Si le plumeront nos puceles,
 
Qu'il li faudra plumes noveles,
 
Et le metront à terre vendre,
 
S'il ne s'en set moult bien desfendre.
margenoot+
[10030]
voetnoot3
Rose, I. 361, 11630 (10816):
 
Povre home ont fait de moi lor mestre:
 
Tout ne m'aient-il de quoi pestre,
 
Ne les ai-ge pas en despit.
margenoot+
[10035]
voetnoot4
Rose, I. 361, 11636 (10822):
 
Miex aiment que ne font li riche,
 
Li aver, li tenans, li chiche.
Lees met C: ghierechlike.
margenoot+
[10040]
margenoot+
[10045]
margenoot+
[10050]
[tekstkritische noot]10238 here ontbr. 39 men doet 40 Wi sullent doen eist quaet of goet. 43 van ons. 44 Ic bidde hu d.g.l. 45 Heere w. van u. maisnieden. 46 ons l. 47 Gheveinst. 49 de. 50 So onthoudickene. 51 Ende w.d.h.v. meer si. 52 In minen hove nu come te mi. 53 onthoude. 54 Up sulc covent. 55 sult te staden s. 56 minres c.n. ofgaen. 57 Waer ghi moghet tallen staden. 58 E. onse viande overal verladen. 59 A. mach. 60 conijnc van den r. 61 Dit wille o. v te gadere. 64 S. sidi te m.s. 65 dicken. 66 vergaen. 67 Huwe vriende souden v.w. 68 N.s.m. biddic hu n.d. 69 teekinen. 70 Wel bekennen. 71 huwes. 72 A. benhendechste. 73 Sidi. 74 N. seght m. in corter tale.
margenoot+
C. fol. 60 d-61.
voetnoot1
De tekst van C heeft veel getrouwer het oorspronkelijke gevolgd dan die van A.
Rose, 1, 362, 10654 (10940):
 
Bien est li seremens tenables
 
Cum bons et fins et convenables,
 
Que fait avés des riches homes;
 
Ainsinc iert-il, certain en somes,
 
Se riches homs vous font homage,
 
Il ne feront mie que sage;
 
Que jà ne vous en parjurrés,
 
Jà la poine n'en endurrés
 
Que piment en laissiés à boivre
 
Dames lor braceront tel poivre,
 
Si puéent en lor laz chéoir,
 
Qu'il lor en devra meschéoir.
 
Dames si cortoises seront,
 
Que bien vous en aquiteront.
 
Jà n'i querés antres victaires;
 
Car tant de blanches et de naires
 
Lor diront, ne vous esmaiés,
 
Que vous en tendrés à paiés.
 
Jà ne vous en meslés sor eles;
 
Tant lor conteront de noveles,
 
Et tant movront de requestes
 
Par flateries déshonestes,
 
Et lor donront si grans colées
 
De baiseries, d'acolées,
 
S'ils les croient, certainement
 
Ne lor demorra tenement,
 
Qui ne voille le mueble ensivre,
 
Dont il seront primes delivre.
margenoot+
[10075]
margenoot+
[10080]
margenoot+
[10085]
margenoot+
[10090]
margenoot+
[10095]
voetnoot2
Lees met C:
 
Want gi sijt coninc van den ribauden.
Rose, II. 1, 11704 (10973):
 
Tu seras mès rois des ribaus.
Zie over de Ribauds en hunnen koning Méon, Rose, II. 321; Du Cange (Ed. Henschel), V. 765, en C. Leber, Collection des meilleures dissertations, notices et traités particuliers relatifs à l'histoire de France, VIII. 187-235.
margenoot+
[10100]
voetnoot3
Bij A. verkeerdelijk bidie.
margenoot+
[10105]
margenoot+
[10110]
[tekstkritische noot]10275 W. dat g.t.w. pliet. 76 holper a. gheseit. 77 D. gherechte ware dinghe. 78 Te menigher stat es mijn woeninghe. 80 mine. 81 Sie ontbr. 82 onrusten v.b. 83 W. Waerheide s. m sijn te quaet. 84 Die al j.m.l. gaet. 85 Hare e.s. niet wel behaghen. 86 E. mochtse so soude mi verjaghen. 87 Alse ic h.s. de zaken. 88 Die te haer waert niet gheraken. 89 W. haer en behaeght d. gheene. 91 Dewangelie. 95 Gheenen w.m.n. vroeden. 96 wanneer si. 97 al. 98 daer an b. 10301 wel lieve. 4. der M a. ter s. 5 winninghe. 7 sulken d. 8 hem ontbr. 9 Maer s. seide d.G. der M. 10 haer b. 11 hu a. 12 hu woninghe. 13 liede. 14 E.w. oec te v. 17 Heere s.V.G.A. Hare. 18 Na dien d. hu t. weten s. 19 ict. 20 S.e. en helens n. 21 al ontbr. 23 D. mochte h.w. 24 Hoort ghi baroene a. 25 wil. 26 in allen s. 27 In de weerelt ende in clestren mede. 28 Meer dan soe es teer ander s. 29 Ofte dan soe yeweren si. 30 Nu salic hu s. 31 mi ontbr. 32 Daermen m. meest h.s. 33 zekerst God weet. 34 toemoedichste. 35 G. liede s. mest b. 37 I. en segghen o.d. bi n.A. ende, bi ontbr. 39 Meinschen v.r. 40 Up dat h.e.v. ghetrauwen d. 41 E.a. dogheden begaert.
margenoot+
C. fol. 61 a.-c.
margenoot+
[10115]
voetnoot1
Rose, II. 2, 11718 (10989):
 
Sire, j'ai mansions diverses
 
Que jà ne vous quier réciter,
 
S'il vous piest à m'en respiter;
 
Car, se le voir vous en raconte,
 
Avoir i puis domage et honte.
margenoot+
[10120]
margenoot+
[10125]
margenoot+
[10130]
margenoot+
[10135]
margenoot+
[10140]
margenoot+
[10145]
margenoot+
[10150]
margenoot+
[10155]
margenoot+
[10160]
voetnoot2
Rose, II. 4, 11773. (11042):
 
Qui Faus-Semblant vodra congnoistre,
 
Si le quière au siècle ou en cloistre;
 
Nul leu, fors en ces deus ne mains:
 
Mès en l'un plus, en l'autre mains.
De lezing van C. is verre boven die van A. te verkiezen.
margenoot+
[10165]
margenoot+
[10170]
margenoot+
[10175]
[tekstkritische noot]10342 Nochtan e. haddic die noit waert. 43 cloester heere. 45 Doet an de cleeder. 46 M. sine wisselen therte n. 47 Religieuse s. oemoedich. 48 In h. niet o. 50 de l. 51 Te bet h.a. nemic w. 53 D. werken d.t. horen. 53 W. in quamere n.t.v. 55 Noch mijns willen want ic v. 56 Up dat ic mi v.b.t. 57 I. mochte mi also niet ghelaten. 58 Dat hi in mi soude m. 61 der w.e. 62 E.d. omme pinen s. 63 wel ontbr. 64 Dat. 65 E. daertoe pitancie v. 66 H.o. 68 Ghere ic. 69 E. hem t. volghen i. haer s. 70 Arem makic mi al te male. 71 Nochtan. 72 Si ontbr. 73 E. drinke d. precieusten w.A. drinken. 74 den l. 75 so ontbr. 76 Maer i.g. overvloeyte v.g. 77 ghemeene. 80 in g. 83 cleedren. 85 ghescoiren. 86 pinen. 87 so ontbr., hen. 88 steden. 89 Nemen es. 91 Maer h.h. al an m.w. 93 in; el ontbr. 94 G. dat n. en s. de c. 95 entie muse. 96 ende ontbr. 97 A. en j. in welker s. 98 In bem niet el dan b. 99 Maer so wel dectic mi. 10400 D. niemen s.b. si. 2 In w.h.s.t. kennen g. 4 der M. 5 hem ontbr. 6 dits. 7 D.g. ons v.d.
margenoot+
C. fol. 61 c.-62 a.
margenoot+
[10180]
margenoot+
[10185]
margenoot+
[10190]
voetnoot1
Rose, II. 4, 11799 (11068):
 
Lor habit porrai-ge bien prendre,
 
Mès ainçois me lerroie pendre
 
Que jà de mon propos ississe,
 
Quelque chière que g'i féisse.
margenoot+
[10195]
voetnoot2
Lees met C pytancie, en verg. bl. 129, aant. 1.
margenoot+
[10200]
margenoot+
[10205]
margenoot+
[10210]
margenoot+
[10215]
margenoot+
[10220]
margenoot+
[10225]
voetnoot3
Rose, II. 5, 11824 (11093):
 
La robe ne fait pas le moine.
 
Neporquant nus n'i set respondre,
 
Tant face haut sa teste tondre,
 
Voire rere au rasoer de lanches,
 
Qui Barat trenche en treze trenches.
 
Nul ne set si bien distinter,
 
Qu'il en ose un seul mot tinter;
 
Tuit lessent vérité confondre,
 
Por ce me voi là plus repondre.
margenoot+
[10230]
margenoot+
[35]
margenoot+
[40]
[tekstkritische noot]10410 dars wel. 11 W. dat om de c. gheminct. 12 verlinct. 13 Smeinscen z. Neen soe n.A. nine. 14 man m.p. 15 santinne. 17 werleke cleedren. 18 an ne sloughen. 19 Als, maerteleeren. 20 Entie. 22 E. oec i. huweleke i. 24 D.v.G. cr. d. 25 werlike cleeder. 26 te leeder. A. die l. 27 twerlike. 28 N.h. dat weet wel. 30 Tcleet e.e. niemen gheven. A. Tcleelt. 31 goede ghewerke. 32 N. dien dat ic s.e.m. Vs. 10433-34 ontbr. bij A. 35 eens. 36 behinghe. 37 D. wulf her Ysengrine. 38 Waert in zomere waert i.r. 39 D.h. gheene scapen n. 40 waert. 42 Om dat h.s.s. dermede. 44 vele ontbr. 45 O.s. niet kennen s. 46 si v. wouden. 47 wulvekinen. 48 nieuwe. 50 Ende sijt i.h. 54 Ende snachts werdet h.A. worden. 55 A. gemimeren. 56 mure b.e. boghen. 58. an d. grote ommate. 61 mochten. 62 alte s. 63 of. 64 wulve. 68 Up dat ghi wilt voerderen mi. 69 E. mier amien vant der s.A. wan. 70 En condi ghedoen gheen wonder. 71 Want verradere ben ic s.
margenoot+
C. fol. 62 a. b
margenoot+
[10245]
voetnoot1
Rose, II. 7, 11859 (11128):
 
Oïl, sire, il ne s'ensiut mie,
 
Que cil mainent mauvèse vie,
 
Ne que por ce lor ames perdent,
 
Qui as dras du siècle s'aherdent;
 
Car ce seroi trop grans dolors.
margenoot+
[50]
margenoot+
[55]
margenoot+
[10260]
voetnoot2
De vertaling wijkt hier weer vrij wat van het oorspronkelijke af.
Rose, II. 7, 11879 (11148):
 
Néis les onze mile vierges,
 
Qui devant Diex tienent lor cierges,
 
Dont l'en fait feste par églises,
 
Furent ès dras du siècle prises,
 
Quant elz reçurent lor martires.
margenoot+
[10265]
voetnoot3
Rose, II. 7, 11885 (11154):
 
Bons cuers fait la pensée bone,
 
La robe n'i tolt ne ne done;
 
Et la bone pensée l'uevre,
 
Qui la religion descuevre.
 
Ilec gist la religion
 
Selonc la droite entencion.
margenoot+
[10270]
margenoot+
[10275]
margenoot+
[10280]
margenoot+
[10285]
margenoot+
[10200]
margenoot+
[10295]
margenoot+
[10300]
margenoot+
[10305]
[tekstkritische noot]10472 E. God v.h. 73 H.m.o.e. vulen d.A. Ende hout. 74 grief. 75 Updat, vulbringhe. 78 Niemen can mi bekennen w. 79 H. dicken hi m.t.s. pleeght. A. hi ontbr. 80 V. Phyrotheus d.a. zeeght. 81 D.h.h. sciep in wat hi w.A. sciep ontbr. 82 A. conste. 83 N. consti niet h.s.v. 84 Als ic. 85 W. noit q. ic s. dicken ter s. 86 daer ontbr., kende. 87 Want ontbr. 88 draghe. 89 moenc nu n. 90 ruddre. 91 N. prinche nu clerc nu advocate. 92 N. bem ic canoonc nu prelate. 93 alse ontbr. 94 bem ic ontbr. 96 ambachte. 97 N.b.i.p. nu paedse. 98 usaedse. 10500 A.t.d. weet m. 1 gay. 3 ende n.R. 5 mier. 6 A. brachten. 7 gerne ontbr. 8 ende h.b. 9 Sulken tijt. d.i. oec cleedere a. 11 nu meiskijn. Vs. 10512-18 bij C.
 
Alsnu hebbic dat leven mijn
 
Teere abdien waert ghekeert,
 
Als nu bem ic nonne gheleert,Ga naar margenoot+
 
Als nu comic in dordine inne,
 
Als nu ben ic priorinne;
 
Ende als nu ben ic abdesse,
 
Ende als nu eerst professe.
19 de. 20 souke. Vs. 10521-26 bij C:
 
Maer ic late dat graen daer af,
 
Ende en souke niet daercaf.
 
Wat makic hieraf redene yet?
 
In ghere als els dan den abijt nietGa naar margenoot+
margenoot+
[10350]
margenoot+
[10360]
margenoot+
C. fol. 62 b.c.
margenoot+
[10310]
voetnoot1
Rose, II. 9, 11939 (11207):
 
Sans faille traïstre sui-gié,
 
Et por larron m'a Diex jugié.
 
Parjurs sui; mès ce que j'afin,
 
Set-l'en envis devant la fin,
 
Car plusor par moi mort reçurent,
 
Qui onc mon barat n'aperçurent.
margenoot+
[10315]
voetnoot2
Rose, II. 10, 11951 (11220):
 
Car Prothéus, qui se soloit
 
Muer en tout quanqu'il voloit,
 
Ne sot onc tant barat ne guile
 
Cum ge fais.
margenoot+
[10320]
margenoot+
[10325]
margenoot+
[10330]
margenoot+
[10335]
voetnoot3
Rose, II, 10, 11967 (11236):
 
Autre ore sui viex et chenus,
 
Or resui jones devenus.
 
Or sui Robers, or sui Robins,
 
Or cordeliers, or jacobins.
margenoot+
[10340]
margenoot+
[10345]
voetnoot4
De lezing van C is hier wederom veel meer overeenkomstig het origineel dan die van A.
Rose, II, 10, 11975 (11246):
 
Autre ore vest robe de fame;
 
Or sui damoisele, or sui dame,
 
Autre ore sui religieuse,
 
Or sui rendue, or sui pricuse,
 
Or sui nonain, or sui abesse,
 
Or sui novice, or sui professe.
margenoot+
[10355]
[tekstkritische noot]10525 M. woerden. 27 wilde. 28 M.d. Minne dat vorstaet. 29 Dede d. hi s.v.m. 30 D. hi h.g. eer. 31 Die God der Minnen s. 32 Seght mi w.e.h. 34 G. dorst niet dor de s.A. Gi. 35 Laten want na dat hu s. 36 So scinet wel an hu c. 37 een goet. 38 Dats w.m.i. ben y. 39 ghenuchterheit. 40 M. ic wille wel ghereit. 41 peinse m.g. spise. 42 prise. 43 Hoort d. nem. 44 Predecti d.l. aermoede. 45 Dats waer maer in beghers n. 46 mijn o. aermen s. 47 scuwe ic. 48 Dat es a. mine s. 42 de kennesse. 50 V. den. 51 eenen aermen. 53 ziese aerme keytive. 54 N.b.e. arem v.l. 55 H.d.e. so zeere e. 56 Dat en c.m.n.b. 57 M. draechse ten gasthuse. 58 Want anders en doe ic hem niet el. 59 Van mi en ghecrighensi niet. 60 D. moghe ghelaven i. 61 persemaert. 62 bezwaert. 64 harde ontbr. 66 E. doeten die d. 67 leide icken. 68 begrijpt d.a. 69 also. 70 ict o. hoe. 74 bet die r. 76 arem m.v.a.w. 77 sijn a.A bescrijf. 78 Als d.r. in s.g. 80 scrivet Salemoen. A. bescrijf. 81 sinen parabolen als. 82 int XXXste capitel. 83 dor. 84 rijchede e. aermoede.
margenoot+
C. fol. 62 c.-63 a.
voetnoot1
In het oorspronkelijke wordt juist het tegendeel gezegd van de verzen der vertaling.
Rose, II.11, 11985 (11254):
 
Mès de religion, sans faille,
 
G'en pren le grain et laiz la paille.
voetnoot2
Vs, 11987-12144 (11262-11413) ontbreken in onze vertaling. Het weggelatene is een vrij heftige diatribe tegen de geestelijkheid.
margenoot+
[10305]
margenoot+
[10370]
voetnoot3
Lees met C: nuchterheit.
Rose, II. 16, 12154 (11423):
 
C'est voirs, mès ge sui ypocrites.’
 
- Tu vas préeschant astenance.’
 
‘Voire voir, mès g'emple ma pance
 
De bons morciaus et de bons vins.
margenoot+
[75]
margenoot+
[l0380]
margenoot+
[10385]
margenoot+
[10390]
margenoot+
[10395]
voetnoot4
Lees met C: ghelaven.
Rose, II. 17, 12170 (11440):
 
S'il sunt à l'ostel-Diex porté,
 
Jà n'ierent par moi conforté,
 
Que d'une aumosne toute seule
 
Ne me paistroient-il la geule,
 
Qu'il n'ont pas vaillant une sèche:
 
Que donra qui son coutiau lèche?
margenoot+
[10400]
margenoot+
[10405]
margenoot+
[10410]
margenoot+
[10415]
margenoot+
[10420]
[tekstkritische noot]10586 up. 87 des hemels v. 88 verghetet. 89 in aermoeden. 90 Hoe mogten si die zonden b. 91 Want d.n. heeftse so b. 93 Of valsch s. ofte v. 94 werden. 96 D. sone es n.j. 97 Want doe G.g. up erderike. A. Die. 98 apostelen dies g. 99 Predeken. 10600 niewerinc. 1 ofte ander. 2 wilden. 3 broeders. 6 D.s. wel a. 7 updat. 8 E.h. daertoe b. 9 Als haer eerste broeders d. 10 en ontbr. 11 b. den monde. 12 Si gavent w. ende h.n. 14 in m. 15 Staerc m.n.d. ic k. 16 wel r.d. ic w. 18 lande. 19 Updat. 20 helichlike. 21 In w. religioene h.s. 22 Nu s. 24 voer waer. 27 hevet. 28 E.l. met s. 29 Niemen s.l.s. 30 Maer hi es j. 32 Dats d.w.a. beiden s. 33 Maer dats e. harde cleene b. 34 D.w.v. onse o.t. 35 beiden. 36 als wi d. ende. 37 Oec s. wi bedinghe gheven. 38 Als. 39 bescrivet. 40 D. een goet m. niet s.g. 41 machtich. 43 Updat h.t. winnen v. 44 minder. A. meerre. 45 minder s. 46 D. met vonnesse v.
margenoot+
C. fol. 63 a.b.
margenoot+
[10425]
margenoot+
[10430]
margenoot+
[10435]
margenoot+
[10440]
margenoot+
[10445]
voetnoot1
Rose, II. 19, 12238 (11508):
 
N'en fondoient palès ne sales,
 
Ains gisoient en maisons sales.
margenoot+
[10450]
margenoot+
[10455]
voetnoot2
Rose, II. 19, 12240 (11510):
 
Puissans hons doit, bien le recors,
 
As propres mains, au propre cors,
 
En laborant querre son vivre,
 
S'il n'a dont il se puisse vivre,
 
Combien qu'il soit religieus
 
Ne de servir Dieu curieus.
margenoot+
[10460]
margenoot+
[10465]
margenoot+
[10470]
voetnoot3
Rose, II. 20, 12254 (11524)
 
Car qui oiseus hante autrui table,
 
Lobierres est et sert de fable.
 
N'il n'est pas, ce sachiés, raison
 
D'escuser soi par oraison:
 
Car il convient en toute guise
 
Entrelessier le Diex servise
 
Por ses autres nécessités.
 
Mangier estuet, c'est vérités,
 
Et dormir et faire autre chose,
 
Nostre oroison lors se repose.
 
Ausinc se convient-il retraire
 
D'oroison por son labor faire,
 
Car l'Escripture s'i acorde,
 
Qui la vérité en recorde.
margenoot+
[10475]
margenoot+
[10480]
[tekstkritische noot]10647 D.d. met suiker q. 48 lieder haerbeit. 49 Aelmoesene s. 51 Dan diere toe sijn g.A. Dan daer si toe es g. 52 Dat sijn de g.A. Dan. 53 D. arem sijn ont e.c.A. arm hont. 54 Ende en hebben ghesonden no ganc. 57 weet o.w. waerleke. 58 D. God o.h. 59 Den meinsche g.d.h.a.g. 62 D. menich meinsche ga b.i. 63 wille dat hijt w. 64 meent. 65 W. sente P. hi gheboot. 66 Den andren a.d.s. haer b.A. Dan. 68 E. lieten v.a. truwanden. 69 Hine wilde. 71 niet en. 72 dat ontbr. 73 gheenre die e.v. 74 neerenste. 75 ghereedere. A. gedre. 76 haers dor de w.e. 77 dor. 78 v. si s. 79 teenen g. 80 Loen. A. Hoen. 81 der M. 82 so helpe u w. 83 Sterc m. van lichame die w. 84 Gode dienen l.e.s. 85 al heeft. 86 E. dat g. den a. brocht. 88 Noch zorghe noch pine draghen ghen. 89 niet. 90 Waer omme h. en soude n. 91 E. hoe dan segghet mi. A. seide. 92 V.g.s. heere d.s. 93 Hi ontbr. 94 Dat hem gheve. 96 of. Vs. 10697-98 ontbr. bij A.; doch bij C. leest men verkeerdelijk: A.w.m.e. houde s. 99 Die sonder pine up haer rente leven. 10700 Daer souden si hem in begheven.
margenoot+
G. fol. 63 b.-d.
voetnoot1
Rose, II. 20, 12273 (11543):
 
L'en le devroit miex mehaingmer,
 
Ou en faire aperte justice,
 
Que soustenir en tel malice.
Waarschijnlijk wordt hier gedoeld op eene plaats uit den Cod. Just. L. XI, Tit. 25: De mendicantibus validis. Zie ook Gothofredi Cod. Theod. T.V. 285. (Lips. 1741).
margenoot+
[85]
voetnoot2
De lezing van C. is in vs. 10651, 52 en 53 beter dan bij A., en door ons in A. opgenomen.
margenoot+
[10490]
margenoot+
[10495]
margenoot+
[500]
voetnoot3
Rose, II. 21, 12309 (11579):
 
Et lor desfendoit truandies.
margenoot+
[10505]
margenoot+
[10510]
margenoot+
[10515]
voetnoot4
Rose, II. 22, 12322 (11592):
 
Et savés que ce lor prouffite?
 
