Het verschijnsel Bob Evers

[p. 57]

I.8 De titels en de beeldspraak

I.8.1 De titels

Er is in het verleden altijd al veel gesproken over de titels van de Bob Evers-boeken, omdat de meeste hiervan erg opvallend zijn. Ze zijn in vier groepen te verdelen.

1.	Conventionele titels
2.	Titels volgens stafrijm (alliteratie)
3.	Titels die een woordspeling vormen
4.	Titels met binnenrijm

I.8.1.1 De eerste groep: conventionele titels

1	Avonturen in de stille Zuidzee
2	Drie jongens op een onbewoond eiland
3	De strijd om het goudschip
4	Een overval in de lucht
5	De jacht op het koperen kanon
6	Sensatie op een Engelse vrachtboot
8	Drie jongens als circusdetective
10	Een speurtocht door Noord-Afrika
11	Drie jongens en een caravan
12	Kabaal om een varkensleren koffer
13	Een motorboot voor een drijvend flesje
31	Arie Roos wordt geheim agent
33	Een zeegevecht met watervrees

Het conventionele van deze titels schuilt hierin, dat in principe iedere andere schrijver ze zo geformuleerd had kunnen hebben. Ze geven slechts het thema van de boeken weer. Twee van de bovenstaande titels trekken echter in een ander opzicht de aan-

[p. 58]

dacht. Zo zet de titel Een motorboot voor een drijvend flesje ons vrijwel meteen aan het denken. (‘Wat mag dat dan wel voor bijzonder flesje zijn?’)

De andere titel is Een zeegevecht met watervrees. Deze is beladen met een tegenstrijdigheid die een enorme humor tentoonspreidt: ‘Je gaat toch geen zeegevecht aan als je last hebt van watervrees?’ Bovendien is de titel in semantisch opzicht dubbelzinnig: watervrees zou ook de tegenstander in het zeegevecht kunnen zijn. Wellicht heeft de titel nog een ander speciaal effect gekregen door het feit dat het vele jaren geduurd heeft voordat men te weten kon komen hoe het avontuur in Casablanca zou eindigen. Iedere Bob Evers-liefhebber kende tot dat moment immers deel 33 van naam, maar kon slechts gissen naar de inhoud.

I.8.1.2 De tweede groep: titels volgens stafrijm (alliteratie)

7	Tumult in een toeristenhotel
9	Een dollarjacht in een D-trein
14	Een klopjacht op een kapitein
16	Nummer negen seint New York
17	Een meesterstunt in Mexico
18	Trammelant op Trinidad
19	Vreemd krakeel in Californië
20	Lotgevallen rond een locomotief
21	Pyjama-rel in Panama
24	Hoog spel in Hong Kong
25	Een vliegtuigsmokkel met verrassingen
26	Stampij om een schuiftrompet
27	Kunstgrepen met kunstschatten
28	Bombarie om een bunker
30	Heibel in Honoloeloe
34	Bob Evers belegert fort B
36	Kloppartijen in een koelhuis
37	Superslag in een supermarkt
38	Een festival vol verwikkelingen

[p. 59]

39	Bouwbonje om een staalskelet

Deze titels zijn geconstrueerd volgens stafrijm (alliteratie), hetgeen betekent: gelijkheid van beginklank, voornamelijk van beginmedeklinker. Van beide definities een voorbeeld:

We zien dat er in dit geval sprake is van dezelfde beginmedeklinker.

Dit voorbeeld toont de gelijkheid van beginklank. De k en de c zijn weliswaar twee totaal verschillende medeklinkers, maar in deze toepassing zijn ze voor het gehoor gelijk.

Een opmerkelijk feit is dat juist deze titels blijven hangen bij de lezers; vraag aan mensen, die de serie misschien één keer in hun leven gelezen hebben, een titel te noemen, dan zal het in negen van de tien gevallen één uit de tweede groep betreffen.

Peter de Zwaan zet deze traditie lustig voort, zoals uit de titels van de delen 37 en 38 blijkt; in de titel van deel 39 zit de alliteratie ‘intern’ in de beide zelfstandig naamwoorden. Overigens paste Van der Heide dezelfde truc toe in zijn andere series; zie bijvoorbeeld de vier deeltjes in de Otto Onge-serie.

