Bijdrage tot een klankatlas van het dertiende-eeuwse Middelnederlands

[p. 45]

3. Hoofdstuk 3
De kartering

3.1. De grondkaart (kaart 1)

Een standaardkaart voor taalgeografisch onderzoek van het Middelnederlands bestaat op dit ogenblik nog niet. We hebben daarom op basis van de kaarten van het Nederlandse taalgebied rond 1300 uit de Geschiedkundige atlas van Nederland van Beekman¹⁾ een eigen grondkaart samengesteld.

De lokalisering van een aantal schrijfcentra uit het CG is in tweeërlei opzicht problematisch. Vooreerst zijn enkele namen op moderne en soms zelfs op historische kaarten niet te vinden en op de tweede plaats zijn er een paar schrijfcentra die door hun supra-regionaal karakter niet op een bepaalde plaats gesitueerd kunnen worden.

Het onderstaande lijstje geeft een overzicht over de historische schrijfcentra die vandaag de dag niet meer existeren en de lokalisatie die wij ervoor kozen. Bij onze identificaties richtten wij ons naar gegevens van Gysseling in het CG (NIE, VOG), naar het Aardrijkskundig woordenboek van Van der AA²⁾ (KON, LEE), naar de kaarten van Beekman in de genoemde Atlas (ALK, ELM, NOO, PUT, SHW, STL en VOO)³⁾ en naar een aantal nog bewaarde bouwresten en oude plaatsnamen (BOU, DOE, DUI, OUD, SAA). Ter oriëntering voegen we aan de moderne identificatie telkens het nummer van de bewuste plaats op de gebruikelijke dialectologische grondkaart⁴⁾ in de versie van Kloeke toe:

ALK	Alkemade	=	Sassenheim	E 138
BOU	Boudelo	=	Sinaai	I 209
DOE	Ter Doest	=	Lissewege	H 9
DUI	Ter Duinen	=	Koksijde	H 43
ELM	Elmare	=	Waterlandkerkje	I 127
KON	Koningsveld	=	Delfgauw	E 198a
LEE	Leeuwenhorst	=	Noordwijkerhout	E 112
NIE	Nieuwenbosse	=	Heusden (HES)	I 249
NOO	Noorddijk	=	Wissekerke	I 47
OUD	Oudenbiezen	=	Rijkhoven	Q 168a
PUT	Putten	=	Hekelingen	K 82a
SAA	Saaftinge	=	Prosperpolder	I 147a
SHW	Schouwen	=	Scharendijke	I 35a
STL	Steenland	=	Sluiskil	I 138d
VOG	Vogeldijk	=	Aksel (AKS)	I 140
VOO	Voorne	=	Oostvoorne	I 2

De schrijfcentra AKS en VOG enerzijds en HES en NIE anderzijds vallen bijgevolg samen.

Schrijfcentra die niet aan een bepaalde plaats gebonden zijn, zijn HOL, KGH, KGV, KHB, VAM, VLA, WVL en ZEE. Omwille van het uitzonderlijk supra-regionale karakter van elk van deze kanselarijen of oorkondengroepen leek het ons niet gerechtvaardigd hun gegevens met die van andere schrijfcentra die wel lokaliseerbaar zijn, te verenigen⁵⁾. Behalve het gecombineerde centrum HOL/KGH, dat we te 's-Gravenha-

1) Beekman 1916 en 1932.

2) Van der Aa 1846.

3) NOO en SHW werden mede op basis van gegevens uit de oorkonden in kwestie zelf gelokaliseerd.

4) Systematisch en alfabetisch register 1962 en de bijbehorende kaarten.

5) Goossens (1979, 159) telt de gegevens uit KGV en VLA bij die uit GEN, KHB bij BRS en ZEE bij MID op. Pijnenburg (1977, 210) behandelt KGV en KHB op dezelfde manier maar maakt het verschillende karakter van deze schrijfcentra met een stippellijn i.p.v. met een volle lijn zichtbaar.

[p. 46]

ge lokaliseerden, hebben we ze daarom niet op de kaarten opgenomen, te meer daar een deel van deze teksten (in het bijzonder die uit de centra VAM en WVL, zie 1.3.3.1) suspect is. Hun gegevens hebben we echter wel in de materiaalverzameling opgenomen. Het bijzondere karakter van het schrijfcentrum HOL/KGH mag niet uit het oog verloren worden.