Le don perdent et la mérite.
margenoot+
[10520]
margenoot+
[10525]
margenoot+
[10530]
voetnoot5
Rose, II. 22, 12339 (11609):
 
S'il entroit, selon le commant
 
Saint Augustin, en abbaie
 
Qui fust de propre bien garnie,
 
Si cum sunt ore cil blanc moine,
 
Cil noir, cil réguler chanoine,
 
Cil de l'Ospital, cil du Temple.
De opsomming der verschillende monnikorden, die bij A niet voorkomt, is door mij overgenomen uit C., met verandering van houde in swarte, welke verbetering door het origineel wordt gerechtvaardigd.
Het werk van Augustinus, waarop wordt gedoeld, is: de Opere monachorum, ad Anrelium epicopum Carthaginiensem.
margenoot+
[35]
[tekstkritische noot]10701 E. die truwantinghe. 2 D. dandere mede omme gaen. 4 Hets voer G. oneere e.s. 5 M. vint sulke moneke n. 6 D. dicken vaen arbeit an. 7 Gode. A. goeden. 8 ghedinct. 10 Up dat bidden weet. 11 Ofment. 12 hoort. 13 Die w. in desen b. 14 Want w. souct g.h. 17 hoort h. de s. 18 Dat ontbr. 21 noch b.o. mede hiet. 22 wesene niet. 23 male ontbr. 24 D. hem dit moghe ghescien. 25 Dat hi moghe wlnnen sijn broot. 26 S. truwantinghe groot. 27 Of d.s.z.e. of s.o. 28 hijs e.h. gheen g. 29 brot ten winnen van c. 30 Of. 32 nu hem b. 36 Of d.g.d. te gheere s. 37 So velen te male moghen g. 38 mede i.e. zinnen. 39 of ghenoughen moghen. 40 bi Gode. Vs. 10741-42 ontbr. bij A. 43 Of hi eenich a. 45 Winnen. 46 comt de d. 48 moghet wel. 49 D.i.m. met sulken h. 50 bij A. Gelijc men werct in allen landen. Vs. 10751-52 ontbr. bij A. 53 nu. 54 Alhier h. vertellet nu. 56 redelike. 57 Dan. A. Dat. 58 pleit. 59 Of d.m.v. Sente Omaers A. Gent.
margenoot+
C. fol. 63 d.-64 a.
margenoot+
[10540]
margenoot+
[10545]
margenoot+
[10550]
margenoot+
[10555]
margenoot+
[10560]
margenoot+
[10565]
margenoot+
[10570]
margenoot+
[10575]
voetnoot1
De bij A ontbrekende verzen komen in het oorspronkelijke voor.
Rose, II. 24, 12394 (11664):
 
Bien se puet lors metre à pain querre,
 
Et d'huis en huis partout tracier
 
Por le remenant porchacier.
margenoot+
[10580]
margenoot+
[10585]
voetnoot2
Vs. 10750 is door ons met de lezing van C. verwisseld, en de twee ontbrekende verzen er ingevoegd, daar C. volkomen met het origineel overeenkomt.
Rose, II. 25, 12404 (11674):
 
Mès qu'il ovre de mains itiex,
 
Non pas de mains esperitiex,
 
Mès de mains du cors proprement,
 
Sans metre-i double entendement.
margenoot+
[10590]
voetnoot3
Rose, II. 25, 12413 (11688):
 
Se cil de Saint-Amor ne ment,
 
Qui disputer soloit et lire,
 
Et préeschier ceste matire
 
A Paris, avec les devins.
Guillaume de Saint-Amour, Kanunnik van Beauvais, maakte zich beroemd door zijn boek: de Periculis novissimorum temporum, waarin hij de bedelmonniken aanviel. Het werd door Paus Alexander IV in den ban gedaan, en de schrijver uit Frankrijk verbannen. Zie Méon, II. 355, Michel, II. 25.
margenoot+
[10595]
[tekstkritische noot]10761 de s. 65 Helpe beede bouken e. clerke 66 Maer m. moeder m.h. ghewerke. 68 Datmenne b. 71 Die goede clerc van Sente Omaers. 72 Ende niet ghenadich en was haers. 73 Ende oec eenen niewen bouc m. 74 al in b. 75 Haer. 76 men a. aerbeide s. 77 Up dat ic noch niet w.g. 78 Waendi d. 80 In w.n. s sot. 81 W.w.e. eenegherande p. 82 van buten. 83 gode ghewerken. 84 M. die daet en esser niet toe. 85 Ic s. minnen Y. 86 Ende m. al m.r. 87 der M.s.s. 90 G. niet G. 91 niemen m. 93 Up erderike. 94 Entie. 95 die ontbr. bij A. en C. 96 metten h.A. met. 97 Hem g.l. 98 D. en dincken mi emmer ayse. 99 wanhaecht. 10800 persemiers. 1 M.d. bursen metten penninghen. A. Moegen geven die. 2 M.h. wildic w. 3 meyers m. valscers. 5 alle b roeve l.A. rouwe 6 D. den aermen n.g. 7 Ende hem. s.v. 8 aensichte. 9 diese t.t. blecken. 10 Dese g.i. streken. 11 lecken. 12 Pinic t.g.g.t. trecken.
margenoot+
C. fol. 55 a.b.
margenoot+
[10600]
voetnoot1
Rose, II. 25, 12417 (11687):
 
Jà, ne m'aïst ne pains ne vins,
 
S'il n'avoit en sa vérité
 
L'acort de l'Université
 
Et du pueple communément,
 
Qui ooient son preschement.
margenoot+
[10605]
margenoot+
[10610]
voetnoot2
Rose, II. 26, 12434 (11704):
 
Ma mère en essil le chaça.
 
Le vaillant home tant braça
 
Por vérité qu'il soustenoit;
 
Vers ma mère trop mesprenoit,
 
Por ce qu'il fist un novel livre,
 
Où sa vie fist toute escrivre,
 
Et voloit que je renoiasse
 
Mendicité et laborasse,
 
Se ge n'avoie de quoi vivre.
margenoot+
[10615]
margenoot+
[10620]
voetnoot3
Rose, II. 26, 12446 (11716):
 
Trop a grant paine en laborer;
 
J'aim miex devant les gens orer,
 
Et affubler ma renardie
 
Du mantel de papelardie.
margenoot+
[10625]
voetnoot4
Rose, II. 26, 12450 (11720):
 
Qu'est ce, diable! quiex sunt ti dit?
 
Qu'est-ce que tu as ici dit?
 
Faux-Semblant.
 
Quoi?
 
Amours.
 
Grans desloiautés apertes.
 
Dont ne criens-tu pas Dieu?
margenoot+
[10630]
margenoot+
[10635]
margenoot+
[10640]
margenoot+
[10645]
voetnoot5
Rose, II. 27, 12462 (11732):
 
Mès esgardés cum de deniers
 
Ont usurier en lor greniers,
 
Faussonnier et terminéour,
 
Baillif, prévoz, bediaus, maiour.
 
Tuit vivent presque de rapine,
 
Li menus pueples les encline,
 
Et cil comme leus les déveurent.
 
Trestuit sor les povres gens queurent,
 
N'est nus qui despoillier n'es vueille;
 
Tuit s'afublent de lor despueille,
 
Trestuit de lor sustances hument,
 
Sans eschauder tous viz les plument.
 
Li plus fors le plus fiéble robe;
 
Mès ge qui vest ma simple robe,
 
Lobans lobés et lobéors,
 
Robe robés et robéors.
 
Par ma lobe entasse et amasse
 
Grans trésors en tas et en masse.
Hoewel de vertaling verre bij het oorspronkelijke ten achter staat, is de zin toch tamelijk wel weergegeven. De tavernieren, kroeghouders, zullen wel voor de termineurs, terminarii, in de plaats gekomen zijn, in het Mnl. voorcopers (LSp. Gloss.) Zie over de terminarii Du Cange (Ed. Henschel.) VI. 547. Vs. 10808-9, die Kausler (t.a.p. 271) ‘unverständlich’ noemt, moeten de vertaling zijn van vs. 6 en 7 der aangehaalde plaats.
[tekstkritische noot]10813 Penninghen dier ic hebbe ghenouch. 14 E. dinct. 15 m. niewe z. 20 li de m. 21 Mi te ghevene g.m. 22 winnic a. an m.s. 23 an t. es m. antente. 24 mine rente. 25 dat ontbr., wet. 26 W. wat ic ga up ende talce 28 brochte keyser e. keyserinnen. 29 Coninghen. 30 Entie. 31 Die m. vullen. 32 Maer i.a. niet d. up. 33 W. doe. 34 al ontbr. 35 tharen. 36 Haer. 37 W. mi en behaghen n.v. 38 Aerme liede n. haer. 39 coninghen. 40 D. hertoghinnen d. gr. 41 D.g.v. palestinen. 42 D. abdessen d. beghinen.
margenoot+
C. fol. 64. b.c.
margenoot+
[10650]
margenoot+
[10655]
margenoot+
[10660]
voetnoot1
Vs. 10815-27 zijn in het origineel gedeeltelijk anders.
Rose, II. 28, 12483 (11753):
 
Car, se g'en fais palais funder,
 
Et acomplis tous mes déliz
 
De compaignies en déliz,
 
De tables plaines d'entremez
 
(Car ne voil autre vie mès),
 
Recroist mes argens et mes ors;
 
Car, ains que soit vuis mes trésors,
 
Deniers me vienent à resours:
 
Ne fais-ge bien tumber mes hours?
 
En aquerre est toute m'entente,
 
Miex vaut mes porchas que ma rente.
 
S'en me devoit tuer ou batre,
 
Si me voil-ge par tout embatre.
Is nu muken in vs. 10821 het in de Teuth. voorkomende lot, muycke, sors, sortiuncula, in den zin van fortuintjens? Of moet men denken aan den stam muuk, Mhd. mûche, heimelijk, nog bekend in het Friesch te muuk, clam? Zie Benecke, Mhd. Wtb. II 226. Muke zoude dan zijn een heimelijk verstrekt stuk, bij uitbreiding: buitenkansjen. Over smuken, buigen, kruipen, zie Dr. de Jager, Arch. I. 402. De verklaring van Kausler, t.a.p. 271 komt ons ten eenenmale onaannemelijk voor.
voetnoot2
De overgang is in de vertaling geheel verdwenen. In de Rose, II. 28, 12495 (11765), zegt Amours op het voorgaande:
 
Tu sembles sains hons,
 
en is het antwoord:
 
Certes voire.
 
Ordener me fis à provoire,
 
Sui le curé de tout le monde
 
Si cum il dure à la réonde.
 
Par tout vois les ames curer,
 
Nus ne puet mès sans moi durer,
 
Et préeschier et conseillier,
 
Sans jamès de mains traveillier;
 
De l'apostole en ai la bule,
 
Qui ne me tient pas por entule.
margenoot+
[10665]
margenoot+
[10670]
margenoot+
[10675]
[tekstkritische noot]10843 D. poertigghen d.j. 44 Dese nonnen d.s.m.s. 46 updat si. 47 hare. 49 dats m.s. 50 E. hare meisnieden alle m. Vs. 10851-56 ontbr. bij C. 53 A. mire. 57 W. sine helen mi n. 58 N. ic hem d.m.p. 59 Om te wetene h.q. 60 Hoort w. dewangelie s. 61 Sente M openbaer. 62 Int XXIIIste capitel. 63 Dat in sire Ewangelien steet. 64 Daer seiti in God weet. 65 UpM.s. al i.e. 66 S. scriben ende. A. een P. 67 sijn de. 68 Die. 70 E. sijn selve binnen q. Vs. 10870-74 ontbr. bij C. 75 up hu bordene. 76 M.s. doen si n. een h. 77 hurtense. 78 vingheren. 79 werken. 80 si d. de. l. 81 gheene d.e. gheeren si b. 82 ter t.d. eerst s. 83 maerct d. groetinghe. 85 voerstaen. 86 Maer dit s. al sduvels w. 87 willen meesters. 88 Mare. 89 S d. sijt m.n.m. 90 gaet j. him. 91 eene andere. 92 D. wi a.s.g. 94 so ontbr. 95 oec ontbr. 97 wi. 98 Sien wi oec d.h.s.r. 99 Werden m.p. ende m.g.
margenoot+
C. fol. 64 c.d.
voetnoot1
De lezing bij C komt weder meer met het oorspronkelijke overeen. Rose, II. 29, 12517 (11787):
 
Ces hautes dames palasines,
 
Ces abéesses, ces béguines,
 
Ces baillives, ces chevalières,
 
Ces borgoises cointes et fières,
 
Ces nonains et ces damoiselles.
margenoot+
[10680]
margenoot+
[10685]
voetnoot2
Rose, II. 29, 12524 (11794):
 
Et por le sauvement des ames
 
J'enquiers des seignors et des dames
 
Et de trestoutes lor mesnies,
 
Les propriétés et les vies,
 
Et lor fais croire et mez ès testes
 
Que lor prestres curez sunt bestes
 
Envers moi et mes compaignons,
 
Dont j'ai moult de mauvès gaignon,
 
A qui ge suel, sans riens céler,
 
Les secrés des gens révéler;
 
Et eus ausinc tout me révèlent,
 
Que riens du monde ne me cèlent.
margenoot+
[10690]
voetnoot3
Verg. Maerlants Wap. Mart. vs. 781 vlgg. (in mijne Uitg. 37.).
margenoot+
[10695]
margenoot+
[10700]
voetnoot4
Rose, II. 30, 12553 (11823):
 
Il lient as gens décevables
 
Griés faiz qui ne sunt pas portables,
 
Et sor lor espaules lor posent;
 
Mais o lor doi movoir n'es osent.
margenoot+
[10705]
margenoot+
[10710]
margenoot+
[10715]
margenoot+
[10720]
margenoot+
[10725]
[tekstkritische noot]10900 stichten. 1 Dat. 2 B.w. grade hi up g. 4 ware o. ware. 5 an. 7 wert. 9 up. 10 Valt hi w.o. 11 Maer wiste hi. 12 onsen. 13 wie yemene d. 14 Vordernessen ofte stade. 15 Die hem teeren ofte baten. 16 Quame wi s.o. g 17 Of. 18 wie ontbr. 20 verheven. 21 lieder. 22 in ander w. 23 Loselike an d. grote h. 24 vul. 26 orconscepe d. onse l. 57 G.e. helich mede s. 23 verre of bi. 29 wi. 30 Maer. 31 in loechens. 32 hebene. 33 Alse nu so werdic m. 34 So makic coep hoe s. vare. 36 oec wel. 37 h. mine s. 38 Ic b.o. procureirre m. 40 nochtan messit. 41 ambacht eist t. cure. 42 ander lieder orbure. 43 hebdi. 44 So seghtse m.e. weset c. 45 si ontbr., ende. 46 Eist d.i.m. onderwende. 47 dan so hebt g. 48 moet. 49 Maer in m. niemen no p 51 In. 52 No. 53 wille ict. 54 Wat i.s. ofte. 55 wat. 56 W. mine s. so waest hie. 57 In rouke n.d. hermitagien. 58 Dier wostinen no dier bosscagien. 59 Sente. 61 de goede morceele s. 62 die goede w. 63 borghghen. 64 in can wel b. 65 Ende m m. dan i. eene s.A. ere. 66 Mine zale ende m.h. 67 Ic s. ic g.a.s. 68 Om dat ic de w. 69 Ende i.l.i. aermoeden. 70 gheene. 71 W.i.l. mi ende a.A. en. 72 groter feesten. 73 waermen.
margenoot+
C. fol. 64 d.-65 b.
margenoot+
[10730]
voetnoot1
Rose, II. 31, 12582 (11852):
 
Se nous véons qu'il puist conquerre
 
Par quelque engin honor en terre,
 
Provendes ou possessions,
 
A savoir nous estudions
 
Par quele eschiele il puet monter,
 
Et por li miex prendre et donter,
 
Par traïsons le diffamons
 
Vers ceus, puis que nous ne l'amons.
margenoot+
[10735]
margenoot+
[10740]
margenoot+
[10745]
margenoot+
[10750]
margenoot+
[55]
margenoot+
[10760]
margenoot+
[10765]
margenoot+
[10770]
margenoot+
[10775]
margenoot+
[10780]
margenoot+
[10785]
margenoot+
[10790]
margenoot+
[10795]
[tekstkritische noot]10975 gherecht Antkerste. (bode ontbr.) A. gerech. 76 bem. 77 deen. 78 af. 80 als I. vulf. 81 Dus. 82 soner. 83 ende w. 85 de. 86 up ende t. 88 waert. 89 Entie niet k. an m. boort. 90 voort 91 Dat buggers e. catters s.A. Die. 92 Maer die hoort. 93 lieden. 94 mieden. 95 Capoene plumeren. 96 En g. andere l.m. 97 C. limoghen e. pertrise. 98 Gheven si. 99 Weinsch van ate ende van w. 11000 si ontbr., de. 1 Ende d. absolvere ic wel. 2 Wat si doen, eest quaet of fel. 3 E.r.d. of p. 4 D.h.a. waert. 5 nemic up. 6 S.i.v.h. ghevullet s. 7 E.w.o. dies niet wille g. 8 wert. 9 Of wi doense l. berren. 10 S. gevent o. wi doense erven. 11 Of. 12 vor waer. 13 pitance gaven. A. gave. 14 haren h. 15 hare vriende. 16 W. tq. weet niemen d.w.d. 17 daet. A. doet. 21 u ontbr. 23 M.L.e.v. 24 G.w. als keytive. 25 d.s. was upcomen. 26 Ende. 27 weet.
margenoot+
C. fol. 65 b.c.
voetnoot1
Rose, II. 33, 12650 (11920):
 
Et m'i aése et baigne et noe
 
Miex que nus poissons de sa noe.
margenoot+
[10800]
voetnoot2
Vs. 10975-11016 hebben het origineel zeer bekort, en wijken ook somwijlen geheel er van af. Verg. Rose, II. 33, 12652 (11922)-12724 (11994).
margenoot+
[10805]
margenoot+
[10810]
margenoot+
[10815]
voetnoot3
Over de bougres, bulgari, en catters, cathari zie men vooral Du Cange (Ed. Henschel), I. 800; II. 240.
margenoot+
[10820]
voetnoot4
Limoghe bij C. is bij Kil. Fland. Phasianus, Phasiaca avis.
margenoot+
[10825]
margenoot+
[10830]
margenoot+
[10835]
voetnoot5
Lees met C. pitancie.
Rose, II. 35, 12723 (11993):
 
Ou li donrons tel pénitence
 
Qui vaudra pis que la pitance.
Verg. bl. 129, aant. 1.
margenoot+
[10840]
voetnoot6
De geheele uitweiding over de rol der Parijsche Universiteit, die in de vertaling slechts eenige verzen beslaat, loopt in de Rose van vs. 12725 (11995)-12834 (12104).
margenoot+
[10845]
margenoot+
[10850]
voetnoot7
Rose, II. 36, 12734 (12004):
 
En l'an de l'Incarnacion
 
Mil et deus cens cinc et cinquante,
 
(N'est hons vivans qui m'en démente)
 
Fu baillés, c'est bien chose voire,
 
Por prendre conmun exemploire,
 
Uns livres de par le déable:
 
C'est l'Evangile pardurable.
Dit werk, waartegen zich Guillaume de Saint-Amour krachtig verhief, werd gezegd verre boven het Evangelie verheven te zijn, en was door de bedelorden opgesteld. Zie Méon, II. 369, Michel, II. 36, en vooral von Raumer, Gesch. der Hohenst. III. 318, ffg.; Schlosser, Vincent von Beauvais, II. 143, ffg.
[tekstkritische noot]11028 Wi hadden g. de. 29 de w. 30 D. deert mi int herte m. 32 Ons benam dat bouc fatijs. 33 hier of. 34 werden. 35 Nu h. 37 Ondanc. 40 deser. 42 keyserine. 43 Want w.r. in elke r. 44 A.w.r. es m. 45 lieder r. ontdecken. 46 an. 48 an. 50 wine. 51 hem. 52 ons. 53 souden men. 54 D.o.d. grote vor de h. 55 voer de liede. 56 anderen. 57 Als wi h. keeren d.r. 58 So sijn wi ter q.v.A. sie wi. 59 werdichede. 60 Dan te antierne rudders s. 61 Of d. edel liede te minne. 62 an n.t. winne. Vs. 11063-66 bij C:
 
Ende dat een man houdet mede,
 
Wat hi ghelooft ende te wat steden,
 
Ende vorwaerdich tsine openbare,
 
Ende niet te spaerne dat ware.
67 te scuwene. 68 tvolc. 69 Maer. 70 D. verroeste ghebonden. 71 tabbaerde. 72 aerde. 73 liede v. simpelre. 74 Dese ontbr., an. 75 E.g.h. onder die hande. 76 Den orbore v. den lande. 77 Waert i.p. of. 79 hebbens. 80 Deser eist dat i.m. niet s. 81 En trauwen m. rouc. 82 bringhen.
margenoot+
C. fol. 65 c.d.
margenoot+
[10855]
margenoot+
[10860]
voetnoot1
Rose, II. 39, 12838 (12108):
 
Maugré qu'en ait Sains-Esperis.
margenoot+
[10865]
margenoot+
[10870]
margenoot+
[10875]
margenoot+
[10880]
voetnoot2
Rose, II. 40 12861 (12131):
 
Quex gens doit-l'en donc honorer,
 
Fors nous qui ne cessons d'orer
 
Devant les gens apertement,
 
Tout soit-il darriers autrement.
Lees in vs. 11055 met C: die liede.
margenoot+
[10885]
voetnoot3
Rose, II. 40, 12865 (12135):
 
Est-il greignor forsenerie
 
Que d'essaucier chevalerie
 
Et d'amer gens nobles et cointes,
 
Qui robes ont gentes et cointes?
 
S'il sunt tex gens cum il aperent,
 
Si net cum netement se perent,
 
Que lor diz s'acort à lor fais,
 
N'est-ce grans duels et grans sorfais,
 
S'il ne vuelent estre ypocrite?
 
Tes gens puist estre là maudite!
margenoot+
[10890]
margenoot+
[10895]
margenoot+
[900]
voetnoot4
Rose, II. 40, 12882 (12152):
 
A ceus doivent princes baillier
 
A governer eus et lor terre,
 
Ou soit par pais, ou soit par terre.
Tanen moet hier in den zin van trekken, verbinden voorkomen, in welke beteekenis het bij Kil. niet gevonden wordt. Tanen, tannen is looien, en tanen, tenen, irritare zooals het ook in Maerl. Rijmb. 29533 voorkomt. Verg. bl. 55, aant. 2.
margenoot+
[10905]
[tekstkritische noot]11083 segghict. 84 v. mi. 85 Oemoedich h. diet. A. dien. 88 D. eenich meinsche. 89 ghevet toemoedeghe. 90 Enter w. niet es q. 91 begheeft. 92 rueden. 95 huut s. 96 E. als h.h. so keert hi weder. In plaats van vs. 11096-98 bij C. de volgende verzen:
 
Ende hetet weder sinen spu.
 
Weet wel, heere, dorstic hu
 
Wel doen dies ghelike,Ga naar margenoot+
 
Ic daet hu zekerlike;
 
Maer ic en dars niet bestaen.
 
