Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

XXIII.

Nieuwjaarsdag al vroeg, nog bij lamplicht, beginnen de ‘Nijjaorswenschers’ te loopen. ‘Geldersche Griet’ en ‘Jenne’, zoo genoemd omdat ze, oorspronkelijk als eekschillers, hier gekomen zijn. Toen het werk in de bosschen was gedaan, bleven ze achter. Ze vonden eerst een dienst, daarna een man. Reeds jaren woonden hun gezinnen vlak bij elkaar, een eindje van het dorp. Ze waren arm en met elke gelegenheid, die hun zonder te bedelen, toch kosteloos van eten voorzag, kwamen ze de huizen langs. Nieuwjaar is voor hen een voordeelige dag en reeds bij donker gaan ze op weg om dien dag zoo lang mogelijk te maken. Ze gaan, elk met een paar kinderen, voorzien van een kussensloop, rond en halen heel wat op Een van de eerste huizen op hun weg is Frieling's huis. De klink van de deur wordt opgelicht, de deur gaat open en even later staat het gezelschap bij moeder Annechien in de keuken.

‘Geluk in 't nijjaor,’ zegt Griet, die vooraan is, ‘kold hè?’

‘Jao,’ zegt vrouw Frieling, ‘daor is 't winter veur, wij kunt gien heuiweer verwaachten in Jannewaorie.’

‘Dat zeg ïe goed, jao, dat zeg ie goed’; dan tegen haar kinderen: ‘Wat mot ie noe zeggen, toe ie weet'n toch.’

‘Geluk in 't nijjaor, zint d' jaorskoeken gaor,

En zeupien d'r bij is goed veur mij,’

zegt een jongen van een jaar of vijf en kijkt triomfantelijk rond.

[p. 127]

‘Heb 'k oe dat eleerd, dat weet ie toch beter,’ moppert zijn moeder.

‘Dat hebt de jongs hum veurzegd,’ meent Annechien, ‘daor moe'j niks van zekgen. Hier hest wat in d' doek heur of mot 't maor bij 'n kanner in d' kussentocht, daor kan 't wal in.’

‘Jao, doet 't maor bij mekaar,’ zegt Jenne, die nu 't woord neemt. ‘As 't vol is, heb wie d'r nog iene.’

‘Ziezoo dan, dan maor alles d'r in’ zegt Annechien en de nieuwjaarskoeken, het oud-wijf en eenige appels, benevens voor ieder een ‘stoetien’ en een paar ‘plassies’ verdwijnen in het ruime sloop.

‘Hoe giet met de jonge lue, daor heb ie zeker en boel gerief van. En ie kriegen ok wat jongs heb 'k heurd, daor zal 't levendeg van wezen.’

‘Now, now, dat hef de tied nog wal, daor zin wij nog niet an toe,’ zegt Annechien, ‘daor bin ij te gaauw bij.’

Jenne ziet spiedend rond en zegt dan: ‘O, dan bin 'k verkeerd inlicht, 'k miende, dat 't al gaauw zoo wied was. Zoo en wanneer zeiden ie?’

Annechien ziet Jenne aan, dan doet ze de deur open zegt: ‘Daor moe'j oet as ij wieder wilt, hier he'j je bosschup daon.’

Jenne gaat mopperend weg, gevolgd door haar zuster, die zegt: ‘Wat he'j ok veur praoties, waor bemui ie oe met? Hold oe maor stille, 't giet oe nik an.’

't Volgende huis is ‘Luten hoes’. 't Gezelschap gaat de deur naast de ramen binnen, 't dwarsgangetje door, de keuken in. Jenne voorop.

Na de nieuwjaarswenschen blijven ze wachten. De meid is alleen in de keuken. Ze geeft niet veel antwoord, maar gaat naar de kamer om vrouw Fennechien te roepen, die even later binnen komt, terwijl de dienstbode het werk door Fennechien verricht, af maakt in de kamer.

[p. 128]

Ze haalt de nieuwjaarsgaven op en doet ze in de door Griet en Jenne vastgehouden sloopen.

‘Kold weertien,’ zegt Jenne, ‘kan de vrouw d'r nog wat tegen met dit weer?’

‘Jaowal, dat giet wal, 'k zin goed gezond.’

‘Da's aners as vleden jaor, doe was ie d'r maor min an toe. Wat heb ie doe ziek west nao neijaor en wat lang hef dat eduurd.’

‘Wij wilt hopen, dat 't now beter gaon zal, maor niet te veule in de wind,’ zegt Griet nu.

Fennechien lacht even. ‘Och nee, dat doe ik ok niet en dat hueft ok jao niet.’

‘Nee,’ zegt Jenne, ‘ie hebt jao 'n meid veur 't sturen. Dat had ie al eerder moeten doen.’

Als Fennechien geen antwoord geeft, zegt ze: ‘Bij Rieksen komt de wiege ok over de vloere en bij de scheper heb 'k eheurd. Ie hebt hier 'n beste buurte.’

‘Zoo,’ zegt Fennechien, ‘zoo.’ Ze steunt even de hand tegen het oude kabinet waar ze bij staat; dan keert ze zich om en gaat het mandje, waar ze de nieuwjaarskoeken in had, op de tafel zetten.