I.8.1.3 De derde groep: titels die een woordspeling vormen

29	Ali Roos als Arie Baba
32	Cnall-effecten in Casablanca

[p. 60]

Hier zien we twee titels waarin duidelijk een woordspeling valt waar te nemen. Bij Ali Roos als Arie Baba zijn de voornamen omgedraaid, hetgeen een ludiek effect geeft.

Bij Cnall-effecten in Casablanca heeft Van der Heide het ludieke effect op subtielere wijze gestalte gegeven door in een bestaande uitspraak (knal-effecten) de naam Cnall te plaatsen.

De niet-kenner zal bij het horen van deze titel denken dat het boek ‘Knal-effecten in Casablanca’ heet.

I.8.1.4 De vierde groep: titels met binnenrijm

15	Een raderboot als zilvervloot
22	Vreemd gespuis in een warenhuis
23	Wilde sport om een nummerbord
35	Arie Roos als ruilmatroos

Het binnenrijm in deze vier titels maakt dat ze lekker ‘lopen’.

I.8.2 De beeldspraak

In alle delen van de serie komen wel bewoordingen voor, waarvan de lezers eerst hun ogen van verbazing wijd open sperren en vervolgens in lachen uitbarsten. Vooral rondom de persoon van Arie zijn er een aantal klassieke uitspraken te lezen. Zo doet in één geval zijn rommelende maag een kapitein denken dat er in zijn scheepsmotor een lager bezig is stuk te lopen. En als er wordt gesproken over zijn schaterlach, dan leest men hoe de seisografen in De Bilt een lichte aardschok registreren.

Een van de vele fragmenten, die zeer de moeite waard zijn, vinden we op bladzijde 139 in deel 26:

Arie zei niets en waarschuwde niet, maar hief een olifantachtig rechterbeen en mikte de meest ontzaglijke schop die hij ooit van zijn leven had uitgedeeld precies opzij tegen de

[p. 61]

broeksriem van de woedende Amerikaan. Hij had nu de smaak van schoppen te pakken en hij ging er meteen maar mee door ook. Een bemodderde schoen schoot voorwaarts.
Raak!
‘Schieten wou jij hè? Dan moet je hard ópschieten (een tweede schop. Ook raak...) anders hoeft het al niet meer.’

Daarnaast zijn er de nodige voorbeelden van de onnavolgbare beeldspraak. We doen een kleine greep in de serie:

Deel 3, blz. 170: Mac hield op met lassen en schold, dat de verf van de machinekamerwanden afblakerde.

Deel 6, blz. 153: De kok richtte zich verontwaardigd op, zette een hoge borst op, hoorde zijn koksmaat een proestlach geven en gaf dat jongmens een draai om zijn oren dat de potten en pannen ervan rinkelden.

Deel 9, blz. 117: ‘Gooi de lucht die jij verspreidt met een kluitje boter in een pan en je hebt een maaltijd voor een hele kazerne.’

Deel 9, blz. 177: Dausenberg gaf een brul dat drie speelgoedlocomotieven op de proefrails achter hem dertig centimeter van hun plaats reden.

Deel 10, blz. 132: ...en het was wél een handpalm die je niet gemakkelijk kon negeren; het leek wel of de schepbak van een dragline tussen hen in was komen hangen.

Deel 13, blz. 178: Nu kwam Jan weer aanstuiven. Hij zette een vaart als een sneltreinlocomotief, trok zijn hoofd tussen zijn schouders en botste de worstelaar in diens maagstreek met een plof of er een butagasketel uit elkaar klapte.

Deel 14, blz. 76: Lottie Doberman legde de telefoonhoorn neer en sloeg een taal uit, zo schandelijk, dat de muren ervan be-

[p. 62]

gonnen te schimmelen.

Deel 24, blz. 104: Juist toen Bobs touwen wegvielen, echode een sinister, rommelend geluid door de holle ruimte heen en weer kaatsend als in een tunnel. ‘Wat was dat?’ vroeg Jan geschrokken.

‘Mijn maag,’ antwoordde Arie.