Maer mochtic, heere, dat verstaen.
99 wert. A. wout. 11100 Ghi h.d.l. openhare. 1 I. die h. 2 God. 3 sonde. 4 A. begonden. 6 E.e. loucher omme b. 7 seide dits I. 8 betrauwene int l. 9 der M. 10 S.g. sijt i. sulken s. 14 Suldi. 15 zweerent hu dat. 16 hu v.n. den d. 17 Getrauweren vant. 18 N. hu houder v.m. 19 H. dat e.j. mine n. 20 Sette hu in d.a. 21 boorghe. 22 Ghine wares te zekere n. 24 sulken. 25 orconscepen. 26 sulken r.d. si tfel. 28 E.v. hare z. 29 niet en. 30 Entie lieden. 31 cleet dat. 32 A. ic ontbr., C. onder. 33 Werken moet.
margenoot+
[10925]
margenoot+
C. fol. 65 d.-66 b.
margenoot+
[10910]
margenoot+
[10915]
margenoot+
[10920]
voetnoot1
Rose, II. 41, 12905 (12175):
 
C'est li mastins qui gloutement
 
Retorne à son vomissement.
Rode, rude, AS. rot, roth-hund, a mastiff, bij Kil. reud, reud-hond, canis mas. Verg. Dr. Halbertsma, Aant. op Maerl. 27.
margenoot+
[10930]
voetnoot2
Rose, II. 41, 12907 (12177):
 
Mès à vous n'osé-ge mentir;
 
Car se ge péusse sentir
 
Que vous ne l'aparcéussiés,
 
La menchoigne ou poing eussiés,
 
Certainement ge vous boulasse.
margenoot+
[10935]
margenoot+
[10940]
margenoot+
[10945]
margenoot+
[10950]
margenoot+
[10955]
voetnoot3
Rose, II.- 42, 12933 (12203):
 
Car, à tesmoing vous en apel,
 
L'en ne puet oster de sa pel
 
Le leu, tant qu'il soit escorchiés,
 
Jà tant n'iert batus ne torchiés.
Bij Chaucer, 264 a:
 
For though ye borowes take of me,
 
The sikerer shall ye never be
 
For hostages, ne sikernesse,
 
Or chartres, for to beare witnesse:
 
I take your selfe to record here,
 
That men ne may in no manere
 
Tearen the wolfe out of his hide,
 
Till he be slaine back and side,
 
Though men him beat and all defile.
In beide teksten is van den zin van het origineel niets te herkennen, en deze òf door den vertaler niet begrepen, òf zóó door den afschrijver bedorven dat er niets van te maken is. Misschien is ook een paar regels uitgevallen.
margenoot+
[10960]
voetnoot4
Rose, II. 42, 12938 (12208):
 
Por ce se ge vest simple robe,
 
Sous qui j'ai maint grant mal ovré.
[tekstkritische noot]11135 V.q.d. werdic niet s. 36 eis. 37 die ken. 38 So. 39 Hadsoet. 40 Laet. 41 der M. 42 hi. A. knielden si. 43 dancte. A. dankeden. 44 Als. 45 N. es el d.o.g. 46 Ten a.s. beide. 47 Nu toe seide d.G. tier M. 48 Men ghinc wapinen in allen s. 49 als si. 50 Doe ontbr. 51 ordineerden. 52 wilde. 56 Om t.h.h.s. 57 N. segghic hu in corter wilen. 58 V.V.G. sonder ghilen. 59 Ende siere amien Bedect Wesen. A. hebbe. 60 Daer ic have hebbe ghelesen. 61 dat ontbr. 62 beeden. 63 souden. A. woude. 64 E. hoese h.k. niet l. wouden. 66 Over dbeste. 68 Gheveinst. 69 cleedere als. 71 haer m. gersemen douken. 72 soe o.w.c. louken. 73 soe. 74 Soe s. beghine o. 75 souter ende v. soe n. 76 soe dicken. 77 Haer paternoster hincker a, 78 snoere. 79 gaerne. 80 haer e. broeder. 82 soene s.l. 83 dicken. 84 ricorderen. 85 D. lieti n. dor Valsch Ghelate. A. Valschelate. 86 berechtese niet dor k. 88 hoefde. 90 E.h. discipline t. nemen l. 92 taenscijn adsoe. 93 puterlipse. 94 paerde in Apocalipsen. 95 D. men b.A. men ontbr.
margenoot+
C. fol. 54 b.
margenoot+
[10965]
margenoot+
[10970]
margenoot+
[10975]
margenoot+
[10980]
margenoot+
[10985]
voetnoot1
De lezing van C in vs. 11157-60 is boven die van A te verkiezen.
margenoot+
[10990]
margenoot+
[10995]
margenoot+
[11000]
voetnoot2
Rose, II. 44, 12983 (12253):
 
Et s'atorne comme béguine,
 
Et ot d'un large cuevrechief
 
Et d'un blanc drap covert le chief.
margenoot+
[11005]
margenoot+
[11010]
margenoot+
[11015]
voetnoot3
Beter bij C.: discipline.
margenoot+
[11020]
voetnoot4
Rose, II. 44, 13002 (12272):
 
De belle taille la devis,
 
Mès un poi fu pâle de vis;
 
El resembloit, la pute lisse,
 
Le cheval de l'Apocalipse,
 
Qui sénefie la gent male
 
D'ypocrisie tainte et pale.
In vs. 11191 is taille, houding, figuur, verkeerdelijk door tale vertaald. Puterlice is zonder verstaan te zijn overgenomen. ‘Lisse, lice, leisse, signifie une chienne, et surtout celle qui est en chaleur,’ hier: ‘prostituée,’ Zie Méon, IV. Gloss. 404; Du Cange (Ed. Henschel), VII. 215, i.v. leisse, 217 i.v. lisce. In vs. 11194 is bij A het woord Apocalipse met C. te lezen.
margenoot+
[11025]
[tekstkritische noot]11197 dat ontbr., verweloos. 98 E. heeft eene d. verve a. 99 Van sulker verwe van g. 11200 Was gheverwet. 1 Gheveinst. 2 met desen. 3 sterken. 4 Dien haer. 5 oec ontbr. 6 broeders Soyers. A. broede. 7 Anghedaen. 8 S. ansichte s. vul g. 9 ende ontbr. 10 rustelijc. 11 An sine. A. Nane. 12 E.b. simpel ghenouch. 13 cricke al o. 14 Als of h. h crepel w.A. cranc. 15 Ende ontbr., an. 16 E. van Verranessen. 17 ter s. 18 van scerper s. 19 Coupe Geule. 20 beede. 21 wech. 25 voer s. poerte. 26 O. dat h.n. wilde w. 28 so ontbr. 30 herde ontbr. 31 oemoedelike. 33 Groeten eerst waerf dats w. 35 als. 36 O. van h. een twint iet. 38 oemoedich. 39 D.h. wale d.d. 40 kende. 41 Gheveinst. 42 D. haers d. wesen. 43 Maer waendi d.s.v. ghelade. 44 dor ghenade. 46 dien h. vor. 47 Addi g. te. 48 Maer d.h.v. was. 49 maer m. valscheden. 50 E. addemen niet moghen beleden. A. nien. 51 So heymelike 52 sine v.d. 53 Maer dicken hadde hine kennen m.w.G. 55 cleedere alte v. 56 Hi. 57. de g.
margenoot+
C. fol. 66 c.-67 a.
margenoot+
[11030]
margenoot+
[11035]
voetnoot1
Rose, II. 45, 13019 (12289):
 
Faulx-Semblans, qui bien se ratorne,
 
Et aussi cum por essoier,
 
Vestuz les dras frère Sohier.
Zoowel Méon als Michel zwijgen er over wie deze Sohier is.
margenoot+
[11040]
margenoot+
[11045]
voetnoot2
Rose, II. 45, 13030 (12300):
 
Et fist en sa manche glacier
 
Un bien trenchant rasoir d'acier.
Scers, bij Kil. schaers, scheers, scheer-mes, novacula.
margenoot+
[11050]
margenoot+
[11055]
margenoot+
[11060]
margenoot+
[65]
margenoot+
[11070]
voetnoot3
Rose, II. 46, 13046 (12316):
 
Car quant véus les ot au vis,
 
Bien les conut. Ce li fu vis,
 
Qu'il conoissoit bien Astenance,
 
Mès n'i sot riens de contraignance.
 
Ne savoit pas que fust contrainte
 
Sa larronesse vie fainte:
 
Ains cuidoit qu'el venist de gré.
 
Mès el venoit d'autre degré;
 
Et s'ele de gré commença,
 
Failli-li grés dès lors en ça.
De woordspeling is in onzen tekst niet kunnen gevolgd worden. Astenance (abstinence) toch heeft een gansch andere beteekenis dan Wesen. Contrainte-Astenance is huichelarij.
margenoot+
[11075]
margenoot+
[11080]
margenoot+
[11085]
[tekstkritische noot]11259 van den d. 60 jacopijn. 61 sekerlike h.w. aenscine. 62 liede. 63 qualijc haer ordine. 64 Waer si sulke meesters. 65 M. broeders e. Predekeeren. 66 alle ontbr., dan die b. 67 ordene ja w. 68 D. nes g.h. scijnt. 69 holpt, of. 72 Hebsi h. male. 74 Q.T. doe seit. 75 Doe si neder g.w. 78 Gheveinst. 79 tu ontbr. 80 Al huwe s.m. paerdoene. 81 Wi s. pelegrine. 82 Nalfics. 84 Omme zondaren. 85 Omme h. 86 meneghen. 88 Dan omme G. den c. 90 wi souden. 92 seide mettien. 94 Diene. 97 Gheveinst. 98 mettesen. 99 seit soe. 11301 Of d. een meinsche h.m. 2 Dats d. 3 B.a. wel s.t. 4 Dit s. doen o.e.j. 6 Te zwighene d.t. spreken q. 7 Entie. 8 Segghic d. te G. niet en h. 9 oec g. 10 Ende ontbr. 12 Soe ontbr. 14 Eene t. A. En. 16 Dien g. up teecht datti Scone O. 18 Beede. 19 an. 21 oec ontbr. 22 G. souten. 23 leghet. 24 Dat soete kint Scone O.
margenoot+
C. fol. 67 a.b.
margenoot+
[11090]
margenoot+
[11095]
voetnoot1
Rose, II. 46, 13070 (12336):
 
Mauvèsement l'ordre tendroient,
 
Se tel menesterel estoient;
 
Si sunt cordelier et barré,
 
Tout soient-il gros et quarré,
 
Et sachent tuit li autre frère,
 
N'i a cel qui prodons n'apère.
De volgende verzen uit het oorspronkelijke, die de slotsom juist inhouden:
 
Mès jà ne verrés d'aparence
 
Conclurre bonne conséquence
 
En nul argument que l'en face,
 
Se défaut existence esface:
 
Tous jors i troverés sofime
 
Qui la conséquence envenime,
 
Se vous avés sotilité
 
D'entendre la duplicité.
ontbreken in de vertaling.
margenoot+
[11100]
margenoot+
[11105]
margenoot+
[11110]
voetnoot2
Rose, II. 47, 13096 (12362);
 
Presque tous jors à pié alons,
 
Moult avons poudreus les talons.
margenoot+
[11115]
margenoot+
[11120]
margenoot+
[11125]
margenoot+
[11130]
margenoot+
[11135]
margenoot+
[11140]
margenoot+
[45]
margenoot+
[11150]
margenoot+
[11155]
[tekstkritische noot]11327 ghepeins v. dorperheden. 28 Die c.d. van hovesscheden. 29 Dien ghi hier te ziene plaeght. 30 Hebdi alte male verjaeght. 31 roerde. 32 nemen sijn. 35 peinst. 36 gheefse dan voert. Vs. 11337-42 ontbr. 45 lettel. 46 stonden. 47 Erch n.q. heeft h. in no t. 50 therte ontbr. 51 altoes sijt. 52 vaste hout. 53 vor. 54 muusdi musaert. 55 dooght. 56 E. w g.p. dats om n. 57 na ontbr. 59 bederfs d. Scone O. 60 So t.h.g. loghene a. 61 prisoene. 62 van mesdoene. 64 nemmermeer. 65 dat s. 67 jaechde of biene. 68 of met ysere b. hu hande. 69 Of worpe i. kaerkere als. 70 Ghi vaert i.d. hellen. 71 Ghine hebbets. 72 lieght seide. 73 En trauwen t.q.t. sidi c. 74 H. hu te herberghene benomen. 76 sduvels. 78 Ghi s. 79 van ontbr. 80 beede. 82 E. m.l. up tijt. 83 D. i. de w.w.w. 85 Of, onteert. 86 ghefondeert. 87 En w. 89 twaren. 90 H. hier v. an g. 91 Sekerlike. 92 voert ter. A. vor. 95 Sticken. 99 dueren. 11400 H. sullen w. mijn g. 1 hi hier. A. hi ontbr. 2 Valsch. 4 G. sout hu dus hoghe moyen n. 5 A. Ende. 6 seit.
margenoot+
C. fol. 67 b.-d.
margenoot+
[11160]
margenoot+
[11165]
voetnoot1
Rose, II. 50, 13157 (12422):
 
Si r'est péchiés de controver
 
Chose qui fait à réprover,
Lees: trachtne, bij Kil. concipere mente, cogitare.
margenoot+
[11170]
margenoot+
[11175]
margenoot+
[11180]
margenoot+
[11185]
margenoot+
[11190]
margenoot+
[11195]
margenoot+
[11200]
margenoot+
[11205]
margenoot+
[11210]
margenoot+
[11215]
margenoot+
[11220]
margenoot+
[11225]
margenoot+
[11230]
[tekstkritische noot]11407 In hebbe. A. Ende. 8 proeven. 10 W. niemen m. 14 Ter s. 15 doet e. 19 Ghemoet h. hu w.g.g. 20 H. groet e.d. 22 no keeren t. 23 V. h. en sidi twint b. 24 andere m. ende gaen. 25 weet w. pijnde hem sijn h.i. 26 lietem. 27 no t.c. 29 een twint m. hem b. 30 Noch met hem weder Scone O. 31 heeft. 32 wouden si beede. 33. An. 35 gheseit. 36 Loghenen 39 Hine. 40 peinsen. 41 de b. 42 Waer dat h.i.o. achte. 46 D. g. an v.h.w. 47 helle te sine. 48 ende. 49 A. proeveden V.G. 52 berauwenessen. 54 En trauwen W. 55 Hout hu beeden o. goet. 56 N. r.m. na huwen moet. 57 Wat i. best d.i. salt b. 58 sult. 59 H. ende staet v. huwen s. 60 E. met rauwen sult v. 61 een ontbr. 62 Entie hoechste. 64 alst. 65 al ontbr. 66 So ontbr. 67 en ontbr. 68 alse g. 69 bi miere trauwen. 70 huwe s. 71 C. waerven dan u.p. 72 Dies nemic Goede orconscape. 74 also. 75 G. noch a.h. 76 A.A. ic b.
margenoot+
C. fol. 67 d.-68 b.
voetnoot1
Rose, II. 51, 13215 (12480):
 
Sire, tout n'est pas évangile
 
Quanque l'en dit aval la vile:
 
Or n'aiés mie oreilles sordes,
 
Et ge vous pruef que ce sunt bordes.
 
Vous savés bien certainement,
 
Que nus n'aime entérinement,
 
Por tant qu'il le puisse savoir,
 
Tant ait en li poi de savoir,
 
Home qui mesdie de lui.
margenoot+
[11235]
margenoot+
[11240]
voetnoot2
Rose, II. 52, 13232 (12497):
 
Si ne vous fait pas ci grant presse.
margenoot+
[11245]
margenoot+
[11250]
margenoot+
[11255]
margenoot+
[11260]
voetnoot3
Rose, II. 52, 13249 (12514):
 
Sachiés, s'il i éust béance,
 
Jà n'en soiés en mescréance,
 
Jamès nul jor ne vous amast.
margenoot+
[11265]
margenoot+
[11270]
margenoot+
[11275]
margenoot+
[11280]
margenoot+
[11285]
margenoot+
[11290]
margenoot+
[11295]
margenoot+
[11300]
[tekstkritische noot]11477 Wat i.s. al b.d. 78 Als. 81 biechtheere ben vercoren. 85 bet r. soude. 87 voort nemmermeer. 88 mochti. 89 doe ontbr. 90 dats w 91 biechtem van sinen s. 92 D. g. nammene t.s. 93 beeden. 94 verworghden. 96 E. s. sijn t. 98 beede m. harer. 11500 B. daer. 1 clappen vele ghert. 2 bereiden si h. wert. 3 hebsi. 4 porte. 5 ghingher in. 6 Soudeniere. 8 so ontbr., beede. 9 verworchdense. A. verwordense. 11 M. v. Miltheit e. Hovesschede. A. Melteihde. 12 in bede. 14 Verbolghelike dis. 15 de q. 16 Scone Ontfaen t. hoeden p. 17 Soe w. van den. 18 D. s.l. si haer s. 19 up. 20 D q. wilde. 21 oemoedelike. 24 ghevanghen h. 25 Hebdi node te sine g. 27 Wine c.h. te hu m. om s. 28 Als de g. 29 T g. altoes ghereet. 30 Want g. waert noit zuur no wreet. 31 Maer goedertiere talre t. 32 Werde m. dor God. 33 Gheret t.d. dor hu doghet. 34 verhoghet. 35 d. zoete Scone O. 37 lettel. 38 hier ontbr., ligghe. 39 Ofte neen. A. nien.
margenoot+
C. fol. 68 b.c.
voetnoot1
Rose, II. 54, 13288 (12552):
 
Si r'ai-ge un moult grant avantage,
 
Prélat ne sunt mie si sage
 
Ni ne letré de trop com gié.
 
J'ai de divinité congié,
 
Voire par Dieu pieçà l'éu.
margenoot+
[11305]
margenoot+
[11310]
voetnoot2
Hier eindigt Chaucers vertaling, die of niet verder is voortgezet, of waarvan het overige is verloren gegaan.
margenoot+
[11315]
margenoot+
[20]
margenoot+
[11325]
voetnoot3
Rose, II. 54, 13307 (12571):
 
Ainsinc chevirent de lor oste.
margenoot+
[11330]
voetnoot4
Rose, II. 55, 13312 (12576):
 
Si trovèrent léans dormans
 
Trestous les sodoiers normans,
 
Tant orent béu à Guersai
 
Du vin que ge pas ne versai;
 
Eus-méismes l'orent versé
 
Tant que tuit furent enversé.
margenoot+
[11335]
margenoot+
[11340]
margenoot+
[11345]
voetnoot5
Rose, II. 55, 13335 (12529);
 
Par foi, dist-ele, vous semblés
 
Bone gent, vaillant et cortoise:
 
Or me dites, sans faire noise,
 
Si ne me tiens-ge pas por prise,
 
Que querés en ceste porprise?
margenoot+
[50]
margenoot+
[11355]
margenoot+
[11360]
[tekstkritische noot]11540 sal. 42 harer beeder. 44 hu e. 45 twent ontbr. 46 Wi sullen s. hu eyghin m. 47 D. g. mede a. help. 48 A. doen sult hu g. 51 hier ontbr. 52 Wilt dese k 54 Die ontbr. 56 Ende sult. 57 miltste. 58 Van h. so. 59 harde ontbr. 60 Hu m. van h.g. al g. 62 Met hu a.e. niet g. 63 Meinschen gheen. 64 So haddi h. allen. 65 hier ontbr. 66 scone b. ane s. 67 L.m. ende draghet h. 61 Dat hijt v.s.w. n 71 M eenigher conste of l.A. listen. 72 A. wisten. 75 M. a. quaet. 76 hijt. 77 In hoornen ende in businen met. 78 Jalousie heftene. 80 roupt h. crijst hi m.g. A. roep. 81 Van ontbr., peinst der m. 82 sijn s. 83 E. dies e. soudi t. l. 84 soudemen. 85 hijt dan. A. sijt. 86 Soe s.m. vermalendien. 88 dort. 89 hem ontbr. 90 E. twent meere c.s. 91 Of n. te d.h. 92 leecht up. 93 Die q.s.e. dat w. 94 94 wert hu b.n. wederseit. 97 zinde. 98 Dan so c.m. gheninde. 11600 Dat niemen w. up erderike. l I.s. hem v. 2 peinzegheen. A pensen. 3 Dan h. sijn ghedachte s.a. A. Dat. 5 V. seide V.G. 6 dort o. gheen. 7 ghijt s. so. s.w. 9 streec t. Scone Ontfane w. A. trec. 10 Dien soe t.s.s. gaert. 11 Soe haest h. wat soe m. 12 t.c. soene s. 13 Upten t. 14 Ten torre u. ende s. 15 ghepeinse.
margenoot+
C. fol. 68 c.-69 a.
margenoot+
[11365]
margenoot+
[11370]
margenoot+
[11375]
margenoot+
[80]
margenoot+
[11385]
margenoot+
[11390]
margenoot+
[11395]
margenoot+
[11400]
margenoot+
[11405]
margenoot+
[11410]
margenoot+
[11415]
margenoot+
[11420]
margenoot+
[11425]
voetnoot1
Rose, II. 58, 13421 (12653):
 
Et gart sor cors et sor avoir
 
Que nus hons ne s'en aparçoive,
 
Ne riens n'i face qu'il ne doive,
 
Bien die sa volenté toute.
margenoot+
[11430]
voetnoot2
Het gesprek van Faulx-Semblant en den minnaar, die hem beluistert, dat in het origineel van vs. 13425-13481 (12688-12743) voorkomt, is in de vertaling weggelaten.
margenoot+
[11435]
[tekstkritische noot]11616 inz o. 17 doe ontbr. 18 die ontbr. 19 Ende es tebarteert so zeere om hu. 20 O. tghepeins. 21 wilt. 22 so hu t. 23 Scone O. ende d. 24 ghepeinse ontdecken. 25 loechendes haer. 26 alte ontbr. 27 Dies las hi eene valsche lesse. 28 Want hi duchte verranesse. 29 E. hilt haer woert haer g. 30 toeghde haer. 33 T. hets o. 35 L. m. en es niet el. 36 D. om u. 37 tuwaert. 38 Met goeder herte e.m.s. 39 hebdi. 40 Dat segghe ic hu s. 41 hoveschte d.s.d.i. minne. 42 Entie vulmaecste. 43 Die in dese w.A. Di, di. 44 Groet hu ondertwaerf. 45 ghinder. 47 soudu. 50 Wildi mi huwe g. 52 wel. 54 E. d. ghedade. 55 Beghert d.h. dor. 56 waers b. vroech. 57 Scone Ontfaen v.h. 58 dat ontbr. 59 E. h. wilde o. tprosent. 60 W. van d. mochti s.g. 61 sulken. 62 Hine. 65 D. hi omme leeght so g. 66 of w. ghegaen. 67 al brochte toe. 68 goeden ontbr. 69 H.g. hi leeght nu d. 70 Dats b. alte g. 71 Wi s. zeere clappinghen ontfaren. 72 In, paren. 73 A.w. dat h. oec l.w. 75 waerven 76 den h. dats h. 77 draechten dats w. 78 Datti hu m. hebbic wel v. 30 de j. 82 ontsegghet hem also h. 84 Ansouken s. wats g. 85 Sticken. 86 W.h.e. so ghetrauwe twaren. A. es en. 87 Dat niet sijns ghelike en l.
margenoot+
C. fol. 69 a.-c.
margenoot+
[11440]
margenoot+
[11445]
margenoot+
[11450]
margenoot+
[11455]
margenoot+
[11460]
margenoot+
[65]
margenoot+
[11470]
margenoot+
[11475]
margenoot+
[11480]
margenoot+
[11485]
margenoot+
[11490]
voetnoot1
De lezing van C. is verre boven die van A. te verkiezen:
 
Hi leght nu doet.
margenoot+
[11495]
voetnoot2
Rose, II. 63, 13565 (12828):
 
A tous jors en somes délivre,
 
Et s'il pooit ores revivre,
 
Ne vous porroit-il pas grever.
 
Tant vous séust blasme eslever:
 
Car ge sai plus qu'il ne fist onques.
margenoot+
[500]
margenoot+
[11505]
margenoot+
[10]
[tekstkritische noot]11688 daer hi heeft. 91 A. Orconden. 92 oncuuschede. 94 sede. 94 sulke dorperhede. 95 ane l. 96 Hine w.n. deerste dien hi b. A. Sine, si. 97 E. wart d.k. t horen comen. 99 Dies e. hadde hi. 11701 Sijns g. en v.n. 2 wiene. 3 Ende d. milder dan Alexander. 4 Ofte eenich p. ander. 5 Updat h. alsoe. 6 hevet. 7 alse een coninc g. 9 raden. 10 mochten n.s. scade. 11 waert d. icken. 12 scamen. 13 S. te h. Scone O. 14 wart b.e. onghedaen. 15 sijn verwe ten h. 16 stac hem in de h. 17 wilt hem. A. hare. 19 hande. 20 soe m. mespeinsen. 21 Nochtan haddijt 22 Haddire ghedorren toe c. 23 Soe seide dus h.s.e.h. 24 so ontbr. 25 mijn cleeder verberrent 26 hem. 27 Maer i. micke s.d. icken n. 28 Ent dan ver J. v. 29 dan. 30 Sone. 31 Maer. 32 up m. hooft den h. 33 Te sticken scoren. 35 sals n.n.g. sult. 37 sulles h. onruste. 38 vraecht hu yemen wanen h.q. 39 andwoerden mee dan genouch. 40 J. ghi. 41 Ja ende of soe m.v. 43 andwoerden s.i. haer. 44 seght. A. seggic 45 sult s.l.k. 46 helets. Vs. 11747-48 ontbr. 49 W. i.b.v. sulker n. 51 Scone 0. 52 up t.d. hem w.s. 53 so m. 54 A. ende s. 55 stont.
margenoot+
C. fol. 69 c. d.
margenoot+
[11515]
margenoot+
[11520]
margenoot+
[11525]
voetnoot1
Rose, II. 64, 13606 (12869):
 
Il sormonteroit de largece
 
Le roi Artus, voire Alixandre,
 
S'il éust autant à despendre
 
D'or et d'argent comme cil orent.
 
Onques cil tant doner ne sorent,
 
Que cil cent tans plus ne donast;
 
Par dons tout le monde estonast,
 
Se d'avoir éust tel planté,
 
Tant a bon cuer en soi planté.
margenoot+
[11530]
margenoot+
[11535]
margenoot+
[11540]
margenoot+
[11545]
voetnoot2
Rose, II. 65, 13630 (12893):
 
Més miex me vendroit mes drapiaus
 
Avoir tous ars et mis en cendre,
 
Que de par li l'osasse prendre.
margenoot+
[50]
margenoot+
[55]
margenoot+
[11560]
margenoot+
[11565]
voetnoot3
Rose, II. 66, 13654 (12916):
 
Toutevois s'el le me demande,
 
Que puis-ge dire à sa demande?
margenoot+
[11570]
margenoot+
[11575]
[tekstkritische noot]11758 ghinc soe s. A. gingen. 59 hem. 60 alsoe w.c. 61 Ay l.k. Scone O. 62 sidi. 63 Mine jolise. 64 menich. 65 sere ontbr. 66 In c. niet gaen s.s. 67 Huwe t. 68 e. en w.h. 69 sult besteden. 70 Maer i.b.s. wel d. 72 De v. die v.d. 73 A. wat h.g. 75 D. g. hu in sult b. 78 Dat. 79 H.g. so v. twaren. 80 Alse. 81 als. 82 groet ontbr. 84 wet G. 86 Gherompelt grau e.s.g. 88 W.i. was l. ende w. 89 scoenhede volghede. 93 tgaen ende c. 94 En w. noit n.v. 95 No d.g. voer m.d. 96 voren. 11800 Als. 1 menighe zothede. 2 dicken menig g.b. 3 onruste. 4 Mine dore. 5 Ghesloten sone was. 8 sona a.d. becochte. 9 W. siere l.h. of v. 10 in stride dicken d. 11 E. sulke worder d.g. 12 E up eene berie w.g. 13 staerc e.g. 14 Ende h.m. dan. 16 M.i.v. zottelike t. 17 W.i. jonc was kintsch e.s. 18 in. 20 Maer aert h.m. doen l.k. A. Pratque. 21 Bi expermenten ende g.v. 23 an g. ende a.m.l. 25 Vander consten. 26 Sone s. hu altoes s.g. 27 twivel e. faelgie. 28 W.i. en can al de betaelge. A.batelien. 29 Si daden w. 30 te. A. rieden. 33 met o. 34 de b. te ghelu nu s. 35. esser toe.
margenoot+
C. fol. 69 d.-70 b.
margenoot+
[11580]
margenoot+
[11585]
margenoot+
[11590]
margenoot+
[11595]
margenoot+
[11600]
margenoot+
[11605]
margenoot+
[11610]
margenoot+
[11615]
voetnoot1
Rose, II. 68, 13716 (12978):
 
Tele ale avoit en ma méson,
 
Conques tele ne vit mès hon.
margenoot+
[11620]
margenoot+
[11625]
margenoot+
[11630]
margenoot+
[11635]
margenoot+
[11640]
voetnoot2
Rose, II. 69, 13743 (13005):
 
N'onc ne fu d'Amors à escole
 
Où l'en léust la téorique;
 
Mès ge sai tout par la pratique.
 