Jenne, die een nieuwsgierige vraag verwachtte, om dan een verhaal van wat ze weet, op te hangen, is even verbluft. Griet, die het beter begrijpt, krijgt haar bij den arm en duwt haar de deur uit. Buiten gekomen zegt ze: ‘Wat bin ie en domme, met oe praoties heb ie nargens gien goed edaon.’

Jenne zegt niets. Haastig trekt ze haar jongste mee om aan de vermaningen van haar zuster te ontkomen. Ze meende een heel gewichtig nieuws te vertellen en kwam zoo te pas.

De bende is al een oogenblik weg, als Fennechien nog altijd bij de tafel staat. Ze ziet strak voor zich uit en pakt zonder er naar te zien, de nieuwjaarskoeken heen en weer in het mandje. Haar handen beven een beetje en ze steunt tegen de tafel. Als ze wat

[p. 129]

bekomen is, keert ze zich om en gaat op haar stoel zitten. Sedert haar ziekte ligt daar een kussen op. Het is gemaakt van geruite wollen stof en aan de hoeken zitten kleine kwastjes. Dat heeft Roelfien gemaakt, toen die haar oppaste.

Het is een overgebleven lap van een jurk van Dina. Al jaren lag die in de kabinetsla en Roelfien, die hem vond bij het opruimen, maakte er een kussen van. Toen Fennechien weer opzat, legde Wiecher het op haar stoel. Ze zat er sedert altijd op. Haar oog viel op het kussen en opeens kwam de herinnering aan drie, die ze liefhad, sterk boven. Dina die ze zoo vaak in de geruite jurk heeft gezien; Wiecher die het kussen op haar stoel legde, beiden heeft ze verloren, de een door den dood, de ander door het leven en Roelfien, die het kussen maakte, moest de oorzaak zijn, dat het leven Wiecher van haar weg nam. Met een zucht zet ze zich op het kussen. Een gevoel van moeheid bekruipt haar. Gisteravond had ze stil gehoopt, dat ze Wiecher zou spreken; dat was niet gebeurd. Den halven nacht lag ze wakker en dacht aan alles, wat er gebeurd was. Vergeefs trachtte ze iets te bedenken, dat Harm en Wiecher weer tot elkaar zou brengen. 't Was zoo leeg en verlaten zonder haar kind. Harm zegt niet veel, hij heeft ook geen rust, al doet hij, alsof hij er niets geen hinder van heeft. Ze kan zich niet voorstellen, dat het zoo zal blijven, zonder Wiecher. Voorzichtig heeft ze wel eens een poging gewaagd, maar een star zwijgen van Harm schrikt haar af. En nu zoo ineens vertelt Jenne haar, dat er een kind wordt verwacht. Een kind van Wiecher. O, met hoeveel vreugde zou ze het tegemoet zien als alles was, zooals 't behoort. En nu, ze durft er zich bijna niet in te verheugen. Misschien, misschien zou dit de brug kunnen zijn, waarover Harm en Wiecher vrede sluiten. Als 't eens een jongen was... en als het eens een Harm mocht zijn. Rieks zal niet op zijn recht staan, die vindt

[p. 130]

het wel goed, dat Wiecher den naam krijgt. Als dat eens gebeurde, dan kan Harm toch niet van verre blijven! Alles jaagt hem er heen dunkt haar. Onwillekeurig vouwt ze haar handen en zegt zachtjes: ‘As 't maor 'n jong mag weez'n, en Haarm, dan zal 't wal weer goed wodd'n.’

Als Geertje uit de kamer komt, zit ze nog stil te denken. Het sluiten van de deur schrikt haar op. Geertje ziet haar aan en vraagt: ‘Hest kopzeert, vrouw? Bist zoo witachteg. Hest zeker bij Griet en Jenne staon. Ik zal dij 'n kooltien doen.’

‘'t Is kaold,’ zegt Fennechien, ‘'t is mij niet toevallen.’

‘Hier maor gaauw 'n kooltien en dan 'n druppien kovvie. 't Is nog goed waarm.’

Ze doet een kooltje in de stoof en schenkt haar dan een kop koffie in. Fennechien neemt het aan en drinkt het op.

‘Jao, 'k leuf, dat 't wal goed is, neem ok nog wat.’

Geertje lacht. ‘Dat hueft niet, heur, ik zin niet veur deur west en dan was ik nog niet kaold.’

‘Nee, jong vrouwlue kunt 't wal harden.’

‘Dat mot ok jao, die moet veur aolden an gaon.’

‘Och jao, dat giet zoo, 't aol giet of en d'r komp nij veur weer. Dat is met alles geliek.’

't Loopt de heele dag druk. Mooi vriezend weer, schoone wegen, niet al te koud, alles werkt tot een drukke Nieuwjaarsdag mee. Fennechien heeft geen tijd om na te denken. Het groote nieuws komt een beetje op den achtergrond.

's Avonds overlegt ze bij zichzelf, dat ze er niet over zal spreken. ‘Jenne is nogal een nieuwsblad en niet altijd waar. ‘'t Zal van zölf wal reur wodd'n.’