Expériment m'en ont fait sage,
 
Que j'ai hanté tout mon aage.
margenoot+
[11645]
margenoot+
[11650]
margenoot+
[11655]
[tekstkritische noot]11836 meesterigghe. 37 zetelen. 38 onwerden up gheenen d. 39 liede. 40 Altoes v. vijshede. 42 Usagie e.c. daer m. 43 niet. 45 Hebbe ic. A. Hebbickene. 46 Alsickene int strec. 47 teersten openbare. 48 ic was. 49 H. es t.s. onzalic w. 50 es. 51 Mine dore g. up. 52 Nacht e.d.e. smorghins v. 53 N. en c. niemen in no g. 54 Mine dore. 56 behaghel c. die daer quamen. 57 werden. 58 Entie. 59 niet s. ne c, 60 minden s.m. tallen s. 63 liefste. 64 Entie m. meest m. twaren. 65 Up m. een twint en a.s. 66 Verroeste q. heeten si m. 67 daertoe ontbr. 68 mochtu. 69 versegghen. 74 Noch den. 71 draghe. 72 Als mi mijn ghepeins doet k. 73 D. bl. entie v. 75 D. nu al w. es g. 76 Ja e.d. nu niet m. 77 als. 78 vele ontbr. 79 hilden. 80 D. ghiften also. 81 faelgierden e. niet g. 82 hem hare h. 84 in. 85 Hoe i. mi b.m.w. 86 nu. 87 also. 88 also w. up. 89 Als. 92 So lettel. 94 Hem en soude bliven h.n.g. 97 al ontbr., int. 98 deerste. 99 Voeren. 11901 werden. 2 Dien. 3 nemen, 5 souden h. of ic m. 6 H.n. ickene an hem s. 8 aermade. 10 Entie quaethede met becopen. 11 dicke ontbr. A. hebbe. 13 Maer wet G. nu maeght n.d.A. in in.
margenoot+
C. fol. 70 b.-d.
voetnoot1
Rose, II. 69, 13755 (13017):
 
Car vous avés trop le bec jaune.
 
Mès tant a que ge ne finé,
 
Que la science en la finé,
 
Dont puis bien en chaière lire.
margenoot+
[11660]
margenoot+
[11665]
margenoot+
[11670]
margenoot+
[11675]
margenoot+
[11680]
margenoot+
[11685]
margenoot+
[11690]
margenoot+
[95]
margenoot+
[11700]
margenoot+
[11705]
margenoot+
[11710]
margenoot+
[15]
margenoot+
[20]
margenoot+
[11725]
margenoot+
[11730]
margenoot+
[11735]
[tekstkritische noot]11914 Dan w. 16 In s. gheenen, 17 H. no n. 18 verroest. 19 D. mijn d. niet o. 20 quade ontbr., van ontbr. 21 dor a. dit v. 22 hem. 23 peinse o. den t. 24 e. omt jolijt. 26 mijn s. 27 E. oec v.a. mijn 1. 28 feeste altoes. 30 was. 31 haers levens. 33 Namelike de g. 34 Tg. te wetene. 36 Hu vrauwen. 37 Omme 38 God ontbr. 40 So m. d dat. 44 Dat. A. Die. 47 sin e. wijshede. 48 gbenoot. 50 D.b. gheere e.v. 51 gheren. 52 u ontbr., helpen. 53 lachtren ben. 54 soe ontbr. 56 alle de w. 57 paden. 58 Die ic. 59 mijn joncheden. 60 M.b.e. scoenhede. 62 D.i.u.t. minne w.t. 63 D. zwech d.q. st. 64 soe. 65 Scoen O. 66 Soe b. langhe soene. 67 die soe l. 68 soe. 69 Wel behaghedem d. soe s. 70 peinsde dat soe. 72 E. b. alsoe h. 74 An d. m i. sal. 75 aert. 76 sult. 77 D.g.n. mocht s.b. 80 niemen m. 81 liden. 83 aert voer oghen. 83 Of h. 84 Wille h. zottelijc. A. sottele. 85 hoert. 86 distorien.
margenoot+
C. fol. 70 d.-71 b.
voetnoot1
Rose, n. 73, 13865 (13127):
 
Mès riens n'i vaut le regreter:
 
Qui est alé, ne puet venir.
Dragen is hier in den zin van baten.
voetnoot2
Over getes, hier smaak, genoegen, zie men Dr. de Jagers Versch, 274 vlgg, en Dr. Brill in Dr. de Jagers Arch, II. 72 vlgg.
margenoot+
[11740]
margenoot+
[11745]
margenoot+
[11750]
margenoot+
[11755]
voetnoot3
Rose, II. 73, 13886 (13148):
 
Jone dame n'est pas oiseuse,
 
Quant el maine vie joieuse,
 
Méismement cele qui pense
 
D'aquerre à faire sa despense.
margenoot+
[11760]
margenoot+
[11765]
margenoot+
[11770]
margenoot+
[11775]
margenoot+
[11780]
margenoot+
[85]
margenoot+
[11790]
margenoot+
[11795]
margenoot+
[11800]
margenoot+
[11805]
voetnoot4
Rose, II, 75, 13946 (13208):
 
Selon mon art vous conformés.
 
Car nus, s'il n'est bien enformés,
 
N'es puet passer sans beste vendre
[tekstkritische noot]11991 wistijt. 93 V.e. man hu vul g. 95 X gheboden s.s. claer. 96 al ontbr. 97 gheorlove u van de VIII wale. 98 Vanden II maer h. hu te male. 99 W. wie hem volght es i.d. 12000 Ende s.o.l. wel i.s. 1 Ende het verlaet zeere den minnare. 2 Soe wilde d. hi m. ware. 3 teere s. haer. A. tiere. 4 E. dander. 5 Siet dits v. 6 loegh de G. Venns s. 7 so wiere. 8 H.s. of grote s. tontfane. 11 Leght hu h. te v.s. 12 S. salt hu n. te zeere v. 13 teere s.A. tier. 14 En suldi l. hu herte n. 15 Of yemen g. ofte l. 16 Maer vercopen. 17 verdierent. 18 Int l.s.m.v. daghe te daghe. 19 S.d. gheen m.d.l. 20 A. ende h. 21 pointe. 22 Hu h.h. toe als. 23 nemene hoe dat gheven g. 24 D. so sijt even g. 25 zothede. 26 En w. eene lichtelike scoenhede. 27 O. te h. die l. an h. 28 tcleene om. 29 Sulke ghifte. 30 dobbele. Vs. 12031-32 ontbr. 33 Sulke ghiften love ic. 34 Maer w.d. gheft behoeft w. 36 niet. 37 boghen e. vlieken. 38 D. smeinschen h.h. doen wieken. 39 Entie. 41 Vroedelike. 43 So g. scottere so sidi. 44 dicken verren. 45 Nochtan es hu dicke o. 47 vleien. 48 Sulc. 49 Dies.
margenoot+
C. fol. 71 b.c.
margenoot+
[11810]
margenoot+
[11815]
voetnoot1
Rose, II. 75, 13956 (13218):
 
Et ci trestous les vous déisse,
 
Se certainement ne véisse
 
Que vous en avés par nature
 
De chascun, à comble mesure,
 
Quanque vous en devés avoir.
margenoot+
[11820]
margenoot+
[11825]
voetnoot2
Rose, II. 76, 13969 (13231):
 
L'en n'es doit pas lire en escole.
 
Trop malement les amans charge,
 
Qui veut qu'amans ait le cuer large,
 
Et qu'en un seul leu le doit metre.
 
C'est faus texte, c'est fauce letre.
margenoot+
[11830]
margenoot+
[11835]
margenoot+
[11840]
margenoot+
[11845]
voetnoot3
Rose, II. 76. 13989 (13251):
 
A doner aiés clos les poins,
 
Et à prendre les mains overtes.
Lees in vs. 12022 met den tekst van C, die beter is:
 
U hant hout toe.
voetnoot4
Rose, II. 76, 13991 (13253):
 
Doner est grant folie certes,
 
Se n'est un poi por gens atraire,
 
Quant l'en en cuide son preu faire.
margenoot+
[50]
margenoot+
[11855]
voetnoot5
Rose, II. 77, 14002 (13264):
 
Après de l'arc et des cinq fleiches,
 
Qui tant sunt plains de bones teiches,
 
Et tant fièrent soutivement, cet.
margenoot+
[11860]
margenoot+
[11865]
[tekstkritische noot]12050 D. de scottere niet c.b. 51 N.w. niet g. 52 Ic sie e.m.o. 53 An hu maniere e. an hu w. 55 scottere. 56 v. of w. 57 sulc mochte in die s.c. 28 D.u.s. mochte v. 59 Nu willic hu leeren voort. 60 V. pareringhen d.u. behoort. 62 mede mocht b. 63 O. te scijnne v.h.s. 64 An behaghel te sine. 65 G.c. utermaten wel p. 66 So dats hu niemen darf l. 69 G. mochter e. leeren a. 71 Ghine moght b.k. niewer el. 73 E. dien ghi dinct. 74 Maer h. hu h. 75 D.g. an h. niet legghet v. 76 gherne o. 77 ghesinnelike. 78 Entie g. 79 beghinnen d.w. anscijn. 80 Updat. 81 iemen. 82 heymeliker haer g. af trecken. 83 Scone O. 84 anegaen. 85 tooght. 86 al ontbr. 87 G. ende h.a. 88 E. seght d. soe n. es g. 89 winnen. 90 En suldi anderen ghenen k. 91 bi den g. 92 wesen. 93 die es s. waert. 94 Entie s s.e. begaert. 95 Eenen a.g. waert s.r. 96 vonde c. hu g. 97 sidi. 12100 A.q. CC of also v. 1 ghelouft. 2 sultse h. eere. 3 Alleene s. deelen voort. 4 Dus suldine t. an u boort. 5 Ende zweerent. 6 E. ghevens h. hu t.m. 8 Wel w.d.e. twint n.e. dert. 9 sulc s. want o.h. 10 Jupiter lachter omme s. 11 Ende a.d.g. ghemeenlike. 12 lachen a. hoghenlike. 13 Als h. verzweeren. 14 E. oec d. selve Gode twaren. 15 Verzwoeren h. dicken.
margenoot+
C. fol. 71 c.-72 a.
margenoot+
[11870]
voetnoot1
Rose, II. 77, 14012 (13274):
 
Car quant l'en tret à la volée,
 
Tex puet recevoir la colée,
 
Dont l'archier ne se done garde.
margenoot+
[11875]
voetnoot2
Rose, II. 77, 14018 (13280):
 
S'en repuet estre tiex navrés,
 
Dont grant preu, se Dieu plest, aurés.
De lezing von C. is boven die van A. te verkiezen, even als ook in vs. 12059.
margenoot+
[11880]
margenoot+
[11885]
margenoot+
[11890]
margenoot+
[11895]
voetnoot3
Rose, II. 78, 14043 (13305):
 
Amés des autres sagement.
margenoot+
[11900]
margenoot+
[11905]
margenoot+
[11910]
margenoot+
[11915]
voetnoot4
Rose, II. 78, 14053 (13315):
 
Et jurt que s'il éust volu
 
Soffrir que par autre fust prise
 
La Rose qui bien ert requise,
 
D'or fust chargiés et de joiaus;
 
Mais tant est ses fins cuers loiaus,
 
Que jà nus la main n'i tendra
 
Fors cil seus qui lors la tendra.
margenoot+
[11920]
margenoot+
[11925]
margenoot+
[11930]
margenoot+
[35]
[tekstkritische noot]12116 D. wile. 18 D. hi s. houden. 19 Tpalais. 21 D.s. peinsen. A. souden. 22 Als si hem jeghen haer l.v.A. Alse, tseggen. 23 zantinnen. 24 Als hem. 25 Dits e. daer si bi v. 26 Die G.e.a. maerteleren. 27 harde ontbr. 28 also help. 29 liede. 30 E. dueren o. 31 houde h.o. den s. 32 Ende lieghen t.e.e.m. 33 wilt. 34 van den f. 37 D.t.m. niet malen c. 38 Hi g.t. andere d. 39 maer. 40 segghu d. haer zorghelijc. 41 Aldus eist van elken wive. 42 Sijn si vrauwen van haren live. 43 so m. 44 d. hem b. 45 soe 46 Ende leidsoe w.t.s. haer m.A. leiden. 47 Maer d. sijn h. maer teenen gheeft. 48 hise niet h. 49 Weder ghereet te haren w. 50 Maer make eenighen l. of s. 51 sulc w. heeft. 52 Altoes i.d. e in p. 53 haer s.s. mesian. 54 D. soe haer. 55 soe. 56 des sijt ghewes. 57 iet ontbr. 58 Die s. de g.d. meest faelgeren. 59 teere s. 60 int ende eist haer s. 61 Willen die man alst hem v. 62 sijs t.s. sijn v. 63 Verdriven van hem die vrauwen. 64 Ende dan blijft hem verdriet en trauwen. 65 machmen an D.
margenoot+
C. fol. 72 a.b.
voetnoot1
Door den vertaler is hier van den Franschen tekst niets begrepen. Rose, II. 79, 14072 (13334):
 
Quant Jupiters asséuroit
 
Junon sa fame, il li juroit
 
Le palu d'enfer hautement
Van Jupiters zweren bij den Styx (le palu d'enfer, het moeras der hel) maakt onze dichter een paleis. Verg. Ovid. Artis Amatoriae l. I. 631.
margenoot+
[11940]
margenoot+
[11945]
voetnoot2
Rose, II. 79, 14076 (13338):
 
Ce devroit moult asséurer
 
Les fins amans de parjurer
 
Saintes et sains, moustiers et temples,
 
Quant li Diex lor donent exemples.
margenoot+
[11950]
margenoot+
[11955]
voetnoot3
Rose, II. 79, 14087 (13349):
 
Cil qui sires est de la foire,
 
Doit par tout prendre son tolin;
 
Et qui ne puet à un molin,
 
Aut l'autre trestout le cors.
margenoot+
[11960]
voetnoot4
Rose, II. 80, 14094, (13356):
 
Tout ainsinc est-il de la fame,
 
Qui de tous les marchiés est dame
 
Que chascuns fait por li avoir.
margenoot+
[11965]
voetnoot5
Rose, II. 80, 14101, (13364):
 
Qui s'amor en un sol leu livre,
 
N'a pas son cuer franc ne délivre,
 
Ains l'a malement aservi.
margenoot+
[11970]
margenoot+
[11975]
margenoot+
[11980]
voetnoot6
Rose, II. 80, 14108 (13370):
 
S'el faut à celi de confort,
 
Et n'a nulli qui la confort;
 
Et ce sunt cil qui plus i faillent,
 
Qui lor cuer en un sol leu baillent.
 
Tuit en la fin toutes les fuient,
 
Quant las en sunt et s'en enuient;
 
N'en puet fame à bon chief venir.
Lees in vs. 12161: Vlien sise.
margenoot+
[85]
[tekstkritische noot]12167 Cartaengen. 68 Soe h.g.a. heer m. 69 An Enease die soe. 70 Werdelic e. grote. 71 haer q. arem. 72 Doe hi v.T.w. ontfaen. 75 Dien soe g. feeste d. 76 gaf soe Eenease. 77 haer. 79 no. 80 Den dach dat hi mochte l. 83 scepen. 85 der. 86 Haer l.w.s. sterft. 88 soe i.v.t. up de herde 89 Sulc mesval sulc o. 90 H. an v. vonden ghenouch. 91 D.i.g. niet en c. 92 zekerlijc weet. 93 S. rebaude e.b. 94 putertiere e.l. 95 allen wiven. 97 proeven w.s. an winnen m. 99 weder te h. 12200 Ende weder h.q. te l. 2 an e.m. leeght m. 3 soudenre h.v.e. ghenouch. 4 D.s. bet s. haer g. 5 doen so dat soe e. behaghe. 6 M. soudsoe hare t. houden a.d. 7 E. niet en heeft gracien sout soe m. 9 soude 10 haer. 12 Maer die ghene die hen rouken n. 13 Hare m.g. no c. 14 sal soe minnen. 15 E. an h. halen waer soe m. 16 E. maken n.e.d. 17 Onruste ghevecht e. sceldinghe. 18 Nes soe n.s.s. 19 zulken 20. moghen. 21 Sach soe o.o. haer. h. 22 Dat soe b.h. 23 Of m. sniden bi o. 24 Of d. hare teenighen s. 25 Bi gramscepen uut ghetroet w. 26 Daerse haer ribaude biden h. 27 Adden g.e. uut g. 28 ghescuert sone adde m. 29 haers. 30 D. sal soe om ander v.s. 31 ront. 33 Of b. zide e. make b.
margenoot+
C. fol. 72 b.-d.
margenoot+
[11990]
margenoot+
[11995]
margenoot+
[12000]
margenoot+
[12005]
voetnoot1
De overige voorbeelden, door den Franschen dichter van vs. 14152-14203 (13414-13465) aangehaald, zijn in de vertaling achterwege gelaten.
margenoot+
[10]
margenoot+
[12015]
voetnoot2
Lees met C.: winnen. Verg. Rose, II. 84, 14206, (13468):
 
Briément, tuit les lobent et trichent,
 
Tuit sunt ribaut, partout se fichent.
margenoot+
[12020]
margenoot+
[12025]
margenoot+
[12030]
voetnoot3
Rose, II. 84, 14214 (13476):
 
S'el n'a grâces, si les aquière,
 
Et soit tous jors vers eus plus fière
 
Qui plus, por s'amor déservir,
 
Se péneront de li servir;
 
Et de ceus acoillir s'esforce
 
Qui de s'amor ne feront force.
margenoot+
[12035]
margenoot+
[12040]
margenoot+
[12045]
margenoot+
[12050]
[tekstkritische noot]12234 E. make v. hare f. 35 maken hare hoornen g. 36 so. 37 vint v.e.w. ghenouch. 38 Om te bestriken na haer ghevouch. 39 Maer doent soe dat g.m. 40 An h. ghewerden niet e.c. 41 Gheware no g. an haer g. 42 W. grote v. lagher a. 43 soe 44 h. hooft smal t.s. 45 also. 46 moghe. 47 soe. 48 bedriegheliker. 49 E. dat soe h. de s.g. 50 haer sorcoot. 51 andre ontbr. 52 clenen l. so sals. 54 soe es in elker s. 55 soe o. haer. 56 Soe s.d. 57 an. 59 Heft soe oec de m. 60 Soe salse: 62 D.s. hare d.t. sal m. 63 So sullen si werden. 64 houden reene te a.s. 65 soe ne h. 66 Ghestof ne gheene n. 67 soe n.s. de v. 68 dats de b. 69 dinne. 70 Die soe ontbr. 71 Heeft soe o. haer s. of v. 72 I.r.w.d. soese d. 73 soe. 75 In ontbr., spreken. 76 haer messciede. 77 slapen teenigher s. 78 so vaste h.m. 79 D. soe d.l. niet. 80 Ende eist o. 81 Lachen moet sone lachen n. 82 Al te s.d. soe. 83 Ontsette.
margenoot+
C. fol. 72 d.-73 a.
voetnoot1
Rose, II. 85, 14236 (13499):
 
Ou de soie blonde borriaus,
 
Et boute tout en ses forriaus.
 
Sur ses oreilles port tex cornes,
 
Que sers ne bués ne unicornes,
 
S'il se devoient esfronter,
 
Ne puist ses cornes sormonter.
De borriaus, bourrelets, zijn haarwrongen, die aan de forriaus, het gevlochten haar, werden bevestigd, even als de chignons der hedendaagsche schoonen.
De hoornen, ook thans niet onbekend bij het dameskapsel, geven Jan Boendale in zijne Teesteye mede gelegenheid er tegen uit te varen:
 
Dat wijf boven al scoenheyt begheert,
 
Dat moghedi merken, want si smeert
 
Haer aenschijn ende hare ghedane
 
Anders dan God maecte daer ane,
 
Ende maken hoerne twee,
 
Ghelijc enen stommen vee.
Zie mijne Bloemlezing, II. 165, vs. 59 en verg. Du Cange, (Ed. Henschel) II. 609, i.v. cornua.
margenoot+
[12055]
margenoot+
[60]
margenoot+
[12065]
margenoot+
[12070]
margenoot+
[12075]
margenoot+
[12380]
margenoot+
[12085]
voetnoot2
Rose, II. 86, 14276 (13538):
 
Et comme bone baisselette,
 
Tiengne la chambre Vénus nete;
 
S'ele est preus et bien enseignie,
 
Ne lest entor nule iraignie
 
Qu'el n'arde ou rée, errache ou housse.
margenoot+
[12090]
margenoot+
[95]
voetnoot3
Rose, II. 86, 14286 (13548);
 
S'el set qu'el ait mauvese alaine,
 
Ne li doit estre grief ne paine
 
De garder que ja ne jéune
 
Ne qu'el ne parole jéune.
Lees in vs. 12276 met C: messciede.
margenoot+
[12100]
[tekstkritische noot]12284 Al loughen si haren m.t. 85 en staet. 86 so. 87 als soe. 88 Sone d.n. ware soe. 89 hadsoe. 90 in. 91 toghet soese. 92 H. soude veronwerden e.m. 93 Ant w. so b.m. 94 Want w.e. den wiven n. d 95 tranen. 96 hare. 97 staet. 98 zoete. 99 hebbelijc. 12300 E.h. so wert 30 l. 2 Sal soe. 3 lettel. 4 soe. 5 Als soe t. taeflen. 6 Sal soe s.e.n. tmes. 7 A. hare d g. 9 E.e. hoede also e. Vs. 12310-23 bij C.:
 
Dat soe hare vinghere over tletGa naar margenoot+
 
Daer in en steke, het ware mesdaen,
 
Want het soude zeere mestaen;
 
Ende wachte in alre stont,
 
Dat soene steke in haren mont
 
Groete morseele, hets ghierichedeGa naar margenoot+
 
Ende groete oncuusscheit mede.
 
Ende emmer hoede, also het,
 
Dat soe hare mont niet make vet,
 
Sone makene scone wel ghereet,
 
Want vette leppen zeere mesteet.Ga naar margenoot+
 
Hare morseelen sniden also cleene,
 
Ende voren met haren vingheren alleene.
24 Ic rade d. soe h. aldus w. 25 Ende voren niet b. haer c. 26 W.s. het mesteet. 28 vul l. 29 en ontbr., up. 30 werden mach g. 31 onghenuchtert.
margenoot+
[12130]
margenoot+
[12135]
margenoot+
[12140]
margenoot+
C. fol. 73 a. b.
margenoot+
[12105]
voetnoot1
Rose, II. 86, 14292 (13554):
 
Et s'il li prent de rire envie,
 
Si bel et si sagement rie,
 
Qu'ele descrieve deus fossetes
 
D'ambedeus pars de ses levretes.
 
Ne par ris n'enfle trop ses joes,
 
Ne ne restraingne pas ses moes;
 
Jà ses lèvres par ris ne s'uevrent,
 
Mès repoignent les dens et cuevrent.
 
Fame doit rire à bouche close,
 
Car ce n'est mie bele chose
 
Quant el rit à geule estendue:
 
Trop semble estre large et fendue.
margenoot+
[10]
margenoot+
[12115]
margenoot+
[20]
voetnoot2
Rose, II. 88, 14328 (13590):
 
Mès ains qu'el s'i voise séoir,
 
Face-soi par l'ostel véoir,
 
Et à chascun entendre doingne,
 
Qu'ele fait moult bien la besoingne.
margenoot+
[12125]
voetnoot3
Rose, II. 88, 14336 (13598):
 
Et quant ele iert à table assise,
 
Face, s'el puet, à tous servise.
 
Devant les autres doit taillier,
 
Et du pain entor soi baillier;
 
Et doit, por grâce déservir,
 
Devant le compaignon servir
 
Qui doit mengier en s'escuele.
De vertaling is in deze geheele passage veel korter dan het oorspronkelijke. Bij A. staat verkeerdelijk: Vor hare den genen.
margenoot+
[12140]
margenoot+
[12130]
voetnoot4
Rose, II. 88, 14349 (13612):
 
Et bien se gart qu'ele ne moille
 
Ses dois es broez jusqu'as jointes.
Het door den vertaler overgenomene bruëtd, het Fr. brouet, beteekent saus.
margenoot+
[12135]
margenoot+
[12145]
margenoot+
[12150]
[tekstkritische noot]12332 daer uut. 33 soe w.o. 34 soe. 35 Sone s. soe n.d. 36 Maer s. teerst l. sinken. A. scinken. 37 Tmorseel t. soet in h. gheheten. 39 E.o. soutsoe wachten b. 40 D. haer m. niet v. 42 D. dranc w. 43 E. suverlijc sal soe. 44 staet wel hets h. 45 haer w.v. dronkenscepe. 46 met orconscepe. 47 meesters. 48 niemen es. 49 een ontbr., twint. 50 scint, 51 Die haer v.l. den w. 53 Sine c. 56 D. m.s.h. alle. 57 diere manieren. 59 Van slapene a.s.g. 60 Ter tafelen daer si s.e. 62 sijns. 63 en ontbr., lange ontbr. 64, Sone s.t.m. haer bereiden. A. gereide. 65 W. soe so l. beide m. 66 D. een twint up h.e.r. 67 Soe s. souken. 69 up. 70 soe. 71 doutheit d.w. angheet. 72 E. haer tanscijn. 73 soe. 74 e. al tassaut v. minne. 75 vrucht v. minne s. soe l. 76 Alsoe i.h. juecht. 77 soe verliest alsoe v. 78 Beede. 79 tide dien soe sal laten l. 80 S. van m. haer v. 81 E. doetsoe n.d.r. 82 H.s. comen af. 83 assaelgieren. 85 af. 86 E. hier af h.m.r. 87 T. minsten d.v. willen w. 88 meenen l. 89 Vor m.s. als i.d. bem. 90 Dor, hem. 91 jonste. 92 wel s. 93 Sullen s.v.w. 94 E. in scolen noch ghelesen. A. lesen. 95 harde ontbr.
margenoot+
C. fol. 73 b.-d.
voetnoot1
Rose, II. 89, 14361 (13623):
 
Et si gentiment redoit boirre,
 
Que sor soi n'en espande goute;
 
Car por enfrume ou por trop gloute
 
L'en porroit bien aucuns tenir,
 
Qui celi verroit avenir.
Lees in vs. 12333: harde.
margenoot+
[12155]
voetnoot2
Rose, II. 89, 14366 (13628):
 
Et gart que jà henap ne touche
 
Tant cum ele ait morsel en bouche.
De lezing bij A: scinken, moet natuurlijk door die van C vervangen worden.
margenoot+
[12160]
margenoot+
[12165]
margenoot+
[12170]
margenoot+
[12175]
voetnoot3
Rose, II. 90, 14393 (13655):
 
Car puis que fame est enyvrée,
 
Il n'a point en li de desfense,
 
Ains jangle tout quanqu'ele pense,
 
Et est à tous abandonée,
 
Quant à tel meschief s'est donée.
margenoot+
[12180]
margenoot+
[85]
margenoot+
[12190]
margenoot+
[12195]
margenoot+
[12200]
margenoot+
[12205]
margenoot+
[12210]
margenoot+
[12215]
[tekstkritische noot]12397 int. h. 98 S.d. een twint b. niet b. 99 moghet bi minen o.A. binnen o. 12400 alle hove. 2 cancelieren. 3 Beede, spinden. 4 kelres w. ghi c. vinden. 5 delectabel. 6 daer suldi 7 In formen. 8 al de m. 9 niet ontbr. 10 Niet si g.j. alle g.A. sijn. 11 W. so hu min lieden s. 12 So huwe s. wert min u 13 Want liede d.n.s. 14 Up h. pleecht men t.n. 15 No werden ghesocht no b. 16 Gaet dicken t.h.k. waert. 17 E. d.d. uwe ghebede. 18 T. outare ende processie mede. 19 Te f. te d. te r 20 D. suldi hu g.v. 21 W. hu scole leeght. 22 D. singhet huwe messe o.A. singmense. 23 Den G.v.M.e. ziere Godinne. 24 Ende sinen jonghers. 25 E. eer ghire g. suldi. 26 sulken. 27 D. hu best verchieren m. 28 Ende d. al der lieder o. 29 Up hu gapen. 30 Hebt up die straten scoen g. 32 H. staet w.e. hets grote e. 33 Ghingdi te sachte oec waert mesdaen. 34 Ghi sult oec so cuusschelijc g. 35 terden so moylijc die coutsiede. 36 alle. 37 Fatijtse n. gheriede s. 38 So soudi. 39 staet. 40 moylijc g. in goeden t. 41 Sleept hu i.t. langhe. 42 S.d. te v. up d.g. 43 heffet up ende. 45 zuldi. 47 Eist d.e.v. behaecht. 48 soe e. manter. 49 Sone s. haer so. 50 haer. 51 Den m. saut soe m. beeden h. 52 van den lande. 53 E. sulken tijt haer armen o.
margenoot+
C. fol. 73 d.-74 a.
voetnoot1
Rose, II. 91, 14444 (13706):
 
Et quant de moi départirés,
 
Se Diex plest, encor en lirés,
 
Et en serés mestre cum gié.
 
Ge vous doing de lire congié.
margenoot+
[12220]
margenoot+
[12225]
margenoot+
[12230]
voetnoot2
Rose, II. 92, 14459 (13721):
 
Car quant plus à l'ostel repose,
 
Mains est de toutes gens véue.
voetnoot3
De lezing van C is boven die van A te verkiezen. Lees mede in vs. 12413 met C: Want.
margenoot+
[12235]
margenoot+
[12240]
voetnoot4
Rose, II. 92, 14467 (13732):
 
Car en tex leus tient ses escoles
 
Et chante à ses disciples messe
 
Li diex d'Amors et la déesse.
De tekst van A is geheel bedorven, en naar de goede lezing bij C. verbeterd.
margenoot+
[12245]
voetnoot5
Lees met C: gapen.
margenoot+
[12250]
voetnoot6
Cassiede, bij Kil. kassije, kassij-wegh, via strata, Fr. chaussée. In Brabant is het woord kassaai-weg nog zeer gebruikelijk.
margenoot+
[55]
voetnoot7
Rose, II. 92, 14481 (13743):
 
Et marche jolietement
 
De ses biaus solerès petis,
 
Qui faire aura fait si fétis,
 
Qui joindront as piés si à point,
 
Que de fronce n'i aura point.
Gereen is hier een contractie uit geregen. Verg. bl. 34, vs. 2098, en aant. 3.
margenoot+
[60]
margenoot+
[12265]
margenoot+
[12270]
[tekstkritische noot]12455 peinsen, stert. 56 paeuwe dien h.h. so wert. 58 ghevoedert. A. altemale. 59 cleenen b. al te male. 60 E. toghe haer zelven harde wale. 62 E. die soe up h. merken d. 63 heeft soe, anescijn. 64 te meer. 66 Entie draghen. 67 staet. 68 niet peinsen. 69 Dan, wulvinnen. 70 scapen g.s.e. beghinnen. 71 Winnen o.e.d. soere h. welt. 72 soere C. up dat v. 73 up e. assaelgieren. 74 soe n.e. wille faelgieren. Vs. 12475-76 ontbr. bij C. 77 die wijfs haer. 78 liste entie. A. luste. 79 Omdat soe niet g.c. 80 Dien welke soe hare m. jan. 81 om t. hebben. 82 Soude soe haer nette s. alleene. A. tente. 83 sone. 84 Sone souder. 85 Ofte meer h.b.a. 86 W. die aert helpt s.d.n. 87 D. haer soude slaen d. nodenay. 88 D. soe soude w.g. 89 soere m. dan eene natoghe. 90 wilde in haren. 91 Hoe dat. 92 T.u. niet c.d. 93 S.s. hem hover b.h. 94 Als s. hem t.g. vonden. 95 Soe soudso hem. 96 S.d. siere omme s. sc. 97 D.l.s. wee s. 98 haer. 99 sulc hi m. haer. 12500 haer r.s. twaren. 1 soudse. 3 brincse i. scouden e.i. aermoeden. 4 vare als de v. 5 soe. 6 Ende niemene daerna e.w. 7 Eenen aermen m. sal soe n.
margenoot+
C. fol. 74 a. b.
margenoot+
[12275]
voetnoot1
Rose, II. 93, 14509 (13771):
 
Et li soviengne de la roe
 
Que li paons fait de sa queue:
 
Face ausinc du mantel la seue.
margenoot+
[12280]
margenoot+
[12285]
margenoot+
[12290]
margenoot+
[12295]
margenoot+
[12300]
voetnoot2
Rose, II. 94, 14532 (13794):
 
Car por ce qu'el ne puet savoir
 
Des quiex el puist la grâce avoir,
 
Au mains por un à soi sachier,
 
A tous doit son croc atachier:
 
Lors ne tardera à venir,
 
Qu'el n'en doie aucun pris tenir
 
Des fox entre tant de milliers,
 
Qui li frotera ses illiers,
 
Voire plusors par aventure.
 
Cet art aide moult à nature.
Lees in vs. 12486 met C: die aert of daert.
voetnoot3
Het origineel kan geen licht verspreiden over vs. 12487-88, daar onmiddelijk na de verzen in aant. 2 die van aant. 3 volgen. Kausler teekent hierop aan: ‘nodenay, soll noch heute der Name eines Tanzes sien.’ Ik vermoed eerder dat er een obscoeniteit achter schuilt.
margenoot+
[12305]
voetnoot4
Rose, II. 94, 14542 (13804):
 
Et s'ele plusors en acroche
 
Qui metre la veillent en broche.
margenoot+
[12310]
margenoot+
[12315]
margenoot+
[20]
voetnoot5
Rose, II. 94, 14550 (13812):
 
Car au mains li eschaperoit,
 
Ce que chascuns aporteroit,
 
Et ne lor doit jà riens lessier
 
Dont il se puissent engressier;
 
Mais metre à si grant povreté,
 
Qu'il muirent las et endeté.
margenoot+
[12325]
[tekstkritische noot]12508 Dat ontbr. 10 Die niet gheven m. een twint. 11 Sone. 12 eenen vremden. 13 Also als h. sijn h. leeght. 14 en ontseeght. 15 herberghen. 16 sijts ghewes. 18 harden ontbr. 19 Maer a. weghen als. 20 E. yet brochte d. soet n. 21 haren coufer. 22 M.s. altoes bloten g. 23 haer o.d. so niet m. 25 behaghelaerde. A. bahagalerde. 26 nemmer. 27 Want s.d.e. doen v. 28 selve ontbr., der a. 29 si. 30 Sine d. maer. 31 E. hem te wriene. 32 ghehoort m. daghe. 34 an. 35 Comt iemen m. ghelovene voort. 36 D. gherne quame an haren boort. 37 haer. 38 Soe s.m.s.s. 40 M.h. dat soe. 41 I. die s. 42 Soene h. teersten. 43 Ombiet h.h. bi l. 44 So. 45 Ende watter in. 46 of soe e.s. beraet. 47 G.e. al up t. 48 de v. 49 Maer dan s. 50 zaene. 51 steect des sijt gewes. 52 minre d.t.l. niet e. 53 also h.v. hem d.b. 54 Ende h. 55 tondecken. 56 Maer salne h.i. de w. 57 niet. 58 Sal soene. 60 E. diese h n.l.g. 61 te m 62 D.h. te voren d.e. 63 dat ontbr. 64 soene. 65 E. soene emmer hopen d. 66 G.d. soere comet toe. 68 Soe s. soe s.o. 69 D.d. die passie m. 70 soe. 71 Iemene g. no en jonste. 72 wel. 73 Wan hu a.l.h. 76 om g.g. 77 Gheenen, so ontbr. 78 M. man h. sijn b.v. 79 Altoes d. 80 E. emmer v. mi ontweeght. 82 H. al te male b.m. 83 tijt.
margenoot+
C. fol. 74 b.-d.
margenoot+
[12330]
margenoot+
[12335]
margenoot+
[12340]
margenoot+
[12345]
voetnoot1
Rose, II. 96, 14584 (13846):
 
Et pluseurs en revet lober,
 
Por eus despoillier et rober.
margenoot+
[12350]
margenoot+
[12355]
margenoot+
[12360]
margenoot+
[12365]
margenoot+
[12370]
margenoot+
[12375]
margenoot+
[12380]
margenoot+
[12385]
voetnoot2
Rose, II. 97, 14621 (13882):
 
Et qui tant set de guiles faintes,
 
Dieu doit jurer, et sainz et saintes.
margenoot+
[12390]
margenoot+
[12395]
margenoot+
[12400]
[tekstkritische noot]12585 M. alsoe d. 86 dat soe. 87 Soe es s.d. haer l. [niet p.] 88 sinen. A. haren. 89 wie so. 90 Daer sal soe meest dogheden v.a. 91 Ne g. haers n. goede penewaert. 92 D. diere c. heeft men waert. 93 wel lettel. 95 men. 96 ghenoech. 97 soudsi hem. 98 ant pl. gaet m. 99 Soe, hare joncfrauwe. 12600 Haer joncwijf of hare vrauwe. 1 die ontbr. 2 hare sticken. 3 E. si hem kenlijc s. de s. 4 Sullen si. 5 Cleedre p. voederse. 7 sullen s.h. alle. 8 in der aermoede. 9 teer vele tegaet. 10 Diemen i. menigher h. ontfaet. 12 woort. 15 Cleeder g.s. dat soere. 16 comt d. ghire haer niet en gheeft. 17 Wilde soe d. der sulken dien g.A. Wouden. 18 w. hier b. 19 Soe, zinnen. 20 Ghelijc eere coninghinnen. 21 sambuwen. 23 cleeder teesschene g. hebt. 24 omme sijn e.d. ic s. 25 huwe scamelhede. 26 grote. A. sout hebben. 27 H. heere d. ghijt. 28 H.w. haer der talen b. 29 Soe s. 30 Masscien hine heves gheenen wille. A. si. 31 Ende torent hem d. hi h.g. A. hem. 32 E.h. es s. lettel b. 33 E. alsoe an hem wert g. 34 D.h. wille l. an h. 35 soe neerenstelijc b. alleene. A. si hare. 36 pont. 37 Soe. 38 D. sal soe segghen. 39 Maer het es. 40 Gheeft ment w. alselp mi God. 41 Als c. haer. 42 Dier soe h.v. binden j. 43 Gheenen e. sal soe. 46 persemen e. dat s. 48 Dies e. can ic n.g. 49 So rauwich es haer herte b.
margenoot+
C. fol. 74 d.-75 b.
margenoot+
[12405]
voetnoot1
Rose, II. 97, 14641 (13209):
 
Car qui miex plumer le saura,
 
C'iert cele qui mieldre l'aura,
 
Et qui plus iert chière tenue,
 
Quant plus chier se sera vendue.
margenoot+
[12410]
margenoot+
[12415]
margenoot+
[12420]
margenoot+
[12425]
margenoot+
[12430]
margenoot+
[12435]
voetnoot2
Rose, II. 98, 14678 (13934:
 
Comme roïne fust venue
 
Et chevauchast à grant sambue.
Sambue is paardedek, en ook een ‘sorte de char à l'usage principalement des dames, litière.’ Zie Du Cange (Ed. Henschel) VII. 296, en ook Rom. v. Limb. Gloss.
margenoot+
[12440]
margenoot+
[12445]
margenoot+
[50]
margenoot+
[12455]
voetnoot3
Rose, II. 99, 14698 (13945):
 
Mès bien est par moi desfendu
 
Que jamès riens n,en soit rendu.
Lees met C: Gheeft ment weder.
margenoot+
[12460]
margenoot+
[12465]
[tekstkritische noot]12650 hine m.v. haer. 51 Sticken d.h. van haer b. 52 de cleeder d. so h.w. 53 hine. 54 Of, goet. 56 Up. 57 Ofte s. ander ghelt f. 58 mede s. telivereren. 59 Ende alsoe. 60 S.m. soe doen d. hi w. 61 voeren. 62 heeschen. 63 soe. 64 omme. 65 niet en g. 66 hijs niet en h. 67 zwert. 68 up dien. 69 dats a. 70 soes h. soe. 72 wat si ontbr. 74 Si h.m. waerven. 75 santen v. sijts wijs. 76 Danre nu sijn. 78 hiet. 79 minsten doetem. 81 Of elre gaen c. zaen. 83 E. ga wech ziere s. 84 Ghene e.s. haer blodlelijc ghelaten. 85 als soe haer l. ontfinghe. 86 soudse. 88 soene heeft m. anxte bevaen. 89 Om hare vriende ende m. 90 Die soe. 91 so w. 92 Soe s. laten ten veinstren. 93 Ende heymelike. 94 Of s.i. groeten anxte w. 95 zweere. 96 O. gheene d. 97 En. 98 H.s. vele te mee. 99 soene w.t. haer waert. 12700 Ende hi haer ghiften g. 1 rade ic. 3 ghedincke. 4 Als haer l. t. haer. 5 soe teersten. 6 straten. 7 alsoe niemene. 8 moghe of. 9 sal soe blodelijc. 11 Loepen up. 12 hebdi. 13 ghemert. 14 hebt elre. 16 Dien i. niet w. wien dat soe s. 17 soe s.e. onteert. 18 sijn.
margenoot+
C. fol. 75 b.c.
margenoot+
[70]
margenoot+
[12475]
voetnoot1
Rose, II. 99, 14711 (13967):
 
Et li valés, se moult n'est sages,
 
Por quoi pécune li soit sorse,
 
Metra tantost main à la borse,
 
Ou fera quelque chevissance,
 
Dont li gage auront délivrance.
Finieren, OFr. finer, ML. finare, is opnemen. Zie du Cange (Ed. Henschel) III. 298 i. v. finare; Roquefort, Gloss. I. 601.
margenoot+
[12480]
margenoot+
[485]
margenoot+
[490]
margenoot+
[12495]
voetnoot2
Rose, II. 100, 14738 (13994):
 
Au mains puisqu'il n'a que poier,
 
Face au vin son gage envoier
 
Por deus deniers, por trois, por quatre,
 
Ou voise hors aillors esbatre.
Over do uitdrukking clinken slaen, zie bl. 163, aant. 2.
margenoot+
[500]
margenoot+
[505]
margenoot+
[510]
margenoot+
[515]
margenoot+
[12520]
margenoot+
[12525]
margenoot+
[30]
margenoot+
[12535]
[tekstkritische noot]12719 An, an. 20 soe w.w. was. 21 als d.t. hoort. 23 haer comt v. sterker. 24 Diese. 25 haer jalouser. 26 D. Vulcanus was. 27 Venus s. ghetrauden. 29 R. up dat sp. van m. 31 Ende a.h. 33 soe. 34 soe ontbr. 35 smessen. 36 D.v. was scone. 38 Wat s.j. ende d. 39 wilt. 40 wijfs. 41 Ende dit l. es hem ghenomen. 42 Wanneer si te huwene c. 43 heeft. 44 duerne. 45 soe. 46 soe. 47 gheeft Mairoene. 48 Om a.R. 49 Of R. om Maroten. 50 Of Gherberghen om Pyroten. 51 Soe h.o.a.o. 52 Ghemeene g. dats w. 53 Al om a. jeghen w.A. alle omme j. 55 als si t.w. waert t. 58 E.o. de vrucht te voeden m. 59 behendichede. 60 comen in haer vrihede. 61 Sijn si v. of. 62 point hebsi a. 63 vrihede met hare cracht. 64 Willen h. met harer macht. 65 es ave c. 66 N. wel up dat. A. opdat dat. 72 En. 73 sterker es. 74 en lacher. 75 Dicken vochtsire. 76 wiven. 77 haer kindre dwasen. 78 Dat d.t. men. 79 Dat. 81 betaelgie.
margenoot+
C. fol. 75 c.-76 a.
margenoot+
[13540]
margenoot+
[45]
margenoot+
[12550]
margenoot+
[12555]
margenoot+
[12560]
voetnoot1
Rose, II. 102, 14822 (14078):
 
D'autre part, el sunt franches nées;
 
Loi les a condicionées,
 
Qui les oste de lor franchises,
 
Où Nature les avoit mises.
Die in vs. 12741 heeft betrekking op het denkbeeld vriheit, dat evenwel niet in den tekst staat.
margenoot+
[12565]
voetnoot2
Over de populaire personen van Robin en Marion, zie Francisque Michel, Théatre français au moyen âge, 26-48; Dr. de Jager, Taalk. Mag. III. 201.
margenoot+
[12570]
voetnoot3
Rose, II. 103, 14832 (14088):
 
Ains nous a fait, biau fils, n'en doutes,
 
Toutes por tous et tous por toutes,
 
Chascune por chascun commune,
 
Et chascun commun por chascune.
margenoot+
[12575]
margenoot+
[80]
margenoot+
[12585]
margenoot+
[12590]
voetnoot4
Rose, II. 103, 14854 (14110):
 
Car quant chascuns jadis véoit
 
La fame qui miex li séoit,
 
Maintenant ravir la vosist,
 
Se plus fors ne la li tosist,
 
Et la lessast, s'il li pléust,
 
Quant son voloir fait en éust;
 
Si que jadis s'entretuoient,
 
Et les norretures lessoient.
margenoot+
[12595]
[tekstkritische noot]12782 sal sijn en trauwen. 83 Also l. als sal de w.d. 84 van der. 85 soe. 86 in den w. 88 pleght sijns wel. 89 singhe. A. singen. 93 daer. 94 D. s.b. alden d. 95 Dits. 99 A. hadde. 12800 Ende d. soe mede was g. 1 eist. 2 gaet in doordine. 3 Tabijt d.h.n. es l. 5 A. waent, nach. 6 peinst h.h. vercoeveren. 8 ordinen. 9 D.w. en s.n. vergaen. 10 houden. 11 twaren. 12 hale coorf. 13 dor de k.e. can n. 14 keeren wats g. 15 Namelijc dusdaen l. 16 de g. 17 caproen so goet. 18 N. en m. 19 want hi es d. 20 Als h. faelgiert sijn vrihede g. 22 in sijn doghen wil. 23 N. lieght n. soe s.v. 24 vrihede kennen d. 27 creaturen. 28 willen te harer n. 29 sullen si. 30 dat ontbr. 32 Ontsculdicht wesen w. soe w. 33 Antieren. 34 allen vrauwen mede. 36 breken si. 38 waert wille. 40 en s.A. no. 41 nauwe ontbr. 42 E. verweendelike ghebroet. 43 E. wertse. 44 soe. 45 Soe. 47 m. gheere s. 48 beeden.
margenoot+
C. fol. 76. a.b.
margenoot+
[12600]
voetnoot1
Rose, II, 104, 14888 (14144):
 
Li oisillon du vert boscage,
 
Quant il est pris et mis en cage.
margenoot+
[05]
margenoot+
[12610]
margenoot+
[12615]
margenoot+
[12620]
margenoot+
[12625]
voetnoot2
Rose, II, 105, 14923 (14179):
 
Car la volenté ne se mue
 
Por nul habit qu'il puisse prendre,
 
En quelque leu qu'il s'aille rendre.
margenoot+
[12630]
margenoot+
[12635]
voetnoot3
Rose, II. 106, 14955 (14211):
 
Ne jà tant faire ne saura
 
Grant chaperon ne large aumuce,
 
Que Nature ou cuer ne se muce.
 
Lors est-il mors et mal-baillis,
 
Quant frans estas li est faillis,
 
S'il ne fait de neccessité
 
Vertu, par grant humilité.
margenoot+
[12640]
margenoot+
[12645]
margenoot+
[12650]
voetnoot4
Lees met C:
 
Ende oec alle vrouwen mede.
Rose, II. 107, 14976 (14232):
 
Ce doit moult Vénus escuser,
 
Quant voloit de franchise user,
 
Et toutes dames qui se geuent,
 
Combien que mariage veuent.
margenoot+
[12655]
margenoot+
[12660]
margenoot+
[12665]
[tekstkritische noot]12849 vole wachten w. 50 D. gheene m. 51 Voer d. sine tiden quamen. 52 Entie d.m. namen. 53 te hem g. 54 H. souder l. jeghen s. 55 als. 56 Dit e. es tr. 58 voer. 60 onderlinghe. 61 blessen e.t. blaerde. 62 Hi s.w. anevaerden. 63 E. ane s.e. assaelgieren. 64 lyaerde en. A. ende. 65 Sone s.l.t. lyaerde. 66 Te moreele ende te blessaerde. A. Entie m. entie b. 67 ten eersten die so quame a. 68 Die core soe vor h.m. 69 Soene h. gheenen b. 70 D. dien soe o.s. 71 beyaerde. 72 Van b.e.v. blessaerde. 74 bi allen b. 75 Ende l. 76 souden d. te waren. 78 huweleke. 81 Wanneer g.s. si. t. 83 Also l. als si l. 86 Beede d. houde. 87 Want alle die weghe. 88 haer b. uut desen w. 89 Dat kennic bet. 90 wacht haer zulke. 91 entie o. 93 D. soe o. daer af so s. 93 soe leetse. 94 der b. 95 Dit. 99 begheeret voor. 12900 Ende a. 1 gherne te gane p. 2 Ende ic. 3 toechden.
margenoot+
C. fol. 76 b.-d.
margenoot+
[12670]
margenoot+
[12675]
margenoot+
[12680]
margenoot+
[12685]
voetnoot1
Rose, II. 108, 14998 (14254):
 
Qui norrir un polain sauroit,
 
Qui jument véue n'auroit,
 
Jusqu'à tens qu'il fust grans destriers
 
Por soffrir seles et estriers,
 
Et puis véist jument venir,
 
Vous l'orriés tantost hennir;
 
Et verriés contre li corre,
 
S'il n'iert qui l'en péust rescorre,
 
Non pas morel contre morele
 
Solement, mès contre fauvele,
 
Contre grise, contre liarde,
 
Se frain ou bride n'el retarde;
 
Ou qu'il puisse sus eus saillir;
 
Toutes les vodroit assaillir.
 
Et qui morele ne tendroit,
 
Tout le cours à morel vendroit,
 
Voire à fauvel ou à liart,
 
Si cum sa volenté li art.
 
Li premiers qu'ele troveroit,
 
C'est cis qui ses maris seroit,
 
Qu'el n'en r'a nules espiées,
 
Fors que les truisse desliées.
Blasse, blassaert, blessaert, is bles; liert, lieart ML. liardus, OFr. liart, appelschimmel, gris pommelé. Zie du Cange (Ed. Henschel) IV. 91, i.v. liardus, VII. 216. Morreel, zwart paard, zie Du Cange, IV. 547 i.v. morellus, cheval moreau. Baiart, een vos. ML. bayardus, equus Phoenicus seu badius, Gal. Cheval bay, vel Bayard. Zie Du Cange (Ed. Henschel) I. 630.
margenoot+
[12690]
margenoot+
[12695]
margenoot+
[12700]
margenoot+
[12705]
margenoot+
[12710]
margenoot+
[12715]
margenoot+
[12720]
[tekstkritische noot]12904 vervoroyde so mettien. 5 D.i. al m. gherne h. ontfaen. 6 hadden si oec w. mi g. 7 uut moonc no p. 8 portere c. no c. 9 prelate. 10 In h. uut h. religioene. 11 D.s. doe en. 12 N. faelgieren wanen an mi. 13 Maer h. si mi. 14 ordene n. huwelic. 15 een ontbr. 16 S. haddent. 18 leeght. 19 treect, waert. 20 Dat v.o.a.e. begaert. 22 sal. 23 soe milde soe. 24 nature e. ontect. 25 Laten d.m.d. milthede. 26 milde 27 Maer mi en rouc. 28 Vele d.g.g. hiet. 29 Ay lacen dies e.d. twint. 30 tprosint. 34 onwaerdichede. 35 de gone dien. 37 So dat m.n.e. twint. 38 ben arem in weet wat gheven. 39 Minne ghedochte der houthede n. 40 aldus in aermoeden. 42 groet ontbr. 43 bekent. 44 Metten g.h. up ende t. 46 Maer ic en minetse. 47 deen a.d. weetic w. 48 niemen. 49 begaert. 50 haddi mi niet waert. 51 Ic was die zotste d.v. 52 of. 53 onwerde. 54 E.h. mi te menigher t. 55 ghemeene. 56 sleepte. 58 Een w.e.e.c. ware. 60 ende m.l. 61 minde. 62 den r. 63 hadde i. 65 Als hi b.G. dicken d. 66 Hi m. moru al m.l. 68 paerlement. 69 Tussen o. beeden. 70 tachterst in minen s. 71 mi dan g. 72 Ende d.h. nemmermeer. 73 wel g. 74 ende l.
margenoot+
C. fol. 76 d.-77 a.
margenoot+
[12725]
margenoot+
[12730]
margenoot+
[12735]
voetnoot1
Vs. 15104-15377 (14360-14633) van het origineel zijn in de vertaling, ongetwijfeld wegens de groote onkieschheid, weggelaten.
margenoot+
[12740]
margenoot+
[12745]
voetnoot2
Rose, II. 119, 15384 (14640):
 
Mès ne m'en chaut; il n'en est guières
 
Qui de don soient coustumières.
margenoot+
[12750]
margenoot+
[12755]
voetnoot3
Bij A. is zeker door een vergissing van den afschrijver ook in dit vs. mi nes niet bleven weder ingeslopen.
margenoot+
[12760]
margenoot+
[12765]
margenoot+
[12770]
margenoot+
[12775]
voetnoot4
Rose, II. 121, 15434 (14690):
 
Fame a trop povre jugement.
margenoot+
[12780]
margenoot+
[12785]
margenoot+
[12790]
[tekstkritische noot]12976 So addi m. an. 77 joiere. 78 Dat s.w. an m.g. 79 D. hijt al ontioyde mi. 80 arem also wart hi. 82 E.g.c. al s.r. 83 ghiften. 84 wilts. 85 gheven ghenouch. 86 oec ontbr. 87 Hi wiste. 88 rentiers. 89 of. 90 M. die w. al g. 91 In h.n. ghetrauden. 92 Maer dor de dooght d.i. hu jan. 95 daer bi. 96 de t. 97 Sult w.p.v. desen s. 98 goeds. 13000 wive. 2 u ontbr. 3 huwe r. verwalket staet. 4 E. hu die oude anegaet. A. doudre. 5 ghiften sullen hu faelgieren. 6 niemen. 7 eift de. 8 Scone Ontfaen. 10 D. hoorde arde gherne al. 11 W. hi hem nu min o. 15 aert. 16 ghetooght 17 hoorde. 18 Scone Ontfane zulke w. 19 Doe s. soe o. den m. 20 vullic. 22 terst. 23 Scone Ontfaen g. hi h.j. 24 Also n. scone liede p. 25 willecome. 26 danctem. 27 minre. 28 waerf also. 30 E.s.d. so w. dat si. 31 D.g. daet. 32 E. sulke e. mi der m. 33 D. ic hu eeghin b.m. 35 Die wile dat. 36 Eere g. 37 Scone Ontfaen. 38 E. ghi s. zeker. 40 V. dinghen. 41 harde ontbr. 42 tontsegghene. 43 ne h. gheene s. 44 icse. 45 moghet. 46 Als d. minre alsulc g. 47 Hoorde.
margenoot+
C. fol. 77 a.-c.
voetnoot1
Rose, II. 121, 15455 (14710):
 
Car trop estoit fiers rafaitierres
 
Li faus, li traïstres, li lierres.
Zie over bruden, Veneri operam dare, Dieffenbach, Gloss. Latino-Germ. 130 i.v. coire, en mijne x goede Boerden, Gloss.
margenoot+
[12795]
margenoot+
[12800]
margenoot+
[12805]
margenoot+
[12810]
margenoot+
[12815]
margenoot+
[12820]
margenoot+
[12825]
voetnoot2
Vs. 15498-15554 (14753-14808) van het origineel ontbreken in de vertaling.
margenoot+
[12830]
voetnoot3
Slechts weinige woorden van Scone Ontfaen zijn in de vertaling opgenomen, en voor vs. 15557-15711 (14712-14968) uit het origineel dienen slechts vs. 13017-20 tot overgang.
margenoot+
[12835]
margenoot+
[12840]
margenoot+
[12845]
margenoot+
[12850]
margenoot+
[12855]
margenoot+
[12860]
margenoot+
[12865]
[tekstkritische noot]13048 danctem C. waerven. 50 Sine scoenhede updat hi s. 51 peinsde. 53 dat ontbr. 54 D. sijn h. ane steet. 56 Als. 57 verboot h.D. 58 vileyn. 59 peinsen. 60 de R. 61 H.g. sonder deeren. 62 weeren. 63 An den ghenen diere l. 64 Verbolghen d.t. wachte p. 65 Ende te bescermen als h. werde. 66 W. mi c. up die werde. 67 wech. 68 mocht h.l. bliven n. 70 en s. 71 hu l. 73 Voort g. ende spaerde n. 74 Si q. doe. 75 testoort. 76 E.v. alle in e.a. 77 sijn hande achter waert. 78. Als den ghenen diene hadden onwaert. A. hadde. 79 Qualike condi. 80 doocht d. hu Scone Ontfaen. 81 B. up groete hovesschede. 82 socht h. an dorperhede. A. sochte. 83 verstont a. sijn t. 85 Als. 86 jan. 87 en ontbr. 88 E. so verstoent oec de v. 89 dommen. 90 Ende conterfait. 92 Hine h. herte no m. 95 zeden. 96 hem ontbr. A. gebede. 97 G.h. wel g. 98 D. hi n. soude. 99 maect hu volc. 13100 moght l. dueren n. 1 vullic. 3 sulc in c. 4 bereede. 5 tsticken. 6 siter t.t. quaet. 7 D.g. sout na s. ere st. 8 lieve hadde. 11 nu sijn g. 12 Nemmermeer s. hi v.g. 13 Scone Ontfane. 14 E.s.e. mesvoerdene doe. 17 N. dochtem d.n. ghenouch. 18 S.d. hem meer o. 19 minre diere s.a. 20 weene. 21 Liepen si up a.d.
margenoot+
C. fol. 77 c.-78 a.
margenoot+
[12870]
margenoot+
[12875]
voetnoot1
Rose, II. 132, 15754 (15018):
 
Moult remaint de ce que fox pense.
margenoot+
[12880]
voetnoot2
Rose, II. 132, 15759 (15023):
 
Il s'estoit repost en un angle
 
Par derriers et nous aguetoit,
 
Et mot à mot toutes metoit
 
Nos paroles en son escrit.
Warde, in vs. 13066, komt bij Kil. reeds als verouderd voor in de beteekenis van custodia, vigilia, specula.
margenoot+
[12885]
margenoot+
[12890]
margenoot+
[95]
margenoot+
[12900]
margenoot+
[12905]
margenoot+
[10]
margenoot+
[12915]
margenoot+
[20]
margenoot+
[12925]
margenoot+
[12930]
margenoot+
[35]
[tekstkritische noot]13122 wie. 23 herte. 25 Hi s.D. hebt m. ghenaden. A. seide, hebs. 26 vergheeft m.m. mesdaden. 27 G.s. so. h.e.s. goet. 29 soe ontbr. 31 vul. 32 In dogheden. 34 moghe. 36 In hu ghevan-ghenesse. 37 bi Scone Ontfane. 38 tontgane. 39 Updat g. ontrauwe v. an m. 40 eenighen dinghen dien g. 42 In allen tiden. 44 Deus, hore ic. 46 Die es s.s. ende s. 47 Ende ontbr., ende ontbr. 48 maniere. 49 ende ontbr., ende ontbr. 50 bider hinne. 51 N.g. wech hu e.b. 53 hu beraet. 55 dies. 56 Nu m. hu w. van minen o. 57 assaelgierden ander waerven. 58 sloeghen. 62 ondaen. 63 hem. A. En. 64 ghenade en h.n. 65 en r.h. 66 E.g. wech en riep. 67 ghesleghen e.g. 68 sorcoersen. 69 D.g.h.w. met g.v. 70 sijs. 71 De g.d.d. sciltwachte daden. A. daede. 72 Ende l.r. alle v. 73 up. 74 minre soccoers. 76 D.p. slane te d. 77 A. ben. 78 leeght e. crijscht so onder h. 79 E.b.g. sonder v. 80 ees d. hi en m. 81 n. hine c. 84 hadden si o. 85 tlijf. 86 E.w.h. therte niet te hulpen c. Vs. 13187-88 ontbr.
margenoot+
C. fol. 78 a. b.
margenoot+
[12940]
margenoot+
[12945]
margenoot+
[12950]
margenoot+
[12955]
voetnoot1
Rose, II. 137, 15900 (15164):
 
Soffrés que vostres sers deviengne,
 
Par tel convent que prison tiengne
 
Avecques Bel-Acueil laiens,
 
Sens estre nul jor mès raiens;
 
Et loiaument vous vuel prometre,
 
Se me volés en prison metre,
 
Que ge vous ferai tel servise,
 
Qui vous plèra bien à devise.
Het overige van de woorden van den Minnaar, in het origineel van vs. 15908-45 (15172-15207), ontbreekt wederom in de vertaling, gelijk ook later vs. 15956-16105 (15223-15268).
margenoot+
[12960]
margenoot+
[12965]
margenoot+
[12970]
margenoot+
[12975]
margenoot+
[12980]
margenoot+
[12985]
margenoot+
[12990]
margenoot+
[12995]
margenoot+
[13000]
voetnoot2
Vs. 16030-45 (15294-15303), zijnde het vervolg van het te wapen roepen der schildwachten, ontbreekt weder in de vertaling.
Rose, II. 141, 16041 (15304):
 
Et cil sans faille mort m'éussent,
 
Se cil de l'ost venu n'i fussent.
[tekstkritische noot]13189 Entie minre s.a. 90 betaelge daer b.d. 91 Entie s. 93 theere. 94 Si m.t. gader. 95 zwoeren. 96 D.s. ne s.h. ne g. 98 Also. 99 Dat. 13200 Diere of was. 2 zwoeren. A swoer. 3 heede. 5 sconfieren ende v. 9 V. quam j. Dangiere. 10 D. leelijc w. en onghehiere. 12 mede. 13 so. 15 slouchen tsticken. 17 was verwonnen. A. quamen verwinnen. 18 Als. 19 doe. 20 wapinen e. gheprouft. 21 losch. 22 Ende n.s. machuwe int bosch. A. machwe. 24 taergie. 25 stouthede. 26 addi v. an. 27 ghebort. 28 mochten iemen. 29 Vrihede so. 30 te s. 31 hi voert. 32 so nu voort. 35 Uten f.v. gherechticheden. 36 beeden. 37 Tyser. d. an. 38 D.w. van biddene vaste. A. van ontbr. 39 gheboort m.g. ghelove. 42 Beede m. rauwen e m. beden.
margenoot+
C. fol. 78 b.-d.
margenoot+
[13005]
margenoot+
[13010]
margenoot+
[13015]
margenoot+
[13020]
voetnoot1
In de vertaling is de verdediging van den dichter tegen alle mogelijke aanvallen op zijn werk, zijnde vs. 16073-16241 (15336-15503) weggelaten.
margenoot+
[25]
voetnoot2
Kausler teekent op dit vs. aan: Scalc (HS), lächerlicher Schreibfehler, es ist scilt zu lesen.’
Daar scalc evenwel in beide Hss. voorkomt, vermoeden wij dat het de ware lezing is. Scalc is dan een minachtende benaming voor vijand. In het origineel ontbreken vs. 13213-20.
margenoot+
[13030]
margenoot+
[14035]
voetnoot3
Losch, bij Kil. losch, schele, strabs, strabus.
voetnoot4
Rose, II. 148, 16245 (15508):
 
En son poing tint une maçue.
margenoot+
[13040]
voetnoot5
Rose, II. 148, 16257 (15520):
 
Sa targe fu d'estoutoier,
 
Bordée de gens viltoier.
Estoutoier is door onzen dichter door stouterne vertaald, dat mede vs. 13651, ook bij C. (vs. 13463) voorkomt. Estous, van het Lat. stultus, beteekent: insensé, furieux; en estoutie, folie, fureur; estoutoier, maltraiter, traiter comme un sot. Zie Du Cange (Ed. Henschel) VII. 163. Stouterne zal dus hier wel zijn in den zin van dwaze overmoed, (verg. het Hd. Stolzieren), zoo het niet door den vertaler zonder begrepen te zijn op den klank af is overgebracht.
margenoot+
[13045]
margenoot+
[13050]
voetnoot6
Rose, II. 148, 16264 (15527):
 
En sa main tint une fort lance,
 
Qu'ele aporta bele et polie
 
De la forest de Chuerie.
Chuerie is vleierij. Zie Roquefort, Gloss. I. 258. Door den vertaler is het woord zeker niet begrepen.
margenoot+
[13055]
[tekstkritische noot]13243 glavie al g. 44 waense haer Miltheit. 45 E. e.s. die wel ghedane. 46 Brochte soe m. haer na minen wane. 47 soe. 48 stont. 49 Voer haer m. overmoeden. 50 Ende s. 51 up. 53 manlijc voer. 54 niet. 55 onwerde. 56 Seide h.h.w. so c. 57 Up. 58 M. slouch hise. 59 onsachte. 62 D. wilen w. 63 E.v. so e.s. 64 haer. 66 Ander waerf gheloft. 69 de R. 70 of q. de g 71 musaert. 73 seidi Dangiere. 74 wapine hiere 76 Vrihede g.v. anxte b. 78 Hi s. 79 alte g. 80 niet. 81 Doch s. dat soe voerder ne m.A. Doe. 82 hi. h. lettel. 84 ende ontbr. Vs. 13281-82 zijn na vs. 13284 bij A. nogmaals herhaald. In het eerste vs. staat evenwel Doch voor doe. 85 Ontfaermichede. 86 hulpe s. bede. 87 gesellinnen w. soe m. 88 Die soe s.t.s. A. Dies. 89 Ontfaermichede d.t.d. hoorde. 91 tranen e.m. ghenen.
margenoot+
C. fol. 78 d.-79 a.
voetnoot1
Rose, II. 149, 16268 (15531):
 
Li fers fu de douce prière;
 
Si r'ot par grant dévocion
 
De toute suplicacion.
 
Escu, c'onques ne fu de mains
 
Bordé; de jointures de mains,
 
De promesses, de convenances,
 
Par seremens et par fiances,
 
Colorés trop mignotement.
Kausler teekent op vs. 13239-66 aan: ‘In die Versen herrscht sinnlose Verwirring. Die Losung ist übrigens einfach. Der Abschreiber hat ein aus Versehen von ihm übersprungenes Reimpaar später nachgetragen, zugleich aber, um wenigstens den äusseren Zusammenhang herzustellen, in diesem und im übrigen Texte einige Veränderungen vorgenommen. 13245 (K. 13061) und 13246 (K. 13062) gehören, etwa in folgender Fassung, unmittelbar vor 13239 (K. 13055) herauf:
 
Eenen scilt hadde die wel ghedane,
 
Die was die beste na minen wane.’
Of met A. zoude men de volgende verzen aldus kunnen lezen:
 
Ende enen scilt, na minen wane,
 
Soe brochte met hare die welgedane,
 
Ende was gebordert met groten love
 
Met covenance ende met gelove,
 
Ende daertoe met sekerheden;
 
Beide met trouwen ende met eeden
 
Was dat scilt wel gescreven:
 
Ic wanetse hare Meltheit hadde gegeven,
 
Daer si hare wel decte mede, enz.
margenoot+
[13060]
margenoot+
[l3065]
margenoot+
[13070]
margenoot+
[13075]
margenoot+
[13080]
margenoot+
[13085]
margenoot+
[13090]
voetnoot2
Rose, II. 150, 16314 (15578):
 
Bien me trova fol débonaire,
 
Déables le me firent faire.
 
Par la char Dieu, mal i venistes,
 
Quant nostre chastel assaillistes!
 
Ci vous estuet perdre la vie.
margenoot+
[13095]
voetnoot3
Rose, II. 151, 16322 (15586):
 
Et li vilains crole la hure.
margenoot+
[100]
margenoot+
[105]
[tekstkritische noot]13292 soe n. daymans. 93 daet soese. 94 Haer s. 95 groten ontbr. 96 suchten d. woudse. 97 Ontfaermichede. 99 E.s. over al. 13300 Maer d. vylein g. 1 S.d. hie l.d. 2 soe bedauwedene tiere stede. 3 tranen. 4 over b.t. gane. 5 morwene. 7 groot. A. goet. 8 menighen stoot. 9 V.l: ende v. werden. 10 Hem faelgierde sine harthede. 11 waent. 12 E. Scamelhede so r.m. 13 suldi werden. 14 Hier v. tesen s. 15 Scone O. 16 suldi o.b.s. 18 up. 19 En waert d.h.d. leckeren. 20 Ghi. 21 ontverwet e. ondaen 22 sulc. 23 Up dat 24 soude zaen i.s.g. 25 te zeere. 26 onse. 27 E. dan regneerde. 28 mede up. 29 met ontbr. 30 moet. 31 sulc. 33 ane sterven. 34 ontghinc soe s.b. A. ontgin. 36 mingde. 37 bloumen. 38 bladre. 39 Wide over mids clieven d. 40 zade. 41 elc ontbr. 42 dorsaghe. 44 twaren. 45 glottoene i.h. ghewout.
margenoot+
C. fol. 79 a.b.
voetnoot1
Rose, II. 151, 16329 (15593):
 
une miséricorde
 
En leu d'espée, en trestous termes,
 
Décorant de plors et de lermes.
 
Ceste, se li actor ne ment,
 
Perceroit pierre d'aïment,
 
Por qu'ele fust bien de li pointe.
margenoot+
[13110]
margenoot+
[13115]
margenoot+
[13120]
voetnoot2
Rose, II. 151, 16342 (15606):
 
Mès quant ele ot bien arousé
 
De lermes l'ort vilain housé,
 
Si le convint amoloier.
margenoot+
[13125]
voetnoot3
Rose, II. 151, 16347 (15611):
 
Onques mès par faiz ne par dis
 
Ne fu si durement hurtés;
 
Du tout défailloit sa durtés.
Faiz, ook last beteekenende, is op deze plaats door den vertaler verkeerd overgezet. Verander laste in daden. In vs. 13309 komt de lezing van C. volkomen met het oorspronkelijke overeen.
margenoot+
[13130]
margenoot+
[13135]
voetnoot4
Rose, II. 152, 16359 (15623):
 
S'il as gloutons la Rose baille,
 
Sachiés qu'el en porra tost estre
 
Blesmie ou pâle, ou mole ou flestre.
margenoot+
[13140]
margenoot+
[13145]
margenoot+
[13150]
margenoot+
[13155]
margenoot+
[13160]
voetnoot5
Rose, II. 152, 16374 (15638):
 
Ou se d'amortir eschapoit,
 
Et li vens tex cops i frapoit,
 
Que les graines s'entremellassent,
 
Que de lor fez la flor grevassent,
 
Que des foilles, en son descendre,
 
Féist aucune où que soit fendre,
 
Et par la fente de la foille
 
(Laquel chose jà Diex ne voille!)
 
Parust desous li vers boutons,
 
L'en diroit partout que gloutons
 
L'auroient tenue en saisine.
Lees in vs. 13338: der blader, en in het volgende met C: clieven.
[tekstkritische noot]13346 de s. 47 E.J. soude o. ontliven. A. liven. 49 en ontbr. 50 de d. 51 hulpe ontbr. 52 wasser Scamelhede bi. 53 En dreechde s.w. soe m. 54 Ontfaermichede. 55 Haer ghedreech m. eerren m. 56 Scaemte. 57 soe. 58 Soe s. haer den s. dien soe h. 59 sticken. 60 haer. 61 D. soe torloghen n.b. Na vs. 13361 komt bij A. het volgende vs.
Dies was hi blide in sinen moet,
dat niet in den zin hoort. 62 Scaemte soe w. 63 brochte. A. swert goet. 64 soe l.h.e. wert. 65 Ende d.g. was m.o.A. was ontbr. 66 Haer en stont n. te v. 67 taergie alsoe. 69 quade. 70 Dies soe mochte h.b. A. Die. 72 Gheset a.o. ende o. 73 Ontfaermichede sloucse. 74 D. soe tumede up. 75 nalinx. 76 Blijthede. 77 bacheleer sterc. 79 Van bliden levene w. 80 maerc prijsde. 81 S.s. was sterc m. mochten. 82 E. gheboort a. met joien. 83 Scaemte. 84 Dat haer lettel. 85 diet h. harde wel vergout. 86 soe dor slouch hem m. 87 hire jeghen boot. 88 Ende ware daer bleven doet. 90 W.H. hi hadt v. 91 beeden den. 92 Enten aetscap enten n. 93 Wel H.w. een g. orlooghe m. 94 dogheden lach. A. doegenden. 95 stillen. 96 Ne gheen b. was i.h. 97 gader. 98 Al v. ofghesnedenen t. 99 dicken men.
margenoot+
C. fol. 79 b.c.
margenoot+
[165]
margenoot+
[13170]
margenoot+
[13175]
margenoot+
[13180]
voetnoot1
Rose, II. 153, 16398 (15662):
 
Honte porte une grant espée
 
Clère, bien faite et bien trempée,
 
Qu'ele forgea douteusement
 
De soussi d'aparçoivement.
 
Fort targe avoit, qui fu nomée
 
Doute de male Renomée.
margenoot+
[13185]
voetnoot2
Rose, II. 153, 16405 (15669):
 
Mainte langue ot au bort portraite.
margenoot+
[13190]
voetnoot3
Rose, II. 154, 16408 (15672):
 
A tant i est venus Déliz,
 
Biaus bachelers frans et esliz.
margenoot+
[13195]
voetnoot4
Rose, II, 154, 16412 (15676);
 
Escu d'aise (dont point n'avoie)
 
Bordé de solas et de joie.
Lees met C: joien.
margenoot+
[13200]
voetnoot5
Rose, II. 154, 16414 (15678):
 
Honte fiert; mès ele se targe
 
Si resnablement de sa targe,
 
C'onques li cops ne li gréva;
 
Et Honte requerre le va,
 
Si fiert Délit par tel angoisse,
 
Que sor le chief l'escu li froisse,
 
Et l'abat jus tout estendu.
margenoot+
[13205]
margenoot+
[13210]
voetnoot6
Rose, II. 154, 16426 (15690):
 
En sa main une coie espée,
 
Ainsinc cum de langue copée.
margenoot+
[15]
[tekstkritische noot]13400 En m. niewers gheen g. 1 al g. 2 Noit en s. man. 3 Ende a. gheboort. 4 of tontfane. 5 hief sijn swert. 6 Scaemten die h. niet v. 7 soe s. voort. 8 verdoort. 9 Scaemte seiti. 10 God ontbr. 11 gheven hier v. 12 Sone sals n. gheweten c. 13 twaren. 15 Hier of. 16 felle ontbr. 17 blijfdi. 18 Ghine mocht m.n. wederstaen. 19 Scaemte soene andwoerde n. 20 hare nichte. 21 V. spranc soe up. 22 noch n.c.v. 23 namaels up. 24 Soe q. ghelopen w. soe m. 25 brocht. goeder. 26 D. so n. 27 Anxt S. e. S. Vervaren. 28 Daer soe haer mede s. verwaren. 29 ontsiene, 32 Soe s.w. H. up. 35 de h. 36 E.q. te hem g.s. 38 E. coene v. herte m. 42 brochte soe m. 43 Zothede. 44 Entie. 45 dien h. slouch. Soe ontbr. bij A. en C. 46 Ende ontbr. 48 soe. 49 hem al. 50 e. ghinckene. 51 ghenade b. dor. 52 Sekerhede ghi blivet d.
margenoot+
C. fol. 79 c.-80a.
voetnoot1
Rose, II. 154, 16431 (15695):
 
Ses escus ert de leu repost,
 
Onques geline en tel ne post,
 
Bordé de séures alées,
 
Et de revenues celées.
Door den vertaler schijnt het oorspronkelijke niet juist te zijn begrepen.
margenoot+
[13220]
margenoot+
[13225]
margenoot+
[13230]
voetnoot2
Rose, II. 155, 16439 (15603):
 
Honte, dist-il, jà Jalousie
 
La dolereuse, la chetive,
 
Ne le saura jor qu'ele vive;
 
Bien vous en asséureroie,
 
Et de ma main fianceroie;
 
S'en feroie cent seremens:
 
N'est-ce grans asséuremens?
 
Puis que Male-Bouche est tués,
 
Prise estes: ne vous remués.
Lees in vs. 13417 voor Dangier:
 
Quade Tonge.
margenoot+
[13235]
margenoot+
[13240]
voetnoot3
Rose, II. 155, 16453 (15717):
 
S'a la main à l'espée mise,
 
Qui trop ert trenchant malement.
 
Souspeçon d'emboffissement
 
Ot non, car de ce l'avoit faite.
margenoot+
[13245]
margenoot+
[13250]
margenoot+
[55]
voetnoot4
Rose, II. 156, 16476 (15740):
 
Ses escus ert moult renomés,
 
Despit de mort estoit només;
 
Bordés fu d'abandonement
 
A tous périz.
margenoot+
[13260]
voetnoot5
Rose, II. 156, 16479 (15743):
 
Trop folement
 
Vient à Paor; si li aesme
 
Por li férir grant cop et pesme.
Lees met C: sloech.
margenoot+
[13265]
voetnoot6
Rose, II. 156, 16492 (15757):
 
Dist Séurtés: ‘Ce que sera?
 
Par Dieu! Paor, ici morrés,
 
Faites au pis que vous porrés.
[tekstkritische noot]13454 plaeght t. hebben in alre s. 55 of andre r. 56 woert C. waerven. 58 Hebdi hu bloethede. 60 zoene. 61 Coenhede d. betaelgie 62 faelgie. 63 tiden. 64 Noch i.t.n.i. striden. 65 om ontbr. 66 vloot, henen. A. vliet. 67 Ofte g.u.v. 68 sult. 69 Sekerhede h.e.s. vaste. 70 stride sine laste. 72 Sijn s. 74 moghen. 75 gheboort met a. 76 slouch so m. woorden. 77 Metten s. A. Vanden. 78 doot ter s. 79 Maer. 80 den s. 81 So d. haer d.s.n.d. 82 ghalt h.w. sijn h. 85 die andre. 86 hem ontbr. 87 wart d.s. groot sonderlinghe. 88 hustine me. 90 over waer. 91 In, no. 92 So dicken vallen al in een. 94 al ontbr. 95 te gheere tijt. 96 V. so v.l. sulken s. 97 emmer. 98 casteele, 99 den. 13500 Sie ontbr. 2 daer ontbr. A. soude. 3 omboet. 5 Zoete. 6 A. quamen, stoeden. 8 pais ontbr. 9 Maer h.g. sijns voerdeels i. 10 hadde des vreden ghehouden n. 11 E.h. hem d.p. 12 O. niet s. 13 G. den v. no s.s. 14 hadde. 15 dicken. 16 werstelen een lettel. 17 Oof b.v. of. 18 machmen n. up. 19 Vanden sticken.
margenoot+
C fol. 80 a.b.
margenoot+
[13270]
margenoot+
[275]
margenoot+
[13280]
margenoot+
[85]
margenoot+
[290]
voetnoot1
Rose, II. 158, 16531 (15797):
 
Escu de pez, bon sans doutance,
 
Trestout bordé de concordance.
margenoot+
[13295]
margenoot+
[13300]
margenoot+
[305]
voetnoot2
Rose, II. 159, 16552 (15817):
 
Là r'ot si fort trepignéis,
 
C'onques en nul tornoiement
 
N'ot de cops itel paiement.
 
Tornent de ça, tornent de là,
 
Chascuns sa mesnie apela.
Hustineren, OFr. hustiner, is quereller, twisten, strijden. Zie Du Cange (Ed. Henschel) VII. 205; III. 736, i.v. hutinus. Bekend is de bijnaam van Lodewijk X, le Hutin.
margenoot+
[13310]
margenoot+
[13315]
margenoot+
[13320]
voetnoot3
Rose, II. 159, 16568 (15833):
 
Sa mère mande par Franchise
 
Et par Douz-Regart, qu'ele viengne.
margenoot+
[13325]
margenoot+
[330]
margenoot+
[13335]
[tekstkritische noot]13520 So moet die vrede werden ghenomen. 21 heere. 22 bede d. messagiere. 23 Cyteroene. 25 Cyteroen. 20 Ende leeght in lantscip v. Cartainge. 28 de w. 29 soe. 30 A. ict. 31 D.p. ware t.l. 34 ten s.s. 36 Anthonijs. 37 an. 38 voerders p. 42 In die scade e. namen. A. nomen 43 O. die perde. 44 Ende om die honden die s.s. 45 L.d. ende h. vercoelen. 46 s. in hem bevoelen. 47 H. curien. 50 voghele. 51 D.s. of hoorden. 52 In dat gras d.n. was l. 54 E.h. in haren s. 55 Haer lief e.h. 56 al cussende ontbr., int wout. A. cussede. 57 entie m. 59 Als huwe. 60 Teere b d. hu herte toe s. 61 suldi p. Es d. soe v. 62 So v. 63 de b.d. haer. 65 Ende sijt b. 66 Hets hu v.e. huwe b. 67 coene t. gader. 68 D. e. fel an beeden s. 69 herten denen. 70 Ende h. 72 Want s.s. no w. no f. 73 zwinen. 74 so ontbr., were. 75 bracken.
margenoot+
C. fol. 80 b.-d.
voetnoot1
Rose, II. 160, 16590 (15855):
 
Un poi s'estuet arrière traire,
 
Ou por trive ou por quelque fuite,
 
Trestoutes les fois que l'en luite,
 
A tel qu'en ne puet sormonter,
 
Tant qu'en le puisse miex donter.
margenoot+
[340]
voetnoot2
Rose, II. 160, 16599 (15864):
 
Citéron est une montaigne
 
Dedens un bois en une plaigne.
Het woud van Cartaenge schijnt eene uitvinding des vertalers, ter wille van het rijm geschied.
margenoot+
[13345]
margenoot+
[13350]
voetnoot3
Rose, II. 161, 16614 (15880):
 
Un petitet ert enfantis,
 
A chacier ou bois ententis.
margenoot+
[13355]
margenoot+
[13360]
voetnoot4
Rose, II. 161, 16624 (15890):
 
Lor darz, lor arz et lor cuirées
 
Orent delez eus apoiées.
margenoot+
[13365]
margenoot+
[13370]
margenoot+
[13375]
margenoot+
[13380]
margenoot+
[13385]
voetnoot5
Rose, II. 162, 19648 (15914):
 
Cerz et biches, chevriaus et chièvres,
 
Rengiers et dains, connins et lièvres,
 
Ceus voil-ge bien que vous chaciés.
Kausler teekent hierbij, bl. 282, aan: ‘Die Annahme bei Jonckbloet, III. 338, Anm. 2, dass denen ein franz. Wort sei, möchte zu bezweifeln sein. Das gleiche Wort, ebenso dendeln, wird auch im hd. durch das ganze Mittelalter hindurch gebraucht. Vgl. Grimm, Wörterb. unter Damhirsch, und es kann zu den dort angeführten Stellen noch beigefügt werden Moses V, 14, 5 der lutherischen Bibelübers. (“tendlin.”)’ Verg. bl. 22, aant, 1.
margenoot+
[13390]
[tekstkritische noot]13577 E. sulke d.j.m. 78 Hebben si d. te menigher s. 79 suldi. 80 Hu m. of c.v.A. of ontbr. 82 Anthonise. 83 peinsde. 85 prijsde. 86 Alt c.d. soe. 87 W. soe c. niet en b. 88 An hem twint no cleene n.g. 89 Maer eist d.h. come v.d. 90 Sone sietene. Vs. 13591-92 ontbr. 93 ever. 94 wilde. 95 rechten up. 96 Anthonise doot. 97 wilt hu. 99 hem. 13600 nu b. 1 sult. 3 Also w. alst. 5 S. hu eenighe d. soe s. 6 ghelovets. 7 soe h. dede. 8 K.s. te Cyteroen w. beede. 9 die ontbr. 10 Ende ontbr., taffere. 11 hoe h. omboot. 13 seide V. 14 mijn cracht so. 15 ver ontbr. 16 V.s. ende blivets gheel. A. Verbermen. 17 mi en. 18 slotelen ic verberrentse s. 19 Oof in p.m.a. 20 eenen penninc. 21 soe. 22 waghene e. deden. 23 met haren vloghele. 24 Die soe hadde van h.v. 25 Ende g.s. up. 26 vederslaghen. 27 vloghen daer m. in de l. 28 sine. 30 niemere. 31 cam. A. si. 34 M. blischepen. 35 d. soe l. 36 en ontbr. 37 No haet no t.s. 38 assaelgierde. 39 betaelgie. 40 sterc s.f. 41 Sulc. 42 oec ontbr. 43 Warp men d.j. om doen faelgieren. A. men ontbr.
margenoot+
C. fol. 80 d.-81 a.
margenoot+
[13395]
margenoot+
[400]
margenoot+
[13405]
margenoot+
[13410]
margenoot+
[13415]
margenoot+
[13420]
margenoot+
[13425]
margenoot+
[13430]
margenoot+
[13435]
voetnoot1
Rose, II. 164, 16719 (15985):
 
En leu de chevaus, atelés
 
Ot ès limons huit colombiaus
 
Pris en son colombier, moult biaus.
margenoot+
[13440]
margenoot+
[13445]
margenoot+
[13450]
voetnoot2
Rose, II. 164, 16730 (15996):
 
Contre li saillent à grand feste,
 
Son filz premiers, qui par sa heste
 
Avoit jà les trives cassées,
 
Ainçois que fussent trespassées,
 
C'onques n'i garda convenance
 
De serement ne de fiance.
De vertaling geeft min juist den zin van het origineel terug.
margenoot+
[13455]
voetnoot3
Rose, II. 165, 16738 (16004):
 
Cil drecent au chastel perrières,
 
Grans cailloux de pesans perrières
 
Por les murs rompre lor envoient.
Pederiere, MLat. petraria, is het werktuig om steenen mede te werpen, waarnaar het ook genoemd wordt, de blijde. Zie Brab. Y. B.V, 1630, Du Cange (Ed. Henschel) V. 229.
[tekstkritische noot]13644 ordieren. 45 Hare mure m. horde. 48 Van. 50 afghesneden t. in de herde. 54 ghiften. 56 So w.g. al dat h. 57 met ontbr., eden. 58 Met t.e. met s. 59 die ontbr. 60 Entie p. 61 cleene. 62 haer targien. 63 staerc. A. scarp. 64 dien ontbr. 65 sijn. 67 E.m.I. twint. 68 So w. consten si. 71 no. 72 Voer. 73 soe h.s. in staden. 74 te zeere. 75 D.s. Venus. 76 soe. 77 Suverhede. 78 hiet in allen u. 79 der mede. 81 hu b. 84 naerensto zeere b. 85 dit 86 D. nes niemen. 87 niemen m. 88 Hine m. 89 Of hebbe g. of pleghe, 90 Dit proverbie. 92 haer h. niet g. Vs. 13697-98 ontbr. 99 here de b. 13700 Dit vast te houden ende te d.A. entie d. 1 Up h.b. up h. 2 ander. 3 ende bandoene. 4 doene. 5 up zwoeren. 6 wel ontbr.
margenoot+
C. fol. 81 a.-c.
margenoot+
[13460]
voetnoot1
Rose, II. 165, 16741 (16007):
 
Et li portier les murs hordoient
 
De fors cloies refuséices,
 
Tissues de verges pléices,
 
Qu'il orent par grans estoties
 
En la haie Dangier coillies.
Zie over orderen, bl. 62, aant. 2, en over stouterne, bl. 223, aant. 5.
margenoot+
[13465]
margenoot+
[13470]
voetnoot2
Rose, II. 165, 16746 (16012):
 
Et cist sajetes barbelées.
 
De grans promesses empenées,
 
Que de servises, que de dons,
 
Por tost avoir lor guerredons;
 
Car il n'i entra onques fust,
 
Qui tout de promesses ne fust;
 
D'un fer ferrées fermement
 
De fiance et de serement.
margenoot+
[13475]
margenoot+
[13480]
margenoot+
[13485]
margenoot+
[13490]
margenoot+
[13495]
margenoot+
[500]
margenoot+
[13505]
margenoot+
[13510]
voetnoot3
Rose, II. 167, 16812 (16078):
 
Lors font en l'ost le serement,
 
Et por tenir-le fermement,
 
Ont en leu de reliques tretes
 
Lor cuiries et lor sajetes,
 
Lor ars, lor dars et lor brandons.
Door den vertaler zijn vs. 16817-17264 (16083-16526) van het origineel weggelaten. Zij bevatten eene verdediging der zinnelijke liefde, doorweven met aanvallen tegen het vrouwelijk geslacht. Hier vat de vertaler het oorspronkelijke weder op. Vs. 13702 05 maken den overgang. Zie verder de Inleiding.
margenoot+
[15]
[tekstkritische noot]13703 scriven. 9 Een lettel, voort. 10 ghehoort. 11 seit. 12 gheene. 13 vroet. 14 goet. 15 Sone w. wankel. 16 onlanghe in eenen r. 17 wijfs. 18 conste g. niet in jeesten. 19 Beede haren s.e. haer m. 20 soe ontbr. 21 Tytus Kneus. 22 Zede e. jeghen haer uus. 23 Gheen dinc. 24 Als w.s. dies s. ghewes. 25 sijn si. 26 quaet van n. 27 vinden e.t. st. 28 tfundament es v. wreetheden. 32 Niemen en sal s. wiven. 34 No sticken. 35 ghemoeten. 36 Want wi d.d. bl. v. 37 so nes, 38 No s.g. van manieren. 39 Sone s. voert. 40 iemen. 41 haer s. dinken s. soet h. 42 soe, of. 43 so w. 44 Alsoe te haren. 45 soet haer. 47 Waert, waert. 48 Soe. 49 Ende d.g.d. seide. A. Op d.g. 50 Dat es gheprouft e.o. 51 of. 52 Soe. 54 liede. 55 So w.h. in wiven betraut. A. betroutwet. 56 hem selven m.b. de h. Vs. 13758 ontbr. bij A. 59 Hi s.h.s. de k. 60 Erret h. 61 Of verbelght. 62 Soe s. haer an den r.m. 63 Updat. 64 heeft v. de. 65 Of. 66 Of eenich sins v.
margenoot+
C. fol. 81 c.d.
margenoot+
[20]
margenoot+
[13525]
margenoot+
[30]
margenoot+
[13535]
voetnoot1
Rose, II. 182, 17274 (16538):
 
Et ce dist Titus-Livius
 
Qui bien congnut quex sunt li us
 
Des fames, et quex les manières,
 
Que vers lor meurs nules prières
 
Ne valent tant comme blandices,
 
Tant sunt décevables et nices
 
Et de fléchissable nature.
margenoot+
[40]
margenoot+
[13545]
voetnoot2
Rose, II. 182, 17290 (16555):
 
Se d'autrui ne le vuet oïr.
margenoot+
[13750]
margenoot+
[13555]
margenoot+
[13560]
margenoot+
[13565]
margenoot+
[13570]
voetnoot3
Rose, II. 183, 17313 (16577):
 
Qui se fie en fame, il se pert;
 
Et li las, qui en li se fie,
 
Savés-vous qu'il fait? il se lie
 
Les mains et se cope la geule.
 
Wisse, is strik, Kil. restis.
margenoot+
[13575]
voetnoot4
Rose, II. 183, 17320 (16584):
 
Il met en tel péril sa vie,
 
S'il a du fait mort déservie,
 
Que par le col le fera pendre,
 
Se li juge le puéent prendre,
 
Ou murdrir par amis privés:
 
Tant est à mal port arrivés.
Kausler teekent hierbij aan: ‘Greven, nicht etwa das frnz. gréver, lt. gravare, sondern allem nach graven, lebendig begraben, oder eine andre gewaltsame Todesart.’ De vorm greven voor graven is zeer gewoon, en het is hier zeker niets anders dan levend begraven. Over die straf zie men Du Cange (Ed. Henschel), VI. 191.
[tekstkritische noot]13767 Maer als gaet. 68 Up. 69 D.h. niet bi g. can. 70 tghepeins d.h. gaet a. 71 heeft. 72 Of ander q.w. verstaen. 73 tlijf. 74 zuchte e. caremt. 75 E.s.w. danne b. Vs. 76 ontbr. bij A. 77 O d. soene tonrusten w.A. hi tsine. 78 soene. 79 leechten s. langher vorsten. 80 Vriendelijc t.h. borsten. 81 gaet. 82 seit. 83 dincti mi h.s.t. 84 Wi s. hier. a. onder o.b. 85 wat hu deert al. 87 light e. caremt. 88 harde s. ontfaremt. 90 Wine h. gheene g. 92 So betraudi hu h. qualijc t.m. 93 wildi. 94 saelt. 96 In dars hu altoes s.n. 97 sticken. 98 Niemen s. no d.g. 99 Ay lieve h. 13800 D.g. bet betrout i.e. 1 D.g. mi d. ic b. 2 Wi s. te r.I.l. 3 E.I.h. zekerlike. 4 huwelike. 5 So h. tuwe e.g. tmine. 6 So s. danne in tuwe niet t.s. 7 R.b. no g. 8 D.m. en sout w.a. 9 soe ontbr. 11 mijn sin t.p. en s.A. sin ontbr. 12 al ontbr. 13 wildijs. A. wils. 14 Wat dinghen. 15 wel in. 17 mi ontbr. 18 al ontbr. 19 gheefdi m.t. kenne. A. gevet. 20 bedrieghenesse. 22 jamerlijc. 24 Dit. 25 u ontbr., en al. 26 sin g. weetse a, 27 hebse hu a. 28 Dit. 29 I.l. hu zuster ende broeder. 30 Ja minen vader ende miere moeder. 31 alle. 32 an. 34 Ghi hebt m.h. so g. 35 minnen moet v. al. 36 uut. A.u. 37 Huwe heimelicheit. 38 yser. 39 D.m. vorten mine beene.
margenoot+
C fol. 81 d.-82 b
margenoot+
[13580]
margenoot+
[13585]
margenoot+
[13800]
margenoot+
[13795]
margenoot+
[13600]
margenoot+
[13605]
margenoot+
[13610]
margenoot+
[13615]
voetnoot1
Rose, II. 185, 17382 (16646):
 
Riens ne puet donc ou vostre avoir,
 
Que li miens ne doie savoir.
Lees voor ontseit met C: en sout.
margenoot+
[13620]
margenoot+
[13625]
margenoot+
[13630]
margenoot+
[13635]
margenoot+
[13640]
margenoot+
[13645]
margenoot+
[13650]
[tekstkritische noot]13840 Dan i. ghewoughe woert ne gheene 41 wel. 42 eenighe ontrauwe. 43 sticken d. mochchte. 44 te rusten. 45 ontect h. met hu s. 47 an. 48 manne wel g. 49 Ende h.e. twint niet en h. 50 Maer h.h. hem b. 52 si. Vs. 13853-54 ontbr. bij A. 56 huwen v. 58 En es ne gheene 59 gheene clappigghe. 60 N. fel n. wreet no wrigghe. 61 Die a.m. leden. A Van. 65 man d. hu noit s. 67 Verstaen d.w. selve w. 68 kent. m. bet. 69 Ghi hebbet. 72 hebe. 73 ic ontbr. 74 an hu. 76 u ontbr. 77 So q.b. als. 78 ghi waert v.m. nie g. 79 Al den t. die i. mach l. 81 M.t.e. zekerhede. 82 D.i. ne gheene dinc en sede. 83 Sticken d. g an. 85 Huwe onruste. 86 Ofte. A. Ocht te. 87 D. gaet s.h.m. cussen a. 88 menighen gheveinsden. 89 vallen i. ansichte. A. vielen. 90 ghedichte. 91 D.s. gaet h. met talen an. 92 Ende seght s.v. 93 spraken. 94 als.
margenoot+
C. fol. 82 b.c.
voetnoot1
Rose, II. 186, 17410 (16674):
 
C'est chose qui ne porroit estre;
 
Par Jhésu-Crist le roi célestre,
 
Qui vous doit miex de moi garder?
De vertaling wijkt hier geheel van het oorspronkelijke af, hoewel de zin is behouden. Vuelen, zoowel als vorten, vurten hebben dezelfde beteekenis van verrotten. Zie Kil. op vorten.
voetnoot2
Rose, II. 186, 17413 (16677):
 
Plaise-vous au mains regarder,
 
Se de loiauté riens savés,
 
La foi que de mon cors avés.
Lees met C: ontrouwe.
margenoot+
[13655]
voetnoot3
Zie over hem custen, zich tevreden stellen, bl. 37, aant. 2.
margenoot+
[60]
margenoot+
[13665]
voetnoot4
Rose, II. 187, 17430 (16694):
 
Par eus-méismes bien le sai,
 
Car maintes fois oï les ai;
 
Qu'el m'ont trestuit recongnéu
 
Quanqu'el ont oï et véu,
 
Et tous néis quanqu'eles cuident.
margenoot+
[13670]
voetnoot5
Rose, II. 187, 17438 (16702):
 
Car ge ne sui pas jangleresse,
 
Vilotiere ne tenceresse.
Vriesse, dat blijkens het rijm nog vriersse had moeten zijn, zou niets anders dan vrijster kunnen zijn, welke beteekenis hier volstrekt niet past. De evenzeer bedorven lezing van C: wrigghe, is met een kleine verandering te herstellen.
Lees: werrighhe (Hs. w'rigghe), dat is: twist-zoekster, de juiste vertaling van tenceresse,
margenoot+
[13675]
margenoot+
[13680]
margenoot+
[13685]
margenoot+
[13690]
margenoot+
[13695]
margenoot+
[13700]
margenoot+
[05]
[tekstkritische noot]13895 Berauwet hem. 96 als si u m.g. 97 woerde e. wech sijn g. 98 M.s. niet weder halen m. 13900 soes en d. gheen g. A hijs. 1 an harde groot o. 2 soe. 3 soe niemen. 4 hem ontbr. 5 Hem g. onder v. 6 als. 7 kent b. 8 Gaet. 9 soene hevet dus. 10 soe. 11 Up h. gremmen no. 13 soe. 14 om h. doen zwighen. 15 M.h.g. ho l. salt. 16 staet. 17 also s. alst was o. 19 souden. A. soude. 20 man d. wiven. 22 D. wel heelt en scaet h.n. 23 wacht. 24 Of g.w. in hu eere b. 25 Nu s. 26 Al te male. 27 N.d. die hu t.h.s. 28 ghire u s. mede verlaet. 29 bloemen. 31 Daer l.i. gras d. h[o]ude s. 32 vent. 53 heimelike. 35 T. dien. 37 G.k. peinst om te vliene. 38 hets. 39 en ontbr. 40 soudu. 41 Ende ontbr., steectem. 42 heeft. 43 D. niet t. can g. 44 N. gheen c. daer jeghen h. 45 die ontbr., was. 46 Sonder n. dat v. 47 sullet n. also v. 48 meeninghe also gaen. 49 sult. 53 Maer en g. hem te v.n.A. Ende g. 54 ghi hem. A. hi. 55 Sticken. 56 suldi. 57 dogheden.
margenoot+
C. fol. 82 c.-83 a.
margenoot+
[13710]
margenoot+
[13715]
margenoot+
[13720]
margenoot+
[13725]
voetnoot1
Rose, II. 189, 17500 (16774):
 
Convenant, espoir, li tendra,
 
Tant que corrous entr'eus vendra,
 
Encor s'ele tant atent.
In vs. 13915 is de zin: Maar hare belofte, dat ze lang zal duren, enz.
margenoot+
[13730]
margenoot+
[735]
margenoot+
[13740]
voetnoot2
Virgil. Bucolica, Eclog. III. vs. 92:
 
Qui legitis flores et humi nascentia fraga
 
Frigidus, o pueri, fugite hinc, latet
 
anguis in herba.
margenoot+
[13745]
margenoot+
[13750]
voetnoot3
Zie bl. 12, aant. 4.
margenoot+
[13755]
voetnoot4
Rose, II. 191, 17550 (16814):
 
Car de cesti venin l'ardure
 
Nus triacles n'en a la cure:
 
Riens n'i vaut herbe ne racine,
 
Sol foïr en est medicine.
Triakel, bij Kil. ook dieriaeckel, is Theriaca, antidotum contra venenum, adversus theria, id est, feras veneno imbutas praestantissimum remedium.
voetnoot5
Lees met C: also verstaen.
margenoot+
[13760]
margenoot+
[65]
[tekstkritische noot]13958 niet gheren huwe d. 59 sult g.d. s antieren. 60. Uwe h. entie p. 61 Eist d. soe comanscepe c. 62 G. dat w.e. man. 63 Of c. soe e. ambocht e. 64 soe m. so. A. machte. 66 Maer n. dat. 67 Gheefdi hare m.b. Gode. 69 sulles hu bewinden te spade. 70 Alsoe toghet. 72 A. Wat. 73 Als w. eerscap ghecrighen c. 74 Soe es soe boven. 76 Dat, ofte. 77 vriendinne. 78 rusten. 79 dat vought w. 80 Ghemeenen orbore. 81 s.h. hu vor o. 82 So w.g. si. 83 zwijcht. A. swich. 84 Waert, woort. 87 Dat m. proeven bi Sampsoene. 88 vrome. 89 Doe D.s.c. wel wist. A Doe ontbr. 90 m. rade. 91 Up, of. 92 D. sine c. al w. mede v. 93 hadden. 94 dede u. de o. 95 D. scade w.e. jamer g. 96 Twijf ontsiet negheene d. 97 Noch den d.i. de helle. 98 Updat soe mach voerdren haren w. 99 exemple. 14000 wilt. 1 vort ontbr. 3 Voort segghic van d. ic l. 4 baroene. 6 wilden. 7 ten a. waert. g. 8 bereet. 9 Ten a.e. ghinc. 10 gaven up te v. 12 Ghine set huwen voet hier binnen niet. 14 Huwe tale Venus wat huw es ghesciet. 15 In ghere huwes goets g. no c.
margenoot+
C. fol. 83 a.b.
voetnoot1
Rose, II. 191, 17574 (16839):
 
Ou s'el sevent aucun mestier,
 
Facent le, s'el en ont mestier,
 
Et sachent les choses apertes,
 
Qui n'ont mestier d'estre covertes,
margenoot+
[13770]
margenoot+
[13775]
margenoot+
[13780]
margenoot+
[13785]
margenoot+
[90]
margenoot+
[13795]
margenoot+
[13800]
margenoot+
[13805]
margenoot+
[13810]
voetnoot3
Terwijl vs. 13977-95 veel minder uitvoerig zijn dan het origineel, waar de raad aan de minnaren van vs. 17586-17613 (16850-16908) loopt, ontbreken vs. 13996-98 in het origineel, en maken de volgende vier verzen den overgang tot den eigenlijken draad van het verhaal, daar tusschen vs. 14002 en 14003 volle 4000 verzen van het oorspronkelijke zijn weggelaten, en wel vs. 17644-21642 (16909-20909). Zie nader de Inleiding.
margenoot+
[13815]
margenoot+
[13820]
margenoot+
[13825]
voetnoot5
Door den vertaler zijn de laatste verzen verkeerd begrepen, en het geheel aanmerkelijk bekort.
Rose, II, 191, 17559 (16823):
 
Ains commant que moult les prisiés,
 
Et par raison les essauciés.
 
Bien les vestés, bien les chauciés,
 
Et tous jors à ce laborés,
 
Que les servés et honorés
 
Por continuer vostre espièce,
 
Si que la mort ne la despièce.
[tekstkritische noot]14016 ware i.h. maer. 17 Sprac Scaemte in ware niet vervaert. 18 onwaert. 19 quade ontbr., staets an. 20 W.m. hier w.n. 21 sult. 22 O.d.s. ghereet. 23 tumen. 24 O. in de gracht. 25 Hine worde mi upghegheven. 26 U allen doe ic n.t. 27 verbueren. 29 E.a.t. alsoet s. 30 Sal ic verbernen God weet. 31 doen ontbr., grachten. 32 E. nederwerpen m. crachten. 33 Ende barbacanen e.p. 34. E. Scone Ontfane openbare. 35. Rose entie bottoene. 36 mede. 37 waert. 38 de w. 40. Beede t.R. ende ten. 41 vorborch. 43 salre b.s. gheheel. 44 Cruut no r. no p. 45 In saelt a.d. assaelgieren. 46 Omme t. doene meere onneere. 48 sal so. A. salse. 49 passagien. 50 Datter. 51 ridders. 52 poerters. 53 Gheen. 54 pytanche. 55 bestreden. 56 Sulc s.c.i. heimelicheden. 57 Dander s.c. openbare. 58 Die c. sal sonder m.A. souden m. 59 liede. 60 Ende. A. En. 61 ver S. 62 cleene. 63 bedwinghen. 64 soe haer. Bij A. staan vs. 14062 en 14063 in omgekeerde volgorde. 66 E. nam. den b. enten b.A. nam ontbr. 67 haeldene i.w. soe m. 68 daer soe e. maysier g.s. 69 I. dat vorborch des casteels slaen.
margenoot+
C. fol. 83 b.c.
voetnoot1
Rose, II. 315, 21651 (20918):
 
Non voir, s'il n'i avoit que moi,
 
Dist Honte, point ne m'en esmoi.
De lezing van C komt beter met den Franschen tekst overeen.
margenoot+
[13830]
margenoot+
[13835]
margenoot+
[13840]
voetnoot2
Rose, II. 316, 21668 (20935):
 
Je ferai toutes metre en pli
 
Vos barbacanes là drecies,
 
Jà si haut n'es aurés drecies,
 
Que n'es face par terre estendre.
Verg. bl. 62, aant. 3.
margenoot+
[13845]
margenoot+
[13850]
voetnoot3
Rose, II. 316, 21676 (20943):
 
Ne vous ne serés jà sì fière,
 
Que tous li mondes ne s'ì fière.
 
Tuit iront à procession,
 
Sens faire point d'excepcion,
 
Par les rosiers et par les roses,
 
Quant jaurai les lices descloses.
De uitdrukking hem diere maken, komt ook in vs. 2140 voor.
margenoot+
[13855]
voetnoot4
Rose, II. 316, 21681 (20948):
 
Et por Jalousie bouler,
 
Ferai-ge par tout défouler
 
Et les préiaus et les herbages.
margenoot+
[13860]
margenoot+
[13865]
voetnoot5
Rose, II. 317, 21688 (20955):
 
N'est nus qui s'en puist reculer:
 
Tuit i feront lor pénitence,
 
Mès ce n'iert pas sens différence.
Lees in vs. 14055: onversceden.
margenoot+
[13870]
margenoot+
[13875]
margenoot+
[80]
voetnoot6
Rose, II. 318, 21720 (20988):
 
L'arc tent et le boujon encoche;
 
Et quant el l'ot bien mise en coche,
 
Jusqu'à l'oreille l'arc entoise,
 
Qui n'iert pas plus lons d'une toise;
 
Plus avise cum bone archière
 
Par une petitete archière,
 
Qu'ele vit en la tor reposte,
 
Par devant, non pas par encoste.
Maisiregat is een schietgat, Fr. tekst, archière, van het OFr. maisière, NFr. masure, MLat. maceria, muur. Zie Du Cange (Ed. Henschel) IV, 168; VII, 222.
[tekstkritische noot]14070 Dat. 71 Was t. 72 Datmen c.w. gheware. 74 droghen een s.b. twaren. 75 Alst h. 76 compasse. 77 no. 78 gheene. 80 so ontbr. 82 doet of. 83 der b. 84 Die sc. b. 85 sac, ene ontbr. 86 herte. 88 Ende kennen. 89 Vor. 90 Daert 91 mijn bedevaert. 92 vaert. 93 so ic eerst m.t. doene. 94 Met scarpen e.m. bordoene. 95 cleene. 96 sone s. 97 al ontbr., ghenendelike. 98 In d.b. al h. 99 haer negheen e. waert. 14100 Voer. 1 lipen s.n.v. tinne. 2 E.r. zeere wi s.v. 3 Wine. 5 Gawi. 11 oec ontbr. 12. twint. 13 D.n.d.a. vl. si h. 15 E.d.v. ghinc hute breken. 16 E. ghinc. 17 gheblusschen. 18 berrent. A. bernen. 20 Also l. als de. 22 die weerelt. 23 so l. 24 vertheeren. 25 slater an die h. 26 stoket tf. enten b. 27 boorch. 28 Quamen. 29 Hoveshede. 30 haer.
margenoot+
C. fol. 83 c.-84 a.
margenoot+
[13885]
voetnoot1
Rose, II. 318, 21730 (20998):
 
Cil dui piliers d'ivire estoient,
 
Moult gent, et d'argent sostenoient
 
Une ymagete en leu de chasse.
De vertaling is hier weder minder nauwkeurig, b.v. door de ivoren pilaren in zilveren te veranderen. De chasse, MLat capsa, is het reliquien kastjen. Zie Du Cange (Ed. Henschel) II. 154.
margenoot+
[13890]
margenoot+
[13895]
voetnoot2
In de vertaling ontbreekt weder eene uitweiding over de mirakuleuze wonderkracht van het beeld, dat met het Medusabeeld en het beeld van Pygmalion wordt vergeleken. Zie de Rose, II. 318-334, vs. 21743-22227 (21011-21494).
margenoot+
[13900]
voetnoot3
Rose, II. 334, 22228 (21495):
 
Onques encores ne vi leu
 
Que si volentiers regardasse,
 
Voire à genoillons l'aorasse.
margenoot+
[13905]
margenoot+
[13910]
margenoot+
[15]
margenoot+
[13920]
margenoot+
[25]
margenoot+
[13930]
margenoot+
[13935]
margenoot+
[13940]
[tekstkritische noot]14131 soe. 32 soe. 33 hare. 34 soe s. met h. 35 Vrihede. 36 E. met O. 37 Dies niet en l. in gheenre w.A. Dese. 38 porprise. 39 dor tf. niet. 40 Scone Ontfane zaen. 41 eerst. 42 Scone Ontfaen s. soe. 43 D.i. hebbe g. onraste. 46 Den ghenen. 48 sullets. 50 cleene. 51 G.d.J. niet o. 52 Maer sult m.u. lieve p.A. live. 54 nes n. niemen. A. bleve. 55 of mesdaen. 57 dor. 59 ics, Vrihede. 60 E.m. vr. Ontfaermichede. 61 minre. 62 heeft. 63 al s.l. 64 Emmermeer s.b. 66 u ontbr. 69 den minre. 70 Entie R. 71 Scone O.w.a. bedacht. 72 ghesacht. 73 gi ontbr., vrauwe. 74 tontsegghene. 75 up dese s. 76 hier heimelike. 77 danctem d. minre. 79 E.n. scerp. 80 wille. 81 bedevaert. 83 den. 84 Entie scaerpe. 86 ende ontbr. 87 scerpe e.w. o nit twaren. 90 hadde ontbr. 91 Hadde g.e. hem. 92 haer dancte. A. si. 93 mede. 95 Als hi dede dicken binden j.
margenoot+
C. fol. 84 a.b.
voetnoot1
Rose, II. 335, 22277 (21544):
 
Quant el vit la desconfiture.
margenoot+
[13945]
margenoot+
[13950]
margenoot+
[13955]
margenoot+
[13960]
margenoot+
[13965]
margenoot+
[13970]
voetnoot2
Rose, II. 336, 22311 (21578):
 
Nous vous prions par amitié,
 
Et ge et Franchise et Pitié,
 
Que vons à ce loial amant
 
Otroiés ce qu'il vous demant.
Lees in vs. 14160 met C: Ontfaermicheide.
margenoot+
[13975]
margenoot+
[13980]
margenoot+
[13985]
margenoot+
[13990]
voetnoot3
Rose, II. 337, 22349 (21616):
 
Vers l'archière acueil mon voiage
 
Por fornir mon pèlerinage;
 
Et port o moi par grant esfort
 
Escherpe et bordon grant et fort.
De escerpa, een reiszak, en de burdo een lange stok, een wandelstaf, waren de gewone attributen van den pelgrim.
Zie Du Cange (Ed. Henschel) III. 82, 84; I 810, en verg. Rein. Gloss. op scerpe, Meije Lev. v. Jezus, 378.
margenoot+
[13995]
margenoot+
[14000]
margenoot+
[14005]
[tekstkritische noot]14197 Up s. cytole no up sijn aerpe. 98 liever hadde d. sijn. 99 grote. 14200 sulke w. adde doen verstaen. 1 den uus entie s. 2 Daer hi wart. 3 D.h. haer d. te. 4 der ghiften der n. 5 hire dicken hadde ruste b. 6 Te. 7 wilde. 8 Den w. 9 Sinen, stenkene. 10 niet. 11 soukene. 12 bat. 13 Dat hi v. niet e.s. 14 Als hire in. 15. N. sone w. 17 Ofte g. so t.g. 18 niet v. conden. 19 Maer h.h. voert a. ghevaert. 20 maer v.s. vaert. 21 Sal ic u s.a. sijn g. 22 Ternasch, brachte. 23 Peinsdi d.h. steken. 24 An d. helichdom. 25 die II pilare. 27 als e.d. coene. 29 ter b. waert. 30 Als, begaert. 31 Daer voren te sprekene. 32 M. begherten s. 33 helichdom. 34 weder. 35 niet g. 36 En m.n. 37 Als d. peelgrijn d. versach. 39 So. 40 cortine. 41 dwanc hem an thelichdom. 41 wel g.r. 43 met devocioene. 44 staect. 45 scerpe. 46 Up. 47 Addi g. int vleesch g. 49 dicken eerstoken. 50 En constiere n.c. toe. 51 hi daer v. 53 ne s. 54 up den eersten. 55 ghefondeert. 56 W. soe v.b. so gheordineert. 57 Arde nalijx toten boorde.
margenoot+
C. fol. 84 b.-d.
margenoot+
[14010]
margenoot+
[14015]
voetnoot1
Rose, II. 339, 22395 (21662):
 
Maintes fois m'a puis conforté
 
En mainz leus où ge l'ai porté.
margenoot+
[14020]
margenoot+
[14025]
voetnoot2
Rose, H. 339, 22398 (21665):
 
Quant sui en aucun len requoi,
 
Et ge chemine, ge le boute
 
Es fosses où ge ne voi goute,
 
Ausinc cum por les guez tenter;
 
Si que ge me puis bien venter,
 
Que n'i ai garde de naier.
voetnoot3
Na vs. 14218 komt in het origineel een vrij platte uitweiding van vs. 22425-22592 (21693-21847), die in de vertaling ontbreekt. Vs. 14219-21 dienen tot overgang.
margenoot+
[14030]
margenoot+
[14035]
voetnoot4
Rose, II. 345, 22593 (21848):
 
Tout mon hernois tel que le port.
 
Se porter le puis à bon port,
 
Voldrai as reliques touchier.
margenoot+
[14040]
margenoot+
[14045]
voetnoot5
Rose, II. 345, 22604 (21859):
 
Car tout iert jà tumbé à terre,
 
Qu'au feu ne puet riens tenir guerre
 
Que tout par terre mis n'éust.
margenoot+
[14050]
margenoot+
[14055]
margenoot+
[14060]
margenoot+
[14065]
[tekstkritische noot]14258 minre s. up boorde. 59 Sterkelike g. hijt assaelgieren, 60 dicken stoten e. faelgieren. 61 hustijn wel h.g. 62 E. wel h. 63 Herules w. Calculuse. 64 waerf voer sijn. 65 waerf assaelgierde. 66 waerf, waerf faelgierde. 67 waerf. 68 hebben. 69 Sinen. 70 Maer d. minre als. 71 up de. 73 al ontbr. 75 also. 76 Of. 79 Daer h. niet en w.c.b. 86 sterken. 87 S.w.h. hem an d.m. 88 Daert incomen. 89 soe ontbr. 91 D. so croet hi so l. 92 tbordoen i. 93 Maer, daer ontbr. 94 D.h. db. mede i.d. 95 hamerkine. 96 pine. 97 So nauwe w.d.p. twaren. 98 niemen. 99 Te voren ontbr. 14300 M. hine w. of men ne g. 1 I.e. sulc voerdeel de dede, 2 hem up.
margenoot+
C. fol. 84 d,- 85 a.
voetnoot1
Rose, II. 345, 22613 (21870):
 
Et pour estuier sainement,
 
Voil mon bordon metre en l'archière,
 
Où l'escherpe pendoit derrière.
 
Bien le cuidai lancier debout;
 
Mès il resort, et ge rebout,
 
Mès riens ni vaut, tous jors recule.
 
Entrer n'i pot por chose nule;
 
Car un palis dedens trovoi,
 
Que ge ne sens, et pas n'el voi,
 
Dont l'archière iert dedens hordée,
 
Dès lors qu'el fu primes fondée,
 
Auques près de la bordéure.
In vs. 47 is de lezing van A. vloechs, fluks, beter dan die van C. Van vleesch toch kan in de allegorische voorstelling geen sprake zijn. In vs. 14251 is palis verkeerdelijk door paleis vertaald: het beteekent palissade, dat oneindig eigenaardiger is. In vs. 14256 is de lezing van A weder verre boven die van C te verkiezen. Over orderen verg. bl. 62, aant. 2.
margenoot+
[14070]
voetnoot2
Rose, II. 346. 22628 (21884):
 
Se behorder m'i véissiés,
 
Por quoi bien garde i préissiés,
 
D'Ercules vous péust membrer,
 
Quant il volt Cacus desmembrer.
Hustijn, dat ook vs. 13494 voorkomt, is hier in den zin van gevecht, choc, combat. Verg. Roquefort, Gloss. I. 770, en bl. 228, aant. 2.
margenoot+
[14075]
margenoot+
[14080]
margenoot+
[14085]
margenoot+
[14090]
voetnoot3
Rose, II. 346, 22647 (21899):
 
M'aperçui d'une estroite voie,
 
Par où bien cuit outre passer;
 
Mès convint le palis casser.
margenoot+
[14095]
margenoot+
[14100]
voetnoot4
1 Rose, II. 346, 22650 (21906):
 
S'ai moi dedens l'archiere mis;
 
Mès ge n'i entrai pas demis.
 
Pesoit-moi que plus n'i entroie,
 
Mès outre pooir ne pooie;
 
Mès por nule riens ne lessasse,
 
Que le bordon tout n'i passasse.
 
Outre le passai sans demore.
Cruden, bij Kil. kruyen, kruyden, trudere, protrudere, was vroeger sterk, en had in het Imperf. croot.
margenoot+
[14105]
margenoot+
[14110]
[tekstkritische noot]14304 haddijt zelve g. 5 begaert. 6 waert. 7 mestrout men l.n.A. mestrowent. 8 eist datmer. 10 Datter t.v. niemen. ll ghesleghen. l2 ter. 13 entreye ne g. 15 D. die pointe of. 16 den b. 18 den cnop. 20 weet. 21 Of. 22 Als ghi comt i. soeten. 23 Ende g. 24 Knoppe. 25 so ontbr., behendelijc. 26 D.g.b. niet en west. 27 also g.h. moght. 28 Updat ghijt niet bet. 29 E.c. niet. A.E.c. bat, wise. 30 love ic. 31 minre d. ghedronghen. 32 An d. maysiere so hi best m. 33 hande wel staken up. 34 Dor d. telgeren t.a. den crop. 35 zeere Scone O. 36 Datter n. 37. Outraghe no gheene o. 38 minre, den. 39 ghelovede. 41 Omme die middele so. 42 Den rosier e. dwanken. 43 telghere roeren. 44 scudden e. hutsen s. mesvoeren. 45 iet. 46 Maer h. conste g. niet. 47 scortse. 48 ander connen ghewinnen. 49 Van den. 50 D. hi wert h.e.l. 51 So verre voert so voer hi. 53 ondaen. 54 E. hi d. 55 bladre. 56 den. 57 Entie. 58 G.h. tsoerken al daer o. 59 Ende d.m.d. de s. 60 Soene h. 61 No m. liste. 62 Maer. A. Daer.
margenoot+
C. fol. 85 a. b.
voetnoot1
Rose, II. 347, 22667 (21923):
 
N'encor n'ierent pas constumiers
 
Li liex de recevoir passage.
 
Ne sai s'il fist puis avantage
 
Autant as autres cum à moi;
 
Mès bien vous di que tant l'amoi,
 
Que ge ne le poi onques croire.
margenoot+
[15]
margenoot+
[14120]
margenoot+
[14125]
voetnoot2
Rose, II. 347, 22679 (21935);
 
Et por ce m'i sui embatus,
 
Que d'autre entrée n'i a point,
 
Por le bouton cuillir à point.
margenoot+
[14130]
margenoot+
[14135]
margenoot+
[14140]
margenoot+
[14145]
voetnoot3
Rose, II. 348, 22704 (21961):
 
Quant g'iere ilec si empressiés,
 
Tant fui du rosier apressiés,
 
Qu'à mon voloir poi la main tendre
 
As rainsiaus por le bouton prendre.
margenoot+
[14550]
margenoot+
[14155]
margenoot+
[60]
margenoot+
[14165]
voetnoot4
Rose, II. 349, 22728 (21989):
 
En la parfin, tant vous en di,
 
Un poi de graine i espandi,
 
Quant j'oi le bouton eslochié:
 
Ce fa quant dedens l'oi tochié
 
Por les foilletes reverchier;
 
Car ge voloie tout cerchier
 
Jusques au fons du boutonet.
Cherken, even als het nog vreemdere tsoerkenbij A., kan niets anders zijn dan cerchier van het oorspronkelijke.
margenoot+
[14170]
[tekstkritische noot]15364 wit. 65 hopendi e. 67 als m. liste. 68 D.h.h. gheenen o.w. 69 N.d. aerch peinsde. 70 Als, niet veinsde. 71 ghedoghede. 72 doene. 73 Maer. 74 al. A. alse. 75 sachten n.w. 76 tebroken h. vorwoorde. A. vorwarde. 77 an. 78 D. hi s. an h. 80 sere ontbr. 81 liet hem. 82 bloemen e. blader. 86 aldus. 87 dancti. 88 enten G. der M. 89 die baroenen. 90 cracie. 93 Redene d. haer. 94 Entiene te c. plach a. 95 E.n. en h. Rijchede. 96 den i. 97 den p. die hi h. 98 Ende h.d. weechs niet vermoedde. 14400 den. 1 Jalousien. 2 Dien G.m. vermalendien. 3. soe de roesen v. den minneren. 4 weeren. 5 Twaren soene s. alleene h.n. 7 dor h. ende lietijs. 8 hem de M. 9 joye. 10 den rosiere d. rosen r.
margenoot+
C. fol. 85 b.c.
margenoot+
[14175]
margenoot+
[14180]
margenoot+
[14185]
margenoot+
[14190]
margenoot+
[14195]
margenoot+
[14200]
margenoot+
[14205]
voetnoot1
Rose, II. 351, 22807 (22027):
 
Mangré Richece la vilaine.
Bij A staat verkeerdelijk Redenen in plaats van Rijchede.
margenoot+
[14210]
margenoot+
[14215]
margenoot+
[14220]

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken